Tiểu luận học phần nhiếp ảnh và ảnh báo chí ma văn chuyên MSV 19c6050541

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC
KHOA BÁO CHÍ – TRUYỀN THƠNG

HỌ VÀ TÊN SINH VIÊN: MA VĂN CHUYÊN
MÃ SINH VIÊN: 19C6050541
LỚP: BÁO CHÍ K2019C HÀ NAM

ĐỀ TÀI TIỂU LUẬN
KHẢO SÁT, ĐÁNH GIÁ VIỆC SỬ DỤNG CHÚ THÍCH ẢNH
TRÊN MỘT SỐ TỜ BÁO MẠNG ĐIỆN TỬ Ở VIỆT NAM
TRONG KHOẢNG THỜI GIAN TỪ THÁNG 7 ĐẾN THÁNG 9
NĂM 2021

HỌC PHẦN: NHIẾP ẢNH VÀ ẢNH BÁO CHÍ
MÃ HỌC PHẦN: BAO4012
GIẢNG VIÊN HƯỚNG DẪN: NGUYỄN THỊ ÁNH NGỌC

HÀ GIANG, THÁNG 10 NĂM 2021


LỜI CẢM ƠN
Đầu tiên em xin gửi lời cảm ơn chân thành đến Ban chủ nhiệm khoa và các
thầy, cô giáo trong khoa Báo chí – Truyền thơng, trường Đại học Khoa học – Đại
học Huế. Mặc dù tình hình dịch bệnh Covid-19 diễn biến phức tạp nhưng các thầy
cô đã tạo điều kiện cho chúng em được học tập theo đúng chương trình đào tạo của
Nhà trường. Đặc biệt, em xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến giảng viên bộ môn –
Nguyễn Thị Ánh Ngọc đã dạy dỗ, truyền đạt những kiến thức quý báu cho em trong
suốt thời gian học tập vừa qua. Em đã có thêm cho mình nhiều kiến thức bổ ích, tinh
thần học tập hiệu quả, nghiêm túc. Đây chắc chắn sẽ là những kiến thức quý báu, là
hành trang để em có thể vững bước sau này.
Tuy nhiên, do vốn kiến thức còn nhiều hạn chế và khả năng tiếp thu thực tế

còn nhiều bỡ ngỡ. Mặc dù em đã cố gắng hết sức nhưng chắc chắn bài tiểu luận khó
có thể tránh khỏi những thiếu sót và nhiều chỗ cịn chưa chính xác, kính mong cơ
xem xét và góp ý để bài tiểu luận của em được hoàn thiện hơn.
Em xin chân thành cảm ơn!


LỜI MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Ảnh báo chí từ lâu đã trở thành một phần không thể thiếu, có những đóng góp
quan trọng cho việc cung cấp thơng tin một cách toàn diện, sống động trên báo in một kênh thông tin quan trọng vào hiệu quả. Ảnh báo chí xuất hiện từ cuối thế kỷ
XIX, tuy ra đời muôn hơn nhiều so với các thể loại báo chí khác nhưng nó vẫn
khẳng định được vị trí quan trọng của mình.
Trong thời đại bùng nổ thơng tin hiện nay, con người tìm đến các phương tiện
thơng tin đại chúng với mong muốn làm sao để trong một khoảng thời gian ngắn
nhất có thể tiếp nhận được một lượng thông tin nhiều nhất. Trong sự cạnh tranh với
phát thanh, truyền hình và báo trực tuyến, báo in ngày càng có xu hướng sử dụng
nhiều ảnh. Vai trị của ảnh báo chí và chú thích ảnh vì thế càng trở nên quan trọng
trên báo in hiện đại.
Tuy có vị trí quan trọng như vậy nhưng chú thích ảnh lại chưa được quan tâm
thoả đáng. Tình trạng chú thích hời hợt, tuỳ tiện trong sử dụng chú thích ảnh trên
nhiều tờ báo, tạp chí hiện nay cho thấy các cơ quan báo chí, những người làm báo,
đặc biệt là phóng viên ảnh chưa nhận thức đúng tầm quan trọng và hiệu quả của việc
sử dụng chú thích ảnh.
Từ những lý do khoa học và thực tiễn trên em mạnh dạn chọn đề tài: “Khảo
sát, đánh giá việc sử dụng chú thích ảnh trên một số tờ báo mạng điện tử ở Việt Nam
trong khoảng thời gian từ tháng 7 đến tháng 9 năm 2021 để làm tiểu luận.
2. Đối tượng và mục đích nghiên cứu
Trong mỗi tác phẩm ảnh báo chí bao giờ cũng có hai phần riêng biệt: Phần
ảnh và phần chú thích. Trong tiểu luận này tác giả tập trung nghiên cứu về chú thích
ảnh, tầm quan trọng của chú thích ảnh, mối liên hệ giữa chú thích ảnh với ảnh và nội

dung bài viết trên Báo Hà Giang điện tử, VietNamNet.
Phạm vi nghiên cứu là khảo sát chú thích ảnh của 2 tờ báo trên trong khoảng
thời gian từ tháng 7 đến tháng 9 năm 2021.
3. Phương pháp nghiên cứu

1


Để thực hiện đề tài, tác giả tiểu luận đã khảo sát báo Hà Giang và báo điện tử
VietNamNet để tổng hợp rồi phân tích những bức ảnh có chất lượng tốt và chưa tốt.
Bên cạnh đó, cịn sử dụng các phương pháp khảo sát, phân tích, so sánh với một số
tờ báo có uy tín khác để đánh giá, đưa ra ý nghĩa của các bức ảnh, rút ra những vấn
đề định tính trên cơ sở những định lượng được đưa ra trước đó.
4. Kết cấu của tiểu luận
Ngồi phần mở đầu và kết luận, kết cấu tiểu luận này gồm có 2 chương nội
dung cơ bản:
Chương 1: Lý luận chung về ảnh và chú thích ảnh trên báo chí
Chương 2: Khảo sát, đánh giá về việc sử dụng chú thích ảnh trên Báo Hà
Giang điện tử và điện tử VietNamNet
Chương 1
Lý luận chung về ảnh và chú thích ảnh trên báo chí
1. Khái niệm ảnh báo chí
Ảnh báo chí là một loại hình thơng tin của báo chí, phản ánh khách quan mọi
mặt của đời sống xã hội bằng ảnh đơn hay một nhóm ảnh đề làm rõ các vấn đề và sự
kiện, có tính định hướng nhằm đem lại cho bạn đọc một lượng thông tin và một giá
trị thẩm mỹ.
2. Tầm quan trọng của chú thích ảnh
Chú thích ảnh có một vai trị quan trọng khơng thể thiếu đối với bức ảnh báo
chí. Mỗi một cấu trúc của ảnh báo chí bao giờ cũng là sự tổng hồ, bổ sung cho
nhau của hai yếu tố hình ảnh và chú thích ảnh. Về bản chất, chú thích có nhiệm vụ

móc nối với ảnh, xây dựng trên ảnh, làm cho cái mới của đối tượng, bản chất của nó
trở thành một thể thống nhất để người xem dễ chấp nhận. Chú thích sẽ đảm nhận
chức năng giải thích, bổ sung cần thiết, kịp thời thông tin cho bức ảnh.
Chú thích ảnh có 3 chức năng chính:
Thứ nhất, chú thích bổ sung thơng tin cho hình ảnh, hồn chỉnh bức ảnh báo
chí.

2


Thứ hai, chú thích làm tăng tính cụ thể, làm rõ chủ đề, ý đồ chụp ảnh của
phóng viên.
Thứ ba, chú thích nâng cao tầm khái quát của bức ảnh, “chắp cánh” cho bức
ảnh bay cao, bay xa trong lòng bạn đọc.
Chú thích ảnh là yếu tố quan trọng khơng thể thiếu trong mỗi bức ảnh báo chí,
giúp cho người đọc nhìn rõ được lối đi. Trong mỗi bức ảnh báo chí, chú thích ảnh
khơng những hỗ trợ đắc lực cho phần hình ảnh, mà cịn góp phần quan trọng trong
việc làm cho bức ảnh hồn chỉnh hơn. Nó khơng phải là thành phần phụ của ảnh mà
quan hệ chặt chẽ, gắn bó hữu cơ với nhau.
Hình ảnh dù có ghi lại được khoảnh khắc điển hình nhất thì nó cũng chỉ có
thể ghi lại duy nhất và trung thực hình ảnh ấy. Trong phương pháp thơng tin bằng
hình ảnh, thơng tin tự nó địi hỏi phải có sự gọi tên, địa điểm xảy ra sự việc, ý nghĩa
của sự kiện đó. Chú thích ảnh giúp người xem hiểu rõ hơn tính nhất qn giữa thơng
tin bằng hình ảnh và thông tin bằng ngôn từ.
3. Yêu cầu đối với chú thích ảnh tốt
Để làm tốt được chức năng của mình chú thích ảnh phải đạt được những u
cầu thơng tin cơ bản của nó là: phù hợp với nội dung ảnh, mang tính cụ thể, cung
cấp thơng tin mới cho ảnh và độc đáo, hiệu quả, tác động cao.
Phù hợp với nội dung ảnh
Một chú thích ảnh phù hợp với nội dung của ảnh sẽ tăng thêm giá trị của bức

ảnh rất nhiều và buộc độc giả phải quan tâm hơn tới nội dung vấn đề mà tác giả
muốn truyền đạt. Đứng ở vị trí được quan tâm thứ 3, sau tít và ảnh, chú thích ảnh
cũng khơng nằm ngồi yêu cầu phải phù hợp với nội dung ảnh để cung cấp cho độc
giả lượng thông tin trong một thời gian ngắn nhất. Trong một dung lượng ngơn từ ít
ỏi, chú thích cần ăm ắp những thơng tin và phù hợp với bức ảnh, đáp ứng nhu cầu
thông tin cao nhất của độc giả.
Cung cấp thông tin mới cho ảnh
Chú thích ảnh có nội dung thơng tin mới mà khơng phải thuật lại ảnh, văn
phong ngắn gọn, dễ hiểu, hấp dẫn để thu hút người đọc tiếp nhận thông tin và hiểu
đúng bản chât của thơng tin đó. Cái mới luôn là yếu tố hạt nhân làm nên sự hấp dẫn
3


của báo chí. Một chú thích ảnh hay, có thơng tin mới để gây ấn tượng sẽ tăng thêm
giá trị của bức ảnh rất nhiều và buộc độc giả phải quan tâm hơn nội dung vấn đề mà
tác giả muốn truyền đạt trên báo chí.
Chương 2
Khảo sát, đánh giá việc sử dụng chú thích ảnh trên Báo Hà Giang điện
tử, báo điện tử VietNamNet.
1.

Sơ lược về Báo Hà Giang và Báo điện tử VietNamNet

- Báo Hà Giang:
Báo Hà Giang, cơ quan của Đảng bộ tỉnh Hà Giang là tờ báo được thành lập
từ năm 1964. Trụ sở tòa soạn đặt tại Số 5, đường Nguyễn Huệ, phường Nguyễn Trãi
- Thành phố Hà Giang. Có thể khẳng định tờ báo này đã đóng góp những thành tích
quan trọng vào việc xây dựng tỉnh Hà Giang ngày càng vững mạnh, phát triển. Tờ
báo đã thực sự trở thành vũ khí sắc bén trên mặt trận chính trị, tư tưởng của Đảng bộ
tỉnh. Hiện nay Báo Hà Giang đang phát hành 4 ấn phẩm: Báo Hà Giang số thường

kỳ, xuất bản hơn 8.000 bản/kỳ; Báo Hà Giang cực Bắc, xuất bản 3.200 bản/kỳ; Báo
Hà Giang điện tử và Truyền hình Internet trên Báo Hà Giang điện tử. Báo Hà Giang
điện tử có địa chỉ:
- Báo điện tử VietNamNet
VietNamNet được thành lập ngày 19 tháng 12 năm 1997, với các website tiền
thân như VietNet, VNN và sau đó là VASC, báo điện tử Vietnamnet đã có mặt trong
thời khắc đầu tiên của sự xuất hiện báo điện tử ở Việt Nam. VietNamNet (viết tắt là
VNN) là tờ báo điện tử trực thuộc Bộ Thông tin và Truyền thông. VietNamNet được
cấp giấy phép hoạt động trên mới nhất vào ngày 23 tháng 1 năm 2003 (số giấy phép:
27/GP-BVHTT). Năm 2019, hợp nhất báo điện tử VietNamNet và báo Bưu điện
Việt Nam.
Tổ chức bộ máy cụ thể gồm: Báo điện tử VietNamNet, ấn phẩm Bưu điện
Việt Nam; duy trì Infonet hiện nay là phiên bản điện tử của ấn phẩm của Bưu điện
Việt Nam thuộc Báo VietNamNet (mới). Địa chỉ truy cập báo VietNamNet:


4


2.

Thực trạng của việc sử dụng chú thích ảnh trên báo Hà Giang điện tử
và báo VietNamNet.

2.1. Chú thích ảnh chất lượng tốt, phù hợp với ảnh và nội dung bài viết
- Chú thích ảnh phù hợp với nội dung ảnh:
Chùm ảnh “Những hình ảnh về ngày khai giảng đặc biệt, năm học 2021 –
2022” thứ Hai, 06/09/2021, đã mang đầy đủ thông tin, thể hiện một cách cụ thể về
những chi tiết với những chú thích: “Tại trường Tiểu học Trần Phú, TP. Hà Giang,
dù khai giảng trong không gian lớp, nhưng sự trang trí của các lớp khá chu đáo,

nghiêm túc”. Trong ảnh là hình ảnh khai giảng trong không gian của một lớp học
nhằm đảm bảo các quy định về phòng chống dịch bệnh.

Trên báo điện tử Vietnamnet, ngày 23/9/2021 có chùm tin ảnh: Người dân
Quảng Ngãi bật khóc khi lốc xốy cuốn bay hết mái nhà. Trong đó có bức ảnh người
phụ nữ khóc nức nở khi ngơi nhà của gia đình bị gió cuốn mất nóc. Với chú thích
“Người dân xã Bình Đơng (Quảng Ngãi) bật khóc khi gió lốc làm tốc mái nhà” bức
ảnh có thêm thơng tin cho độc giả về địa điểm, nguyên nhân sự việc.
- Chú thích ảnh phù hợp với nội dung tít trong bài
Bức ảnh “Ban quản lý Dự án bảo vệ và phát triển rừng huyện Mèo Vạc kiểm
tra hiện trạng rừng tại Khu bảo tồn thiên nhiên Chí Sán” đăng ngày 19/8/2021. Chú
thích này liên quan trực tiếp tới nội dung của tít, bổ sung bằng hình ảnh cụ thể cho ý
nghĩa của tít “Để Khu bảo tồn thiên nhiên Chí Sán thêm xanh”. Phần nội dung sẽ
mang lại những thông tin cụ thể cho người đọc.

5


Trong bài viết “Xin cấp giấy đi đường lúc tối muộn ở Hà Nội” ngày
07/9/2021 trên báo điện tử Vietnamnet nói về nhiều người dân ở Hà Nội, dù tối
muộn vẫn nán chờ tại trụ sở công an phường để nộp hồ sơ xin cấp giấy cho cá nhân
và doanh nghiệp. Trong bài viết có bức ảnh với chú thích “19h tối 6/9, hơn 20 người
vẫn chờ để xin cấp giấy đi đường ở trụ sở Công an phường Mễ Trì (quận Nam Từ
Liêm, Hà Nội)”. Trong ảnh là hình ảnh rất nhiều người đang ngồi chờ bên để xin
cấp giấy đi đường, dù trời lúc này đã tối.

Một bức ảnh khác cho thấy sự mệt mỏi của người dân khi chờ đợi để được
đến lượt.

6

- Chú thích ảnh phù hợp với nội dung Sapo
Bài viết "Đất cằn nhả ngọc - Những thành quả bước đầu” được đăng ngày
06/8/2021 có đăng bức ảnh về một nương đá với lời chú thích “Bằng sự sáng tạo,
người dân vùng Cao nguyên đá Đồng Văn mở rộng đất canh tác bằng phương pháp
bù đất, lấp đá. Trong ảnh: Mảnh vườn sau khi cải tạo của anh Chứ Mí Pó, thơn Há
Đề, xã Sính Lủng (Đồng Văn)”. Chú thích ảnh dạng này mang nội dung thông tin về
một Cao nguyên đá khắc nghiệt, nhưng bằng ý chí, nghị lực kiên cường người dân
vùng cao đã có những cách làm sáng tạo. Bài viết sẽ là nơi cung cấp thêm thơng tin
cho chú thích ảnh và Sapo.
Loạt ảnh “Chốt cứng được dựng tại hàng loạt điểm ở Hà Nội” đăng ngày
05/09/2021 trên báo Vietnamnet có Sapo “Hàng loạt chốt cứng đã được lực lượng
chức năng TP Hà Nội hoàn thành lắp đặt tại nhiều địa điểm trên địa bàn trong ngày
4/9” tiếp sau là những hình ảnh về các chốt kiểm soát được lực lượng chức năng lắp
đặt. Với những chú thích như: Chốt cứng tại cầu Noi, phường Cổ Nhuế 2, quận Bắc
Từ Liêm; Chốt đường gom cao tốc Pháp Vân - Cầu Giẽ; Chốt cứng được lập tại cầu
Phố Viên, phường Cổ Nhuế 2, quận Bắc Từ Liêm; Một người dân quay đầu vì
khơng biết chốt cứng được lập tại phố Viên, phường Cổ Nhuế 2. Đây là những chú
thích giản đơn nhưng vẫn làm rõ được thơng tin từ những bức ảnh có chung một chủ
đề.
- Chú thích ảnh xuất phát từ một chi tiết quan trọng nhất của ảnh
Bài viết “Cần phát huy hiệu quả Trung tâm giới thiệu các sản phẩm nơng sản
Quang Bình” của tác giả Quang Bình, đăng ngày 15/8/2021. Tác giả chọn chụp
Trung tâm giới thiệu các nơng sản huyện Quang Bình tại thôn Nà Tho, xã Tân Bắc.
Đây là ngôi nhà sàn 4 gian để trung bày sản phẩm và để thực khách thưởng trà, nghỉ
ngơi. Tuy nhiên, người đọc có thể hình dung được nó chưa thực sự phát huy được
cơng năng vì nhìn rất vắng vẻ.
2.2. Chú thích ảnh không phù hợp với ảnh và nội dung bài viết
Như phần trên của tiểu luận này tác giả đã phân tích, chú thích ảnh có vai trị

vơ cùng quan trọng với nội dung bức ảnh. Nó là một bộ phận không thể thiếu cấu
thành của mỗi bức ảnh. Những bức ảnh minh hoạ cho sự kiện nếu có chú thích ảnh

7


rõ ràng, trong sáng càng tăng giá trị của bức ảnh đó, ngồi ra nó cịn làm tăng thêm
tính chân thực của bài viết.
Mặc dù vậy nhưng trên Báo Hà Giang điện tử hiện nay, bên cạnh những bức
ảnh có nội dung tốt, lời chú thích mượt mà, đúng và cịn làm tăng thêm thơng tin
cho những bức ảnh thì vẫn cịn có những bức ảnh Ban biên tập dùng những lời chú
thích hời hợt, khơng đúng với nội dung của nó.
Báo Hà Giang ra ngày 20/7/2021 sử dụng một bức ảnh chụp người nông dân
đang cho đàn dê ăn. Bức ảnh có dịng chú thích “Anh Nơng Văn Xướng, thôn Bản
Lủa, xã Linh Hồ (Vị Xuyên) phát triển chăn ni dê hàng hóa mang lại thu nhập
cao”. Tít và Sapo và cả nội dung bài viết lại nói về tập trung cho mục tiêu tăng
trưởng để hoàn thành các chỉ tiêu năm 2021. Với bức ảnh như vậy nên sử dụng vào
những bài viết về phát triển chăn nuôi và chú thích mang thơng tin về tình hình chăn
ni thì tốt hơn.
Tin “Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh Hoàng Gia Long kiểm tra tiến độ
sửa chữa các hồ đập tại Bắc Quang và Quang Bình” trên Báo Hà Giang điện tử ngày
21/9/2021 đăng bức ảnh lãnh đạo tỉnh và thành viên trong đoàn kiểm tra đang đứng
trao đổi ở một một khu đất trống nhưng lại có chú thích “Phó Chủ tịch Thường trực
UBND tỉnh Hồng Gia Long khảo sát tại hồ Khuổi Phạ, xã Tân Trịnh, Quang Bình”.
Đây là một chú thích hồn tồn khác so với nội dung bức ảnh đưa ra.
Còn đối với báo điện tử VietNamNet, thì những dạng ảnh trên sẽ được tổng
hợp một chú thích sâu hơn, trong chú thích có thêm một số thơng tin, sau đó đóng
khung bức ảnh và thơng tin đó lại như một dạng tin ảnh độc lập nằm cạnh một bài
báo.
KẾT LUẬN

Qua khảo sát việc sử dụng chú thích ảnh trên báo Hà Giang điện tử và báo
điện tử Vietnamnet cho thấy chú thích ảnh nằm trong mối quan hệ phức tạp và tinh
tế không chỉ với phần hình ảnh, mà cịn đối với cả nội dung của bài viết, trang báo,
số báo. Chú thích từng thể loại ảnh khác nhau tạo nên tiếng nói riêng trong tiếng nói
chung của hệ thống báo chí. Khi khẳng định được vị trí của mình, chú thích ảnh
cũng xác định được những đặc trưng riêng biệt trong ngôn ngữ báo chí.

8


Chú thích ảnh bao giờ cũng phải thật đầy đủ, rõ ràng, chính xác và ngắn gọn.
Một chú thích thơng thường chỉ là một câu. Ngơn ngữ của chú thích ảnh là ngôn
ngữ cô đọng, là kết tinh của sự chọn lọc khắc nghiệt và đầy ắp thông tin trong đầy
con chữ. Chú thích địi hỏi phải đáp ứng được những u cầu bổ xung thơng tin cho
những gì ảnh khơng nói hết được.
Xem ảnh và chú thích, người đọc có thể hiểu được sự kiện trong ảnh có ý
nghĩa chính trị, xã hội như thế nào. Một bức ảnh thời sự tốt có chú thích ngắn gọn,
rõ ràng có thể thay thế cho một mẩu tin, một bài báo, một bài bình luận. Có nhiều
trường hợp đăng trên báo một tấm ảnh tốt còn hiệu quả hơn nhiều với việc sử dụng
bài viết dài dòng.
Trong tiểu luận này, tác giả đã cố gắng xem xét và đưa ra một vài đánh giá,
kết luận từ việc phân tích các chú thích ảnh trên Báo Hà Giang điện tử và báo điện
tử Vietnamnet, đồng thời nêu ra một vài nhận xét, đánh giá chung về việc viết chú
thích cho ảnh trên 2 báo này.
Cuối cùng, trong q trình hồn thành tiểu luận khơng thể tránh khỏi những
thiếu sót, kính mong cơ xem xét, chỉnh sửa để hoàn thiện bài tiểu luận hoàn chỉnh
hơn nữa.
Em xin chân thành cảm ơn!

9