Tài liệu Sách hướng dẫn học tập: Hóa học đại cương pdf

HC VIN CÔNG NGH BU CHÍNH VIN THÔNG





SÁCH HNG DN HC TP
HÓA HC I CNG
(Dùng cho sinh viên h đào to đi hc t xa)
Lu hành ni b









HÀ NI - 2006




HC VIN CÔNG NGH BU CHÍNH VIN THÔNG

SÁCH HNG DN HC TP
HÓA HC I CNG

Biên son : Ths. T ANH PHONG
Bài 1: Mt s khái nim và đnh lut c bn ca Hóa hc

1
M U
Hóa hc là mt trong nhng lnh vc khoa hc t nhiên nghiên cu v th gii vt cht
và s vn đng ca nó, nhm tìm ra các quy lut vn đng đ vn dng vào cuc sng.
S vn đng hóa hc ca vt cht đó là quá trình bin đi cht này thành cht khác. Ví
d nh s oxi hóa kim loi bi oxi ca không khí, s phân hy các cht hu c bi các vi
khun, s quang hp bin khí cacbonic và hi nc thành các hp cht gluxit, s đt cháy
nhiên liu to ra nng lng dùng trong đi sng và sn xut.
Nhng s chuyn hóa các cht nh trên gi là hin tng hóa hc hay phn ng hóa
hc.
Các phn ng hóa hc xy ra thng kèm theo s bin đi nng lng di các dng
khác nhau (nhit, đin, quang, c, ) đc gi là nhng hin tng kèm theo phn ng hóa
hc.
Kh nng phn ng hóa hc ca các cht ph thuc vào thành phn, cu to phân t và
trng thái tn ti ca chúng, điu kin thc hin phn ng, đó là tính cht hóa hc ca các
cht.
Bi vy đi tng ca hóa hc đc tóm tt nh sau: Hóa hc là khoa hc v các cht,
nó nghiên cu thành phn, cu to, tính cht ca các cht, s chuyn hóa gia chúng, các
hin tng kèm theo s chuyn hóa đó và các quy lut chi phi chúng.
Các quá trình hóa hc không ngng xy ra trên v trái đt, trong lòng đt, trong không
khí, trong nc, trong các c th đng vt, thc vt,

Nhiu ngành khoa hc, kinh t liên quan cht ch vi hóa hc: công nghip hóa hc,
luyn kim, đa cht, sinh vt hc, nông nghip, y hc, dc hc, xây dng, giao thông vn
ti, ch to vt liu, công nghip nh, công nghip thc phm, S d nh vy là vì các
ngành đu s dng các cht là đi tng; do đó cn phi bit bn cht ca chúng.
S liên quan cht ch gia hóa hc và các ngành khoa hc khác đã làm ny sinh các
môn hóa hc phc v cho tng ngành: hóa nông, hóa hc đt, hóa hc trong xây dng, hóa
hc nc, sinh hóa, hóa hc bo v thc vt, hóa hc bo v môi trng, hóa dc, hóa thc
phm, hóa luyn kim
Bài 1: Mt s khái nim và đnh lut c bn ca Hóa hc

2
BÀI 1: MT S KHÁI NIM VÀ NH LUT C BN CA
HÓA HC
1. Nguyên t
Nguyên t là ht nh nht cu to nên các cht không th chia nh hn na bng
phng pháp hóa hc.
2. Nguyên t hóa hc
Nguyên t hóa hc là khái nim đ ch mt loi nguyên t. Mt nguyên t hóa hc
đc biu th bng kí hiu hóa hc. Ví d: nguyên t oxi O, canxi Ca, lu hunh S
3. Phân t
Phân t đc to thành t các nguyên t, là ht nh nht ca mt cht nhng vn mang
đy đ tính cht ca cht đó.
Ví d:
Phân t nc H
2
O gm 2 nguyên t hidro và 1 nguyên t oxi, phân t Clo Cl
2

gm 2 nguyên t clo, phân t metan CH
4

gm 1 nguyên t cacbon và 4 nguyên t hidro
4. Cht hóa hc
Cht hóa hc là khái nim đ ch mt loi phân t. Mt cht hóa hc đc biu th
bng công thc hóa hc. Ví d: mui n NaCl, nc H
2
O, nit N
2
, st Fe
5. Khi lng nguyên t
ó là khi lng ca mt nguyên t ca nguyên t. Khi lng nguyên t đc tính
bng đn v cacbon (đvC). Mt đvC bng 1/12 khi lng nguyên t cacbon (
12
C). Ví d:
khi lng nguyên t oxi 16 đvC, Na = 23 đvC
6. Khi lng phân t
ó là khi lng ca mt phân t ca cht. Khi lng phân t cng đc tính bng
đvC. Ví d: khi lng phân t ca N
2
= 28 đvC, HCl = 36,5 đvC
7. Mol
ó là lng cht cha N = 6,02 .10
23
phn t vi mô (phân t nguyên t, ion
electron ). N đc gi là s Avogađro và nó bng s nguyên t C có trong 12 gam
12
C.
8. Khi lng mol nguyên t, phân t, ion
ó là khi lng tính bng gam ca 1 mol nguyên t (phân t hay ion ). V s tr nó
đúng bng tr s khi lng nguyên t (phân t hay ion). Ví d: khi lng mol nguyên t
ca hidro bng 1 gam, ca phân t nit bng 28 gam, ca H

2
SO
4
bng 98 gam
Bài 1: Mt s khái nim và đnh lut c bn ca Hóa hc

3
9. Hóa tr
Hóa tr ca mt nguyên t là s liên kt hóa hc mà mt nguyên t ca nguyên t đó
to ra vi các nguyên t khác trong phân t. Mi liên kt đc biu th bng mt gch ni
hai nguyên t. Hóa tr đc biu th bng ch s La Mã.
Nu qui c hóa tr ca hidro trong các hp cht bng (I) thì hóa tr ca oxi trong H
2
O
bng (II), ca nit trong NH
3
bng (III) Da vào hóa tr (I) ca hidro và hóa tr (II) ca oxi có
th bit đc hóa tr ca nhiu nguyên t khác.
Ví d:
Ag, các kim loi kim (hóa tr I); Zn, các kim loi kim th (II)
Al (III), các khí tr (hóa tr 0)
Fe (II, III); Cu (I, II); S (II, IV, VI)
10. S oxi-hóa
S oxi-hóa đc qui c là đin tích ca nguyên t trong phân t khi gi đnh rng cp
electron dùng đ liên kt vi nguyên t khác trong phân t chuyn hn v nguyên t có đ
đin âm ln hn.
 tính s oxi-hóa ca mt nguyên t, cn lu ý:
• S oxi-hóa có th là s dng, âm, bng 0 hay là s l;
• S oxi-hóa ca nguyên t trong đn cht bng 0;
• Mt s nguyên t có s oxi-hóa không đi và bng đin tích ion ca nó

- H, các kim loi kim có s oxi-hóa +1 (trong NaH, H có s oxi-hóa -1)
- Mg và các kim loi kim th có s oxi-hóa +2
- Al có s oxi-hóa +3; Fe có hai s oxi-hóa +2 và +3
- O có s oxi-hóa -2 (trong H
2
O
2
O có s oxi-hóa -1)
• Tng đi s s oxi-hóa ca các nguyên t trong phân t bng 0.
Ví d:

1
22
7
4
O
5.2
642
4
32
261
42
11
2
00
OH,KMn,OSNa,SONa,SOK,ClNa,Cl,Zn
−+
++−++
−+

4
2
3
2324
2
0
34
2
1
5
2
24
2
OCH),COOHCH(OHC),CHOCH(OHC,OHHC,CO
+−−+

Bài 2: Cu to nguyên t

4
BÀI 2: CU TO NGUYÊN T
• Khái nim nguyên t "atom" (không th phân chia) đã đc các nhà trit hc c Hy
Lp đa ra cách đây hn hai nghìn nm. Tuy nhiên mãi đn th k 19 mi xut hin nhng
gi thuyt v nguyên t và phân t.
• Nm 1861 thuyt nguyên t, phân t chính thc đc tha nhn ti Hi ngh hóa
hc th gii hp  Thy S.
• Ch đn cui th k 19 và đu th k 20 vi nhng thành tu ca vt lí, các thành
phn cu to nên nguyên t ln lt đc phát hin.
1. Thành phn cu to ca nguyên t
V mt vt lí, nguyên t không phi là ht nh nht mà có cu to phc tp, gm ít
nht là ht nhân và các electron. Trong ht nhân nguyên t có hai ht c bn: proton và

ntron.
Ht Khi lng (g) in tích (culong)
electron (e) 9,1 . 10
-28
-1,6 . 10
-19

proton (p) 1,673 . 10
-24
+1,6 . 10
-19

ntron (n) 1,675 . 10
-24
0

- Khi lng ca e ≈ 1/1840 khi lng p.
- in tích ca e là đin tích nh nht và đc ly làm đn v đin tích, ta nói electron
mang đin tích -1, còn proton mang đin tích dng +1.
- Nu trong ht nhân nguyên t ca mt nguyên t nào đó có Z proton thì đin tích ht
nhân là +Z và nguyên t đó phi có Z electron, vì nguyên t trung hòa đin.
- Trong bng tun hoàn, s th t ca các nguyên t chính là s đin tích ht nhân hay
s proton trong ht nhân nguyên t ca nguyên t đó.
2. Nhng mu nguyên t c đin
2.1. Mu Rzfo (Anh) 1911
T thc nghim Rzfo đã đa ra mu nguyên t hành tinh nh sau:
- Nguyên t gm mt ht nhân  gia và các electron quay xung quanh ging nh các
hành tinh quay xung quanh mt tri (hình 1).
- Ht nhân mang đin tích dng, có kích thc rt nh so vi kích thc ca nguyên
t nhng li chim hu nh toàn b khi lng ca nguyên t.

Mu Rzfo cho phép hình dung mt cách đn gin cu to nguyên t. Tuy nhiên
không gii thích đc s tn ti ca nguyên t cng nh hin tng quang ph vch ca
nguyên t.
Bài 2: Cu to nguyên t

5



Hình 1 Hình 2
2.2. Mu Bo (an Mch), 1913
Da theo thuyt lng t ca Plng và nhng đnh lut ca vt lí c đin, Bo đã đa ra
hai đnh đ:
- Trong nguyên t, electron quay trên nhng qu đo tròn xác đnh (hình 2). Bán kính
các qu đo đc tính theo công thc:
r
n
= n
2
. 0,53 . 10
-8
cm = n
2
. 0,53
o
A (1)
n là các s t nhiên 1, 2, 3, , n
Nh vy các qu đo th nht, th hai ln lt có các bán kính nh sau:
r
1

= 1
2
. 0,53
o
A = 0,53
o
A
r
2
= 2
2
. 0,53
o
A = 4. 0,53
o
A = 4r
1

- Trên mi qu đo, electron có mt nng lng xác đnh, đc tính theo công thc:
E
n
= -
2
n
1
13,6 eV (2)
Khi quay trên qu đo, nng lng ca electron đc bo toàn. Nó ch phát hay thu
nng lng khi b chuyn t mt qu đo này sang mt qu đo khác. iu đó gii thích ti
sao li thu đc quang ph vch khi kích thích nguyên t.
Thuyt Bo đã đnh lng đc các qu đo và nng lng ca electron trong nguyên t

đng thi gii thích đc hin tng quang ph vch ca nguyên t hidro là nguyên t đn
gin nht (ch có mt electron), tuy nhiên vn không gii thích đc quang ph ca các
nguyên t phc tp.
iu đó cho thy rng đi vi nhng ht hay h ht vi mô nh electron, nguyên t thì
không th áp dng nhng đnh lut ca c hc c đin. Các h này có nhng đc tính khác
vi h v mô và phi đc nghiên cu bng phng pháp mi, đc gi là c hc lng t.
Bài 2: Cu to nguyên t

6
3. c tính ca ht vi mô hay nhng tin đ ca c hc lng t
3.1. Bn cht sóng ca ht vi mô (electron, nguyên t, phân t )
Nm 1924,  Bri (Pháp) trên c s thuyt sóng - ht ca ánh sáng đã đ ra thuyt
sóng - ht ca vt cht:
Mi ht vt cht chuyn đng đu liên kt vi mt sóng gi là sóng vt cht hay sóng
liên kt, có bc sóng
λ
tính theo h thc:
λ =
m
v
h
(3)
h: hng s Planck
m: khi lng ca ht
v: tc đ chuyn đng ca ht
Nm 1924, ngi ta đã xác đnh đc khi lng ca electron, ngha là tha nhn
electron có bn cht ht.
Nm 1927, Davison và Gecme đã thc nghim cho thy hin tng nhiu x chùm
electron. iu đó chng t bn cht sóng ca electron.
Nh vy: Electron va có bn cht sóng va có bn cht ht.

3.2. Nguyên lí bt đnh (Haixenbec - c), 1927
i vi ht vi mô không th xác đnh chính xác đng thi c tc đ và v trí.
Δx . Δv ≥
m2
h
π
(4)
Δx: đ bt đnh v v trí
Δv: đ bt đnh v tc đ
m: khi lng ht
Theo h thc này thì vic xác đnh v trí càng chính xác bao nhiêu thì xác đnh tc đ
càng kém chính xác by nhiêu.
4. Khái nim c bn v c hc lng t
4.1. Hàm sóng
Trng thái ca mt h v mô s hoàn toàn đc xác đnh nu bit qu đo và tc đ
chuyn đng ca nó. Trong khi đó đi vi nhng h vi mô nh electron, do bn cht sóng -
ht và nguyên lí bt đnh, không th v đc các qu đo chuyn đng ca chúng trong
nguyên t.
Thay cho các qu đo, c hc lng t mô t thì mi trng thái ca electron trong
nguyên t bng mt hàm s gi là hàm sóng, kí hiu là ψ (pxi).
Bình phng ca hàm sóng ψ
2
có ý ngha vt lí rt quan trng:
Bài 2: Cu to nguyên t

7
ψ
2
biu th xác sut có mt ca electron ti mt đim nht đnh trong vùng không gian
quanh ht nhân nguyên t.

Hàm sóng ψ nhn đc khi gii phng trình sóng đi vi nguyên t.
4.2. Obitan nguyên t. Máy electron
Các hàm sóng ψ
1
, ψ
2
, ψ
3
- nghim ca phng trình sóng, đc gi là các obitan
nguyên t (vit tt là AO) và kí hiu ln lt là 1s, 2s, 2p 3d Trong đó các con s dùng
đ ch lp obitan, còn các ch s, p, d dùng đ ch các phân lp. Ví d:
2s ch electron (hay AO) thuc lp 2, phân lp s
2p ch electron (hay AO) thuc lp 2, phân lp p
3d ch electron (hay AO) thuc lp 3, phân lp d
Nh vy:
Obitan nguyên t là nhng hàm sóng mô t trng thái khác nhau ca electron trong
nguyên t.
Nu biu din s ph thuc ca hàm ψ
2
theo khong cách r, ta đc đng cong phân
b xác sut có mt ca electron  trng thái c bn.
Ví d:
Khi biu din hàm s đn gin nht ψ
1
(1s) mô t trng thái c bn ca electron
(trng thái e có nng lng thp nht) trong nguyên t H, ta có hình 3.


Hình 3
Xác sut có mt ca electron  gn ht nhân rt ln và nó gim dn khi càng xa ht

nhân.
Mt cách hình nh, ngi ta có th biu din s phân b xác sut có mt electron trong
nguyên t bng nhng du chm. Mt đ ca các chm s ln  gn ht nhân và tha dn khi
càng xa ht nhân. Khi đó obitan nguyên t ging nh mt đám mây, vì vy gi là mây
electron.  d hình dung, ngi ta thng coi:
Mây electron là vùng không gian chung quanh ht nhân, trong đó tp trung phn ln
xác sut có mt electron (khong 90 - 95% xác sut).
Nh vy, mây electron có th coi là hình nh không gian ca obitan nguyên t.
4.3. Hình dng ca các mây electron
Nu biu din các hàm sóng (các AO) trong không gian, ta đc hình dng ca các
obitan hay các mây electron (hình 4).
Mây s có dng hình cu.
90 - 95%
r
Bài 2: Cu to nguyên t

8
Các mây p có hình s 8 ni hng theo 3 trc ta đ ox, oy, oz đc kí hiu là p
x
, p
y
,
p
z
.
Di đây là hình dng ca mt s AO:

Hình 4

5. Qui lut phân b các electron trong nguyên t

Trong nguyên t nhiu electron, các electron đc phân b vào các AO tuân theo mt
s nguyên lí và qui lut nh sau:
5.1. Nguyên lí ngn cm (Paoli - Thy S)
Theo nguyên lí này, trong mi AO ch có th có ti đa hai electron có chiu t quay
(spin) khác nhau là +1/2 và -1/2.
Ví d:

Phân mc s có 1 AO (s), có ti đa 2 electron
Phân mc p có 3 AO (p
x
, p
y
, p
z
), có ti đa 6 electron
Phân mc d có 5 AO (d
xy
, d
yz
,
222
yxz
d,d
−
, d
zx
) có ti đa 10 electron
Phân mc f có 7 AO, có ti đa 14 electron
5.2. Nguyên lí vng bn. Cu hình electron ca nguyên t
Trong nguyên t, các electron chim ln lt các obitan có nng lng t thp đn

cao.
Bng phng pháp quang ph nghim và tính toán lí thuyt, ngi ta đã xác đnh đc
th t tng dn nng lng ca các AO theo dãy sau đây:
1s 2s 2p 3s 3p 4s ≈ 3d 4p 5s ≈ 4d 5p 6s ≈ 4f ≈ 5d 6p 7s 5f ≈ 6d 7p
 nh đc th t bc thang nng lng này, ta dùng s đ sau:





Bài 2: Cu to nguyên t

9

7s 7p 7d 7f
6s 6p 6d 6f
5s 5p 5d 5f
4s 4p 4d 4f
3s 3p 3d
2s 2p
1s

Da vào nguyên lí ngn cm và nguyên lí vng bn, ngi ta có th biu din nguyên
t ca mt nguyên t bng cu hình electron.
 có cu hình electron ca mt nguyên t, trc ht ta đin dn các electron vào bc
thang nng lng ca các AO. Sau đó sp xp li theo tng lp AO. Ví d:
He (z = 2) 1s
2

Li (z = 3) 1s

2
2s
1

Cl (z = 17) 1s
2
2s
2
2p
6
3s
2
3p
5

Sc (z = 21) 1s
2
2s
2
2p
6
3s
2
3p
6
3d
1
4s
2

Chú ý: Có mt s ngoi l
Cu (z = 29) 1s
2
2s
2
2p
6
3s
2
3p
6
3d
10
4s
1

Li (z = 24) 1s
2
2s
2
2p
6
3s
2
3p
6
3d
5
4s
1

Cu hình 3d
10
4s
1
(trng thái vi bão hòa) bn hn cu hình 3d
9
4s
2

Cu hình 3d
5
4s
1
(trng thái vi na bão hòa) bn hn cu hình 3d
4
4s
2

5.3. Qui tc Hun (Hun - c). Cu hình electron dng ô lng t
Ngoài cách biu din các AO di dng công thc nh trên, ngi ta còn biu din
mi AO bng mt ô vuông gi là ô lng t. Các AO ca cùng mt phân mc đc biu
din bng nhng ô vuông lin nhau. Ví d:

1s 2s 2p 3d


Trong mi ô lng t (mi AO) ch có th có 2 electron có spin ngc nhau đc biu
din bng 2 mi tên ngc nhau ↓↑.
Trên c s thc nghim, Hun đã đa ra mt qui tc phân b các electron vào các ô

lng t nh sau:
Bài 2: Cu to nguyên t

10
Trong mt phân mc, các electron có xu hng phân b đu vào các ô lng t sao
cho s electron đc thân là ln nht.
Ví d:

N (z = 7) 1s
2
2s
2
2p
3


↓↑

↓↑

↑ ↑ ↑


Thông thng ch cn vit cu hình electron đi vi các phân mc  lp ngoài cùng và
phân mc d hoc f  lp sát ngoài cùng mà cha bão hòa.
Cn lu ý rng cu hình nói trên là đi vi các nguyên t  trng thái c bn. Khi b
kích thích electron có th nhy lên nhng phân mc cao hn trong cùng mt mc.
C (z = 6) 2s 2p

↓↑

↑ ↑
trng thái c bn

C*
↑

↑ ↑ ↑
trng thái kích thích

Nh vy  trng thái c bn C có hai electron đc thân, còn  trng thái kích thích nó
có bn electron đc thân. Chính các electron đc thân này là các electron hóa tr.
6. H thng tun hoàn các nguyên t hóa hc
Nguyên tc sp xp và cu trúc ca HTTH
- Các nguyên t đc sp xp theo th t tng dn ca đin tích ht nhân. S đin tích
ht nhân trùng vi s th t ca nguyên t.
- Các nguyên t có tính cht hóa hc ging nhau xp vào mt ct, gi là mt nhóm.
Trong bng tun hoàn có 8 nhóm chính t IA đn VIIIA và 8 nhóm ph t IB đn VIIIB.
- Mi hàng (bng dài) đc gi là mt chu kì. Mi chu kì đc bt đu bng mt kim
loi kim, (tr chu kì đu, bt đu bng hidro) và đc kt thúc bng mt khí tr. Trong
bng tun hoàn có 7 chu kì: chu kì 1, 2, 3 là chu kì ngn; 4, 5, 6, 7 là các chu kì dài.
Bài 2: Cu to nguyên t

11
Cu hình electron lp ngoài cùng ca các nguyên t nhóm A (nhóm chính) nguyên t s
và p
IA IIA IIIA IVA VA VIA VIIA VIIIA
H
1s
1

He
1s
2

Li
2s
1

Be
2s
2

B
2s
2
2p
1

C
2s
2
2p
2

N
2s
2
2p
3

O
2s
2
2p
4

F
2s
2
2p
5

Ne
2s
2
2p
6

Na
3s
1

Mg
3s
2

Al
3s
2

3p
1

Si
3s
2
3p
2

P
3s
2
3p
3

S
3s
2
3p
4

Cl
3s
2
3p
5

Ar
3s
2

3p
6

K
4s
1

Ca
4s
2

Ga
4s
2
4p
1

Ge
4s
2
4p
2

As
4s
2
4p
3

Se

4s
2
4p
4

Br
4s
2
4p
5

Kr
4s
2
4p
6

Rb
5s
1

Sr
5s
2

In
5s
2
5p
1

Sn
5s
2
5p
2

Sb
5s
2
5p
3

Te
5s
2
5p
4

I
5s
2
5p
5

Xe
5s
2
5p
6

Cs
6s
1

Ba
6s
2

Tl
6s
2
6p
1

Pb
6s
2
6p
2

Bi
6s
2
6p
3

Po
6s
2

6p
4

At
6s
2
6p
5

Rn
6s
2
6p
6

Fr
7s
1

Ra
7s
2




Nhn xét: Tng s electron thuc lp ngoài cùng (s + p) bng ch s nhóm. S lp
electron bng ch s chu kì.

Cu hình electron lp ngoài và sát ngoài ca các nguyên t

nhóm B (nhóm ph) hay nguyên t d
IB IIB IIIB IVB VB VIB VIIB VIIIB
Cu
3d
10
4s
1

Z
3d
10
4s
2

Sc
3d
1
4s
2

Ti
3d
2
4s
2

V
3d
3
4s

2

Cr
3d
5
4s
1

Mn
3d
5
4s
2

Fe
3d
6
4s
2

Co
3d
7
4s
2

Ni
3d
8
4s

2

Ag
4d
10
5s
1

Cd
4d
10
5s
2

Y
4d
1
5s
2

Zr
4d
2
5s
2

Nb
4d
4
5s

1

Mo
4d
5
5s
1

Tc
4d
6
5s
1

Ru
4d
7
5s
1

Rh
4d
8
5s
1

Pd
4d
10

Au
5d
10
6s
1

Hg
5d
10
6s
2

La
5d
1
6s
2
Ac
6d
1
7s
2

Hf
5d
2
6s
2

Ta

5d
3
6s
2

W
5d
4
6s
2

Re
5d
5
6s
2

Os
5d
6
6s
2

Ir
5d
7
6s
2

Pt

5d
9
6s
1

Nhn xét: Tng s e ca phân lp (n -1)d và ns (nu <8) là ch s ca nhóm.


12
H THNG TUN HOÀN CÁC NGUYÊN T HÓA HC
VIIA VIIIA CK
IA IIA

IIIA IVA VA VIA
1
H
2
He
1
3
Li
4
Be

5
B
6
C
7
N

8
O
9
F
10
Ne
2
11
Na
12
Mg
IIIB IVB VB VIB VIIB VIIIB IB IIB
13
Al
14
Si
15
P
16
S
17
Cl
18
Ar
3
19
K
20
Ca
21

Sc
22
Ti
23
V
24
Cr
25
Mn
26
Fe
27
Co
28
Ni
29
Cu
30
Zn
31
Ga
32
Ge
33
As
34
Se
35
Br
36

Ke
4
37
Rb
38
Sr
39
Y
40
Zr
41
Nb
42
Mo
43
Tc
44
Ru
45
Rh
46
Pd
47
Ag
48
Cd
49
In
50
Sn

51
Sb
52
Te
53
I
54
Xe
5
55
Cs
56
Ba
57
La
72
Hf
73
Ta
74
W
75
Re
76
Os
77
Ir
78
Pt
79

Au
80
Hg
81
Tr
82
Pb
83
Bi
84
Po
85
At
86
Rn
6
87
Fr
88
Ra
89
Ac
104
Ku
105



58
Ce

59
Pr
60
Nr
61
Pm
62
Sm
63
Eu
64
Gd
65
Tb
66
Dy
67
Ho
68
Er
69
Tm
70
Yb
71
Lu

98
Cf
99

Es
100
Fm
101
Md
102
No
103
Lr

90
Th
91
Pa
92
U
93
Np
94
Pu
95
Am
96
Cm
97
Bk

Bài 2: Cu to nguyên t

13

Bit s th t ca mt nguyên t, ngi ta có th bit đc cu hình electron ca nó.
T đó suy ra đc v trí ca nguyên t trong HTTH.
Ví d:
Bit s th t ca nguyên t ln lt là z = 9, 11, 18, 25, 34, ta có cu hình
electron nh sau:
z = 9 1s
2
- 2s
2
- 2p
5
Chu k 2, nhóm VII
A

z = 11 1s
2
- 2s
2
- 2p
6
- 3s
1
3, I
A

z = 18 1s
2
- 2s
2
- 2p

6
- 3s
2
- 3p
6
3, VIII
A

z = 25 1s
2
- 2s
2
- 2p
6
- 3s
2
- 3p
6
- 3d
5
- 4s
2
4, VII
B

z = 34 1s
2
- 2s
2
- 2p

6
- 3s
2
- 3p
6
- 3d
10
- 4s
2
- 4p
4
4, VI
A

Câu hi và bài tp:
1. Ni dung nguyên lí bt đnh và thuyt sóng vt cht.
2. Hãy cho bit khái nim v hàm sóng ψ và ý ngha vt lí ca ψ
2
.
3. Obitan nguyên t là gì? Th nào là mây electron?
4. Hãy cho bit hình dng ca đám mây electron 2s; 2p
x
và đc đim ca các đám mây đó.
S khác nhau gia các đám mây 1s và 2s; 2p
x
và 2p
y
, 2p
z
.

5. Hãy cho bit ni dung ca nguyên lí vng bn và ý ngha ca nguyên lí này. Vit dãy
th t nng lng ca các obitan trong nguyên t.
6. Phát biu qui tc Hund và nêu ý ngha ca qui tc này.
7. Vit cu hình electron ca các nguyên t có s th t z = 28; 36; 37; 42; 47; 53; 56;
80. Hãy cho bit v trí ca nguyên t trong HTTH và tính cht hóa hc đc trng.
8. Gii thích vì sao
O (z = 8) có hóa tr 2, còn S (z = 16) li có các hóa tr 2, 4, 6
N (z = 7) có hóa tr 3, còn P (z = 15) li có các hóa tr 3, 5
F (z = 9) có hóa tr 1, còn Cl (z = 17) li có các hóa tr 1, 3, 5, 7.
9. Vit cu hình electron ca các ion: Cu
+
, Cu
2+
.
10. Vit cu hình electron ca Ar. Cation, anion nào có cu hình e ging Ar?
11. Trên c s cu trúc nguyên t, có th phân các nguyên t hóa hc thành my loi? Hãy
nêu đc đim cu to electron ca mi loi.
12. Nêu đc đim cu hình electron ca các nguyên t phân nhóm chính nhóm I và tính
cht hóa hc đc trng ca chúng.
13. Nêu đc đim cu hình electron ca các nguyên t phân nhóm chính nhóm VII và tính
cht hóa hc đc trng ca chúng.
Bài 3: Liên kt hóa hc và cu to phân t

14
BÀI 3: LIÊN KT HÓA HC VÀ CU TO PHÂN T
Tr mt s khí tr, các nguyên t không tn ti đc lp mà chúng thng liên kt vi
nhau to nên các phân t. Vy các phân t đc hình thành nh th nào? Bn cht ca các
liên kt là gì?
1. Mt s đi lng có liên quan đn liên kt
1.1.  đin âm ca nguyên t

χ

 đin âm là đi lng cho bit kh nng nguyên t ca mt nguyên t hút electron
liên kt v phía nó. χ càng ln thì nguyên t càng d thu electron.
Trong liên kt gia 2 nguyên t A và B đ to ra phân t AB.
Nu χ
A
> χ
B
thì electron liênkt s lch hoc di chuyn v phía nguyên t B.
Ngi ta qui c ly đ đin âm ca Li là 1 thì các nguyên t khác s có đ đin âm
tng đi nh sau:

Bng 1.  đin âm ca nguyên t ca mt s nguyên t
IA IIA IIIA IVA VA VIA VIIA VIIIA
H
2,20


He
-
Li
0,98
Be
1,57
B
2,04
C
2,55
N

3,04
O
3,44
F
3,98
Ne
-
Na
0,93
Mg
1,31
Al
1,61
Si
1,90
P
2,19
S
2,58
Cl
3,16
Ar
-
K
0,82
Ca
1,00
Ga
1,81
Ge

2,01
As
2,18
Se
2,55
Br
2,96
Kr
2,90
Rb
0,82
Sr
0,95
In
1,78
Sn
1,96
Sb
2,05
Te
2,10
I
2,66
Xe
2,6
Cs
0,79
Ba
0,89
Tl

2,04
Pb
2,33
Bi
2,02
Po
2,00
At
2,20
Rn

Fr
0,7
Ra
0,89



Nhn xét:
- Trong mt chu kì, t trái sang phi đ đin âm ca các nguyên t tng dn.
Bài 3: Liên kt hóa hc và cu to phân t

15
- Trong mt phân nhóm chính, t trên xung di đ đin âm gim dn.
- Các nguyên t kim loi kim có χ < 1, Fr có χ nh nht.
- Các nguyên t phi kim có χ > 2, F có χ ln nht.
1.2. Nng lng liên kt
ó là nng lng cn thit đ phá v mi liên kt và to ra các nguyên t  th khí.
Nng lng liên kt thng kí hiu E và tính bng Kcalo cho mt mol liên kt.
Ví d:

E
H-H
= 104 Kcal/mol, E
O-H
trong H
2
O = 110 Kcal/mol
Nng lng liên kt càng ln thì liên kt càng bn.
1.3.  dài liên kt
ó là khong cách gia hai nhân nguyên t khi đã hình thành liên kt.  dài liên kt
thng kí hiu r
0
và tính bng A (1A = 10
-8
cm).
 dài liên kt càng nh thì liên kt càng bn vng.
Bng 2.  dài liên kt và nng lng liên kt ca mt s liên kt
Liên kt Phân t r
0
(A)
E (Kcal/mol)
C - H CH
4
1,09 98,7
C - Cl CHCl
3
1,77 75,8
C - F CH
3
F 1,38 116,3

C - C C
6
H
6

C - C C
n
H
2n+2
1,54 79,3
C = C C
n
H
2n
1,34 140,5
C ≡ C
C
n
H
2n-2
1,20 196,7
H - H H
2
0,74 104,0
O = O O
2
1,21 118,2
O - H H
2
O 0,96 109,4

S - H H
2
S 1,35 96,8
N - H NH
3
1,01 92,0

1.4.  bi ca liên kt
S liên kt đc hình thành gia hai nguyên t cho trc đc gi là đ bi ca liên
kt và đc kí hiu là . Ví d đ bi ca liên kt gia các nguyên t C trong etan, etilen,
axetilen ln lt là 1, 2, 3.
 bi ca liên kt càng ln thì liên kt càng bn, nng lng liên kt càng ln và đ
dài liên kt càng nh (bng 2).
Bài 3: Liên kt hóa hc và cu to phân t

16
1.5. Góc liên kt (góc hóa tr)
ó là góc to bi hai mi liên kt gia mt nguyên t vi hai nguyên t khác.
Ví d góc liên kt trong các phân t H
2
O, CO
2
, C
2
H
4
nh sau:

1.6.  phân cc ca liên kt. Mô men lng cc
Trong nhng liên kt gia hai nguyên t khác nhau, do có s chênh lch v đ đin
âm, electron liên kt b lch v phía nguyên t có đ đin âm ln hn, to ra  đây mt đin
tích âm nào đó (thng kí hiu δ-), còn  nguyên t kia mang mt đin tích δ+. Khi đó
ngi ta nói liên kt b phân cc.
δ+ δ-

δ- 2δ+ δ-
H
-1
Cl O = C = O
 phân cc ca liên kt đc đánh giá qua mô men lng cc μ (muy). μ thng
đc tính bng đn v gi là  bai (D).
 phân cc ca liên kt ph thuc vào đin tích trên cc và đ dài liên kt.
Bng 3. Giá tr mô men lng cc ca mt s liên kt
Liên kt H-F H-Cl H-Br H-I N=O C=O
μ (D)
1,91 1,07 0,79 0,38 0,16 0,11

Nhn xét: Nguyên t ca hai nguyên t có đ chênh lch đ đin âm càng ln thì liên
kt gia chúng càng phân cc.
2. Nhng thuyt c đin v liên kt
2.1. Qui tc bát t
Nhng thuyt kinh đin v liên kt da trên qui tc bát t (octet). Xut phát t nhn xét
sau đây:
- Tt c các khí tr (tr Heli) đu có 8 electron  lp ngoài cùng.
- Chúng rt ít hot đng hóa hc: không liên kt vi nhau và hu nh không liên kt
vi nhng nguyên t khác đ to thành phân t, tn ti trong t nhiên di dng nguyên t

t do.
Vì vy cu trúc 8 electron lp ngoài cùng là mt cu trúc đc bit bn vng. Do đó các
nguyên t có xu hng liên kt vi nhau đ đt đc cu trúc electron bn vng ca các khí
tr vi 8 (hoc 2 đi vi heli) electron  lp ngoài cùng.
Da trên qui tc này ngi ta đã đa ra mt s thuyt v liên kt nh sau:
O
H 104
,
5
o
H
180
o
O = C = O
H 120
o
H
C = C 120
o
H 120
o
H
Bài 3: Liên kt hóa hc và cu to phân t

17
2.1. Liên kt ion (Kotxen - c), 1916
Liên kt ion đc hình thành gia nhng nguyên t ca hai nguyên t có s chênh lch
nhiu v đ din âm (thng Δχ > 2).
Khi hình thành liên kt, nguyên t ca nguyên t có χ nh nhng hn 1, 2 hay 3
electron cho nguyên t ca nguyên t có χ ln hn, khi đó nó tr thành các ion dng và

nguyên t nhn electron tr thành các ion âm có cu trúc electron ging khí tr. Các ion
dng và âm hút nhau to ra phân t.
Ví d:

Na + Cl → Na
+
+ Cl
-
→ NaCl
2s
2
2p
6
3s
1
3s
2
3p
5
2s
2
2p
6
3s
2
3p
6

Nh vy bn cht ca liên kt ion là lc hút tnh đin gia các ion trái du.
Trong liên kt ion, hóa tr ca nguyên t bng s đin tích ca ion vi du tng ng.

Trong ví d trên Na có hóa tr +1, Clo có hóa tr -1.
Liên kt ion là liên kt bn, nng lng liên kt khá ln (≈100 Kcal/mol).
Lc hút tnh đin gia các ion không đnh hng, mt ion dng có tác dng hút nhiu
ion âm xung quanh nó và ngc li. Vì vy ngi ta nói liên kt ion không có đnh hng.
Nhng hp cht ion thng  dng tinh th bn vng và có nhit đ nóng chy rt cao.
2.2. Liên kt cng hóa tr (Liuyt - M), 1916
Thuyt liên kt ion đã không gii thích đc s hình thành phân t, ví d H
2
, O
2
(Δχ
= 0) hoc HCl, H
2
O (Δχ nh). Vì vy Liuyt đã đa ra thuyt liên kt cng hóa tr (còn gi
là liên kt đng hóa tr).
Theo Liuyt, liên kt cng hóa tr đc hình thành gia các nguyên t ca cùng mt
nguyên t (Δχ = 0) hay gia nguyên t ca các nguyên t có s chênh lch nh v đ đin
âm (thng Δχ < 2).
Trong liên kt cng các nguyên t tham gia liên kt b ra 1, 2, 3 hay 4 electron dùng
chung đ mi nguyên t đt đc cu trúc 8 electron (hoc 2e)  lp ngoài cùng.
Ví d:

H
.

.
H
→
H : H H - H H
2

:

O: :

O:
→
:

O::

O:
O = O O
2

:

N: :

N:
→
:

N::

N:
N≡N
N
2

:

O: :C:
:

O:
→
:

O: :C: :

O: O=C=O CO
2


Bài 3: Liên kt hóa hc và cu to phân t

18
Các electron góp chung đc gi là các electron liên kt, mt cp electron góp chung
to ra mt liên kt và cng đc biu din bng mt gch.
Trong hp cht cng, hóa tr ca nguyên t bng s liên kt hình thành gia mt
nguyên t ca nguyên t đó vi các nguyên t khác hoc bng s electron mà nguyên t đa
ra góp chung.
Ví d:

Trong phân t CO
2
hóa tr ca O là 2 và ca C là 4, trong phân t NH
3
hóa tr ca N là

3 ca H là 1.
Ngi ta phân bit hai loi liên kt cng:
- Liên kt cng không phân cc hay liên kt cng thun túy. Ví d liên kt trong các
phân t H
2
, O
2
, N
2
(Δχ = 0), liên kt C - H trong các hp cht hu c. Trong đó cp
electron liên kt phân b đu gia hai nguyên t.
- Liên kt cng phân cc. Ví d liên kt trong phân t HCl, HF liên kt O-H trong
phân t H
2
O, N-H trong NH
3
Trong đó cp electron liên kt b lch v phía nguyên t có
đ đin âm ln hn.
H : Cl H : F H : O : H

H:N:H
H

Liên kt cng tng đi bn. Nng lng liên kt c hàng chc Kcal/mol.
2.3. Liên kt cho nhn
Liên kt cho nhn còn gi là liên kt phi có th xem là mt dng đc bit ca liên kt
cng. Trong liên kt này cp electron dùng chung ch do mt nguyên t đa ra gi là cht
cho, còn nguyên t kia có mt obitan trng gi là cht nhn.
Ví d:
S hình thành ion amoni t phân t amonic và ion hidro.

Nguyên t N trong NH
3
còn mt đôi electron cha liên kt (đóng vai trò cht cho). Ion
H
+
có obitan trng do đó có th nhân đôi electron ca N.
H


N
H
:H
: + H
+
→
+
⎥
⎥
⎥
⎥
⎦
⎤
⎢
⎢
⎢
⎢
⎣
⎡
H:
H

N
H
:H hay H
H
N
H
H →−

Nh vy điu kin đ hình thành liên kt cho nhn là cht cho phi có ít nht mt đôi
electron cha liên kt và cht nhn phi có obitan trng.
Ngi ta thng dùng du mi tên đ ch liên kt cho nhn. Tuy nhiên trong thc t
các liên kt này hoàn toàn ging liên kt cng thông thng.
Bài 3: Liên kt hóa hc và cu to phân t

19
2.4. Liên kt hidro
Liên kt hidro đc hình thành  nhng hp cht trong đó hidro liên kt vi nguyên t
ca nguyên t khác có đ đin âm ln và bán kính nh nh N, O, F. Các liên kt này b phân
cc và trên nguyên t H có mt phn đin tích dng. Trong khi đó các nguyên t N, O, F
mang mt phn đin âm và do đó ngoài liên kt cng nó còn có th tng tác vi các nguyên
t H ca phân t bên cnh hình thành mt liên kt yu gi là liên kt hidro. Các liên kt này
thng đc biu din bng nhng du chm.
Liên kt hidro có th hình thành gia các phân t. Ví d:
H
δ+
- F
δ-
H

δ+
- F
δ-
,
H - O
H
H - O
H
, H - O
H
H - O
R
hoc trong cùng mt phân t gi là liên kt hidro ni phân t. Ví d:






Liên kt hidro là liên kt yu, nng lng liên kt nh và đ dài liên kt ln. Tuy nhiên
nó có nh hng nhiu đn tính cht vt lí và hóa hc ca phân t. Ví d:
- Do có liên kt hidro, H
2
O có nhit đ sôi cao hn H
2
S có cu to tng t vi nó.
- Các phân t hu c mang nhóm O - H có nhit đ sôi cao hn các đng phân ca
chúng không cha liên kt này: ancol so vi ete; axit so vi este
- Ancol tan vô hn trong nc là do to đc liên kt hidro vi nc.
- Liên kt hidro to ra gia các nhóm -C = O và -NH ca axit amin trong các chui

polypeptit đã duy trì đc cu trúc không gian ca phân t protein.
Tóm li, các thuyt c đin v liên kt cho phép mô t và phân loi mt cách đn gin
liên kt hóa hc, t đó gii thích đc mt s tính cht ca phân t. Tuy nhiên các thuyt
này có mt s hn ch sau đây:
- Nhiu hp cht hay ion không tha mãn qui tc bát t nhng vn tn ti mt cách bn
vng, ví d: NO, NO
2
, Fe
2+

- Cha nói đc bn cht ca lc liên kt gia các nguyên t trong phân t là gì.
- Không cho bit cu trúc không gian ca các phân t.
Phân t là nhng h ht vi mô, vì vy lí thuyt v liên kt và cu to phân t phi đc
xây dng trên c s ca c hc lng t (CHLT).
Nm 1927 ra đi hai thuyt CHLT v liên kt b sung cho nhau, đó là thuyt liên kt
hóa tr (vit tt là VB - valence bond) và thuyt obitan phân t (vit tt là MO - molecular
obitan).
O - H

C = O
OH
axit salixilic
O - H

N = O
O
o. nitro phenol
Bài 3: Liên kt hóa hc và cu to phân t

20

Lun đim ch yu ca các thuyt này là liên kt hóa hc đc hình thành do s t hp
các AO ca các nguyên t liên kt đ to ra mt h mi có nng lng nh hn h ban đu
mà đó chính là phân t.
3. Thuyt liên kt hóa tr
Thuyt liên kt hóa tr (còn gi là thuyt cp electron liên kt) do Haile, Lnđn (c)
đ xwngs nm 1927, sau đó đc Poling và Slâyt (M) phát trin.
3.1. S hình thành liên kt trong phân t H
2

Thuyt VB đc đ ra trên c s nghiên cu s hình thành liên kt trong phân t H
2
.
Mi nguyên t H có mt electron  trng thái c bn 1s. Khi hai nguyên t H tin li
gn nhau s có hai kh nng xy ra.
- Nu hai electron có spin cùng du, khi khong cách r gim, nng lng ca h tng
liên tc, đó là trng thái không bn, không to ra liên kt hóa hc.
- Nu hai electron có spin khác du nhau, nng lng ca h gim dn, và ti khong
cách r
0
= 0,74A có giá tr cc tiu tng ng vi nng lng E
S
< 2E
0
, khi đó h  trng thái
bn vng, trng thái hình thành liên kt (hình 1).

Hình 1
Nu lu ý rng mi obitan s (đám mây s) có bán kính 0,53A thì khi tip xúc nhau
khong cách gia hai ht nhân phi là 1,06A. Trong khi đó khong cáhc khi hình thành liên
kt ch còn 0,74A. iu đó chng t khi hình thành liên kt, hai obitan s đc xen ph vào

nhau làm tng xác sut có mt electron  vùng gia hai ht nhân, mt đ đin tích âm tng
lên gây ra s hút hai ht nhân và liên kt chúng vi nhau.
Nh vy lc liên kt hóa hc cng có bn cht tnh đin.
3.2. Nhng lun đim c bn ca thuyt VB
T nghiên cu ca Haile và Lnđn v phân t H
2
, Poling và Slâyt đã phát trin
thành thuyt liên kt hóa tr.
- Liên kt cng hóa tr đc hình thành do s ghép đôi hai electron đc thân có spin
ngc du ca hai nguyên t liên kt, khi đó có s xen ph hai AO.
- Mc đ xen ph ca các AO càng ln thì liên kt càng bn, liên kt đc thc hin
theo phng ti đó s xen ph là ln nht.
Bài 3: Liên kt hóa hc và cu to phân t

21
Nh vy, theo VB, khi hình thành phân t, các nguyên t vn gi nguyên cu trúc
electron, liên kt đc hình thành ch do s t hp (xen ph) ca các electron hóa tr
(electron đc thân).
Trong thuyt VB, hóa tr ca nguyên t bng s e đc thân ca nguyên t  trng thái
c bn hay trng thái kích thích.
Ví d:

C
↑↓

↑ ↑
hóa tr 2

C*
↑

↑ ↑ ↑
hóa tr 4

N
↑↓

↑ ↑ ↑
hóa tr 3


3.3. S đnh hng liên kt. Liên kt
σ
(xích ma) và liên kt
π
(pi)
Tùy theo cách thc xen ph ca các đám mây electron, ngi ta phân bit liên kt σ,
liên kt π
- Liên kt hóa hc to ra do s xen ph các đám mây electron trên trc ni hai nhân
ca nguyên t đc gi là liên kt xích ma. Liên kt σ có th hình thành do s xen ph các
đám mây s - s, s - p hay p - p (hình 2).

Hình 2
Nh vy, khi to ra liên kt σ thì đt đc s xen ph ln nht, vì vy liên kt xích ma
là liên kt bn. Nu gia hai nguyên t ch có mt liên kt thì liên kt đó luôn luôn là liên kt
σ.
- Liên kt hóa hc to ra do s xen ph các đám mây electron  hai bên ca trc ni
hai nhân nguyên t, đc gi là liên kt pi. Liên kt π có th hình thành do s xen ph các
đám mây p - p (hình 2), p - d
So vi liên kt π thì liên kt σ bn hn vì mc đ xen ph ln hn và vùng xen ph

nm trên trc ni hai nhân nguyên t.
Bài 3: Liên kt hóa hc và cu to phân t

22
Khi gia hai nguyên t có t hai liên kt tr lên thì ch có mt liên kt σ còn li là các
liên kt π.
Ví d:
Trong phân t H
2
có 1 liên kt σ do s xen ph 2 đám mây s.
Phân t Cl
2
có mt liên kt σ do s xen ph 2 đám mây p.
Phân t HCl có mt liên kt σ do s xen ph đám mây s ca H và đám mây p
x
ca Cl.
Phân t O
2
có mt liên kt σ do s xen ph ma đám mây p
x
-p
x
và mt liên kt π do s
xen ph 2 đám mây p
y
-p
y
ca 2 nguyên t oxi.
Tng t, phân t N
2

có mt liên kt σ và hai liên kt π.
Trong các trng hp trên liên kt hình thành do s xen ph các đám mây thun khit
s-s hay p-p.
3.4. S lai hóa các AO trong liên kt
Ta hãy xét s hình thành phân t CH
4
. Khi đi vào liên kt nguyên t C  trng thái
kích thích C*.
C*
2s
1
2p
3

+ 4H
1s
1

↑

↑ ↑ ↑

↑


Nu khi hình thành phân t CH
4
nguyên t C s dng 4AO (1 mây s và 3 mây p) xen
ph vi 4 mây s ca 4 nguyên t H (mt liên kt hình thành do s xen ph s-s và 3 liên kt
do s xen ph p-s). Nh vy l ra các liên kt phi khác nhau, nhng trong thc t chúng li

hoàn toàn ging nhau. iu này đc Poling gii thích bng s lai hóa các AO.
Khi liên kt các nguyên t có th không s dng các đám mây s, p thun mà chúng
có th t hp vi nhau to thành nhng obitan (mây) mi ging nhau (gi là các đám mây lai
hóa L) và sau đó các đám mây lai này s tham gia liên kt. Nh vy:
Lai hóa là s t hp các đám mây khác loi đ to ra các đám mây ging nhau v hình
dng, kích thích và nng lng nhng có hng khác nhau.
Khi có n đám mây tham gia lai hóa s to ra n đám mây lai hóa.  có s lai hóa các
đám mây phi có nng lng khác nhau không ln. Ví d: 2s-2p; 3s-3p-3d
Di đây là mt s kiu lai hóa và nhng đc đim ca các đám mây lai:
* Lai hóa sp
S t hp mt đám mây s vi mt đám mây p to ra 2 đám mây lai hng theo 2
hng trong không gian. Trc ca 2 đám mây này to ra góc 180
o
.
Bài 3: Liên kt hóa hc và cu to phân t

23

Hình 3
* Lai hóa sp
2

S t hp mt đám mây s vi hai đám mây p to ra 3 đám mây lai hng theo 3 đnh
ca mt tam giác đu. Trc ca 3 đám mây này to ra góc 120
o
.

Hình 4
* Lai hóa sp
3

S t hp mt đám mây s vi ba đám mây p to ra 4 đám mây lai hng theo 4 đnh
ca mt t din đu. Trc ca các AO này to ra góc 109
o
28'. Ví d s lai hóa ca đám mây
s vi 3 đám mây p trong nguyên t C khi hình thành phân t CH
4
.

Hình 5

3.5. Hình hc phân t ca mt s hp cht
Thuyt VB cho phép hình dung đc cu trúc không gian ca phân t. Ví d: CH
4

Metan