Bai 19 Nhan dan Viet Nam khang chien chong Phap xam luoc Tu nam 1858 den truoc nam 1873

CHƯƠNG I: VIỆT NAM TỪ NĂM 1858 ĐẾN CUỐI THẾ KỶ XIX

BÀI 19: NHÂN DÂN VIỆT NAM KHÁNG CHIẾN CHỐNG PHÁP
XÂM LƯỢC (Từ năm 1858 đến trước năm 1873) (tiết 1)
I.Mục tiêu bài học
Sau khi học xong học sinh có khả năng:
1.Về kiến thức
- Trình bày được tình hình nơng nghiệp, công thương nghiệp, quân sự ở Việt
Nam giữa thế kỉ XIX trước khi thực dân Pháp xâm lược.
- Chứng minh được cuộc kháng chiến của nhân dân ta đã bước đầu làm thất
bại âm mưa “ đánh nhanh thắng nhanh” của Pháp.
- Nêu được âm mưu của thực dân Pháp khi tấn công Gia Định.
- Nhận xét được tinh thần chống Pháp của vua quan nhà Nguyễn.
2.Về kĩ năng
- Kĩ năng sử dụng lược đồ để trình bày diễn biến các sự kiện.
- Kĩ năng phân tích, đánh giá các sự kiện lịch sử.
- So sánh các sự kiện lịch sử với nhau.
- Học sinh liên hệ và rút ra bài học lịch sử.
3.Về thái độ
- Hiểu được bản chất xâm lược tàn bạo của chủ nghĩa thực dân.


- Đánh giá đúng mức nguyên nhân, trách nhiệm của nhà Nguyễn trong việc để
mất nước ta cuối thế kỷ XIX.
- Nhận thức đúng các sự kiện cũng như các nhân vật lịch sử.
- Nêu cao thần yêu nước và ý chí tự tơn của dân tộc.
II. Tài liệu tham khảo
- Sách giáo khoa lich sử lớp 1, NXB Giáo dục, trang 106.
- Kênh hình lịch sử lớp 11, NXB Giáo dục
- Đinh Xuân Lâm ( chủ biên) , Nguyễn Văn Khánh, Nguyễn Đình Lễ - Đại
cương lịch sử Việt Nam tập II, NXB Giáo dục

III. Chuẩn bị của giáo viên, học sinh.
1. Chuẩn bị của giáo viên.
- Chuẩn bị các câu hỏi.
- Lược đồ các nước Đông Nam Á cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX
- Hình ảnh chiến sự tại Đà Nẵng
-

Lược đồ cuộc kháng chiến chống Pháp ở lục tỉnh Nam Kỳ

-

Các tranh ảnh nhân vật lịch sử tham gia giai đoạn này

2. Chuẩn bị của học sinh.
- Học bài cũ và chuẩn bị bài mới.
IV. Tiến trình tổ chức dạy học
1. Mở đầu bài học
Cuối thế kỉ XIX- đầu thế kỉ XX, chủ nghĩa tư bản chuyển sang giai đoạn đế quốc
chủ nghĩa xâm chiếm thuộc địa Châu Á, Châu Phi…
Vậy để hiểu rõ Việt Nam có bị xâm lược hay khơng? Q trình xâm lược như thế
nào? Và cuộc kháng chiến của nhân dân ta ra sao? Hơm nay chúng ta sẽ cùng tìm
hiểu Bài 19: Nhân dân Việt Nam kháng chiến chống Pháp xâm lược(1858-1873).


2.Tổ chức bài học

Hoạt động của GV và HS

Kiến thức trọng tâm

*GV dẫn dắt: trước khi tìm hiểu về
cuộc kháng chiến chống Pháp của
nhân dân ta, chúng ta cùng tìm hiểu
về hoàn cảnh nước ta trước cuộc xâm
lược Việt Nam của thực dân Pháp.
Hoạt động 1: Tìm hiểu tình hình
Việt Nam đến giữa thế kỉ XIX khi
thực dân Pháp xâm lược

I. Liên quân pháp – Tây Ban Nha
xâm lược Việt Nam. Chiến sự tại Đà
Nẵng năm 1858

* GV hỏi: Tình hình Việt Nam giữa

1. Tình hình Việt Nam đến giữa thế

thế kỷ XIX, trước cuộc xâm lược của

kỷ XIX( trước khi thực dân pháp xâm

thực dân Pháp như thế nào?

lược)

*HS: Theo dõi SGK kết hợp với kiến
thức đã học để trả lời
*GV: Gợi ý HS đặt Việt Nam trong
bối cảnh chung của Châu Á và thế

giới thì Việt Nam sẽ ra sao?
* HS: trả lời
*GV: Nhận xét, bổ sung:
Việt Nam dưới chế độ cai trị của nhà

a.Chính trị
- quốc gia độc lập có chủ quyền, khủng
hoảng, suy yếu nghiêm trọng.

Nguyễn, đang suy yếu khủng hoảng.
Kinh tế lạc hậu, chậm phát triển, tài
chính quốc gia bị kiệt quệ, đời sống
nhân dân ngày càng khổ cực, các
chính sách phản động của nhà
Nguyễn làm cho Việt Nam suy yếu
về mọi mặt. Bên cạnh đó chủ nghĩa
tư bản phương tây đẩy mạnh xâm
lược thuộc địa trên tồn thế giới.

b. Kinh tế:
- Nơng nghiệp: mất mùa, đói kém sảy
ra liên miên
- Cơng nghiệp: bị đình đốn, lạc hậu,
nhà nước chiếm độc quyền và thực hiện
chính sách ‘bế quan tỏa cảng”
- Quân sự: lạc hậu
- Đối ngoại: sai lầm, việc cấm đạo


Trong đó Việt Nam và Đơng Nam Á

đuổi giáo sĩ

là khu vực quan trọng, tài nguyên

- Xã hội: mâu thuẫn giữa địa chủ phong

thiên nhiên phong phú. Chính bởi

kiến và nông dân

vậy cũng như các nước Châu Á khác
Việt Nam cũng là đối tượng nhịm
ngó của bọn thực dân phương tây,
Việt Nam đứng trước nguy cơ bị xâm
lược.

Nguy cơ Việt Nam bị thực dân Pháp
xâm lược.

* GV hỏi: Tình hình trên đã đưa đến

2. Thực dân Pháp ráo riết chuẩn bị

hậu quả như thế nào?

xâm lược Việt Nam

* HS trả lời

(Giảm tải)
GV: hướng dẫn học sinh về nhà đọc
thêm
3. Chiến sự ở Đà Nẵng 1858

Hoạt động 2: Tìm hiểu về chiến sự
trên mặt trận Đà Nẵng năm 1858
*GV: đặt câu hỏi: Thực dân Pháp nổ
súng xâm lược Việt Nam vào thời
gian nào?
*HS: Đọc SGK, kết hợp lược đồ
quan sát và trả lời.
*GV: Nhận xét và bổ sung:
Với âm mưu thôn tính nước ta, chiều
ngày 31/8/1858 liên quân Pháp và
Tây Ban Nha với khoảng 3000 binh
lính và chiến thuyền kéo tới dàn trận
trên cửa biển Đà Nẵng.
-Sáng 1/9/1858 liên quân Pháp- Tây

- Ngày 31/8/1858, liên quân Pháp- Tây
Ban Nha dàn trận trước cửa biển Đà
Nẵng.
- Sáng 1/9/1858 Pháp tấn công lên bán
Đà Nẵng, mở đầu cuộc chiến tranh xâm
lược Việt Nam.


Ban Nhá nổ súng tấn công lên bán
đảo Sơn Trà, mở đầu cuộc chiến

tranh xâm lược Việt Nam. Cuộc
kháng chiến chống Pháp của nhân
dân Việt Nam nói chung và nhân dân
tại Đà Nẵng nói riêng chính thức
bùng nổ.
*HS: Chú ý lắng nghe
*GV: Tại sao Pháp chọn Đà Nẵng
làm mục tiêu tấn công Việt Nam đầu
tiên?
*HS: Trả lời
*GV: Nhận xét và bổ sung:
Đà Nẵng nằm ở trung độ của đất
nước, trên trục giao thơng bắc nam.
Bởi vậy nó chiếm một vị trí vơ cùng
quan trọng về qn sự và thương
mại, được coi là cổ họng của kinh
thành Huế:
+ Đà Nẵng là một cảng nước sâu vì
vậy tàu chiến của Pháp có thể hoạt
động dễ dàng.
+ Về vị trí địa lý: Gần kinh đô Huế,
cách kinh thành Huế 100 km. Tấn
công vào Đà Nẵng, để Pháp làm bàn
đạp tấn công ra Huế, buộc triều đình
Huế phải đầu hàng với âm mưu “
đánh nhanh thắng nhanh’’ mà Pháp
sử dụng.
+ Đà Nẵng là nơi giàu có Pháp

muốn lấy chiến tranh nuôi chiến
tranh
+ Mặt khác, Đà Nẵng còn là nơi mà
chúng xây dựng được cơ sở giáo dân
theo đạo kitô, nhờ trông chờ vào sự
ủng hộ của giáo dân vùng này.
*HS: Quan sát bức tranh trong SGK
thấy những gì? Nhận xét gì về lực
lượng của địch?
*GV: Nhận xét, bổ sung:
Bức tranh thể hiện cảnh liên quân
Pháp- TBN tấn công cửa biển Đà
Nẵng năm 1858, mở đầu quá trình
xâm lược Việt Nam. Hai góc trái phải
của bức tranh là hai chiến hạm lớn
nổi bật là những lá cờ tam tài (xanhđỏ-trắng) của Pháp và của TBN. Từ
những tàu chiến lớn,quân địch được
chuyển sang những chiếc thuyền nhỏ,
nhanh chóng đổ bộ vào đất liền. Để
yểm trợ cho quân đổ bộ và uy hiếp
tinh thần của nhân dân ta, trên các
chiến thuyền lớn, đại bác của địch
liên tiếp nhả đạn. Với ưu thế tuyệt
đối về vũ khí và qn đơng, thực dân
Pháp hi vọng chiếm được nước ta
trong thời gian ngắn nhất.
*GV: đặt câu hỏi: Trước hành động
của Pháp, triều đình và nhân dân ta

có thái độ như thế nào?
*HS: Suy nghĩ trả lời

- Quân dân ta anh dũng, thực hiện kế

*GV: Nhận xét, bổ sung:

hoạch ‘ Vườn không nhà trống”, địch

Trước sự xâm lăng, quân và dân ta

bị cầm chân trong suốt 5 tháng.

đã anh dũng chống trả quân xâm
lược, đẩy lui nhiều đợt tấn cơng của
định. Triều đình đã cử Nguyễn Chi
Phương lên làm tổng chỉ huy,đốc
thúc nhân dân xây dựng phòng tuyến,
chặn giặc ngay tại cửa biển, gây cho
Pháp nhiều khó khăn, chúng bị cầm
chân trong suốt 5 tháng, bước đầu
làm thất bại âm mưu ‘đánh nhanh
thắng nhanh của Pháp”. Buộc chúng
phải thay đổi kế hoạch chuyển hướng
tấn công vào Gia Định.
*GV: Em có nhận xét gì về cuộc

 Cuộc kháng chiến của nhân dân ta

kháng chiến của nhân dân ta 1858?

bước đầu làm thất bại âm mưu “đánh

*HS: Trả lời

nhanh thắng nhanh” của Pháp, buộc

*GV: Nhận xét, bổ sung:

chúng phải chuyển hướng tấn công.

+ Cuộc kháng chiến của nhân dân nổ
ra kịp thời, ngay khi Pháp nổ súng
xâm lược. Đồng thời nhân dân ta có ý
chí quyết tâm cao, đứng lên cùng
quân đội triều đình chống xâm lược.
Tiêu biểu như đốc học Phạm Quang
Nghị đã đưa quân vào nam chiến
đấu, thể hiện một lòng nồng nàn yêu
nước, ý thức dân tộc sâu sắc.
* GV: Vậy sau khi tấn công ở Đà


Nẵng thực dân pháp có tiếp tục tiến
hành cơng cuộc xâm lược nước ta
không? Và liệu Pháp tấn công ra phía
Bắc hay vào miền Nam? Chúng ta đi
tìm hiểu mục II.
I. Cuộc kháng chiến chống Pháp ở
Gia Định và các tỉnh miền Đơng Nam

Kì từ năm 1859 đến năm1862
Hoạt động 3: Tìm hiêu kháng chiến 1.Kháng chiến ở Gia Định
ở Gia Định
*GV: Dẫn dắt, chiếu lược đồ Việt
Nam, yêu cầu HS lên bảng xác định
vị trí của Gia Định. Đặt câu hỏi: Tại
sao Pháp chuyển hướng tấn công
vào Gia Định chứ không đánh ra
Bắc Kỳ?
*HS: lắng nghe gợi ý của GV và trả
lời.
*GV: Nhận xét, bổ sung:
- Kế hoạch ‘ đánh nhanh thắng
nhanh” của Pháp bị thất bại tại Đà
Nẵng, để cứu vãn thất bại đó, Pháp
đã quyết định đánh vào Gia Định, sở
dĩ:
+ Có vị trí chiến lược quan trọng
Gia Định xa Trung Quốc sẽ
tránh được sự can thiệp của nhà

a.Âm mưu

Thanh.

-Tiếp tục thực hiện kế hoạch đánh

Gia Định xa kinh đô Huế sẽ

nhanh thắng nhanh

tránh được sự tiếp viện của kinh
thành Huế.
Từ Gia Định có thể sang
CamPhuChia dễ dàng, làm chủ lưu
vực Mê Cơng
Chiếm được Gia Định sẽ cắt đứt
được con đường tiếp tế từ nam ra
bắc,buộc triều đình Huế phải đầu
hàng
Chiếm được Gia Định coi như
chiếm được kho lúa gạo của triều
đình.
Vì tất cả những lý do trên mà Pháp
quyết định chuyển hướng tấn cơng
vào Gia Định. Mặt khác, căn cứ vào
tình hình khách quan thế giới Pháp
phải hành động gấp vì tư bản Anh
sau khi chiếm Singapo và hương
cảng cũng đang có âm mưu chiếm
Gia Định để nối liền cửa biển quan

b.Tình hình chiến sự

trọng trên. Nên Pháp chuyển hướng
tấn cơng trước.
*GV: Đưa ra câu hỏi: Căn cứ vào
SGK HS trả lời câu hỏi: Chiến sự ở
Gia Định đã diễn ra như thế nào?

*HS: suy nghĩ trả lời.

- Ngày 9/2/1859, quân Pháp tới Vũng

*GV: Nhận xét, bổ sung: Chiến

Tàu

trường Gia Định diễn ra từ 18591861.
+ Ngày 2/2 /1859, tướng De Genoily


đã đem tàu và quân Pháp tiến vào

- Ngày 16/2/1859, chúng tới Gia Định

nam. Tới ngày 9/2/1858 hạm đội
quân Pháp vào Vũng Tàu, rồi theo

-Ngày 17/2/1859 Pháp nổ súng tấn

sông Cần Giờ lên Sài Gịn.Mãi tới

cơng thành Gia Định

ngày 16/2/1859 Pháp tới thành Gia
Định
+ Quân dân ta chống trả Pháp quyết

- Quân đội triều đình tan dã nhanh

liệt gây cho Pháp nhiều khó khăn .

chóng.

+ 17/2/1859 Pháp nổ súng đánh
thành.
+ Qn đội triều đình tan rã nhanh
chóng, song các đội dân binh chiến
đấu dũng cảm, đêm ngày phục kích
giết chỉ huy, quấy rối và tiêu diệt
chúng, cuối cùng Pháp phải dùng
thuốc nổ phá thành. Đốt chụi mọi
kho tàng và rút quân xuống tàu chiến

-1860, Pháp sa lầy

kế hoạch đánh nhanh thắng nhanh bị
thất bại, buộc Pháp phải chuyển sang

-Triều đình cầm cự khơng tấn, Nguyễn

kế hoạch chinh phục từng gói nhỏ.

Tri Phương bảo thủ

Sang đầu năm 1860 quân Pháp bị sa
lầy ở các chiến trường Trung Quốc
và Italia không thể tiếp viện cho
chiến trường Việt Nam. Vì vậy quân

Pháp ở Gia Định gặp nhiều khó khăn,
số quân Pháp ở Gia Định chỉ còn
1000 tên, trải dài trên chiến tuyến dài
10 km. Trong khi đó qn đội triều
đình vẫn đóng trong phịng tuyến Chí
Hịa mới được xây dựng.

- Triều đình xuất hiện tư tưởng chủ hoà


Về phía triều đình 3.1860, Nguyễn
Chi Phương được lệnh từ Đà Nẵng
vào Gia Định ông chỉ huy hàng vạn
quân xây dựng đại đồn Chí Hịa, vừ
đồ sộ vừa vững chắc, nên không chủ
động tấn công địch, nên hơn 1000
quân địch vẫn yên ổn sống ngay bên
phòng tuyến của ta.
*GV: đưa ra câu hỏi: Thái độ của
nhân dân ta trong phong trào kháng

+ Nhân nhân ta, chiến đấu rất dũng cảm

chiến ở Gia Định diễn ra như thế

kiên cường

nào?

-> Quân Pháp gặp nhiều khó khăn,

*HS: Suy nghĩ trả lời

chuyển sang kế hoạch “chinh phục

*GV: Nhận xét và bổ sung:

từng gói nhỏ”.

+ Pháp đánh chiếm Gia Định quân
đội triều đình chống trả yếu ớt rồi

- Quần chúng chủ động đứng lên
kháng Pháp bằng mọi thứ vũ khí có sẵn

nhanh chóng tan dã. Trái lại nhân dân trong tay
chống trả quyết liệt, gây cho Pháp rất
nhiều khó khăn như nghĩa qn do
Dương Bình Tâm chỉ huy đánh đồn
Chợ Rẫy vị trí phịng tuyến quan
trọng nhất của địch.

*GV: Qua 2 chiến trường Đà Nẵng
và Gia Định thì em có nhận xét gì về
cuộc kháng chiến chống Pháp trong
những bước đầu tiên của nhân dân
ta?


*HS: Trả lời

*GV: Nhận xét và bổ sung: ngay từ
khi thực dân Pháp nổ súng xâm lược,
quân và dân ta đã anh dũng đứng lên
đấu tranh, gây cho Pháp nhiều khó
khăn, làm thất bại âm mưu “ đánh
nhanh thắng nhanh ’’của Pháp buộc
chúng phải chuyển sang kế hoạch “
chinh phục từng gói nhỏ”. Tuy nhiên
trong q trình chống Pháp triều đình
đã có thái độ nặng nề về phịng thủ,
bỏ lỡ hết cơ hội này đến cơ hội khác
để chống Pháp. Khác hắn với triều
đình, nhân dân ta anh dũng đứng lên
chống trả quyết liệt, chủ động, làm
nên hết chiến thắng này tới chiến
thắng khác, gây cho Pháp nhiều
hoang mang, lo sợ.

V. Sơ kết bài học:
Học sinh trả lời các câu hỏi:
Câu 1: Em hãy nêu những nét chính về tình hình Việt Nam giữa thế kỷ XIX,
trước khi thực dân Pháp xâm lược?
Câu 2: Tại sao Pháp chọn Đà Nẵng làm khởi điểm tấn công Việt Nam năm
1858?
Câu 3: Em có nhận xét gì về cuộc kháng chiến chống Pháp của nhân dân ta?