Tài liệu Vật liệu vẽ sơn dầu pptx

14
các b,c th*y c7 )i8n nh% trong các tác phLm c<a Salvador Dalí, k+ thu,t c<a m=t
s> ít ho6 s? thu=c fauvism (dã thú) [8] nh% Georges Rouault - )Ly impasto ).n
)= dày t>i )a - hay photorealism (ví dG Richard Estes).



T= trái sang:
Salvador Dalí (1904 ! 1989) “Gi5c m$ gây bQi con ong bay quanh qu; l9u m=t giây tr%:c khi tJnh gi5c”
(1944) 51 x 40.5 cm;
Georges Rouault (1871-1958) “Sarah”, 1956, 55 x 42 cm;
Richard Estes (1932) “Hình ph;n chi.u c<a xe bus”, 1972, 101.6 x 132.1 cm



III) V"t li8u v# s$ n d%u

1) V(t li)u "* (t+m d,ch t- “support”)

Th%(ng support )%&c chia làm 3 nhóm:
- V,t li3u có m,t )= trung bình: b;ng gO ép t>t h$n (>) b;ng gO; b;ng gO t>t
h$n b;ng gO dán.
- V,t li3u nhE: v; i (toile hay canvas): linen > cotton > v;i bao b> (gai). Toile
b.ng cotton (v/i s0i bông) không gi1 s2n t3t, hút 4m m+nh, l+i d5 co
giãn khi&n m6t s2 n d5 b, n7t, không nên dùng cho nhAng tác phLm
quan tr-ng.
- V,t li3u mBng: gi5y s&i bông > gi5y th%(ng > bìa > gi5y bC i
MIt ph;i )< ráp )8 s$n dính vào nh%ng l6i không )%&c hút s$n )8 khBi b0 xu>ng
màu, không )%&c co giãn nhi'u quá khi nhi3t )= thay )7i )8 s$n khBi nNt v4. Vì
th. v,t li3u ph;i )%&c x1 l@ (preparer, hay size (ph<) và prime (lót)).

TM th. kF 15 Q châu Âu làm support )8 v2 )ã )%&c coi là m=t ngh' riêng. Ho6 s?
)%&c gi;i phóng khBi công vi3c nIng nh-c ) ó, và chJ c*n mua support do th&
làm sVn. Ngày nay cDng v,y, t>t nh5t là mua toile )ã )%&c ph< lót sVn ngoài
hi3u.

Toile bán sVn th%(ng )%&c chia làm 3 lo6i: m0n, trung, thô. Toile m0n có giá cao
nh5t, k. ).n toile trung, rCi toile thô.


thô trung mCn

Sizing (ph#):
Có th8 dùng acrylic priming dùng cho m-i b' mIt và cho m-i ch5t li3u.

15
N.u không có th8 t9 chuLn b0 theo công thNc sau:


- tJ l3: 45 ~ 60 gr keo da trâu (hay da thB) / 1 lit n%:c l6nh
- vMa )un nhB l1a vMa qu5y trong nCi, nh%ng không )8 sôi
- khi keo )ã tan h.t )%&c dung d0ch lBng nh% th6ch, thì )8 ngu=i ).n
nhi3t )= trong phòng (24 – 25 )= C)
- hâm lên cho thành lBng
- dùng bút bEt to b;n ph.t lên toile )ã c#ng trên khung sao cho ch5t ph<
chui vào t5t c; các chO lõm
- )8 khô


Keo da (trâu hay th9) ng:n không cho linolenic acid trong d%u lanh :n

th6ng toile. Nh(ng keo da có nh(;c -i4m là hút <m khi)n l=p lót b+ co ho7c
r>p d?n -)n n1t s$n ph6 phía trên. Ngày nay nhi'u ng%(i thay bKng acrylic
gesso (Xem bên d%:i).

Làm lót (priming) (ground)
N'n (ground) là l:p ng#n cách giAa support và s$n )8 s$n có th8 dính t>t và
b'n, không b0 xu>ng màu. Ch5t lót t>t nh5t và thông dGng nh5t là dung d0ch
gesso, có bán sVn ngoài hi3u. Dung d0ch gesso gCm b=t th6ch cao (calcium
carbonate) tr=n v:i keo casein (phosphorprotein c<a sAa, ti.ng Latin caseus có
ngh?a là pho-mat. "un sAa v:i acid hoIc dùng acid lactic làm chua sAa )8 )%&c
casein) hoIc keo da trâu. N#m 1995 hãng Liquitex (1933, USA) ch) t@o ra
acrylic gesso (titanium dioxide + ch5t k.t dính acrylic) dùng dung d0ch n%:c,
)%&c nhi'u ho6 s? %a chu=ng vì có th8 dùng cho m-i ch5t li3u (s$n d*u,
tempera, gouache, acrylic, v.v.) và lót m-i b' mIt.



Liquitex primer








16


Công th1c -$n giAn làm gesso:

- Ngâm qua )êm 85 gr keo keo da trâu vào 0.8 lit n%:c.
- "un cách th<y, không )8 sôi, qu5y tM tM )8 tránh s<i b-t, cho ).n khi )%&c m=t
dung d0ch s'n s3t. Thêm n%:c cho )%&c 1 lit dung d0ch.
- Trong khi vSn ti.p tGc )un, r/c vào kho;ng 450 ~ 500 gr b=t ph5n (th6ch cao)
- Có th8 thêm b=t tr/ng titanium hay màu khác vào theo tJ l3
b=t tr/ng titanium : ph5n = 1: 9.
- Khi dung d0ch còn 5m, dùng bút bEt to b;n ph< m=t l%&t lên toile.
! Chú @: Quét bút v' m=t h%:ng
- "8 khô (ít nh5t 1 ti.ng). "ánh gi5y ráp. Lau s6ch bGi.
- Ph< l%&t hai (Quét theo h%:ng vuông góc v:i h%:ng l%&t tr%:c).
- Có th8 ph< t:i 5 l%&t tùy theo (n.u dùng tr/ng titanium: 2 l%&t, n.u dùng tr/ng
k2m: 3 – 5 l%&t) .
- "8 khô (qua )êm).

Chú B: Trên )ây là công thNc cho support cNng, ví dG gO. "8 dùng cho toile ph;i
thêm vào, khi )un cách th<y, kho;ng 20% dLu lanh )Ic ()ã qua x1 l@ nhi3t)W.

Công th1c -$n giAn làm l=p lót s$n d%u:
- Dùng dao v2 tr=n b=t s$n tr/ng v:i d*u lanh ép l6nh )8 )%&c m=t h&p ch5t
sánh lBng.
- Thêm gesso vào và tr=n ).n d6ng nhão )Ic.
- Pha loãng bKng d*u thông tùy theo @ mu>n.


Khung cMng toile (stretcher bars, châssis):
- Dùng khung ghép m=ng, có nêm thì càng t>t.



X các n%:c phát tri8n nh% châu Âu, M+, Nh,t, sát-xi (châssis) )%&c bán sVn

theo kích th%:c th>ng nh5t qu>c t. (xem b;ng bên d%:i, trong )ó ) $n v0 )o kích
th%:c là cm). Các kh7 )%&c phân lo6i thành F (figure = hình), P (paysage =
phong c;nh), và M (marine = bi8n) theo tJ s> giAa 2 c6nh dài và ng/n c<a
châssis. TJ s> )ó t#ng khi )i tM F ).n P rCi M, tNc kh7 tranh M thì dài h$ n P, P
dài h$n F. Ví dG khi nói bNc tranh này có kích th%:c F100 (hay 100 F) có ngh?a
là ~ 162 x 130 cm, P100 tNc là ~ 162 x 112 cm, M100: ~ 162 x 97 cm. Ngoài ra
còn kh7 vuông, k@ hi3u là S (square), v:i hai chi'u có )= dài bKng nhau và bKng
c6nh dài c<a c4 F, ví dG S100 tNc là 162 x 162 cm.


17



2) Màu
a) Các h+t màu (pigments):
Các h6t v,t ch5t khô có màu )%&c g-i là h6t màu (pigments), hAu c$ (organic)
tNc có chNa carbon, hoIc vô c$ (inorganic), th%(ng không có tính thLm th5u
hoIc thLm th5u r5t y.u trên các b' mIt v,t ch5t mà chúng ti.p xúc. Vì th. c*n
ch5t k.t dính )8 giA chúng trên các b' mIt )ó (trên gi5y, toile, gO, v.v.). Chúng
không b0 hoà tan trong các ch5t k.t dính, song s2 )%&c phân tán treo l$ l1ng
trong ch5t k. dính. M=t s> h6t màu có nguCn trong thiên nhiên (ví dG umbers
and siennas là )5t). Các h6t khác là do ch. t6o (ví dG các màu cadmiums).

C*n phân bi3t h6t màu v:i phLm nhu=m. PhLm nhu=m hoà tan )%&c và thLm
th5u )%&c. Có th8 bi.n phLm nhu=m thành các h6t màu bKng ph%$ng pháp
hóa h-c, tNc tách chúng ra khBi dung môi sau )ó hãm chúng bKng m=t ch5t vô
c$ không màu (th%(ng là mu> i kim lo6i nh% barium sulfate, calcium sulfate,
aliminium hydroxide, aluminium oxide) )8 chúng không b0 hoà tan. NhAng h6t
màu lo6i này )%&c g-i là lake. Ví dG:

- Indigo (chàm) lake )%&c ch. t6o tM th(i Ai C,p c7 )6i tM lá cây tùng lam
(woad), sau )ó )%&c nh,p tM Un "=;
- HCng madder lake )%&c l5y tM cây thiên th&o (madder). Màu t7ng h&p
(synthetic) )%&c g-i là Azarin crimson;
- Carmine lake )%&c chi.t tM xác khô con r/p son (phLm yên chi) (có Q các
n%:c nhi3t ):i, c,n nhi3t ):i, Q Nam M+ và Mexico)

Các h6t màu ch. tM phLm nhu=m th%(ng b0 phai màu.


18
Các h6t màu hAu c$ (organic) th%(ng nhE, trong, có )= nhu=m cao (high
tinting strength). Các h6t màu vô c$ th%(ng là các h&p ch5t kim lo6i, )Gc
(opaque), nIng, và )Ic (nh% cobalt, iron, zinc, …).
- Các h6t màu vô c$ trong t9 nhiên nh% ochre, umber, sienna có trong )5t
có màu do oxide s/ t, hydroxides, k.t h&p v:i )5t sét, ph5n, và silica t6o
ra.
- Các h6t màu vô c$ )%&c t7ng h&p trong công nghi3p th%(ng là kim lo6i.
CDng có các h6t màu vô c$ t7 ng h&p thay th. cho các màu t9 nhiên nh%
)B mars và vàng mars.
- Các h6t màu hAu c$ trong t9 nhiên th%(ng )%&c chi.t tM th;o m=c hoIc
)=ng v,t (thiên th;o, ngà voi, x%$ng, cây nho)
- Các h6t màu hAu c$ t7ng h&p là các h&p ch5t chNa carbon nh%
quinacridone ()B - tím)

Các h6t màu )%&c phân tích theo:

- >* nhu*m (tinting strength): "%&c th1 bKng tr=n màu v:i màu tr/ng theo tJ
l3 1:10. Các h6t màu hAu c$, )Ic bi3t hAu c$ t7ng h&p, th%(ng có )=
nhu=m cao h$n các h6t màu vô c$;

- >* >Lc – trong: M=t s> h6t màu hAu c$ hoàn toàn trong do c5u trúc phân t1,
vì th. )%&c dùng làm màu láng;
- >* b(n >+i v)i ánh sáng: M=t s> h6t màu b'n khi v2 )Ic, nh%ng l6i không
b'n khi v2 loãng;
- t+c >* khô: Vermillion ()B son, )B th*n sa, sulfide th<y ngân HgS) khi hoà
v:i d*u thì làm d*u khô ch,m h$n, trong khi cobalt làm d*u khô nhanh h$n.
- >* h.p thL d-u: M=t s> h6t màu c*n nhi'u d*u h$n. Càng nhi'u d*u thì
càng d! nNt.

b) 86c tính c9a màu s2n d#u:
PhG thu=c vào hãng s;n xu5t. Vì v,y c*n )-c chJ dSn trên tMng tube màu. M=t
s> hãng n7i ti.ng: Lefranc & Bourgeois (1720) [9], Winsor & Newton (1832)
[10], Talens (1899) [11], Holbein (1900) [12], Kusakabe (1996), Matsuda.

Tr/ng:
- Tr*ng chì (carbonate chì PbCO
3
): là lo6 i tr/ng c7 x%a nh5t, r0t ->c, có )=
ph< cao ()Gc), s/c 5m, và nhi'u )= chuy8n, khô nhanh, nh%ng b0 )en
(ch.t, bLn) theo th(i gian. Vì )=c nên ngày nay tr/ng chì khá hi.m,
th%(ng chJ )%&c bán cho ho6 s? trong tube nhB.

- Tr*ng b@c: [flake white (tr#ng vLy) hay Cremnitz white]: carbonate chì +
hydrate chì 2PbCO
3
· Pb(OH)
2
, b0 )en khi gIp sulphur hoIc khói. Tên g-i
“tr/ng v;y” (flake white) b/t nguCn tM cách s;n xu5t các h6t màu tr/ng chì
(Xem bên d%:i). Kremnitz hay Cremnitz là m=t )0a danh Q biên gi:i

Hungary – Slovakia, n$i có mB chì, còn Krems l6i là m=t )0a danh Q Áo
n$i ng%(i ta làm ra carbonate chì.

- Tr*ng k#m (oxide k2m ZnO): )= ph< y.u (bán )Gc semi-opaque), không
dùng )8 v2 lót )%&c, nh%ng t>t cho v2 trong, hoIc vi!n c,n không khí.
S/c 5m, lâu khô, khi khô t6o thành màng giòn nên d! b0 nNt n.u v2 dày.

- Tr*ng titan (titanium dioxide TiO
2
) )%&c phát hi3n n#m 1821, )%&c dùng
thay th. tr/ng chì tM 1921 do công ty M+ s;n xu5t )6i trà cho ho6 s?, có )=

19
ph< r5t cao, b'n màu, khô nhanh, không )=c, s/c l6nh h$n tr/ng chì
nh%ng 5m h$n tr/ng k2m, ng; vàng theo th(i gian, và k.t s&i trong d*u, vì
th. th%(ng ) %&c tr=n v:i 15 – 20 % tr/ng k2m )8 kh/c phGc; )%&c coi là
màu tr/ng c<a th. kF 20. Không nên dùng quá nhi'u vì tr/ng titan có xu
h%:ng át các màu khác.

- Tr*ng óng ánh (tr*ng xà c.) (iridescent white = blanc nacré): vLy mica
(khoáng ch5t silicate) ph< tr/ng titan, bán )Gc, ph< lên n'n tr/ng )Gc cho
m=t màng tr/ng óng ánh nh% )i3p.

- Tr*ng s1 (ceramic white) (titanic acid strontium): m:i )%&c s;n xu5t g*n
)ây (Holbein), không ng; vàng.


Ph($ng pháp sAn xu0t tr*ng chì (flake white) cC truyDn [13]

Tôi t6m d0ch ph%$ng pháp này là “hun d5m & < phân” ki8u Hà Lan (“stack”

Dutch method). Các lá chì )%&c ) It kê trên )áy các th> )5t nung có khoang
)áy riêng )8 chNa d5m (acetic acid) (ng,p kho;ng 1/3 th>). Các th> chì sau
)ó )%&c )It ng,p trong phân ng9a và < trong nhà kín. Phân ng9a phân h<y
s;n ra nhi3t và khí CO
2
. Sau kho;ng 3 tháng, h$ i acetic acid và carbonic acid
ph;n Nng v:i chì t6o thành carbonate chì và hydrate chì 2PbCO
3
· Pb(OH)
2

bám trên các lá chì d%:i d6ng m=t l:p cùi màu tr/ng. L:p cùi này )%&c c6o
ra thành các v;y tr/ng chì (flakes), ph$i khô, và nghi'n thành b=t tr/ng.


Các lá chì Các lá chì trong th> chNa d5m Nhà < phân


Y phân Tr/ng chì bám trên các lá chì V;y tr/ng chì


Màu ch.t (màu v2 lót) (dead colors):
- Dùng )8 ph< các vùng r=ng trên tranh, tr%:c khi v2 chi ti.t: )en mars ,
tr/ng titanium , )B Un "= (Indian red) , vàng )5t (ochre) , vàng
Naples sáng , lGc ng-c (emerald green) , xanh lam Sevres (Sevres
blue) .


20

Màu ch.t trong bNc
“Thánh Jerome” (~1480) c<a Leonardo da Vinci, 102.8 x 73.5 cm,
s$n d*u & tempera trên gO, Vatican
Màu láng (glazes):
- Trong hoIc bán trong: Alizarin crimson hay madder lake , gold ochre ,
nâu raw sienna , vàng chanh , vàng Un "= (Indian yellow) , lGc )5t
(terre verte) , burnt umber (nâu )en cháy) , raw umber (nâu )en s> ng)
, tr/ng trong và tr/ng k2m.

Màu trong (transparent):
- Aureolin (vàng cobalt)
- Permanent rose (hCng)
- Permanent magenta (tím hCng)
- Scarlet lake ()B t%$i)
- Lam cobalt (cobalt blue)
- Ultramarine (xanh n%:c bi8n thSm)
- Viridian (xanh lGc chrome)
- Light red ()B nâu)
- Gold ochre (vàng )5t kim)
- Burnt sienna (nâu Sienna nung)
- Burnt umber (nâu )en cháy)

Màu ) Gc (opaque):
- Naples yellow (vàng Naples)
- Cadmium yellow light (vàng cadmium sáng)
- Cadmium yellow (vàng cadmium)
- Cadmium orange (da cam cadmium)
- Cadmium red ()B cadmium)
- Cadmium red deep ()B cadmium t>i)
- Cerulean blue (xanh tr(i)

- Chromium oxide green (lGc oxide chrome)
- Indian red ()B Un "=)
- Yellow ochre (vàng )5t)
- Mars black


21

KB hi8u màu trong - -&c:

Màu trong: T (transparent)
Màu )Gc: O (opaque),
Màu bán trong: ST (semi-transparent),
Màu bán )Gc: SO (semi-opaque).



E> -&c – trong c6a màu -(;c xác -+nh nh( th) nào?

"= )Gc - trong c<a h6t màu (pigments) )%&c )o bKng chJ s> khúc x6 ánh sáng
(chi.t su5t) và kích th%:c c<a các h6t màu.

1) Chi.t su5t c<a m=t ch5t là kh; n#ng làm l3ch h%:ng ánh sáng khi ánh sáng
chi.u vào ch5t )ó. ">i v:i màu tr/ng, chi.t su5t càng cao và kích th%:c h6t
màu càng g*n kích th%:c t>i %u thì màu càng )Gc. Pigment tr/ng titan có chi.t
su5t cao nh5t, vì th. )Gc nh5t, sau ).n chì rCi k2m. Tuy nhiên, khi tr=n v:i các
d*u t6o màng có chi.t su5t khác nhau, ng%(i ta có th8 bi.n màu có pigment
)Gc thành trong, vì )= )Gc bây gi( )%&c )o bKng hi3u s> giAa chi.t su5t c<a
h6t màu và chi.t su5t c<a ch5t k.t dính. Các h6t màu vô c$ (không chNa
carbon) có chi.t su5t cao, trong khi các h6t màu hAu c$ (chNa carbon) có chi.t

su5t th5p h$n nhi'u, vì th. các màu vô c$ th%(ng )Gc, trong khi các màu hAu
c$ th%(ng trong.

D%:i )ây là b;ng chi.t su5t c<a m=t s> h6t màu và ch5t k.t dính:


Ch0t trung gian:
Không khí
N%:c
D*u t6o màng

H@t màu:
Talc (magnesium silicate)
Calcium carbonate (th6ch cao)
Oxide k2m (tr/ng k2m)
Carbonate chì (tr/ng chì)
Titanium dioxide (tr/ng titan)
Chi)t su0t

1
1.33
1.4 – 1.6


1.55
1.58
2.01
2.09
2.55 – 2.76

2) Kích th%:c c<a h6t màu cDng là m=t nhân t> quan tr-ng ;nh h%Qng t:i )= )Gc
c<a màu. Khi kích th%: c c<a h6t màu t#ng lên, )*u tiên kh; n#ng tán x6 ánh
sáng c<a màu t#ng lên, )6t ).n c9c )6i t6i m=t kích th%:c nh5t )0nh - g-i là
kích th%:c t>i %u. Sau )ó kh; n#ng tán x6 ánh sáng l6i gi;m xu>ng khi kích
th%:c h6t màu ti.p tGc t#ng. Vì v,y )= )Gc c<a màu )*u tiên t# ng theo kích
th%:c h6t màu, )6t t:i giá tr0 c9c )6i ()Gc nh5t) t6i kích th%:c t>i %u, sau )ó
gi;m xu>ng khi kích th%:c h6t màu to h$n nAa.


Kích th% :c

Vì th., trong khi không th8 thay )7i chi.t su5t c<a h6t màu và ch5t k.t dính,
nhà s;n xu5t còn có th8 )i'u chJnh )= )Gc - trong bKnhg cách thay )7i kích
th%:c các h6t màu.
"= tán x6

22
Ví dG, hãng Winsor & Newton có 2 lo6i tr/ng: (a) tr/ng b6c (silver white) 242,
và (b) tr/ng trong (transparent white) 655. C; hai lo6i )'u có thành ph*n là tr/ng
titanium (PW6) và tr/ng k2m (PW4) trong d*u rum (safflower oil hay huile de
carthame), nh%ng lo6i thN nh5t (a) thì )Gc còn lo6i thN hai (b) thì bán trong (semi-
transparent). Tr/ng b6c H411 (blanc d’argent hay silver white, còn g-i là flake
white hay Cremnitz white) c<a Holbein )%&c làm tM carbonate chì (PW1) là bán
trong, còn tr/ng b6c c<a hãng Maimeri (Italia), cDng )%&c làm tM carbonate chì
(PW1), thì l6i )Gc.
Ngoài ra, tr/ng b6c 2 PbCO
3
· Pb(OH)
2

gCm kho;ng 70% carbonate chì PbCO
3

và 30% hydrate chì Pb(OH)
2
. Hydrate chì làm cho d*u lanh bi.n thành linoleate chì
th%(ng ) %&c g-i là xà-phòng chì, làm cho s$n trQ nên trong h$ n theo th( i gian.
Nh% v,y, mIc dù titanium dioxide và carbonate chì là )Gc, song do cách
nghi'n v:i d*u t6o màng, ch5t trung gian khác nhau, và thay )7i kích th%:c các
h6t màu, ng%(i ta có th8 làm ra các màu bán )Gc hoIc bán trong tM các pigment
)ó. Vì v,y khi mua màu ph;i chú @ ).n các k@ hi3u trong, )Gc, bán trong, và bán
)Gc ghi trên tube màu (Xem ;nh chGp m=t s> tube tr/ng bên d%:i)




T= trái sang: tr/ng titan (dioxide titanium: PW6, ":c) c<a Holbein, tr/ng b6c (carbonate chì: PW1 và oxide
k2m: PW4, ":c) c<a Maimeri, tr/ng v2 lót (khô nhanh) (PW6 và PW4, ":c) c<a Winsor & Newton, tr/ng
trong (PW6 và PW4, bán trong) c<a Winsor & Newton, tr/ng óng ánh (xà cM) (mica và PW6, bán ":c) c<a
Winsor & Newton.

Các hoà tr=n gây m5t màu (màu bLn, ch.t):
- Cerulean (xanh tr(i) + Indian red ()B Un "=) hay ivory black ()en ngà voi)
- Cadmium yellow (Vàng cadmium sáng) + red earth ()B )5t) , colbalt violet
(tím cobalt)
- Cadmium orange (da cam cadmium) + burnt sienna (nâu Sienna cháy)
- Ultramarine (xanh bi8n thSm) + aureolin (vàng colbalt)
- Ultramarine (xanh bi8n thSm) + zinc white (tr/ng k2m): b6c màu, b3nh
“ultramarine ch.t”.
- N'n có màu nâu )5t hoIc )B )5t th%(ng làm các n1a bóng (mid-shade) t>i

)i d*n.
- Viridian (xanh lGc) + cadmium yellow (vàng cadmium) chJ b'n n.u )%&c tr=n
v:i zinc white (t/ng k2m)
- Naples yellow (vàng Naples) và colbalt violet (tím colbat) b0 bLn khi ti.p xúc
v:i kim lo6i (dao v2).
- Vermillion ()B son hay )B th*n sa) ng; )en theo th(i gian vì Z-HgS ()B)
(sulfide th<y ngân) bi.n thành [-HgS ()en). Vermillion trong t9 nhiên có
trong tinh th8 cinnabar (th*n sa) tNc quIng th<y ngân, th%(ng th5y Q các
m6ch khoáng ch5t thu=c vùng núi l1a hay su>i khoáng.


23


Tinh th8 cinnabar trên quIng dolomite

C;!ng "< chia theo t3c "< khô:
Khô nhanh (trong vòng 2 ngày):
- Umber (nâu )en): b'n, dTo lBng (flexible)
- Aureolin (vàng cobalt)
- Burt sienna (nâu Sienna nung): khá m6nh
- Tr/ng chì: d! hoà h&p

Khô v? à (kho&ng 5 ngày):
- Cerulean (xanh tr(i): khá dTo lBng
- Raw sienna (nâu Sienna s>ng): b'n, khá m6nh
- Xanh cobalt (cobalt blue): giòn
- Tím colbalt (cobalt violet): khá giòn
- "B oxide s/t: m6nh
- LGc chromium oxide: khá dTo lBng

- Vàng Naples: m6nh

Khô ch"m (nhi(u h%n 5 ngày – 1 tu-n):
- LGc )5t (terre verte): m'm, dTo lBng
- Vàng )5t (yellow ochre): khá m6nh
- "en ngà voi (Ivory black): m'm, giòn
- Vàng cadmium: dTo lBng
- Tr/ng titanium: giòn

Khô r.t ch"m:
- Tr/ng k2m: giòn
- "en mu=i )èn (Lamp black): m'm


- Tránh dùng )en ngà voi (ivory black) )8 v2 lót hoIc phác vì r5t lâu khô;
- NhAng màu có chNa chì, cobalt, manganese làm t#ng t>c )= khô, vì th. có
th8 tr=n v:i các màu khác )8 làm khô nhanh lên, ví dG khi v2 lót;
- "Mng bao gi( )8 tranh khô trong t>i vì màng d*u b0 n7i lên trên b' mIt và b0
vàng.


E> bDn (v=i ánh sáng):
Phân lo2i cu& Winsor & Newton:
AA: r5t b'n, A: b'n, B, C. v.v.
(i): ‘A’ có th8 b0 b6c m*u n.u dùng v:i màu có (i)
(ii): Không ch/c )ã ch0u )%&c Lm
(iii): B0 tLy )i khi ti.p xúc v:i môi tr%(ng có acid (ví dG trong không khí)
(iv): Màu dao )=ng: )8 ra sáng thì b0 b6c )i, nh%ng khi )8 vào chO t>i thì
l6i hCi phGc l6i
(v): Không dùng )%&c v:i tr/ng chì pha loãng vì s2 b6c )i

(vi): Lo6i ‘A’ v:i màu hãm

24

Phân lo2i c#a M!:
ASTM (American Standard Test Measure): I (tuy3t), II (r5t t>t), III (khá), IV (trung
bình), V (kém)

Phân lo2i c#a Anh:
Blue Wool Standard: 1 ! 3 (b6c màu trong 20 n#m), 4 ! 5 (20 ! 100 n#m), 6 (r5t
t>t), 7 - 8 (tuy3t).

M=t s> hãng nh% Lefranc & Bourgeois, Holbein v.v. dùng sao (*) )8 chJ )= b'n
ph$i sáng. Màu càng nhi'u sao càng b'n.

Giá c<a màu phG thu=c vào giá c<a h6t màu (pigments), )%&c x.p theo series
number, tM 1 ).n 6. S> series càng cao giá càng )/t. Màu s$n d*u ch5t l%&ng
cao nh5t, và giá thành cDng )/t nh5t, th%(ng )%&c g-i là “Artists’ Oil Color”.

3) Dung môi, dàu t+o màng, ch= t trung gian, dàu bóng

a) Dung môi (solvent)
Dung môi là dung d0ch )8 hoà tan s$n d*u trong khi v2, và r1a bút và palette sau
khi v2. Dung môi tinh khi.t ph;i có kh; n#ng bay h$i hoàn toàn, không )8 l6 i d5u
v.t.

- d%u thông (turpentine hay pinen): dung môi )=c h6i nh5t và nIng mùi nh5t,
bay h$i ch,m, không th8 thi.u khi v2 vì là dung môi duy nh5t có kh; n#ng
hòa tan nh9a Dammar;

- x:ng tr*ng (t6m d0ch tM “white spirit”): ít )=c h$n turpentine, th%(ng )%&c
dùng )8 r1a bút và palette. White spirit là s;n phLm dùng )8 tLy r1a s$n, thu
)%&c sau m=t chu trình ch%ng c5t phân )o6n d*u mB. "*u tiên ng%(i ta
ch%ng d*u thô (crude oil hay petroleum) thành d*u tây (kerosene) và naphtha
(tên g-i chung cho nhi'u h&p ch5t lBng cháy )%&c chNa hydrocarbons).
NhAng s;n phLm )ó l6i )%&c tr;i qua 2 - 3 b%:c ch%ng c5t nAa )8 cu>i cùng
thu )%&c các s;n phLm có nhi.t )= sôi khác nhau và )ã )%&c x1 l@ theo
nhi'u ki8u khác nhau.

- dung môi không mùi (sansodor hay orderless solvent): dùng khi không
ch0u )%&c mùi d*u thông, nh%ng không t>t bKng, bay h$i ch,m h$n d*u
thông;

- dung môi r,a tranh (picture cleaner): dùng )8 lau vec-ni cD bLn khBi tranh
c7. Ph;i r5t cLn th,n khi dùng và ph;i dMng l6 i ngay n.u màu cDng b/t )*u
thôi ra. T>t nh5t không nên t9 làm mà nh( c,y chuyên gia phGc ch

b) D#u t+o màng (drying oils)
D*u th9c v,t dùng )8 tr=n h6t màu (pigments) làm nên màu s$n d*u, ch< y.u
gCm

• dàu lanh (linseed oil = huile de lin),
• d%u thu2c phi8n (poppy oil = huile d'œillette ),
• d%u rum (safflower oil = hulie de carthame),
• d%u h@t óc chó (walnut oil = huile de noix).

25


(1) (2) (3) (4)

(5) (6)
1: lanh, 2: thu>c phi3n, 3: rum, 4: óc chó, 5: mastic, 6: dammar

D*u lanh th%(ng )%&c )un lên, khi.n d*u )%&c cao phân t1 hoá (polymerized)
và ô-xi hoá, trQ nên )Ic sánh h$n và khô nhanh h$n. Tuy nhiên, ngày nay
“boiled linseed oil” (d*u lanh )un) th9c ra chJ là m=t h&p ch5t c<a d*u lanh s>ng,
dung môi d*u tây và hoá ch5t làm khô. D*u lanh )%&c x1 l@ nhi3t bKng cách )un
trong xoong ),y kín (không ti.p xúc v:i oxy) )%&c g-i là stand oil, )Ic sánh nh%
m,t ong, và khô ch,m. Stand oil t6o cho s$n m=t l:p men bóng. Thêm quá nhi(u
stand oil s' gây ra hi/n t?@ng mJt s%n bC nhMn nheo (gPi là da cá s.u).
- d%u lanh nguyên ch0t (refined linseed oil): thông dGng nh5t, song lâu
khô;
- d%u lanh ép l@nh (cold-pressed linsed oil): h$i vàng, khô nhanh h$n, lBng
h$n, )%&c ép tM h6t lanh không qua x1 l@ nhi3t ()un);
- d%u lanh -(;c t<y (bleached linseed oil): h$i )Gc, )= nh:t cao h$n m=t
chút, khô nhanh h$n, )%&c ch. bKng x1 l@ nhi3t ph$i n/ng nh%ng ), y kín
)8 không bay h$i;
- d%u lanh -7c (thickened linseed oil): )Gc, )Ic nh% syrup, rút ng/n th(i
gian khô, t#ng )= bóng và b'n c<a màng, )%&c ch. bKng ph$i n/ng
nh%ng )8 hQ )8 bay h$i;
- d%u lanh -un (stand oil): khô ch,m song t6o nên màng )àn hCi và dai, và
không b0 ng; vàng, ti3n cho láng (glazing) và tJa chi ti.t.
- d%u thu2c phi8n (poppy oil): trong, không b0 ng; vàng, khô ch,m, h&p v:i
các hoà s/c sáng.
- d%u h@t óc chó (walnut oil): t%$ng t9 d*u lanh, nh%ng không b0 vàng,
)%&c dùng tM t.k. 5, khô ch,m h$n d*u lanh, thêm chì và d*u khô nhanh
thì )%&c d*u )en (black oil).

c) Ch=t trung gian (medium)

Thêm vào )8 t6o hi3u qu; (thay )7i )= bóng, )= dày, t6o ra k.t c5u, v.v.):

- Painting medium: làm loãng m*u, t6o )= b'n, ch>ng ng; vàng, t#ng th(i
gian khô;
- Impasto medium: dùng )8 v2 )/p, khô nhanh, không b0 vàng, n1a bóng;
- Oleopasto medium: dùng )8 v2 )/p, khô nhan, không b0 vàng, n1a m(.

26

d) D#u bóng (varnish)
Dùng )8 ph< lên tranh )ã hoàn thành và khô hRn (ít nh5t 6 – 12 tháng sau khi
tranh )%&c v2 xong) )8 b;o v3 và t#ng hi3u qu; quang h-c.

- Varnish bóng (gloss varnish): t6o nên l:p ph< r5t bóng, không vàng theo
th(i gian;
- Dammar varnish: r5t bóng, h$i vàng, và t>i )i theo th(i gian. Nh9a
Dammar l*n )*u tiên )%&c dùng trong h=i ho6 n#m 1826;
- Varnish m( (matt varnish): t6o màng trong m(, tr%:c khi dùng ph;i hâm
l6i )8 dung d0ch trQ nên trong su>t (vì có sáp ong bên trong). Có th8 hoà v:i
gloss varnish )8 gi;m )= bóng;
- Retouching varnish (d*u bóng )8 s1a tranh): xoa lên chO màu )ã )8 khô
khá lâu thì màu m:i “bám” )8 v2 ti.p.
- Wax varnish (vernis sáp ong): ) Ic, có th8 ph.t lên mIt tranh, t6o nên l:p
b;o v3 m( nh5t (matt). Khi khô dùng bút )ánh bóng (nh% )ánh xi gi*y);


4) Bút lông


Lông kolinsky Lông cNng (l&n) Lông t7ng h&p Lông nylon

Bút lông m'm t>t nh5t )8 v2 chi ti.t là bút làm bKng lông chCn Siberia (kolinsky),
sau )ó là lông chCn zibelina (sable). Bút lông l& n ti3n cho v2 màu ch. t, )i nhAng
m;ng l:n khi v2 lót. Bút lông t7ng h&p ti3n cho v2 láng. Bút nylon nói chung
không bám màu, và s&i d! b0 cong vì nhi3t )=.



ChCn kolinsky (trái) và chCn zibelina (ph;i)

Bút xoa

Ngoài các bút bEt và tròn, bút hình qu6t th%(ng )%&c chuyên dùng cho v2 xoa
(làm m5t v3t bút, hoà các chuy8n )= vào nhau, v.v.)



27
5) Quy ",nh v> an toàn
Quy )0nh c<a EU:
"=c h6 i (chA th,p chéo hoIc )*u lâu và hai x%$ng)
D! cháy (ng-n l1a)
Nguy hi8m cho môi tr%(ng (cái cây khô và con cá ch.t)

Quy )0nh c<a M+:

AP (approved product): không )=c CL (caution label): cLn th,n

Ngoài ra trên các tube màu )'u có ghi rõ c;nh báo ví dG:
• nguy hi8m n.u hít ph;í dính vào da, hoIc nu>t (Harmful by inhalation, in

contact with skin and if swallowed),
• gây khó ch0u trong m/t ho6c trên da (irritating to the eyes and skin),
• có th8 gây ph;n Nng v:i da (may cause sensitisation by skin contact),
• có th8 làm hBng ph7i n.u nu>t (may cause lung damage if swallowed),
• cách li v:i trT em (keep out of reach of children),
• mIc qu*n áo b;o h= và )i g#ng (wear suitable protective clothing and
gloves).

Các ch5t )=c h6i:
- NhAng ch5t chNa dung môi (white spirit, turpentine, damar varnish, v.v.)
- NhAng ch5t chNa carbonate chì (tr/ng chì), oxide k2m, xanh tr(i (cerulean
blue), tr/ng titan, tr/ng k2m.
- NhAng ch5t chNa cadmium, cobalt hoà tan
- Các dung d0ch hãm (fixative)

Các bi3n pháp b;o );m an toàn:
- "-c k+ chJ dSn trên tube màu

Trong x?<ng (phòng) v':
- );m b;o không khí trong lành, th%(ng xuyên thông gió;
- không ng< trong studio tr%:c khi c5t k+ )C v2, )7 các dung môi thMa và vNt
các rT lau s$n d*u )i, hoIc c5t k+ trong các thùng ch>ng cháy;
- ),y chIt t5t c; các d*u pha, tube màu, v.v. khi không dùng;
- )Mng )8 màu d*u g*n nhAng chO d! b/t l1a.

Trong khi v':
- không #n, u>ng, hút;
- h6n ch. ti.p xúc da v:i d*u v2
- )Mng ng,m bút, mút bút dính s$n
- h6n ch. dùng ngón tay )8 xoa màu trên tranh (Hãy dùng bút xoa). N.u v2

bKng ngón tay thì nên )eo bao tay cao su (g#ng tay gi; i phSu)

28
- )Mng )7 quá nhi'u dung môi ra h$n mNc c*n thi.t cho m=t l*n v2, vì d*u s2
bay h$i nhi'u vào không khí
- n.u chRng may s$n hay d*u b/n vào m/t thì ph;i r1a ngay bKng n%:c s6ch
- h6n ch. hít h$i d*u
- lau s6ch t5t c; nhAng chO d*u )7 ra
- cách li ho6 phLm v:i trT em, súc v,t, và th9c phLm

Sau mIi l-n v':
- r1a s6ch bút và palette, vNt dT lau )i, hoIc giIt s6ch.
- )eo g#ng tay cao su khi r1a bút và lau palette
- r1a tay th,t s6ch
- )Mng bao gi( dùng dung môi )8 chùi hoIc r1a tay

6) Ánh sáng trong studio

1 – Ánh sáng ban ngày tM h%:ng b/c là t>t nh5t (gián ti.p và không )7i c; ngày);
2 – "èn dây tóc có ánh sáng ng; vàng – da cam nên các s/c lam và tím trên
tranh s2 b0 y.u )i. Thành ra d%:i ánh sáng ban ngày tranh trông s2 quá lam.
3 – "èn huHnh quang có ánh sáng ng; lam - lGc nên các s/c )B và da cam trên
tranh b0 xJn )i. Thành ra d%:i ánh sáng ban ngày tranh trông s2 quá nóng.
4 – Công ngh3 hi3n )6i )ã s;n xu5t )%&c các bóng dèn dây tóc và huHnh quang
có ánh sáng )%&c )i'u chJnh thành tr/ng nh% ánh sáng t3 nhiên (hay ánh sáng
ban ngày) g-i là color corrected light. Nên dùng nhAng bóng lo6i )ó n.u v2 v'
ban )êm. T>t nh5t là cho ánh sáng chi.u tM phía sau 45 )= lên mIt tranh tM c; 2
phía.
5 - Nên v2 trong nguCn sáng m6nh h$n là nguCn sáng c<a phòng treo bNc tranh
khi )ã v2 xong.

ChF s2 di/n tA màu [Color rendering index (CRI)]:

CRI bi8u th0 )= trung th9c c<a màu s/c hi3n ra d%:i nguCn sáng khi so v:i nguCn sáng t9
nhiên. CRI )%&c )o tM 1 ).n 100 %. Nh% v,y CRI càng cao thì kh; n#ng di!n t; màu càng
chính xác. NhAng nguCn sáng có CRI tM 85 ).n 90 trQ lên )%&c xem là t>t )8 phân bi3t
chinh xác màu s/c, còn trên 90 là tuy3t.

Nhi8t -> màu (Color temperature):

Nhi3t )= màu, )%&c )o bKng Kelvin (K), chJ màu c<a tMng lo6i nguCn sáng riêng bi3t. N#m
1880 W. Kelvin nung m=t kh>i than (v,t )en tuy3t )>i) và th5y rKng nó phát ra ánh sáng có
màu chuy8n d*n tM )B sang vàng r>i lam tr/ng khi nhi3t )= t#ng lên. D9a trên s9 phù h&p
c<a màu nguCn sáng phát ra so v:i màu c<a v,t ) en tuy3t )>i khi b0 nung nóng, ng%(i ta
xác )0nh )u&c nhi3t )= màu c<a nguCn sáng. Ánh sáng tr/ng ng; vàng có nhi3t )= kho;ng
2700 K. Nhi3t )= màu càng t#ng thì ánh sáng càng )i vào ph* n ph7 màu lam tNc là càng
“l6nh” )i. Nhi3t )= màu tM m=t s> nguCn sáng )%&c chJ ra trong b;ng d%:i )ây:


NguGn sáng
L1a diêm
L1a n.n
"èn dây tóc
Ánh sáng mIt tr#ng
Ánh sáng mIt tr(i giAa tr%a
Ánh sáng ban ngày
Ánh sáng ngày nhi'u mây
Ánh sáng RGB monitor (màn hình computer)
Ánh sáng màn hình TV dùng bóng cathode

Nhi8t -> màu
1700 – 1800 K
1850 – 1930 K
2800 – 3300 K
4100 K
5000 – 5400 K
5500 – 6000 K
6000 – 7500 K
6500 K
9300 K



29

Ph*n l:n các )èn dây tóc cho ánh sáng “5m” (nhi'u vàng và )B), trong kho;ng 2800 –
3300 K. "8 l-c ánh sáng vàng và )B, ng%(i ta th%(ng ph< lên bóng )èn m=t l:p
neodymium. K.t qu; là, tuy các bóng có nhi3t )= màu kho;ng 2800 K, nh%ng nh( có l:p
l-c bKng neodymium, ánh sáng tBa ra l6i g*n v:i bóng không có l:p l-c có nhi3t )= màu
kho;ng 5000 K hoIc cao h$n. Nh% v,y )8 có ánh sáng tr/ng hi3u qu; g*n nh% ánh sáng
ban ngày nên ch-n nguCn sáng (bóng )èn) có CRI tM 90 trQ lên và nhi3t )= màu trong
kho;ng 5000 - 6000 K.



Hãng Panasonic s;n xu5t )èn huHnh quang Pa-Look Premier L FCL gCm 3 lo6i: (a)
phát ánh sáng tr/ng 5m (màu )èn dây tóc) (vB h=p bóng )èn có in màu da cam), (b)
phát ánh sáng tr/ng t9 nhiên (natural light) (vB h=p )èn in màu lGc), (c) phát ánh
tr/ng l6nh (cool) (vB h=p bóng )èn in màu tím).

(a) tr/ng 5m " " " (b) tr/ng sáng t9 nhiên " " " (c) tr/ng l6nh

Bóng có nhi'u hình d6ng và kích c4 khác nhau, tu7i th- 13000 gi(, và )= sáng
sau 13000 gi( chJ gi;m )i 20%. Bóng hình vòng tròn (xem hình bên d%:i) có các
c4 9 ()%(ng kính ngoài 12 cm), 15 (17 cm), 20 (20.5 cm), 30 (22.5 cm), 32 (29.9
cm), 40 (37.3 cm). Thông th%(ng )8 tránh ánh sáng b0 rung và ti.t ki3m di3n tích,
có th8 dùng nguCn sáng gCm 2 bóng )èn hình tròn lCng vào nhau, ví dG c4 30 và
32. Các bóng cho ánh sáng t9 nhiên (tr/ng) lo6i này FCL30ENW/28HL (c4 30) và
FCL32ENW/30HL (c4 32) có nhi3t )= màu 5200 K.





IV) K! thu"t v# s$n d%u cC -i4n

Tri1t lA h*i hPa t= th1 kQ 17 [Vicente Carducho (1576 – 1638)]:
Ba giai )o6n phát tri8n c<a ho6 s?:
• Chép tranh
• Sáng t6o
• Hoàn h;o