Các yếu tố ảnh hưởng tới việc nghiện và tái nghiện ma tuý của học viên Trung tâm Cai nghiện ma tuý Thanh Đa

CÁC YẾU TỐ ẢNH HƢỞNG TỚI VIỆC NGHIỆN VÀ TÁI NGHIỆN MA TUÝ
CỦA HỌC VIÊN TRUNG TÂM CAI NGHIỆN MA TUÝ THANH ĐA
Huỳnh Văn Chung
Khoa Khoa học Xã hội và Nhân Văn, Trường Đại học Cơng Nghệ TP. Hồ Chí Minh (HUTECH)

TÓM TẮT
Bài viết này đề cập đến các yếu tố ảnh hưởng tới việc nghiện và tái nghiện ma tuý của học viên trung tâm
cai nghiện ma tuý Thanh Đa thuộc địa bàn thành phố Hồ Chí Minh. Phương pháp điều tra bảng hỏi được
sử dụng trong nghiên cứu này. Kết quả nghiên cứu cho thấy việc nghiện và tái nghiện của học viên trung
tâm cai nghiện ma tuý Thanh Đa là hệ quả của tổng hoà nhiều yếu tố ảnh hưởng khác nhau. Các yếu tố
ảnh hưởng này thuộc hai nhóm khách quan và chủ quan, bao gồm: gia đình, mơi trường, giáo dục, đặc
trưng tâm lý và di truyền.
Từ khóa: Ma tuý, nghiện, tái nghiện, yếu tố ảnh hưởng.

1. ĐẶT VẤN ĐỀ
Một trong những vấn nạn chung của xã hội loài người hiện nay là nạn nghiện ma tuý, tại diễn đàn Liên
Hợp Quốc ông Boutros Gali- nguyên Tổng thư ký Liên Hợp Quốc đã đánh giá: “Trong những năm gần
đây, tình trạng nghiện ma tuý đang trở thành hiểm hoạ lớn của nhân loại. Không một quốc gia, dân tộc
nào thốt khỏi vịng xốy của nó để tránh khỏi những hậu quả do nghiện hút và buôn bán ma tuý gây ra.
Ma tuý làm gia tặng tội phạm, bạo lực, tham nhũng, vắt kiệt nhân lực, tài chính, huy hoại những tiềm năng
quý báu mà lẽ ra phải được huy động cho việc phát triển kinh tế- xã hội, đem lại ấm no, hạnh phúc cho
mọi người. Ma tuý đang làm suy thoái nhân cách, phẩm giá, tàn phá cuộc sống yên vui gia đình, gây xói
mịn đạo lý, kinh tế, xã hội,… Nghiêm trọng hơn ma tuý còn là tác nhân chủ yếu thúc đẩy căn bệnh thể kỷ
HIV/AIDS phát triển…”
Cùng với đó là số lượng người nghiện ma tuý tăng liên tục qua các năm, theo thống kê của Bộ Lao động
Thương binh và Xã hội, ở Việt Nam vào những 1980 – 1983 có 3.000 – 4.000 người đang cai nghiện. và
con số này tang dần đều qua mỗi năm, cụ thể năm 2000 có 15.000 người nghiện được quản lý, con số
này đến năm 2010 đã tăng đến 132.000 người và vào năm 2017 là 222.582 người. Đây chỉ là con số mà
nhà nước quản lí được, trên thực tế số người nghiện ma tuý đã vượt xa con số này rất nhiều.
Tình trạng nghiện ma t có nhiều ngun nhân nhưng tựu chung gồm nhóm nguyên nhân chủ quan và
nhóm nguyên nhân khách quan bao gồm các yếu tố gia đình của người nghiện, các yếu tối môi trường xã

hội và bản thân người nghiện. Việc hiểu rõ các yếu tố tác động tới việc nghiện và tái nghiện đó là cách
thức hữu hiệu nhất để giải quyết bài toán nghiện ma tuý, cũng là cách hiệu quả để giảm các áp lực xã hội
nói chung và người dân nói riêng do vấn đề này gây ra.
Đây là nghiên cứu cắt ngang mô tả các yếu tố tác động tới việc nghiện và tái nghiện ma tuý của học viên
trung tâm cai nghiện ma tuý Thanh Đa thuộc địa bàn thành phố Hồ Chí Minh. Nghiên cứu này chỉ ra các
yếu tố ảnh hưởng và sơ bộ đánh giá mức độ ảnh hưởng của chúng đối với việc nghiện ma tuý của học
viên.

1008


2. KHÁCH THỂ VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1 Phƣơng pháp nghiên cứu
Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi được sử dụng để tìm hiểu các yếu tố ảnh hưởng tới việc nghiện và
tái nghiện ma tuý của học viên trung tâm cai nghiện ma tuý Thanh Đa. Các số liệu thu thập được từ khảo
sát được xử lý bằng chương trình thống kê SPSS.
Mức độ ảnh hưởng của các yếu tố tác động tới việc nghiện và tái nghiện ma tuý của học viên trung tâm
cai nghiện ma tuý Thanh Đa được chia thành 5 mức độ, bao gồm: rất nhiều = 1 điểm; nhiều = 2 điểm;
tương đối = 3 điểm; ít = 4 điểm; khơng = 5 điểm.
Thang đo mức độ ảnh hưởng của các yếu tố tác động tới việc nghiện và tái nghiện ma tuý của học viên
trung tâm cai nghiện ma tuý Thanh Đa được chia theo 5 mức độ dựa vào điểm trung bình (ĐTB). Các
mức độ ảnh hưởng bao gồm: rất nhiều (1 ≤ ĐTB < 1.80); nhiều (1.81≤ ĐTB < 2.60); tương đối (2.61≤
ĐTB < 3.40); ít (3.41≤ ĐTB < 4.20); khơng (4.21≤ ĐTB < 5).

2.2 Khách thể
Mẫu nghiên cứu gồm 84 học viên đang cai nghiện tại trung tâm cai nghiện ma tuý Thanh Đa trên địa bàn
thành phố Hồ Chí Minh. Mẫu khách thể nghiên cứu có đặc điểm như sau:
Bảng 1: Đặc điểm đối khách thể nghiên cứu

Đặc điểm

Tần số

Tỷ lệ %

Nam

81

96.4

Nữ

3

3.6

Dưới 18

7

8.3

Từ 19-29

45

53.6

Từ 30-39

27

32.1

Từ 40-50

5

6

Độc thân

65

77.4

Kết hôn hạnh phúc

7

8.3

Kết hơn khơng hạnh phúc

2

2.4

Li thân

4

4.8

Li dị

5

6

Khác

1

1.2

Giới tính (n=84)

Độ tuổi (n=84)

Tình trạng hơn nhân (n=84)

3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
3.1 Thực trạng nghiện của nhóm khách thể nghiên cứu
Bảng 2: Thực trạng nghiện của khách thể nghiên cứu

Đặc điểm

Tần số

Tỷ lệ %

Dưới 18

41

48.8

Từ 19-29

38

45.2

Tuổi bắt đầu sử dụng (n=84)

1009


Đặc điểm

Tần số

Tỷ lệ %

Từ 30-39

3

3.6

Từ 40-50

2

2.4

Lần đầu

34

40.5

Lần 2

21

25

Lần 3

8

9.5

Trên 3 lần

21

25

Cần sa

19

15.2

Heroin

30

24

Cocain

11

8.8

Amphetamine

49

39.2

Khác

16

12.8

Tuổi bắt đầu sử dụng (n=84)

Số lần cai nghiện (n=84)

Loại ma tuý sử dụng (n=84)

Kết quả khảo sát cho thấy gần một nửa học viên sử dụng ma tuý lần đầu tiên dưới 18 tuổi, tuyệt đại đa số
là dưới 29 tuổi. có 40.5% cai nghiện lần đầu tiên, và đa số sử dụng loại ma tuý Amphetamine (ma tuý đá).

3.2 Các lý do ảnh hƣởng tới việc nghiện lần đầu
Bảng 3: Các lý do ảnh hưởng tới việc nghiện lần đầu

Điểm trung
bình

Mức dộ

Tị mị, muốn thử cảm giác lạ

3.19

Tương đối

Bắt chước, ham vui

3.2

Tương đối

Thích chơi trội, thể hiện bản thân

4.24

Không

Buồn chán, cô đơn

3.21

Tương đối

Bạn bè lôi kéo, rủ rê

3.37

Tương đối

Bị lừa sử dụng

4.49

Khơng

Thất tình/ người u chia tay

4.1

Ít

Mâu thuẫn vợ chồng/ cha mẹ

4.33

Khơng

Gia đình khơng hạnh phúc

4.29

Khơng

Khơng có việc làm, tương lai mờ mịt

3.9

Ít

Căng thẳng, áp lực trong cơng việc, cuộc
sống

3.58

Ít

Tỉnh táo, tăng sức lực để làm việc

3.74

Ít

Ma t có sẵn

4.07

Ít

Lý do

N=84
Thơng qua bảng 3 có thể thấy nhìn chung các lý do ít ảnh hưởng tới việc nghiện của học viên, nhưng việc
nghiện này là tổng hoà của nhiều những lý do nguyên nhân khác nhau bao gồm: tò mò, muốn thử cảm
giác lạ; bắt chước, ham vui; buồn chán, cô đơn; bạn bè lôi kéo, rủ rê.

1010


3.3 Các lý do ảnh hƣởng tới việc tái nghiện
Bảng 4: Các lý do ảnh hưởng tới việc tái nghiện

Điểm trung
bình

Mức dộ

Thèm nhớ

2.94

Tương đối

Gặp lại bạn cùng sử dụng ma tuý

2.57

Nhiều

Thấy/ ngửi thấy người khác sử dụng ma tuý

3.9

Ít

Đi ngang nơi mua bán/ sử dụng ma t

3.82

Ít

Thích chơi trội, thể hiện bản thân

4.57

Khơng

Ham vui

3.73

Ít

Buồn chán, cơ đơn

4.57

Tương đối

Bạn bè lơi kéo, rủ rê

3.71

Ít

Thất tình/ người u chia tay

4.24

Khơng

Mâu thuẫn vợ chồng/ cha mẹ

4.59

Khơng

Gia đình khơng hạnh phúc

4.37

Khơng

Khơng có việc làm, tương lai mờ mịt

4.1

Ít

Căng thẳng, áp lực trong cơng việc, cuộc
sống

3.76

Ít

Tỉnh táo, tăng sức lực để làm việc

3.9

Ít

Gia đình khơng tin tưởng

3.76

Ít

Gia đình xa lánh,bỏ mặc, khơng quan tâm

4.24

Khơng

Lý do

N=84
Kết quả từ bảng 4 cho thấy rằng các lý do ảnh hưởng được đưa ra ít ảnh hưởng tới việc tái nghiện ma
tuý. Việc tái nghiện là kết quả của tổng hoà nhiều lý do nguyên nhân khác nhau từ những lý do sau: thích
chơi trội thể hiện bản thân; thất tình/ người yêu chia tay; mâu thuẫn vợ chồng/ cha mẹ, gia đình khơng
hạnh phúc; gia đình xa lánh, bỏ mặc, không quan tâm. Đặc biệt lý do gặp lại bạn cùng sử dụng ma tuý
đang ở mức độ rất nhiều, khi gặp lại bạn cùng sử dụng ma tuý, cảm giác thèm nhớ trỗi dậy làm người sau
cai dễ tái nghiện trở lại khi không đủ bản lĩnh từ chối việc sử dụng ma tuý.

3.4 Khái quát các yếu tố ảnh hƣởng tơdi việc nghiện và tái nghiện ma tuý của học viên
trung tâm cai nghiện ma túy Thanh Đa
Bảng 5: Khái quát các yếu tố ảnh hưởng tới việc nghiện và tái nghiện ma tuý

Yếu tố

Tỷ lệ
(%)

Mức độ

Ghi chú

Nhóm gia đình (N=84)
Bảo vệ

Kết hơn hạnh phúc

48.8

Nguy cơ

Khơng đủ bố hoặc
mẹ

51.2

Bố mẹ học viên

Kết hôn không hạnh
phúc
Li thân
Li dị
Li dị

26.5

Học viên
1011


Yếu tố
Học viên là con út

Tỷ lệ
(%)

Mức độ

Ghi chú

48.8

Nhóm mơi trƣờng và bạn bè (N=84)
Bảo vệ

Nguy cơ

Có cơ sở tơn giáo,
chùa và nhà thờ

Tương
đối

Dễ dàng tiếp xúc với
lực lượng chức
năng (cơng an, dân
phịng, các cơ quan
nhà nước,…)

Tương
đối

Trường học có giao
dục về tác hại của
ma tuý

Tương
đối

Có người bán ma
tuý

Tương
đối

Có các dịch vụ vui
chưoi giải trí nhạy
cảm

Tương
đối

Bạn bè lơi kéo, rủ rê
sử dụng ma t

Tương
đối

Bạn bè có người
nghiện ma t

Tương
đối

Tái nghiện vì gặp lại
bạn cùng sử dụng

ma tuý (N=50)

Nhiều

Ở nơi sinh
sống của học
viên

Giáo dục (N=84)
Bảo vệ

Trình độ học vấn
cao

8.3

Cao đẳng/ đại
học

Nguy cơ

Trình độ học vấn
thấp

40.5

Cấp 1, cấp 2

Nhóm yếu tố đặc trƣng tâm lý (N=84)
Bảo vệ

Nguy cơ

Điềm tĩnh

Tương
đối

Suy nghĩ nghiền
ngẫm trước khi nói
hoặc làm

Tương
đối

Nhiệt tình, sẵn lịng
giúp đỡ người khác

Nhiều

Vui vẻ, hài hước

Nhiều

Ưa tìm tịi, khám
phá những điều mới
lạ

Nhiều

Vui vẻ, hài hước

Nhiều

Vừa nguy cơ,
vừa bảo vệ

Vừa nguy cơ,
vừa bảo vệ

Khác (N=84)
Bảo vệ

1012

Không stress

51.4

Khơng lo âu

42.9

Khơng trầm cảm

53.6

Dựa theo test
DASS21, kết
quả có giá trị

Yếu tố
Nguy cơ

Tỷ lệ
(%)

Stress nhẹ

23.8

Stress vừa

23.8

Stress nặng

Mức độ

Ghi chú
tham khảo
ngay tại thời
điểm làm test
này.

Stress rất nặng
Lo âu nhẹ

10.7

Lo âu vừa

36.9

Lo âu nặng
Lo âu rất nặng
Trầm cảm nhẹ

26.2

Trầm cảm vừa

20.2

Trẩm cảm nặng
Trầm cảm rất nặng
Theo số liệu của bảng 5 cho thấy:
– Nhóm yếu tố gia đình phần yếu tố nguy cơ nhiều hơn là bảo vệ với việc tỉ lệ li dị của học viên và
tình trạng hơn nhân bất thường trong gia đình bố mẹ học viên chiếm tỷ lệ rất cao, thứ tự sinh cũng
là một yếu tố nguy cơ cực cao khi gần một nửa học viên là con út trong gia đình, có thể giải thích
do vị trí sinh ảnh hưởng tới lối giáo dục của cha mẹ tới con cái.
– Nhóm yếu tố mơi trường và bạn bè phần yếu tố nguy cơ cao nổi bật ở việc kết quả cho thấy lí do tái
nghiện ma tuý vì gặp lại bạn cùng nghiện ở mức nhiều, và tương đối số học viên trả lời có bạn sử
dụng ma tuý và rủ rê lôi kéo học viên sử dụng ma tuý.
– Giáo dục thực sự là một yếu tố nguy cơ cao khi mà trình độ học vấn của học viên quá thấp, hơn
40% có học vấn dưới cấp 3. Phản ánh được việc giáo dục góp phần tác dộng tới nhận thức và
quyết định sử dụng ma tuý cú học viên.
– Nhóm các đặc trưng tâm lý có yếu tố nguy cơ cao khi học viên có tính cách ưa tìm tịi khám phá
những điều mới lạ ở mức nhiều.

– Với các yếu tố rối loạn tâm thần, đây là các chỉ số nguy cơ khi stress, lo âu và trầm cảm đều xuất
với tỷ lệ cao xấp xỉ một nửa với cả ba rối nhiễu.

4. KẾT LUẬN
Các yếu tố ảnh hưởng tới việc nghiện và tái nghiện thuộc nhóm chủ quan và khách quan bao gồm: gia
đình, xã hội, bạn bè, giáo dục, đặc trưng tâm lý và một số yếu tố khác. Trong đó, nhóm yếu tố gia đình nổi
bật là tác động rất nhiều của tình trạng hơn nhân của bố mẹ học viên và thứ tự sinh của học viên. Nhóm
yếu tố mơi trường và bạn bè thì yếu tố tác động nhiều là bạn bè của học viên. Cịn nhóm yếu tố giáo dục
chiếm tác động nhiều ở tình trạng học vấn thấp của học viên. Tìm thấy ảnh hưởng ở mức dộ nhiều ở
nhóm yếu tố đặc trưng tâm lý là tính cách ưa tìm tịi, khám phá những điều mới lạ. Điều đáng lưu tâm là tỉ
lệ mắc phải các rối nhiễu tâm lý gồm stress, lo âu và trầm cảm tại thời điểm khảo sát với tỷ lệ rất cao.

1013