tiết 33 34 cách lập dàn ý cho bài văn biểu cảm

I.NHỮNG CÁCH LẬP Ý THƯỜNG GẶP CỦA BÀI VĂN BIỂU CẢM.

1. Liên hệ hiện tại vơí tương lai
* Đoạn văn Sgk/117
Các em ,các em rồi đây lớn lên,sẽ quen dần với sắt, thép và xi măng
cốt sắt .Nhưng nưa,tre sẽ còn mãi với các em,còn mãi với dân tộc Việt
Nam, chia ngọt sẻ bùi của những ngày mai tươi hát,còn maic với chúng
ta,vui hạnh phúc, hồ bình.
Ngày mai,trên đất nước này,sắt thép có thể nhiều hơn tre
nứa.Nhưng trên đường trường dấn bước ,tre xanh vẫn là bóng mát.Tre
vẫn mang khúc nhạc tâm tình.Tre sẽ càng xanh tươi những cổng chào
thắng lợi.Những chiếc đu tre vẫn dướn lên bay bổng. Tiếng sáo diều tre
cao vút mãi .
Cây tre Việt Nam! Cây tre xanh nhũn nhặn,ngay thẳng,thuỷ
chung,can đảm.Cây tre mang những đức tính của người hiền là tượng
trưng cao quý của dân tộc Việt Nam.
(Theo Thép Mới-Cây tre Việt Nam)


I.NHỮNG CÁCH LẬP Ý THƯỜNG GẶP CỦA BÀI VĂN BIỂU CẢM.

1. Liên hệ hiện tại vơí tương lai
Tác giả đang ở thời điểm nào nghĩ đến thời điểm nào? Câu văn nào
cho em biết điều đó?
Với mỗi thời điểm, tác giả muốn nói đến điều gì? Tác giả đã sử dụng
những biện pháp nghệ thuật nào để nói đến điều đó?
Trong cả bài văn, hình ảnh nào đã tác động trực tiếp đến cảm xúc
của tác giả? Nêu những cảm xúc của tác giả?

* Đối tượng biểu cảm:

Cây tre Việt Nam

* Cách biểu cảm:
Hiện tại: Tre gắn bó với con người: làm bóng mát, làm đu tre, diều sáo,..
Tương lai: + sắt, thép có thể nhiều hơn tre nứa.
+ Tre sẽ cịn mãi, vẫn là bóng mát, khúc nhạc tâm tình,...

=> Liên hệ cây tre trong hiện tại với tương lai để bộc lộ cảm xúc trực
tiếp: tự hào và tin tưởng vào sức sống trường tồn của cây tre.


2. Hồi tưởng quá khứ và suy nghĩ về hiện tại.
* Đoạn văn Sgk/118
Trong các món đồ chơi, tơi say mê nhất con gà đất: một chú trống đẹp mã, oai vệ,
với chiếc kèn lá tơi cài vào ức để tạo ra tiếng gáy. Đến bây giờ, tơi vẫn cịn cảm nhận
được niềm vui kì diệu ấy tái sinh trong tâm hồn, khi nhớ lại buổi sáng sớm, tôi mang
con gà ra đứng trước thềm, ấp nó giữa lịng bàn tay, dồn hơi đầy ngực, ngửa mặt lên
trời và gập người dần dần lúc hạ giọng, giống y như dáng điệu con gà lúc gáy. Cịn gì
vui hơn với một đứa bé, khi nó được hố thân thành một con gà trống để dõng dạc cất
lên điệu nhạc sớm mai: “Ĩ... ị...o"! Bao giờ tơi cũng thử rất lâu để chọn được một con
gà đất có giọng trầm; biết cách bụm hai bàn tay để điều khiển giọng gáy thật sinh
động, giống y như người nghệ sĩ thổi kèn đồng.

Bây giờ tôi hiểu ra, những đồ chơi con trẻ thời ấy rất hấp dẫn bởi chính tính
mong manh của chúng. Chiếc trống lùng tung bị thủng trong chốc lát, con ve bị đứt
dây, con gà đất rồi cũng vỡ trên tay đứa bé. Vâng, thử tượng tượng một quả bong bóng
khơng bao giờ vỡ, khơng thể bay mất, nó cứ mãi như một vật lì lợm...Ơi, nếu thế thì
đâu cịn là quả bóng bay? Đồ chơi trẻ con, đó là nỗi vui mừng khi có được trong tay,

và cịn là nỗi tiếc nuối khi bỗng dưng bị mất nó. Những con gà đất lần lượt vỡ dọc theo
tuổi thơ mãi để lại trong tơi một nỗi gì sâu thẳm, giống như một linh hồn.
(Theo Hoàng Phủ Ngọc Tường, Người ham chơi)


2. Hồi tưởng quá khứ và suy nghĩ về hiện tại.
Tác giả viết văn bản trên theo trình tự thời gian như thế nào?
Món đồ chơi làm tác giả say mê nhất là gì? Tác giả say mê nó như
thế nào?

Từ việc say mê đó đã gợi lên cảm xúc gì trong lịng tác giả?


*Đối tượng biểu cảm :
Con gà đất - đồ chơi của tuổi thơ
*Tác giả viết văn bản trên theo trình tự :Hồi tưởng quá khứ- suy nghĩ
hiện tại
- Đoạn 1: Hồi tưởng kỉ niệm con gà đất trong quá khứ
Tác giả say mê con gà đất:
- Dáng vẻ: “đẹp mã, oai vệ, có kèn…”
- Tình cảm gắn bó: “niềm vui diệu kì, cịn gì vui hơn, ấp nó….”
- Đoạn 2: Suy nghĩ về đồ chơi hiện tại.
- Suy nghĩ, mơ ước: hoá thân thành con gà ...trở thành người nghệ sĩ
thổi kèn đồng.
=> Biểu cảm trực tiếp từ việc hồi tưởng quá khứ mà suy nghĩ về hiện
tại.


3. Tưởng tượng tình huống, hứa hẹn mong ước.
* Đoạn văn Sgk/119

Cô vừa đi vừa hỏi tôi:
- Bây giờ em đã giải được những bài tốn khó, đã làm được những bài luận dài rồi
đấy. Vậy em còn yêu mến cô giáo cũ của em nữa không?
Và khi xuống đến chân cầu thang, cơ nói to với tơi:
- Đừng qn cơ nhé!
Ơi! Cơ giáo rất tốt của em, khơng, chẳng bao giờ em lại quên cô được! Sau này, khi
em đã lớn, em vẫn sẽ nhớ đến cô, và sẽ tìm gặp cơ giữa một đám học trị nhỏ. Mỗi bận
đi ngang qua một trường học và nghe tiếng một cô giáo giảng bài, em sẽ tưởng chừng
như nghe tiếng nói của cơ. Em sẽ nhớ lại hai năm ngồi trong lớp học của cơ, ở đó, em
đã học được bao nhiêu điều bổ ích; ở đó em đãbao nhiêu lần nhìn thấy cơ mệt nhọc và
đau đớn, nhưng ln luôn theo dõi lớp học, luôn luôn yêu thương mọi người. Cô đã
thất vọng khi thấy một em bé cứ cầm sai cây bút khi viết mà không sao uốn nắn được;
cô đã lo lắng cho chúng em đến biến sắc mặt khi các vị thanh tra vào lớp và hỏi bài
chúng em; cô lấy làm sung sướng khi chúng em đạt được những kết quả xuất sắc. Lúc
nào cô cũng có lịng tốt và dịu hiền như người mẹ.
Khơng bao giờ, phải, khơng bao giờ em lại có thể quên cô được, cô giáo yêu quý
của em !
(Ét-môn-đô đơ A-mi-xi, Những tấm lòng cao cả)


3. Tưởng tượng tình huống, hứa hẹn mong ước.
Đoạn văn diễn biến theo trình tự thời gian như thế nào?
Tác giả bày tỏ lịng u q cơ giáo ra sao?
Tình cảm của tác giả được thể hiện qua BPNT nào?


Đối tượng biểu cảm:Cơ giáo
•Tác giả đang ở hiện tại nghĩ đến tương lai sau này
•Tình cảm của tác giả với cơ giáo: Sẽ nhớ và tìm về cơ; “và em sẽ tìm
gặp cơ giữa một đám học trị nhỏ” 

-Tưởng tượng: khi trưởng thành sẽ xa cô giáo cũ .
- Hồi tưởng: lại kí ức hai năm ngồi trong lớp học của cô giáo.
- Hứa hẹn: Khi đã trưởng thành vẫn sẽ nhớ và tìm về cơ, khơng bao
giờ qn cơ được.
•Nghệ thuật liệt kê: “mệt nhọc và đau đớn; yêu thương mọi người;
cô đã thất vọng; cô đã lo lắng; lấy làm sung sướng” thấy cơ hy sinh
vì học trị và nhận ra tình cảm càng sâu sắc hơn  Như một người
mẹ

.

=> Tưởng tượng tình huống, gợi lại kỷ niệm, hứa hẹn, mong ước để
bày tỏ lịng kính yêu vô hạn đối với cô giáo.


4. Quan sát, suy ngẫm:
* Đoạn văn Sgk/120
U tôi đã ngủ từ lâu. Nhưng tơi bng bút, nhìn ra bốn bên, chỗ
nào cũng thấy bóng u. Cái bóng đen đủi, hịa lẫn với bóng tối, vẽ nên
một khn mặt trăng trắng với đơi mắt nhỏ, lịng đen nhuộm một màu
nâu đồng. Cái bóng mơ hồ yêu dấu ấy đứng bên cạnh lớp lớp những
ngày tháng ngậm ngùi đói khổ, những năm này năm khác qua đi trong
cơn thấp thỏm đợi chờ dài dặc mang ngấn nước mắt và tiếng thở dài.
Người ta, nhiều lúc nhàn, quây quần bên cạnh người thân, nhưng không
mấy khi lại tỉ mỉ vẩn vơ mà nhìn ngắm những người yêu mến của ta. Cho
nên thỉnh thoảng tơi sực nhớ, tơi chợt nhìn u, tơi bỗng giật mình, tơi ngờ
ngợ như người ngồi trước mặt đây khơng phải là u tơi. Có đâu u tơi lại
thế kia. Tóc đường ngơi của u tơi lốm đốm, rụng, chỉ cịn lưa thưa. Lúc u
tơi cười, nếp nhăn ở đuôi con mắt nhăn lại, xếp lên nhau, đến khi cười

hết cũng cịn những vết rạn khía quanh xuống hai bên gị má. Hàm răng
trên của u tơi hểnh khuyết ba lỗ đã mấy năm nay. U tôi đã già từ bao
giờ? U tôi đã già đi lúc nào? Tôi thực khơng hay.
(Theo Tơ Hồi, Cỏ dại)


4: Quan sát, suy ngẫm



• Đối tượng biểu cảm: U tôi.
• Cách biểu cảm:
- Quan sát: Cái bóng đen đủi... khn mặt ( trăng trắng, đơi mắt nhỏ,
mái tóc, nếp nhăn, hàm răng ,...)
- Suy ngẫm: U tôi già đi từ bao giờ? U tôi già đi từ lúc nào? Tôi thực
không hay”
=> Quan sát, miêu tả chi tiết, suy nghĩ để bày tỏ cảm xúc về nỗi vất
vả, gian truân của U và sự thờ ơ của mình nên thương U nhiều hơn.



* Ghi nhớ
- Để tạo ý cho bài văn biểu cảm, khơi nguồn cho mạch cảm xúc
nảy sinh, người viết có thể hồi tưởng kỉ niệm quá khứ, suy nghĩ về hiện
tại, mơ ước tới tương lai, tưởng tượng những tình huống gợi cảm, hoặc
vừa quan sát vừa suy ngẫm, vừa thể hiện cảm xúc.
- Nhưng dù dùng cách gì thì tình cảm trong bài cũng phải chân
thật và sự việc được nêu ra phải có trong kinh nghiệm. Được như thế bài
văn mới làm cho người đọc tin và đồng cảm.

II. LUYỆN TẬP.
Bài tập 1. Tập lập ý bài văn biểu cảm theo các đề sau:
a) Cảm xúc về vườn nhà.
b) Cảm xúc về con vật ni (con bị, con chó, con mèo…)
c) Cảm xúc về người thân.
d) Cảm nghĩ về mái trường thân yêu.


b) Cảm xúc về con vật ni (con bị, con chó, con mèo…)
*Hồi tưởng quá khứ, suy nghĩ về hiện tại:
- Xác định hình dung con vật mà em đã từng ni, những đặc điểm
(hình dáng, tính cách) làm em nhớ mãi.
- Bây giờ con vật đó có cịn tồn tại hay khơng? Nếu cịn tồn tại thì có
đặc điểm gì khác? Nếu khơng cịn tồn tại thì điều gì ở quá khứ làm
em nhớ đến con vật đó nhất.
- Tình cảm đối với con vật ở q khứ đó còn mãi trong em đến bây giờ.
*Liên hệ hiện tại với tương lai:
- Xác định hình dung con vật mà em muốn nói đến ở hiện tại.
- Trong tương lai nếu con vật đó khơng cịn nữa thì em sẽ nhớ đến
những đặc điểm mà em yêu quý (hình dáng, tính cách).
- Xác định tình cảm của em đối với con vật đó.


d) Cảm nghĩ về mái trường thân yêu.
Quan sát, suy ngẫm:
- Nhìn vào một ngơi trường nào đó mà hình dung đến một ngồi trường
khác trong tuổi thơ của em.
- Suy ngẫm điều khác biệt giữa hai ngơi trường đó. Điều gì nổi bật tạo
nên sự khác biệt đó, từ đó biểu lộ cảm xúc.

- Biểu cảm tâm trạng của em khi những cảm xúc đó ùa về.
*Tưởng tượng tình huống, hứa hẹn, mong ước:
- Đặt một tình huống có liên quan đến ngôi trường (một buổi chào cờ,
buổi lao động, hội trại) để nhận ra sự khác biệt, để bộc lộ cảm xúc.
- Cảm xúc sẽ ùa về là những cảm xúc nào? Thơi thúc em làm gì?
- Qua những cảm xúc đó em sẽ nhận ra tình cảm của em đối với ngơi
trường mình.


Lập lập ý bài văn biểu cảm
Đề bài: Cảm nghĩ về mái trường thân yêu.
1.Mở bài: Giới thiệu về trường THCS và tình cảm, gắn bó, tự hào về
trường mình.
2.Thân bài: Biểu cảm về ngơi trường qua các khía cạnh như.
*Vẻ đẹp của ngôi trường (khang trang, rộng lớn…)
+ Hàng cây hoa sữa xanh tốt, hương thơm ngào ngạt…
+ Tên trường mang tên cố tổng bí thư đầu tiên của Đảng
*Kỉ niệm sâu sắc với ngôi trường.
+ Ngày đầu tiên tới trường (bỡ ngỡ, rụt rè…)
+ Kỉ niệm với bạn bè; Kỉ niệm với thầy cơ:
*Vai trị của ngơi trường:
+ Cho em kiến thức bao la, rộng lớn. Ngôi nhà thứ hai của em
+ Vun đắp tình bạn bè, tình thầy trị ấm áp, thiết tha.
+ Nhen nhóm ước mơ và cho ta hành trang thực hiện mơ ước..
3.Kết bài: Khẳng định tình cảm yêu mến và dù mai sau có đi đâu thì vẫn
nhớ về ngơi trường thân u.
- Tích cực học tập để phát huy truyền thống của nhà trường.


Lập lập ý bài văn biểu cảm

Đề bài: “Cảm xúc về vườn nhà”
a. Mở bài:
- Giới thiệu vườn và tình cảm của mình đối với vườn nhà.
b. Thân bài:
- Miêu tả vườn, lai lịch của vườn.
- Vườn gắn bó với cuộc sống vui buồn của gia đình.
- Vườn và lao động của cha mẹ
- Vườn qua 4 mùa
c. Kết bài
- Cảm xúc về vườn nhà