Chuyen de HSG

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (162.89 KB, 17 trang )

<b>1. Thực trạng của vấn đề</b>

- Học tập nói chung và học mơn lịch sử nói riêng cũng là một q trình nhận
thức tuân theo những quy luật chung của sự nhận thức và cũng có quy luật riêng do
đặc trưng của bộ môn, xuất phát từ sự kiện, trình tự thời gian của diễn biến lịch sử, xác
định khơng gian…chi phối. Vì vậy khi xác định cho mình nhiệm vụ tổ chức chỉ đạo
hoạt động nhận thức của học sinh về lịch sử xã hội loài người từ trước đến nay, giáo
viên không thể làm việc mày mị, tuỳ tiện bằng bất cứ hình thức nào mà phải có
phương pháp cụ thể được xây dựng trên cơ sở khoa học.

- "Chiến lược phát triển con người" của Đảng và Nhà nước đã chỉ rõ: “Nâng cao
dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài” và đã được cụ thể hoá trong nhiều văn
kiện của Đảng và Nhà nước. Đặc biệt trong xu thế hội nhập quốc tế ngày nay việc
“Bồi dưỡng nhân tài” lại càng được Đảng và Nhà nước quan tâm nhiều hơn bởi lẽ
“Hiền tài là nguyên khí quốc gia”. Đất nước muốn phồn thịnh và phát triển địi hỏi
phải có những người tài để giúp nước. Hiện nay, chúng ta đang trong xu thế hội nhập
nền kinh tế quốc tế, gia nhập WTO thì nhân tài là một trong những yếu tố quan trong
để chúng ta có thể tiếp cận với sự tiến bộ của khoa học công nghệ của các nước tiên
tiến trong khu vực và trên thế giới.

- Thực hiện mục tiêu đó, ngành giáo dục của chúng ta đang cố gắng hướng đến
sự phát triển tối đa những năng lực tiềm tàng trong mỗi học sinh. Ở các trường Trung
học phổ thông (THPT) hiện nay, đồng thời với nhiệm vụ phổ cập giáo dục, nâng cao
chất lượng, việc chăm lo bồi dưỡng lực lượng học sinh giỏi đang được nhiều chính
quyền, nhà trường và nhân dân địa phương quan tâm nhưng ngun nhân sâu xa nhất
đó chính là thực hiện mục tiêu giáo dục mà Đảng và Nhà nước đã đề ra.

Thực tế hiện nay ở các trường THPT công tác bồi dưỡng học sinh giỏi, trong đó

có việc bồi dưỡng học sinh giỏi mơn Lịch sử đã được chú trọng song vẫn còn những
bất cập nhất định như: cách tuyển chọn, phương pháp giảng dạy, chưa tìm ra được
hướng đi cụ thể cho cơng tác này, phần lớn chỉ làm theo kinh nghiệm. Từ những bất
cập trên dẫn đến hiệu quả bồi dưỡng không đạt được như ý muốn.

</div>
<span class='text_page_counter'>(2)</span><div class='page_container' data-page=2>

Giáo viên chủ yếu vận dụng phương pháp thuyết trình: Thầy giảng trị nghe,
thầy đọc trò chép.

Học sinh thường bị động tiếp thu lĩnh hội kiến thức.

Trong dạy học lịch sử giáo viên chỉ mới chủ trọng khai thác kiến thức sẵn có
trong sách giáo khoa, luôn coi đây là nguồn kiến thức chính cung cấp cho học sinh.

Phương tiện đồ dùng dạy học không đầy đủ.

Học sinh không thể phát huy được tính tích cực, chủ động, sáng tạo, ý thức tìm
tịi học hỏi trong tiết học, vì vậy khả năng tiếp thu kiến thức chỉ dừng lại ở việc ghi
nhớ và học thuộc lịng. Khơng phát triển kỹ năng tư duy và chưa tạo cho học sinh các
kỹ năng lịch sử quan trọng như: đọc, chỉ bản đồ, phân tích các sự kiện…

Là một giáo viên dạy bộ mơn Lịch sử băng khoăn trước thực trạng đó, tơi mạnh
dạn đề ra giải pháp để nâng cao kiến thức và phương cách giảng dạy của bộ môn để
gây hứng thú học tập môn lịch sử cho học sinh, nhất là công tác bồi dưỡng học sinh
giỏi sao cho đạt hiệu quả.

Xuất phát từ những lý do trên, tôi lựa chọn đề tài “Giải pháp nâng cao hiệu quả
<i>ôn thi HSG môn Lịch sử Lớp 12 ở trường THPT”. </i>

<b>2. Ý nghĩa và tác dụng của giải pháp mới</b>

Bồi dưỡng học sinh giỏi là cơng tác cực kì quan trọng giúp cho ngành giáo dục
phát hiện nhân tài, lựa chọn những mầm giống tương lai cho đất nước trong sự nghiệp
trồng người. Đồng thời giúp cho học sinh thực hiện được ước mơ là con ngoan, trị
giỏi và có định hướng đúng về nghề nghiệp của mình trong tương lai.

Đề tài này là nhằm đưa ra một số kinh nghiệm ôn luyện học sinh giỏi môn lịch
sử (chọn đối tượng học sinh, phương pháp ôn luyện, kết quả đạt được).

Góp phần tạo nguồn quan trọng cho đội tuyển học sinh giỏi môn Lịch sử của
trường để tham gia dự thi học sinh giỏi cấp Tỉnh.

Công tác bồi dưỡng học sinh giỏi được xác định là một trong những nhiệm vụ
trọng tâm, góp phần khẳng định chất lượng giáo dục và vị thế, uy tín của giáo viên và
nhà trường. Đồng thời cịn có ý nghĩa thiết thực trong việc bồi dưỡng tài năng tương
lai cho quê hương, đất nước.

<b>3. Phạm vi nghiên cứu của đề tài</b>

Đề tài được xây dựng từ việc bồi dưỡng học sinh giỏi môn Lịch sử trường
THPT Thạnh Đông – huyện Tân Hiệp - tỉnh Kiên Giang.

<b>II. Phương pháp tiến hành</b>

</div>
<span class='text_page_counter'>(3)</span><div class='page_container' data-page=3>

kinh nghiệm phong phú, quý báu về việc giáo dục lịch sử cho thế hệ trẻ, về việc rút bài
học quá khứ cho cuộc đấu tranh và lao động trong hiện tại. Kiến thức lịch sử góp phần
xây dựng đường lối, chủ trương, chính sách, trở thành vũ khí sắc bén trong công cuộc
dựng nước và giữ nước. Ngày nay, (theo cố Tổng Bí thư Đỗ Mười) “cùng với q

trình quốc tế hóa ngày càng mở rộng thì trở về nguồn cũng là một trong những xu thế
chung của các dân tộc trên thế giới. Với chúng ta, đó chính là sự tìm tịi, phát hiện
ngày càng sâu sắc hơn những đặc điểm của xã hội Việt Nam, những phẩm chất cao
quý, những giá trị truyền thống và những bài học lịch sử giúp chúng ta lựa chọn và
tiến hành bước đi thích hợp, hướng mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng,
văn minh”.

Chất lượng bộ môn Lịch sử được đánh giá không phải bằng việc ghi nhớ nhiều
sự kiện mà cần hiểu đúng lịch sử. Như cố Thủ tướng Phạm Văn Đồng đã từng viết:
“Lịch sử đâu phải là một chuổi sự kiện để người viết sử ghi lại, rồi người giảng sử
<i>đọc lại, người học sử học thuộc lòng”. Điều quan trọng là qua học tập, “chúng ta thấy</i>
<i>được cái gì qua các thời đại lịch sử, và từ đó chúng ta rút ra được kết luận gì, bài học</i>
<i>gì, Mác, một nhà sáng lập ra chủ nghĩa Mác – Lênin đã vũ trang cho chúng ta một</i>
<i>phương pháp luận đúng đắn để nghiên cứu lịch sử, để rút ra những kết luận có ý</i>
<i>nghĩa quan trọng thiết thực”. Đây chính là cơ sở để những người quan tâm đến sử học</i>
và những thầy cô giáo giảng dạy môn lịch sử cần nhận thức đúng, sâu sắc, ý nghĩa, vị
trí của bộ mơn Lịch sử ở trường THPT và tìm ra những phương pháp để nâng cao chất
lượng bộ mơn, thu hút được nhiều học sinh tham thích học lịch sử và học giỏi lịch sử.

Mục tiêu bộ môn lịch sử ở trường THPT:
*Về kiến thức:

- Cung cấp kiến thức lịch sử ở chương trình nâng cao lớp 12 THPT, học sinh
được học sâu những sự kiện cơ bản trong quá trình phát triển của lịch sử thế giới và
lịch sử dân tộc…

- Tiếp tục bồi dưỡng học sinh giỏi bộ môn lịch sử về kiến thức và kĩ năng, tạo
hứng thú say mê học tập, tìm hiểu lịch sử cho học sinh.

- Tạo nguồn cho học sinh đi chuyên sâu một số chuyên ngành lịch sử ở bậc đại

học, cao đẳng.

* Về kĩ năng:

</div>
<span class='text_page_counter'>(4)</span><div class='page_container' data-page=4>

- Rèn luyện kĩ năng học tập bộ môn một cách độc lập, thông minh như làm việc
sách giáo khoa, sưu tầm và sử dụng các loại tư liệu lịch sử, làm bài thực hành.

- Phát triển khả năng phân tích, đánh giá, so sánh, tổng hợp, .v.v.
- Vận dụng kiến thức vào thực tiễn.

- Biết đặt vấn đề và giải quyết vấn đề trong quá trình học tập.
<b>2.1.2. Cơ sở thực tiễn</b>

<b>*Thuận lợi:</b>

- Trong hệ thống các môn học ở trường THPT trong đó có mơn lịch sử cũng có
vai trị quan trọng, trong việc giáo dục giáo dưỡng học sinh, lòng yêu quê hương đất
nước, lòng tự hào dân tộc… là hành trang quan trọng, trước khi học sinh rời mái
Trường trung học phổ thông, bước vào môi trường mới.

- Được sự quan tâm của Chi bộ, Ban giám hiệu và các đoàn thể trong trường
THPT Thạnh Đông

- Thầy, cô giáo cùng bộ môn đều nhiệt tình tích cực, trong cải tiến phương
pháp, ln học tập trao đổi kinh nghiệm chuyên môn, thông qua hội thảo, thao giảng,
sử dụng cơng nghệ thơng tin…góp phần nâng cao chất lượng dạy và học môn lịch sử.

- Một bộ phận học sinh yêu thích và quyết tâm học tập môn lịch sử như thi vào
đội giỏi cấp trường, cấp tỉnh, cấp quốc gia và thi Đại học khối C.

- Quan niệm xã hội về vị trí mơn lịch sử đường đi hẹp, lợi ích kinh tế thấp.
- Quan niệm chưa đầy đủ của một số nhà quản lý giáo dục, phụ huynh học sinh
và cả giáo viên.

- Học sinh chưa đầu tư quĩ thời gian thường xuyên cho việc học môn lịch sử.
- Khối lượng kiến thức môn lịch sử ở một số bài còn dàn trải khá nặng, học sinh
còn chưa tự tìm hiểu, tìm tịi dưới sự hướng dẫn của giáo viên.

- Đề và đáp án môn lịch sử thi tốt nghiệp, đại học trong những năm vừa qua còn
câu nệ quá nhiều câu chữ, kiến thức SGK, hạn chế việc phát huy tư duy lịch sử cho
học sinh.

- Thông thường học sinh ít chịu đọc SGK và câu hỏi SGK trước, để có chủ định
xây dựng và tiếp thu bài mới –dẫn đến tính hợp tác của học sinh khơng cao. Kỹ năng
thảo luận nhóm ở một số học sinh chưa cao - nhất là tính hợp tác.

</div>
<span class='text_page_counter'>(5)</span><div class='page_container' data-page=5>

học/đơn vị bài nên khi chú trọng dạy cho học sinh hứng thú thì lại khơng hết chương
trình so với quy định. Chính vì vậy nhiều khi cũng phải dạy “chay” để đuổi kịp với
chương trình”. Giáo viên khơng có hứng thú để đầu tư bồi dưỡng học sinh giỏi.

- Để học sinh u thích mơn Lịch sử, hứng thú học lịch sử và tham gia học lớp
bồi dưỡng học sinh giỏi đi thi đạt hiệu quả, tôi khơng ngừng tìm tịi, nghiên cứu tư
liệu, phát huy tác dụng của đồ dùng học tập,…

<b>* Đánh giá cơ sở thực tiễn: Căn cứ vào chất lượng bộ môn và kết quả học sinh</b>
giỏi môn lịch sử cấp tỉnh hàng năm, tôi thấy:

- BGH và giáo viên đều nhận thức được tầm quan trọng của công tác dạy bồi

dưỡng học sinh giỏi môn Lịch sử.

- Học sinh rất hứng thú học mơn lịch sử khi giáo viên có sự đầu tư vào bài giảng
và biết phát huy tính tích cực của học sinh.

Vì vậy, việc nghiên cứu và những đề xuất của đề tài là hiệu quả, thiết thực, phù
hợp với yêu cầu và nhiệm vụ của ngành, của đồng nghiệp tâm huyết với bộ môn lịch
sử.

<b>2.2. Các biện pháp tiến hành, thời gian tạo ra giải pháp</b>
<b>2.2.1. Biện pháp nghiên cứu</b>

Tơi tiến hành nghiên cứu các sách giáo trình lịch sử và những tư liệu có liên
quan phục vụ cho việc giảng dạy môn lịch sử để biên soạn giáo trình bồi dưỡng cho
học sinh giỏi.

Qua các kênh thơng tin, qua chương trình dạy học, qua chương trình tập huấn
thay sách, chương trình bồi dưỡng thương xuyên, qua cách ra đề học sinh giỏi những
năm gần đây…, tôi nhận thấy sự chuyển biến rõ nét trong cấu tạo đề kiểm tra, đề thi
đại học, cao đẳng – đặc biệt là đề thi học sinh giỏi.

Qua hơn 3 năm học (2013 – 2016) đảm nhận việc dạy bồi dưỡng đội tuyển học
sinh giỏi môn lịch sử của trường THPT Thạnh Đông tôi đã đúc kết được một số kinh
nghiệm, phương pháp ôn luyện học sinh giỏi môn lịch sử đạt hiệu quả (chọn đối tượng
học sinh, phương pháp ôn luyện, …).

- Làm rõ lý luận và thực trạng trong công tác dạy - học và bồi dưỡng học sinh
giỏi môn Lịch sử ở trường THPT.

</div>
<span class='text_page_counter'>(6)</span><div class='page_container' data-page=6>

<b>II. Mô tả giải pháp mới của đề tài</b>
<b>2.1. Yêu cầu chung</b>

- Nhiều người thường nghĩ Lịch sử là môn học thuộc lịng nhưng thật ra muốn
học giỏi thì phải đọc và hiểu sự kiện lịch sử, nhân vật lịch sử theo kiểu “mưa dầm
thấm lâu”. Nhưng quan trọng nhất, người học giỏi lịch sử phải biết hệ thống hóa các
nội dung lịch sử bằng những sơ đồ nhánh, biểu đồ thống kê tư duy theo từng sự kiện,
mốc thời gian. Từ đó, ta mới có thể dễ dàng ghi nhớ nội dung và dữ liệu của môn học.
Bởi, môn lịch sử là một môn khoa học biện chứng.

- Là học sinh giỏi Lịch sử khơng phải chỉ cần tính siêng học bài mà là phải có
khả năng lập luận, thơng minh, trí nhớ tốt. Đặc biệt là phải có niềm đam mê, yêu thích
Sử học.

- Học sinh giỏi Lịch sử khơng những phải hồn thành các bài tập của giáo viên
giao mà còn phải chuẩn bị bài trước ở nhà (theo những câu gợi mở của giáo viên).

- Ngoài việc học tập ở lớp, học sinh phải tham khảo thêm nhiều sách vở do giáo
viên gợi ý hoặc tự tìm tịi. Học sinh phải có sổ tay để ghi chép những nội dung quan
trọng. Đây là tư liệu cần thiết, giúp học sinh dễ dàng tra cứu, không mất nhiều thời
gian truy tìm, khi cần thiết.

- Học sinh khơng những nắm được những kiến thức của giáo viên mà cịn phải
biết độc lập suy nghĩ, tìm tịi, biết khái quát nội dung chương trình, hay thắc mắc

những gì mình còn nhận thức mơ hồ.

- Nhưng nắm vững lý thuyết chưa đủ mà học sinh còn phải rèn luyện kỹ năng
phân tích đề; kỹ năng viết bài và trình bày bài làm.

Ngồi ra, học sinh giỏi mơn Lịch sử phải biết sử dụng triệt để các thao tác phân
tích, tổng hợp để đánh giá, nhận định về một sự kiện hay vấn đề lịch sử, biết chọn ra
những chi tiết, sự kiện lịch sử nào để chứng minh, giải thích theo yêu cầu của đề bài.
Hơn nữa, học sinh ấy phải biết trình bày một bài làm sử có hệ thống, logic,…

</div>
<span class='text_page_counter'>(7)</span><div class='page_container' data-page=7>

ôn luyện các mơn học tự nhiên. Vì có kiến thức cơ bản, vững vàng các em cần nắm rõ
các công thức, quy tắc, định nghĩa, định lí rồi linh hoạt nhạy bén, áp dụng để làm bài.
Cịn các mơn học ít tiết như lịch sử, địa lí cần học bài dài và nhiều nên phần đông các
em rất chán.

- Kết hợp với kết quả của các đợt thi học sinh giỏi, khi dạy trên lớp tôi thường
ra đề kiểm tra theo hướng mở hoặc đưa ra những câu hỏi, bài tập nhận thức để khuyến
khích học sinh có sự đầu tư, sáng tạo khi trả lời trước tập thể lớp hay viết trong làm
bài và thưởng điểm cho những học sinh biết cách làm bài đúng theo yêu cầu và có
sáng tạo.

- Tơi tiến hành chọn những học sinh có khả năng phát hiện và giải quyết vấn đề
nhanh, đúng bản chất sự kiện, vấn đề lịch sử. Trong bài viết, tôi đặc biệt chú ý những
bài học sinh trả lời đúng yêu cầu thể hiện nắm vững kiến thức, trình bày, lập luận
logic, kết hợp chữ viết rõ ràng, nếu viết đẹp càng tốt.

- Trong những năm gần đây, việc lựa chọn học sinh giỏi môn Lịch sử vào đội
tuyển của trường, tôi không chờ đợi đến kết quả của các kì thi cấp trường vào cuối

mỗi năm học, mà ngay khi dạy ở đầu năm lớp 10, hoặc qua các bài kiểm tra trong học
kì I ở lớp 10, 11 phát hiện học sinh có năng khiếu, có sự u thích học Lịch sử tơi trực
tiếp gặp các em để tìm hiểu tâm lý, khơi dậy ở học sinh niềm đam mê, giới thiệu các
em tham gia vào đội tuyển để bồi dưỡng. Phân tích cho các em niềm tự hào, hãnh diện
khi đỗ đạt. Đã là học sinh giỏi cấp tỉnh, đặc biệt cấp Quốc gia có giải thì đương nhiên
bất cứ mơn học nào cũng được hưởng chế độ ưu tiên ngang nhau và vinh quang như
nhau.

- Bên cạnh đó, tơi cịn gặp các giáo viên bộ môn, giáo viên chủ nhiệm thăm hỏi
tình hình học tập của các em để chọn ra những học sinh có năng lực, có tố chất thơng
minh và làm siêng. Học sinh đó phải học khá các mơn khác, nhất là mơn Tốn, Ngữ
văn, vì mơn lịch sử cũng cần ở học sinh khả năng phân tích, tư duy logic và kết hợp
những kiến thức văn, thơ minh họa cho bài viết thêm sinh động, giảm sự khô khan
nhàm chán gây được thiện cảm cho người đọc.

- Trong tiến trình lựa chọn học sinh giỏi, có nhiều lúc tơi cảm thấy tiếc và buồn
vì có những học sinh có năng lực, có sự đam mê nhưng sợ gia đình khơng cho thi đại
học khối C. Nhưng hiện nay các em đạt giải Quốc gia được tuyển thẳng Đại học, Cao
đẳng, điều này phần nào khuyến khích các em tự nguyện tiếp tục tham gia học bồi
dưỡng để dự thi .

</div>
<span class='text_page_counter'>(8)</span><div class='page_container' data-page=8>

Vậy vấn đề đặt ra là cần phải phát hiện những học sinh có khả năng giỏi Lịch sử
từ lúc nào? Nên tổ chức bồi dưỡng từ lớp nào? Trên thực tế, có nhiều trường khi
chuẩn bị thi học sinh giỏi cấp tỉnh mới tập trung học sinh để ôn luyện, nhưng theo tôi
việc phát hiện và chọn học sinh giỏi phải làm sớm – đầu mỗi năm học mới; tổ chức
bồi dưỡng phải thường xuyên ở các tiết học, các môn học các em cần phải quan tâm,
được uốn nắn và phát hiện.

- Phải biết suy luận. Bài làm môn lịch sử cần đi thẳng vào vấn đề, không viết
dong dài, dẫn đến lạc đề. Hãy đọc kỹ đề bài, hiểu rõ câu hỏi và thiết kế những kiến
thức đã học theo ý đồ của câu hỏi, đừng bắt câu hỏi phải đi theo kiến thức có sẵn của
mình. Học sinh phải biết chọn ra những chi tiết, sự kiện lịch sử nào để chứng minh,
giải thích theo u cầu của đề bài.

- Khơng được phép làm bài theo kiểu nhớ mang máng. Môn Sử là một môn
tuyệt đối kỵ với các khái niệm mù mờ. Ví dụ khơng được nhớ nhầm “Mặt trận dân tộc
thống nhất” thành “Mặt trận thống nhất dân tộc”. Không được viết lẫn lộn giữa những
chữ “đấu tranh”, “chiến đấu”, “khởi nghĩa”…

- Một bài sử hay là bài viết của học sinh đó biết thổi hồn vào những con số, phải
tái hiện được sự kiện, hiện trượng, vấn đề lịch sử.

<b>2.2. Xây dựng chương trình giảng dạy</b>

Ơn luyện học sinh giỏi không giống như tiết dạy ở lớp học bình thường. Vì ở
lớp ta dạy cho học sinh phù hợp với ba đối tượng (khá giỏi, trung bình và yếu kém).
Song dạy cho học sinh giỏi là ta dạy để đưa các em đi thi. Đối tượng dự thi đều ngang
tầm nhau về mặt học lực, nhận thức. Vì vậy, việc xây dựng nội dung chương trình là
hết sức cần thiết. Đây là công việc quan trọng đầu tiên sau khi thành lập đội tuyển. Tơi
xây dựng chương trình – kế hoạch bồi dưỡng theo tiến trình phát triển của lịch sử gồm
2 phần như sau:

1) PHẦN LỊCH SỬ THẾ GIỚI: Lịch sử thế giới hiện đại.

2) PHẦN LỊCH SỬ VIỆT NAM: Lịch sử Việt Nam từ 1919-2000.
* Giai đoạn Việt Nam từ (1919-1930).

* Giai đoạn Việt Nam từ (1930-1945).

* Giai đoạn Việt Nam từ (1945-1954).
* Giai đoạn Việt Nam từ (1954-1975).
* Giai đoạn Việt Nam từ (1975-2000).

</div>
<span class='text_page_counter'>(9)</span><div class='page_container' data-page=9>

Ngoài ra, tôi tập trung biên soạn các chuyên đề nâng cao trong chương trình để
bổ sung kiến thức cho học sinh khi bồi dưỡng như: Chuyên đề Cách mạng tư sản,
chuyên đề về phong trào công nhân; chuyên đề về Nguyễn Ái Quốc, chuyên đề Đảng
cộng sản Việt Nam,...

<b>2.3. Tiến hành bồi dưỡng</b>
<b>2.3.1. Cung cấp kiến thức</b>

Phân phối chương trình và yêu cầu kiến thức trong chương trình lịch sử ở
trường THPT chỉ dừng lại ở mức độ nhất định, nên bài giảng trong SGK đều nhằm
mục đích cung cấp kiến thức cơ bản về tiến trình lịch sử thế giới và Việt Nam theo
diện rộng, chưa đi vào chiều sâu. Đối với HSG yêu cầu phải hiểu biết sâu sắc và toàn
diện. Các em phải nắm chắc bản chất các sự kiện, hiện tượng lịch sử, các vấn đề lịch
sử,… để có đủ tự tin, có sự sáng tạo khi giải quyết bất kì đề thi nào.

Một việc quan trọng để cung cấp kiến thức cho học sinh là chọn và giới thiệu
những tài liệu đảm bảo chất lượng cho các em. Thị trường sách hiện nay khá phong
phú, hay dở đan xen, nhưng quỹ thời gian của học sinh thì có hạn, nên tơi chọn và mua
hoặc phơ tô cho học sinh các sách như: Sách giáo khoa của Ban khoa học xã hội
(chương trình cũ), Sách lịch sử Nâng cao (chương trình mới), sách giáo trình,…

Trong chương trình bồi dưỡng, tơi kết hợp dạy kỹ hệ thống kiến thức cơ bản
theo chuẩn kiến thức, kỹ năng bằng việc lựa chọn những sự kiện, những vấn đề lịch sử
trọng tâm cho các em rồi tiến hành mở rộng kiến thức bằng các chuyên đề nâng cao.

Các chuyên đề của tôi viết không giống như một tiểu luận hay luận văn lịch sử

mà đi sâu làm rõ được hoàn cảnh lịch sử, nội dung bản chất của các vấn đề lịch sử, các
giai đoạn lịch sử; mối quan hệ giữa quá khứ - hiện tại - tương lai. Đảm bảo cho học
sinh đạt được mức độ về kiến thức lo-gíc là: nhận biết, thơng hiểu, vận dụng, phân
tích, đánh giá và sáng tạo, chứ khơng phải nhồi nhét kiến thức cho học sinh.

Soạn thành những chuyên đề kiến thức là công cụ giúp học sinh giải quyết tốt
các loại đề thi. Tôi tiến hành dạy từng chuyên đề phù hợp với khả năng và chương
trình của từng khối lớp cho học sinh bồi dưỡng.

</div>
<span class='text_page_counter'>(10)</span><div class='page_container' data-page=10>

được kiến thức và nếu gặp các dạng bài hệ thống, so sánh ... học sinh làm bài đạt hiệu
quả cao hơn.

Theo tôi, để một học sinh được tham gia dự thi HSG môn Lịch sử các cấp, học
sinh đó phải nắm vững kiến thức cơ bản của bộ môn Lịch sử – Kiến thức cơ bản ở đây
không chỉ là những sự kiện đơn lẻ mà phải bao gồm hệ thống những hiểu biết cần thiết
về những sự kiện, niên đại, nhân vật, địa danh, các nguyên lý, quy luật, những kết luận
khái quát, phương pháp, kỹ năng. Vì vậy, khi nắm vững kiến thức học sinh mới có khả
năng ứng phó được với các loại câu hỏi, bài tập.

<b>2.3.2. Rèn luyện kỹ năng</b>

Nội dung chương trình lịch sử quá rộng, tôi không đủ thời gian để dạy từng bài
trong SGK, nên việc hướng dẫn học sinh tìm hiểu trước bài trong SGK là rất quan
trọng. Sách giáo khoa lịch sử THPT được biên soạn – trình bày theo bài, theo tiến
trình thời gian. Tơi đã hướng dẫn học sinh nắm được mục đích – yêu cầu, những sự
kiện quan trọng và trọng tâm kiến thức của từng bài học lịch sử từ lớp 10 đến lớp 12.
Trên cơ sở đó các em về nhà tìm hiểu kỹ sách giáo khoa và trả lời những câu hỏi trong
SGK yêu cầu. Với cách làm trên khi ôn luyện cho học sinh tơi chỉ tập trung phân tích

chun sâu những nội dung lịch sử.

<i>1.Nắm đề: Đề ở đây là tên đề bài, tên tiểu mục. Nhiều học sinh học thuộc nội</i>
dung nhưng lại không nhớ tên tiểu mục, khi làm bài có thể “râu ơng nọ cắm cằm bà
kia”, nghĩa là lạc đề.

Vậy trước khi học tiểu mục nào, nên nắm chắc tên tiểu mục ấy. Chuyển tiểu
mục ấy thành câu hỏi. Ví dụ như “Ba tổ chức Đảng cộng sản nối tiếp nhau ra đời năm
1929”. Tự đặt ra câu hỏi như: “Ba tổ chức cộng sản ấy tên là gì? Tại sao ra đời? Bao
giờ? Ở đâu? Có ý nghĩa gì?” Như vậy kích thích hứng thú học tập, hiểu sâu, nhớ lâu.
Đó là chủ động trong học tập.

<i>2.Nắm khung: Khung là dàn ý của cả bài hoặc của từng phần. Trước khi học cả</i>
bài hay từng phần nên nắm chắc cái dàn ý của nó. Dàn ý thường theo giai đoạn hoặc
theo sự kiện, bao gồm: nguyên nhân, diễn biến, kết quả, ý nghĩa. Nắm khung giúp nhớ
có hệ thống và nhớ lâu, dễ trả lời những câu hỏi tổng hợp.

</div>
<span class='text_page_counter'>(11)</span><div class='page_container' data-page=11>

quan trọng, có thể chỉ cần nhớ tháng và năm, thậm chí chỉ nhớ năm, cũng tạm được.
Nên tìm các mối quan hệ giữa các chốt về thời gian và sự kiện thì dễ nhớ và nhớ lâu.

<i>4.Thuật ngữ: Cần phải nhớ đúng những thuật ngữ lịch sử, không được nhầm lẫn</i>
giữa một số thuật ngữ “đấu tranh”, “chiến đấu”, “khởi nghĩa”,…vì mỗi chữ có một
nghĩa khác nhau.

Về các Đề thi HSG thường có mấy loại sau đây:

<b>- Loại đề hệ thống kiến thức lịch sử</b>, nhằm nêu một số kiến thức cơ bản nhất
để qua đó phác họa bức tranh chung về một thời kỳ, một sự kiện lịch sử. Song đây
không phải là liệt kê kiến thức đơn thuần mà yêu cầu học sinh biết lựa chọn một số sự
kiện chủ yếu, tiêu biểu, được hệ thống hóa để làm tốt lên một chủ đề nhất định. Ví
dụ: Lập bảng kê các các nước tham gia khối ASEAN theo nội dung sau:

STT Tên nước Thủ đô Ngày giành độc lập Nét nổi bật trong tình
hình hiện nay

Khi lập bảng hệ thống hóa kiến thức, học sinh phải đọc kỹ đề, hiểu rõ vấn đề
được đặt ra để lựa chọn những kiến thức phù hợp. Lập bảng hệ thống hóa kiến thức
cần phải chia ra các cột, nội dung mỗi cột là một đề mục các cột hợp thành hệ thống,
giải quyết chủ đề được đặt ra. Một số học sinh không được hướng dẫn kỹ thường viết
thành bài tự luận.

<b>- Loại đề thi tự luận: Có nhiều dạng u cầu theo mẫu tự luận</b>

<i>Ví dụ 1: Vì sao Hội nghị BCH TW Đảng (11/1939) chủ trương chuyển hướng</i>
chỉ đạo chiến lược? Trình bày nội dung và ý nghĩa của Hội nghị này.

<i>Ví dụ 2: Vì sao ta mở chiến dịch Biên giới thu - đông 1950? Chiến dịch này có</i>
bước tiến gì so với chiến dịch Việt Bắc thu – đông 1947?

Các loại đề thi như trên không chỉ yêu cầu học sinh phải nhận biết chính xác sự
kiện, nhận thức đúng bản chất lịch sử mà còn đòi hỏi học sinh thể hiện khả năng lập
luận, trình bày, diễn đạt tốt.

Ngồi ra cịn có loại đề thi có câu hỏi đặt ra để lý giải một vấn đề đã được xác
định, hoặc bình luận, chứng minh câu nói nổi tiếng của một nhân vật lịch sử bằng
những quan điểm, bằng các sự kiện.

</div>
<span class='text_page_counter'>(12)</span><div class='page_container' data-page=12>

<i>Ví dụ 2: Chứng minh: Cách mạng tư sản Pháp (1789) phát triển theo hướng đi</i>
lên.

Loại đề thi trên tương đối khó, tơi hướng dẫn, u cầu học sinh phải đọc kỹ và
hiểu đúng câu nói của nhân vật, một nhận định, đánh giá và sử dụng những sự kiện
lịch sử cụ thể, chính xác để chứng minh.

<b>Loại đề nhận thức lịch sử: Là đề theo một chủ đề hay vấn đề lịch sử nhất định</b>
được đặt dưới dạng câu hỏi yêu cầu cần giải đáp. Loại đề này thường có nội dung khó,
yêu cầu học sinh phải suy nghĩ nhiều, hiểu biết kiến thức lịch sử chính xác, hệ thống;
học sinh phải có năng lực độc lập suy nghĩ để giải quyết vấn đề nêu ra, học sinh phải
có trình độ tư duy cao, có khả năng lập luận, lý giải vấn đề. Các dạng thường gặp như:

Ví dụ: Trình bày hồn cảnh lịch sử, nội dung chính sách kinh tế mới (NEP) của
nước Nga Xô viết.

Ví dụ: Hãy sắp xếp theo trình tự thời gian các sự kiện chủ yếu từ khi Nguyễn Ái
Quốc về nước (1941) trực tiếp lãnh đạo cách mạng Việt Nam đến khi Cách mạng
tháng Tám thành cơng và giải thích mối quan hệ giữa các sự kiện lịch sử này?

Loại đề thi này yêu cầu học sinh phải suy nghĩ kỹ, nếu không sẽ dễ nhầm lẫn
với loại đề hệ thống hóa kiến thức cơ bản đã trình bày trên. Đề thi yêu cầu thí sinh
khơng chỉ ghi nhớ các sự kiện lịch sử theo tiến trình thời gian mà điều quan trọng là
thí sinh phải lý giải mối quan hệ giữa các sự kiện đã được lựa chọn.

<i>+ Đề thi xác định tính kế thừa giữa các sự kiện lịch sử, giai đoạn, thời kì lịch</i>
<i>sử: Đề yêu cầu học sinh phải hiểu rõ quá trình phát triển liên tục, thống nhất, tính</i>
phong phú, đa dạng, cụ thể của các sự kiện, giai đoạn, thời kì lịch sử. Khi làm loại đề
này, học sinh phải nắm vững một vấn đề có tính quy luật trong sự phát triển của lịch
sử. Sự kiện xảy ra trước tác động đến sự ra đời và phát triển của sự kiện tiếp sau,
chúng có quan hệ chặt chẽ với nhau. Đề thi xác định tính kế thừa giữa các sự kiện
trong q trình lịch sử cũng như loại đề thi về mối quan hệ nhân quả giữa các sự kiện,
song nó tập trung hơn vào một sự kiện chính; nó nâng cao hơn về mặt khái quát – lý
luận. Ví dụ: Trên cơ sở trình bày mục đích của Hội Duy Tân và Việt Nam Quang phục
hội, anh (chị) hiểu gì về tư tưởng cứu nước của Phan Bội Châu?

</div>
<span class='text_page_counter'>(13)</span><div class='page_container' data-page=13>

ngắn gọn, rõ ràng, đầy đủ, dễ hiểu và giải quyết được vấn đề đặt ra. Đề thi thường gặp
vẽ bản đồ, lược đồ gồm sử dụng bản đồ câm đến vẽ và trình bày theo bản đồ.

Ví dụ 1: Dùng bản đồ câm các nước Đông Nam Á vào nửa sau thế kỉ XX, ghi
tên nước, ngày giành độc lập và tên thủ đơ.

Ví dụ 2: Vẽ bản đồ và tường thuật (viết) diễn biến cuộc Tổng khởi nghĩa tháng
Tám năm 1945.

Để giải quyết được những dạng đề như trên khâu quan trọng là việc phân tích
đề, bởi vì phân tích đề tốt sẽ giúp học sinh xác định, lựa chọn đúng kiến thức, lập dàn
ý dễ dàng. Phân tích đề đúng sẽ tránh trường hợp lạc đề, lệch đề.

Cấu tạo đề thi học sinh giỏi hiện nay rất nhiều câu, nhiều dạng đề, đòi hỏi học
sinh phải tư duy và xử lý nhanh các kỹ năng phân tích đề, phân bố thời gian, xác định
thời gian, không gian, nội dung lịch sử và yêu cầu của câu hỏi … sao cho phù hợp là
kỹ năng cần rèn luyện thường xuyên.

- Phân tích câu hỏi trong đề thi

Phải đọc hết và hiểu chính xác từng từ, từng chữ trong câu hỏi. Trong đề thi,
một câu hỏi chặt chẽ sẽ khơng có từ nào là “thừa”. Đọc kĩ câu hỏi để xác định thời
gian, không gian, nội dung lịch sử và yêu cầu của câu hỏi (trình bày, so sánh, giải
thích, phân tích, đánh giá...)

- Phân bố thời gian cho hợp lí. Hãy căn cứ vào điểm số của từng câu mà tính
thời gian, mỗi điểm khoảng 15 phút là phù hợp.

- Lập dàn ý chi tiết

Hãy coi mỗi câu hỏi như một bài viết ngắn, lập dàn ý, xác định những ý chính
và trình tự của các ý. Sau đó hãy “mở bài”, đừng mất nhiều thời gian suy nghĩ về “mở
bài”. Khi đã xác định đúng nội dung sẽ biết mở bài thế nào, và nên mở bài trực tiếp,
ngắn gọn – khơng q 10 dịng. Sau khi viết hết nội dung, khắc sẽ biết kết luận. Đừng
nghĩ trước kết luận, và cũng chỉ nên kết luận thật ngắn gọn.

Về hình thức, khơng phải ai cũng viết được chữ đẹp, câu hay, nhưng hãy cố
gắng viết cho rõ ràng, đúng câu, đúng chính tả, đừng dùng từ sáo rỗng, dài dịng, đừng
viết tắt. Hãy ln nhớ: Đúng, đủ, rõ ràng, lời văn giản dị, trình bày khoa học. Tuyệt
đối không được viết tùy tiện, rườm rà.

Khuyến khích học sinh có thể dẫn chứng thơ, văn, những nhận định, đánh giá,
… để minh họa trong quá trình làm bài thi.

</div>
<span class='text_page_counter'>(14)</span><div class='page_container' data-page=14>

1. Hiểu đề: Đọc thật kĩ từng chữ trong câu hỏi để hiểu rõ người ta hỏi vấn đề gì?
Phạm vi thời gian của câu hỏi là từ năm nào đến năm nào? Như vậy tránh được lạc đề
hoặc thiếu ý.

2.Dựng khung: Dù thuộc đến mấy cũng không viết ngay vào giấy thi. Hãy viết
dàn ý vào giấy nháp sao cho thật đầy đủ và có hệ thống, đáp ứng yêu cầu của câu hỏi.

3.Nắm chốt: Ở mỗi phần của dàn ý ấy, ghi những chốt, nghĩa là sự kiện quan
trọng cùng với thời điểm của nó. Như vậy bài làm sẽ khơng bỏ sót những sự kiện quan
trọng.

4.Viết sạch: Viết vào giấy thi một cách sáng sủa, dễ đọc. Hết mỗi ý chính, mỗi
sự kiện nên xuống dòng. Thấy cần thiết để làm nổi bật từng giai đoạn, từng sự kiện,
từng ý nghĩa có thể ghi 1, 2, 3 hoặc a, b, c hoặc gạch đầu dịng, vì Lịch sử là một mơn
khoa học xã hội, có thể trình bày một cách có hệ thống. Như vậy cũng dễ cho người
chấm. Bài thi lịch sử trong những năm gần đây nhiều câu nên học sinh không được
chủ quan, viết quá dài - rườm rà.

Chữ nào sai thì gạch đè lên, khơng nên xố lem nhem, khơng đưa vào ngoặc
đơn. Nếu trót thiếu cả một đoạn dài, có thể ghi bổ sung xuống cuối bài. Phải chia thời
gian để trả lời đủ các câu hỏi, tránh đầu voi đi chuột.

5.Đọc lại: Phải tính tốn thời gian, để khi viết bài xong, vẫn còn độ 10, 15 phút.
Nhất thiết phải đọc lại bài để sửa chữa những chỗ sai sót nhầm lẫn rồi mới nộp bài.
Đọc lại là khâu rất quan trọng để bài thi được điểm cao hơn.

Một học sinh giỏi không chỉ nắm vững kiến thức lịch sử, vững kỹ năng mà cịn
có sự sáng tạo. Vì vậy, trong q trình bồi dưỡng cho học sinh tơi thường xun quan
tâm đến việc chấm và sửa bài cho học sinh. Bài viết cần phải được sửa chữa, chỉ bảo
cụ thể, để phát huy những cái hay, sửa sai kịp thời những cái dở, để có sự nhìn nhận
đánh giá một cách công bằng, khách quan mỗi khi tuyển lựa đội tuyển chính thức đi
dự thi.

Sau khi dạy một chuyên đề, hay một giai đoạn lịch sử tôi thường tổ chức kiểm
tra để chấm và sửa bài cho học sinh. Kiểm tra có thể cho bài tập các em về nhà làm,
quy định thời gian nộp bài, nhưng theo tôi tốt nhất là cho học sinh làm bài kiểm tra
ngay trên lớp bồi dưỡng.

Ngồi ra tơi cịn khuyến khích học sinh có thể tự tìm đề để viết rồi đưa cho thầy
cơ sửa giúp, sau đó viết lại nhuần nhuyễn. Cách này giúp học sinh tăng khả năng trình
bày, diễn đạt của bạn và tạo thêm kỹ năng ứng phó tốt với mọi loại đề.

</div>
<span class='text_page_counter'>(15)</span><div class='page_container' data-page=15>

Đề tài có tính khả thi, có thể áp dụng lâu dài và rộng rãi cho giáo viên dạy bồi
dưỡng học sinh giỏi bộ lịch sử ở trường THPT

- Giải pháp này thực hiện không tốn kém về mặt kinh tế mà còn thực hiện tốt
cho quá trình dạy bồi dưỡng đội tuyển HSG cho các trường THPT. Đề tài cung cấp
cho giáo viên có tâm huyết với bộ môn lịch sử hướng đi và cách thức thực hiện việc
bồi dưỡng học sinh giỏi đạt hiệu quả.

- Đề tài còn giúp cho những học sinh u thích và có năng khiếu lịch sử, học
sinh thi Đại học khối C sẽ thực hiện được ước mơ.

Trong q trình nghiên cứu tơi xin rút ra một số kết luận sau:

- Để bồi dưỡng học sinh giỏi Lịch sử đạt hiệu quả trước hết giáo viên phải nắm
vững về kiến thức, kỹ năng thực hành lịch sử.

- Thực sự yêu nghề, tâm huyết với công việc bồi dưỡng học sinh giỏi. Niềm
đam mê là yếu tố rất cần thiết để dạy tốt và có học sinh học tốt môn Lịch sử.

- Thường xuyên học hỏi trau dồi kiến thức, đọc sách báo để ngày càng làm
phong phú thêm vốn kiến thức của mình.

- Có phương pháp nghiên cứu bài, soạn bài, ghi chép giáo án một cách khoa
học.

- Tham khảo nhiều sách báo tài liệu có liên quan, giao lưu học hỏi các bạn đồng
nghiệp có nhiều kinh nghiệm, các trường có bề dày thành tích.

- Tạo sự giao tiếp cởi mở, thân thiện với học sinh, mẫu mực trong lời nói, việc
làm, thái độ, cử chỉ có tâm hồn trong sáng lành mạnh để học sinh noi theo.

- Giáo viên phải khơi dậy niềm say mê, hứng thú của học sinh đối với mơn học
Lịch sử, ln phối hợp với gia đình để tạo điều kiện tốt nhất cho các em tham gia học
tập. Trong quá trình nghiên cứu, xuất phát từ cơ sở lý luận và thực trạng công tác bồi
dưỡng học sinh giỏi môn lịch sử ở Trường THPT Thạnh Đông. Giải pháp xin mạnh
dạn đề xuất một số biện pháp có tính thực tiễn phù hợp với tình hình bồi dưỡng học
sinh giỏi lịch sử hiện nay.

- Tổ chức bồi dưỡng học sinh giỏi môn lịch sử.

+ Phát hiện những học sinh có khả năng trở thành học sinh giỏi lịch sử.
+ Bồi dưỡng kiến thức lịch sử.

</div>
<span class='text_page_counter'>(16)</span><div class='page_container' data-page=16>

+ Bồi dưỡng kỹ năng làm bài thi lịch sử.

Giải pháp này chỉ có tác dụng trả lời câu hỏi làm thế nào để nâng cao hiệu quả

bồi dưỡng học sinh giỏi môn lịch sử ở trương THPT. Hy vọng các biện pháp đề ra sẽ
có thể áp dụng tốt ở các trường THPT.

- Đối với Ban giám hiệu nhà trường nên tổ chức thi chọn đội tuyển và bồi
dưỡng học sinh giỏi ngay từ đầu lớp 10 chú trọng hơn công tác khảo sát, lựa chọn học
sinh vào lớp bồi dưỡng học sinh giỏi.

- Chuyên môn nhà trường nên tổ chức các buổi ngoại khoá lịch sử báo cáo kinh
nghiệm học tập bộ môn...

<i>Thạnh Đông A, Ngày 12 tháng 01 năm 2017</i>

Giáo viên trình bày

Duyệt của Tổ trưởng

Nguyễn Văn Ngọc

</div>