TÌM HIỂU TỔ CHỨC, HOẠT ĐỘNG CỦA CHÍNH PHỦ VIỆT NAM VÀ LIÊN HỆ SO SÁNH VỚI TỔ CHỨC, HOẠT ĐỘNG CỦA CHÍNH PHỦ LIÊN BANG NGA

TÊN ĐỀ TÀI
TÌM HIỂU TỔ CHỨC, HOẠT ĐỘNG CỦA CHÍNH PHỦ VIỆT NAM VÀ LIÊN HỆ
SO SÁNH VỚI TỔ CHỨC, HOẠT ĐỘNG CỦA CHÍNH PHỦ LIÊN BANG NGA



MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Chính phủ là cơ quan hành chính nhà nước cao nhất của nước Cộng hịa
xã hội chủ nghĩa Việt Nam vì vậy việc tổ chức và hoạt động của Chính phủ có
ý nghĩa và tác động rất lớn đến các cơ quan nhà nước cấp dưới và các ngành,
lĩnh vực trong hoạt động về kinh tế, văn hóa, xã hội. Bên cạnh đó việc tổ chức
và hoạt động của Chính phủ là một vấn đề hết sức đáng chú ý và cần được
quan tâm sâu sắc. Tại Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của
Đảng đã xác định: “Xây dựng nền hành chính nhà nước phục vụ nhân dân,
dân chủ, pháp quyền, chuyên nghiệp, hiện đại, trong sạch, vững mạnh, công
khai, minh bạch. Tiếp tục đổi mới tổ chức và hoạt động của Chính phủ theo
hướng tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả”. Đảng đã thấy được tầm quan trọng của
việc tổ chức và hoạt động Chính phủ và đề ra phương châm rất chính xác tại
thời điểm này, thúc đẩy quá trình đổi mớivà phát triển của tổ chức và hoạt
động Chính phủ.
Ngồi ra, tổ chức và hoạt động của Chính phủ khơng chỉ được quan tâm
ở tại Việt Nam mà còn được các nước trên thế giới quan tâm. Như đã biết
Chính phủ là cơ quan hành pháp ở những quốc gia, có quyền chỉ đạo trong
nước về các vấn đề mà mình quản lý vì vậy Chính phủ được rất nhiều quốc
gia coi đó là cơ quan rất quan trọng trong q trình vận hành đất nước. Ví dụ,
như ở Trung Quốc cơ quan Chính phủ đã nhiều lần được cải cách tổ chức rồi
từ đó thay đổi hoạt động của Chính phủ sao cho tinh gọn, tối ưu. Bên cạnh đó
cịn rất nhiều quốc gia khác ln quan tâm đến vấn đề trên và luôn thay đổi
theo từng ngày. Tổ chức và hoạt động của Chính phủ luôn là vấn đề quan tâm
của nhiều quốc gia trên thế giới vì tính chất quản lý, điều hành của Chính phủ

trong các mặt đời sống, xã hội, kinh tế, văn hóa của một nước.

3


Như vậy, thấy được sự quan trọng về tổ chức, hoạt động của Chính phủ
bài tiểu luận sẽ tìm hiểu một cách tương đối về vấn đề trên, để có thế hiểu và
đánh giá việc tổ chức và hoạt động của Chính phủ một cách khách quan nhất
có thể. Bên cạnh đó, việc đối chiếu với quốc gia khác để thấy được sự khác
biệt hoặc giống nhau về việc tổ chức và hoạt động của Chính phủ nước ta và
nước khác đặc biệt ở đây là nước liên bang Nga. Qua đó thấy được những
điểm mới trong q trính tổ chức, hoạt động của hai Chính phủ và làm rõ hơn
những điểm mạnh và điểm yếu của Chính phủ ta so với nước liên bang Nga.
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
2.1. Mục đích nghiên cứu
Mục đích của việc nghiên cứu là muốn hiểu rõ và sâu sắc hơn về tổ chức
và hoạt động của Chính phủ bởi vì vấn đề tổ chức và hoạt động của Chính
phủ là vấn đề cơ bản cần được quan tâm sâu sắc. Bên cạnh đó, mục đích của
việc nghiên cứu chủ đề này cịn muốn thơng qua q trình tìm hiểu về Chính
phủ Việt Nam từ đó tạo tiền đề để so sánh với Chính Phủ của liên bang Nga.
Qua đó, làm rõ hơn sự khác biệt của mỗi quốc gia trong q trình tổ chức và
hoạt động của Chính phủ.
Như vậy, mục đích chúng nhất đó là việc hiểu roc nhất có thể cách thức
tổ chức và hoạt động của Chính phủ ta, từ đó chỉ ra nhứng mặt đạt được và
chưa đạt được trong quá tổ chức và hoạt động. Kế đến, so sánh với Chính phủ
liên bang Nga để có thể làm rõ hơn những quan điểm, cách thức tổ chức và
hoạt động của Chính phủ Việt Nam so vớinước khác trên thế giới.
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
(1) Khái qt chung về Chính phủ Việt Nam.
(2) Đi sâu tìm hiểu về tổ chức, hoạt động của Chính phủ Việt Nam và từ

đó so sánh với tổ chức và hoạt động của Chính phủ liên bang Nga.

4


(3) Đưa ra nhứng nhận định cá nhân và một số kiến nghị cho việc tổ
chức và hoạt động của Chính phủ Việt Nam.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu là: tổ chức, hoạt động của chính phủ Việt Nam và
tổ chức, hoạt động của Chính phủ liên bang Nga.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
Nghiên cứu trong phạm vi các quy định của Hiến pháp và các văn bản
quy phạm pháp luật khác quy định về tổ chức hoạt động của Chính phủ Việt
Nam và liên bang Nga. Bên cạnh đó bài nghiên cứu sẽ nghiên cứu về thực
trạng trong giai đoạn từ khi Luật tổ chức chính phủ có hiệu lực đến nay
(2016-2021).
4. Phương pháp nghiên cứu
Phương pháp phân tích và tổng hợp lý thuyết;
Phương pháp so sánh;
Phương pháp điều tra.
5. Ý nghĩa của việc nghiên cứu đề tài
Khái quát được chức năng, nhiệm vụ, vai trị của Chính Phủ Việt Nam và
Chính phủ liên bang Nga. Làm rõ được việc tổ chức và hoạt động của Chính
phủ Việt Nam, tìm ra được những yếu tố tác động, ảnh hưởng đến quá trình tổ
chức và hoạt động của chính phủ, tạo nên cái nhìn chinhs xác và tồn diện
hơn.
Việc tìm hiểu tổ chức và hoạt động của Chính phủ Việt Nam thì có ý
nghĩa rất lớn trong q trình phát triển cũn như cách Chính phủ vì khi tìm
hiểu sâu sắc về vấn đề trên ta có thể quan sát đúng đắn về mọi mặt trong tổ

chức và hoạt động chính phủ. Từ đó, đưa ra những đánh giá mang tính xây
dựng một cách thiết thực.

5


Bên cạnh đó, so sánh tổ chức và hoạt động của Chính phủ Việt Nam với
Chính phủ liên bang Nga sẽ tạo những cái nhìn khác về tổ chức và hoạt động
của Chính phủ so với cái nhìn hiện tại của chúng ta. Qua đó, có thể học tập và
áp dụng những mặt tốt của các quốc gia khác với Việt Nam.

6


MỤC LỤC

7


NỘI DUNG
CHƯƠNG 1. KHÁI QUÁT CHUNG VỀ CHÍNH PHỦ VIỆT NAM
1.1. Khái niệm của Chính phủ
Hiện nay, trên thế giới Chính phủ có mặt trên hầu như tất cả các nước.
Với chức năng là một cơ quan hành pháp, cơ quan có thẩm quyền quản lý
hoạt đồng điều hành và thừa hành trên lãnh thổ cả nước. Để hiểu rõ về khái
niệm của Chính phủ ta phải đi từ cách hiểu chung nhất rồi mới đi đến giải
thích khái niệm Chính phủ cụ thể ở tại Việt Nam.
Theo bách khoa tồn thư mở Wikipedia thì Chính phủ có nghĩa như sau:
“Chính phủ là một chủ thể có quyền lực để thi hành luật pháp trong một tổ
chức quốc gia hay một nhóm người ở tầm quốc gia. Ngồi ra, Chính phủ còn

quản lý hoặc chỉ đạo trong một khu vực, trong một nhóm người. Chính phủ
cịn là cơ quan được trao quyền hành pháp cùng với nguyên thủ quốc gia.
Mặc dù có khá nhiều thuật ngữ khác nhau như Hội đồng Bộ trưởng, Hội đồng
Nhà nước, Nội các, Hội đồng Hành chính,... nhưng thuật ngữ “Chính phủ” có
ý nghĩa bao quát nhất, hàm ý cơ quan thực hiện quyền hành pháp trong một
cơ cấu nhà nước hoặc tương tự nhà nước”
Khái niệm trên khơng hồn tồn đúng với một số nước trên thế giới như
những nước theo chính thể cộng hịa tổng thống hay chính thể qn chủ nhị
ngun. Ở những nước này việc lãnh đạo hoạt động hành chính sẽ nằm trong
tay các nhân Tổng thống hoặc nhà vua chứ không phải do một cơ quan tập thể
đảm nhiệm. Đối với những nước sử dụng tiếng Anh, thuật ngữ “Goverment”
còn được hiểu theo hai nghĩa, nghĩa rộng và nghĩa hẹp.
Theo nghĩa rộng tức là “cai trị”, có nghĩa là bao gồm cả cơ quan lập
pháp, hành pháp và tư pháp. Theo V.I.Lenin, nhà nước là một bộ máy cai trị.
Bộ máy cai trị được đề cập đến đó là cơ quan lập pháp, hành pháp,tư pháp.

8


Bởi vì để quản lý đất nước nhà nước cần có cơ quan ban hành luật, cơ quan
bảo vệ và thực hiện pháp luật và cơ quan xét xử.
Theo nghĩa hẹp đó là Chính phủ. Bởi vậy phải căn cứ vào hoàn cảnh cụ
thể để hiểu “Goverment” cho đúng nghĩa. Một điểm nữa là Chính phủ khơng
đồng nghĩa với chính quyền hành pháp. Bởi trong một số trường hợp Chính
phủ khơng phải là cơ quan duy nhất có quyền hành pháp. Ví dụ như ở một số
quốc gia có chính thể là cộng hịa hỗn hợp thì quyền hành pháp sẽ rơi vài tay
tổng thống và chính phủ.
Quay lại với Chính phủ nước nước Cộng hịa xã hội chủ nghĩa Việt Nam
thì theo Điều 94 Hiến pháp 2013 thì “Chính phủ là cơ quan hành chính nhà
nước cao nhất của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, thực hiện

quyền hành pháp, là cơ quan chấp hành của Quốc hội”.
Như vậy về phía Việt Nam Chính phủ nắm có quyền trong việc quản lý
và điều hành các hoạt động hành chính trên lãnh thổ Việt Nam và thực hiện
quyền hành pháp, tức là có quyền trong việc bảo vệ và đưa các quy định pháp
luật được thực thi trong đời sống. Khác với một số nước trên thế giới, Chính
phủ Việt Nam khơng phải là cơ quan tách biệt hoàn toàn với các cơ quan
quyền lực khác như trong “tam quyền phân lập” mà Chính phủ Việt Nam phải
chịu trách nhiệm và báo cáo với Quốc hội. Như trong khoản 3 Điều 1 Hiến
pháp 2013 quy định “Quyền lực nhà nước là thống nhất, có sự phân cơng,
phối hợp, kiểm soát giữ các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện các quyền
lập pháp, hành pháp, tư pháp”.
1.2. Nguyên tắc tổ chức và hoạt động của Chính phủ Việt Nam
Nguyên tắc tổ chức, hoạt động của Chính phủ là những quan điểm, tư
tưởng có tính chủ đạo, xun suốt, làm tiền đề, cơ sở cho các quy định của
pháp luật và thực tiễn về tổ chức, hoạt động của Chính phủ Việt Nam.

9


Những nền hành chính đều có những ngun tắc chung để việc tổ chức
và hoạt động của nền hành chính đó được diễn ra một cách thống nhất và tồn
diện. Tại Việt Nam tổ chức, hoạt động của Chính phủ cũng có những nguyên
tắc cơ bản để việc tổ chức và hoạt động được diễn ra tốt hơn.
Căn cứ vào Điều 5 Luật tổ chức Chính phủ 2015 quy định về các nguyên
tắc tổ chức, hoạt động của Chính phủ, bao gồm 5 nguyên tắc:
Thứ nhất, tuân thủ Hiến pháp và pháp luật, quản lý xã hội bằng Hiến
pháp và pháp luật, thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ; bảo đảm bình đẳng
giới.
Mọi cơ cấu tổ chức hay hình thức hoạt động của bất cứ cơ quan nào cũng
đều phải bám sát vào các quy định của Hiến pháp và pháp luật. Có thể nói đây

là một nguyên tắc rất quan trọng vì nó tác động rất lớn đến đời sống xã hội,
chính trị, kinh tế. Trong quản lí hành chính nhà nước, các chủ thể quản lí hành
chính sử dụng pháp luật với tính chất là phương tiện, cơng cụ quan trọng để
đảm bảo thực hiện có hiệu quả các nhiệm vụ của mình. Tuy nhiên, phương
tiện hay cơng cụ này chỉ thực sự phát huy vai trị, tác dụng khi nó được tơn
trọng và thực hiện một cách nghiêm chỉnh trên thực tế. Vì vậy, việc tuân thủ
Hiến pháp và pháp luật của các cơ quan, cán bộ công chức nhà nước, các tổ
chức và mọi cá nhân đã trở thành nguyên tắc cơ bản trong tổ chức và hoạt
động của các cơ quan trong bộ máy nhà nước, trong đó có các cơ quan Chính
phủ.
Quản lí hành chính nhà nước là cơng việc phức tạp gồm những lĩnh vực
hoạt động khác. Đảm bảo thực hiện nguyên tắc tuân thủ Hiến pháp và pháp
luật của Chính phủ có nghĩa là phải thực hiện đầy đủ các yêu cầu đối với từng
lĩnh vực hoạt động khác nhau đó, cụ thể là:

10


Một là, hoạt động ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Ban hành văn
bản quy phạm pháp luật (văn bản dưới luật) là hình thức hoạt động cơ bản và
chủ yếu trong quản lí hành chính nhà nước..
Hai là, trong tổ chức thực hiện pháp luật. Tổ chức thực hiện pháp luật
trong quản lí hành chính nhà nước thực chất là hoạt động tổ chức thực hiện
nội dung các văn bản pháp luật do các chủ thể quản lí hành chính nhà nước
ban hành.
Thứ hai, phân định rõ nhiệm vụ, quyền hạn, trách nhiệm giữa Chính phủ,
Thủ tướng Chính phủ với Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ và chức
năng, phạm vi quản lý giữa các bộ, cơ quan ngang bộ; đề cao trách nhiệm cá
nhân của người đứng đầu.
Trong quá trình tổ chức và hoạt động của Chính phủ sẽ phát sinh rất

nhiều những cơng việc, nhiệm vụ khác nhau. Tùy vào từng lĩnh vực và
chuyên môn mà có sự phân định rõ ràng về nhiệm vụ, quyền hạn và trách
nhiệm của các thành viên của Chính phủ. Việc phân định rõ ràng này có tác
động rất lớn đến hiệu quả cơng việc của Chính phủ vì trong mọi hoạt động
cần có một sự thống nhất về mặt quản lý của từng ngành, lĩnh vực. Các Bộ
trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ chịu trách nhiệm về lĩnh vực mà mình
được giao cụ thể, ví dụ như: Bộ tài nguyên và môi trường, Bộ giao thông vận
tải .v.v. Trên phương diện đó Thủ tướng Chính phủ sẽ thống nhất quản lý và
chỉ đạo chung cho các công việc của Chính phủ.
Ngồi ra, ngun tắc cịn đề cao trách nhiệm người đứng đầu. Người
đứng đầu được tập thể giao cho một số quyền lực để thực hiện những chức
năng nhiệm vụ của mình một cách tốt nhất. Chất lượng công tác của người
đứng đầu thể hiện chất lượng lãnh đạo cụ thể của tổ chức đảng, chính quyền,
đồn thể ở đơn vị mà người đứng đầu đại diện. Nó bộc lộ tồn bộ khả năng,
phẩm chất của người cán bộ, đồng thời cũng thể hiện chất lượng lãnh đạo cụ

11


thể của tổ chức đảng ở lĩnh vực mà cá nhân người đứng đầu được trao quyền
đại diện. Bác Hồ từng chỉ rõ, cán bộ là gốc của mọi công việc. Người đứng
đầu lại càng là "gốc" quyết định sự thành cơng của đơn vị, địa phương, đồn
thể cụ thể, chịu trách nhiệm về toàn bộ hoạt động của cơ quan, tổ chức, đơn vị
được giao lãnh đạo, quản lý. Như vậy, người đứng đầu có trách nhiệm rất lớn
và quan trọng trong tổ chức và hoạt động của Chính phủ vì tập trung những
quyền lực của tập thể trong tay để làm những công việc phù hợp với chức
trách của mình được giao, người đứng đầu có thể nói là đại diện cho cả tập
thể trong q trình cơng tác nên việc nêu cao trách nhiệm cá nhân nhằm nhắc
nhở mỗi cá nhân đứng đầu đều phải thận trọng trong quá trình làm việc.
Thứ ba, Tổ chức bộ máy hành chính tinh gọn, năng động, hiệu lực, hiệu

quả; bảo đảm nguyên tắc cơ quan cấp dưới phục tùng sự lãnh đạo, chỉ đạo và
chấp hành nghiêm chỉnh các quyết định của cơ quan cấp trên.
Hiện nay, việc tổ chức bộ máy hành chính tinh gọn,năng động, hiệu lực,
hiệu quả đang được nêu cao và quan tâm sâu sắc. Trong q trình tổ chức và
hoạt động Chính phủ dần thấy rõ được nhiệm vụ, chức năng của mình. Tiến
hành tinh gọn bộ máy hành chính sẽ tạo điều kiện thuận lợi giúp giảm áp lực
về mặt nhân sự, công suất làm việc của Cán bộ, công chức được thực hiện
hiệu quả hơn. Trong Chương trình tổng thể cải cách hành chính nhà nước giai
đoạn 2011 - 2020 đã nêu rõ: “Tiếp tục xây dựng và hoàn thiện hệ thống thể
chế về tổ chức và hoạt động của các cơ quan hành chính nhà nước; sửa đổi,
bổ sung và hồn thiện các văn bản quy phạm pháp luật về tổ chức và hoạt
động của Chính phủ, Hội đồng nhân dân và ủy ban nhân dân các cấp”. Tiếp
đến là Nghị quyết số 18-NQ/TW ngày 25/10/2017 của Hội nghị Trung ương
lần thứ 6 Ban Chấp hành Trung ương khóa XII “Một số vấn đề về đổi mới,
sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực,
hiệu quả”; Kết luận số 34-KL/TVV ngày 07/8/2018 của Bộ Chính trị về thực

12


hiện một số mơ hình thí điểm theo Nghị quyết số 18-NQ/TVV, Kế hoạch số
07-KH/TVV ngày 27/11/2017 của Bộ Chính trị về thực hiện Nghị quyết số
18-NQ/TVV và Nghị quyết số 56/2017/ QH14 ngày 24/11/2017 của Quốc hội
về việc tiếp tục cải cách tổ chức bộ máy hành chính nhà nước tinh gọn, hoạt
động hiệu lực, hiệu quả. Như vậy, nguyên tắc tinh gọn bộ máy hành chính là
nguyên tắc rất hợp lý để khi tổ chức và hoạt động Chính phủ căn cứ vào đó để
định hướng cho việc sắp xếp, quản lý bộ máy một cách khoa học, tránh tình
trạng gây mất cân bằng trong bộ máy.
Bên cạnh việc tinh gọn bộ máy hành chính thì việc bảo đảm nguyên tắc
cơ quan cấp dưới phục tùng sự lãnh đạo, chỉ đạo và chấp hành nghiêm chỉnh

các quyết định của cơ quan cấp trên cũng khá quan trọng. Trong tổ chức và
hoạt động của Chính phủ cần có sự phân định nhiệm vụ, quyền hạn và trách
nhiệm như đã trình bày ở trên thì mỗi cá nhân trong Chính phủ đều có nhiệm
vụ, chức trách của riêng mình nhưng để thực hiện nhưng cơng việc một cách
có định hướng, đúng đắn cần tuân thủ các mệnh lệnh, chỉ thị của cấp trên.
Nguyên tắc này giúp nêu cao tinh thần trách nhiệm cá nhân của người đứng
đầu và cũng nhằm tránh đi sự lẩn tránh các cơng việc khó khăn của các cá
nhân, tập thể làm việc ở Chính phủ, tạo sự nhất quán giữa lãnh đạo, cấp trên
đối với cấp dưới.
Thứ tư, phân cấp, phân quyền hợp lý giữa Chính phủ với chính quyền địa
phương, bảo đảm quyền quản lý thống nhất của Chính phủ và phát huy tính
chủ động, sáng tạo, tự chịu trách nhiệm của chính quyền địa phương.
Nguyên tắc phân cấp, phân quyền giữ Chính phủ và chính quyền địa
phương có tầm quan trọng và được quy định trong Hiến pháp và các đạo luật
khác về tổ chức chính quyền địa phương. Đây là một trong những cách thức
thực hiện sự ủy quyền của cho các cơ quan nhà nước Nhân dân đối với quyền
lực nhà nước. Phân quyền giữ Chính phủ và chính quyền địa phương cũng thể

13


hiện qun điểm của Đảng, nhà nước về vai trò các cấp chính quyền địa phương
nhằm hướng đến phát huy hiệu quả bộ máy nhà nước nói chung trong giải
quyết tốt các vấn đề của đất nước, thúc đẩy sự phát triển kinh tế – xã hội.
Như vậy, nguyên tắc này là rất hợp lý trong việc tổ chức và hoạt động
của Chính phủ, giúp Chính phủ giảm những cơng việc mang tính chất của
chính quyền địa phương để tập trung phát triển những cơng việc mang tính
chất vĩ mơ. Bên cạnh đó, giúp cho chính quyền địa phương có thể linh động
hơn trong quá trình làm việc, phát huy tính sáng tạo trong nhiệm vụ được
giao. Tuy nhiên, việc phân cấp, phân quyền phải luôn bám sát vào các quy

định của pháp luật và sự chỉ thị chung của cấp trên, tránh tình trạng lạm
quyền, cố ý làm lệch đi những nhiệm vụ của cấp trên phân định ở cơ quan địa
phương.
Thứ năm, minh bạch, hiện đại hóa hoạt động của Chính phủ, các bộ, cơ
quan ngang bộ, cơ quan hành chính nhà nước các cấp; bảo đảm thực hiện một
nền hành chính thống nhất, thơng suốt, liên tục, dân chủ, hiện đại, phục vụ
Nhân dân, chịu sự kiểm tra, giám sát của Nhân dân.
Mọi công việc được thực hiện bởi Chính phủ, các Bộ, cơ quan ngang
bộ .v.v. đều mang tính vì mục tiêu và lợi ích chung của tồn xã hội, phục vụ
lợi ích của Nhân dân vì vậy cần thcự hiện các hoạt động một các hoàn thiện
và chu toàn. Việc minh bạch và hiện đại hóa trong hoạt động của Chính phủ
sẽ giúp tăng sự tin tưởng của Nhân dân và sự tín nhiệm của các cơ quan khác
đối với Chính phủ.
Đồng thời, nguyên tắc này cịn quy định Chính phủ phải ln đổi mới
những điểm hạn chế trong q trính hoạt động, ln đảm bảo sự hoạt động
hiệu quả của nền hành chính ở nước ta. Phải nêu cao tính dân chủ, ln lắng
nghe tâm tư, nguyện vọng và ý kiến của nhân dân về những vướng mắc trong
các ngành, lĩnh vực mà Chính phủ chịu trách nhiệm. Bên cạnh đó, Chính phủ

14


phải ln tìm mọi biện pháp tăng cường sự giám sát của người dân trong quá
trình hoạt động nhằm gia tăng tính dân chủ và giúp người dân của vệ quyền
và lợi ích hợp pháp của mình.

15


CHƯƠNG 2. QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT VỀ TỔ CHỨC, HOẠT

ĐỘNG CỦA CHÍNH PHỦ VIỆT NAM VÀ LIÊN HỆ SO SÁNH VỚI TỔ
CHỨC, HOẠT ĐỘNG CỦA CHÍNH PHỦ LIÊN BANG NGA
2.1. Tổ chức, hoạt động của Chính phủ Việt Nam
Tổ chức và hoạt động của Chính phủ Việt Nam được quy định trong rất
nhiều văn bản quy phạm pháp luật. Trong số đó có hai văn bản chính và quan
trọng trong việc quy định về tổ chức và hoạt động của Chính phủ được quy
định trong hai văn bản đó là các bản Hiến pháp, hiện nay là Hiến pháp 2013
và Luật tổ chức Chính phủ 2015. Đây là hai văn bản chính điều chỉnh việc tổ
chức và họa động của Chính phủ.
2.1.1. Tổ chức của Chính phủ Việt Nam
Theo quy định tại Điều 1 Luật tổ chức chính phủ 2015 quy định:
Chính phủ là cơ quan hành chính nhà nước cao nhất của nước Cộng hòa
xã hội chủ nghĩa Việt Nam, thực hiện quyền hành pháp, là cơ quan chấp hành
của Quốc hội.
Chính phủ chịu trách nhiệm trước Quốc hội và báo cáo công tác trước
Quốc hội, Ủy ban thường vụ Quốc hội, Chủ tịch nước.
Cơ cấu tổ chức và các thành viên của Chính phủ được quy định tại Điều
2 Luật tổ chức Chính phủ 2015:
Chính phủ gồm Thủ tướng Chính phủ, các Phó Thủ tướng Chính phủ,
các Bộ trưởng và Thủ trưởng cơ quan ngang bộ. Cơ cấu số lượng thành viên
Chính phủ do Thủ tướng Chính phủ trình Quốc hội quyết định.
Cơ cấu tổ chức của Chính phủ gồm các bộ, cơ quan ngang bộ.

16


Việc thành lập, bãi bỏ bộ, cơ quan ngang bộ do Chính phủ trình Quốc
hội quyết định.
Chính phủ gồm có:
- Thủ tướng Chính phủ;

- Các phó Thủ tướng;
- Các Bộ trưởng và các Thủ trưởng cơ quan ngang bộ. Nước ta hiện nay
có 18 Bộ bao gồm: Bộ Quốc phịng, Bộ Công an, Bộ Ngoại giao, Bộ Tư pháp,
Bộ Tài chính, Bộ Cơng thương, Bộ Lao động - Thương Binh và Xã hội, Bộ
Giao thông vận tải, Bộ Xây dựng, Bộ Thơng tin và Truyền thơng, Bộ Gi
dục và Đào tạo, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Bộ Kế hoạch và
Đầu tư, Bộ Nội vụ, Bộ Y tế, Bộ Khoa học và Cơng nghệ, Bộ Văn hóa, Thể
thao và Du lịch, Bộ Tài ngun và Mơi trường. Có 4 cơ quan ngang Bộ: văn
phịng Chính phủ, Thanh tra Chính phủ, ngân hành Nhà nước Việt Nam, Uỷ
ban Dân tộc.

Các phó Thủ tướng, các Bộ trưởng và Thủ trưởng cơ quan ngang bộ do
Quốc hội quyết định.
Thủ tướng do Quốc hội bầu, miễn nhiệm và bãi nhiệm theo đề nghị của
Chủ tịch nước.
Thủ tướng trình Quốc hội phê chuẩn đề nghị về việc bổ nhiệm, miễn
nhiệm, cách chức và từ chức đối với Phó Thủ tướng, Bộ trưởng, Thủ trưởng
cơ quan ngang bộ.

17


Căn cứ vào nghị quyết của Quốc hội, Chủ tịch nước bổ nhiệm, miễn
nhiệm, cách chức, chấp thuận việc từ chức đối với Phó Thủ tướng, Bộ trưởng,
Thủ trưởng cơ quan ngang bộ.
Thủ tướng là người đứng đầu Chính phủ. Thủ tướng chịu trách nhiệm
trước Quốc hội và báo cáo công tác với Quốc hội, Uỷ ban thường vụ Quốc
hội, Chủ tịch nước.
Phó Thủ tướng giúp Thủ tướng làm nhiệm vụ theo sự phân công của
Thủ tướng. Khi Thủ tướng vắng mặt, một Phó Thủ tướng được Thủ tướng uỷ

nhiệm thay mặt lãnh đạo cơng tác của Chính phủ. Phó Thủ tướng chịu trách
nhiệm trước Thủ tướng, trước Quốc hội về nhiệm vụ được giao.
Bộ trưởng và Thủ trưởng cơ quan ngang bộ là người đứng đầu và lãnh đạo
một bộ, cơ quan ngang bộ, phụ trách một số công tác của Chính phủ; chịu
trách nhiệm trước Thủ tướng, trước Quốc hội về quản lý nhà nước ngành, lĩnh
vực trong phạm vi cả nước hoặc về công tác được giao phụ trách.
2.1.2. Hoạt động của Chính phủ Việt Nam
Hoạt động của Chính phủ hay nói cách khác đó là hoạt động của các
thành viên trong Chính phủ được quy định trong Luật tổ chức Chính phủ
2015. Chế độ làm việc của Chính phủ và từng thành viên Chính phủ được
thực hiện kết hợp giữa quyền hạn, trách nhiệm của tập thể Chính phủ với
quyền hạn, trách nhiệm cá nhân của Thủ tướng Chính phủ và cá nhân từng
thành viên Chính phủ. Một số nhiệm vụ, quyền hạn của Chính phủ được quy
định như sau:
Thứ nhất, trong lĩnh vực lập pháp. Căn cứ vào Hiến pháp 2013, trong
hoạt động lập pháp của Quốc hội, Chính phủ đón vai trị tương đối quan trọng
như: Đề xuất, xây dựng chính sách trình Quốc hội, Uỷ ban thường vụ Quốc
hội để quyết định hoặc quyết định theo thẩm quyền nhằm thực hiện nhiệm vụ,
quyền hạn của Chính phủ trong thực hiện chức năng hành pháp. Trình các dự

18


án luật, dự án ngân sách nhà nước và những dự án khác trước Quốc hội và
trước Uỷ ban thường vụ Quốc hội Chính phủ sẽ trình dự án pháp lệnh. Bên
cạnh đó, Chính phủ cịn ban hành các văn bản nhằm cụ thể hóa những văn
bản pháp luật của Quốc hội, Uỷ ban thường vụ Quốc hội, Chủ tịch nước ban
hành. Đồng thời quyết định các biện pháp chỉ đạo, kiểm tra các hoạt động thi
hành pháp luật trên phạm vi cả nước và quyết định các biện pháp nhằm bảo
vệ đời sống của nhân dân, tổ chức.

Thứ hai, trong lĩnh vực kinh tế. Chính phủ phải có trách nhiệm quản lý
trong nền kinh tế quốc dân, đề xuất, quyết định các chính sách nhằm bảo vệ
và phát triển kinh tế. Cụ thể như: củng cố và phát triển kinh tế nhà nước; phát huy
tiềm năng mọi thành phần kinh tế, các nguồn lực xã hội để phát triển nhanh,
bền vững nền kinh tế quốc dânxây dựng dự án chiến lược, quy hoạch, kế
hoạch phát triển kinh tế hàng năm và dài hạn; trình Quốc hội dự tốn ngân
sách nhà nước, phân bổ ngân sách, tổng quyết toán ngân sách, tổ chức điều
hành thực hiện ngân sách; quyết định chính sách cụ thể tài chính, tiền tệ .v.v.
Thứ ba, trong lĩnh vực khoa học, công nghệ, môi trường, văn hóa, giáo
dục, thơng tin, thể thao, mơi trường. Chính phủ chỉ đạo quản lý và phát triển
khoa học, công nghệ, chỉ đạo thực hiện chính sách, kế hoạch phát triển khoa
học và cơng nghệ; có chính sách cụ thể đảm bảo phát triển khoa học và công
nghệ là quốc sách hàng đầu; quyết định các chính sách cụ thể bảo vệ, cải
thiện, giữ gìn mơi trường, kiểm sốt ơ nhiễm .v.v.
Chính phủ chỉ đạo thống nhất quản lý và phát triển sự nghiệp văn hoá,
văn học, nghệ thuật, quy định các biện pháp để bảo tồn, phát triển nền văn
hoá tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc; quyết định các chính sách đảm bảo phát
triển giáo dục là quốc sách hàng đầu, ưu tiên đầu tư cho phát triển giáo dục;
thống nhất quản lý hệ thống giáo dục quốc dân về mọi mặt; thống nhất quản
lý và phát triển sự nghiệp thơng tin, báo chí, ngăn chặn có hiệu quả những

19


hoạt động thơng tin tổn hại đến lợi ích quốc gia, đạo đức và lối sống của
người Việt Nam.v.v.
Thứ tư, trong lĩnh vực hành chính nhà nước. Đây là một trong những
nhiệm vụ, quyền hạn của Chính phủ được khẳng định rõ trong Hiến pháp
2013. Căn cứ vào khoản 4 Điều 96 Hiến pháp 2013 quy định trong thời gian
nhiệm kì của mình Chính phủ trình Quốc hội quyết định thành lập, bãi bỏ bộ,

cơ quan ngang bộ; thành lập, giải thể, nhập, chia, điều chỉnh địa giới hành
chính tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương, đơn vị hành chính - kinh tế đặc
biệt; trình Ủy ban thường vụ Quốc hội quyết định thành lập, giải thể, nhập,
chia, điều chỉnh địa giới đơn vị hành chính dưới tỉnh, thành phố trực thuộc
trung ương. Bên cạnh đó Hiến pháp cịn đề cao thẩm quyền của Chính phủ
trong việc thống nhất quản lý nền hành chính quốc gia; thực hiện quản lý về
cán bộ, công chức, viên chức và công vụ trong các cơ quan nhà nước; tổ chức
công tác thanh tra, kiểm tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo, phòng, chống quan
liêu, tham nhũng trong bộ máy nhà nước; lãnh đạo công tác của các bộ, cơ
quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, Ủy ban nhân dân các cấp; hướng
dẫn, kiểm tra Hội đồng nhân dân trong việc thực hiện văn bản của cơ quan
nhà nước cấp trên; tạo điều kiện để Hội đồng nhân dân thực hiện nhiệm vụ,
quyền hạn do luật định.
Thứ năm, đối với Hội đồng nhân dân tỉnh thành phố trực thuộc trung
ương. Căn cứ vào Hiến pháp 2013, Chính phủ có trách nhiệm hướng dẫn
kiểm tra trong việc thực hiện văn bản của cấp trên đối với Hội đồng nhân dân,
có trách nhiệm kiểm tra nghị quyết của Hội đồng nhân dân về tính hợp pháp,
đồng thời tạo điều kiện thuận lợi để Hội đồng nhân dân hoạt động tốt. Cụ thể
như sau: gửi đến Hội đồng nhân dân những văn bản của Chính phủ có liên
quan đến hoạt động của Hội đồng nhân dân; giải quyết kiến nghị của Hội
đồng nhân dân; bồi dưỡng kiến thức về quản lý nhà nước cho đại biểu Hội

20


đồng nhân dân, bảo đảm cơ sở vật chất, tài chính cho Hội đồng nhân dân hoạt
động.
Ngồi những lĩnh vực trên chính phủ cịn có một số nhiệm vụ quyền hạn
với các lĩnh vực như lĩnh vực y tế và xã hội; lĩnh vực quốc phòng, an ninh và
trật tự an tồn, xã hội; lĩnh vực đối ngoại.

Như vậy, có thể thấy nhiệm vụ, quyền hạn của Chính phủ nước Cộng
hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là rất lớn, chi phối nhiều hoạt động trong các
lĩnh vực. Vì vậy việc tổ chức, hoạt động của Chính phủ được thực hiện một
cách thống nhất, tối ưu sẽ giúp cho những lĩnh vực trong lãnh thổ Việt Nam
và thậm chí là ngồi lãnh thổ được phát triển một cách tốt nhất.
Chính phủ làm việc theo chế độ tập thể, quyết định theo đa số. Chính
phủ ban hành quy chế làm việc của Chính phủ.
Chính phủ có hình thức hoạt động được quy định tại Điều 44 Luật tổ
chức Chính phủ 2015 như sau: Chính phủ họp thường kỳ mỗi tháng một phiên
hoặc họp bất thường theo quyết định của Thủ tướng Chính phủ, theo yêu cầu
của Chủ tịch nước hoặc của ít nhất một phần ba tổng số thành viên Chính phủ.
Việc họp của Chính phủ chỉ được tiến hành khi có ít nhất hai phần ba tổng số
thành viên của Chính phủ tham dự. Trong trường hợp Chính phủ khơng họp,
Thủ tướng Chính phủ quyết định gửi lấy ý kiến các thành viên Chính phủ
bằng văn bản. Chính phủ họp theo yêu cầu của Chủ tịch nước để bàn về vấn
đề mà Chủ tịch nước xét thấy cần thiết để thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của
Chủ tịch nước.
Các thành viên của Chính phủ phải có trách nhiệm tham gia các phiên
hợp của Chính phủ nếu vắng mặt một số thời gian của phiên họp phải được
Thue tướng Chính phủ cho phép và có thể cử cấp phó của mình tham dự. Khi

21


cần thiết Thủ trưởng cơ quan thuộc Chính phủ và Chủ tịch ủy ban nhân dân
cấp tỉnh được mời tham dự phiên họp khi cần thiết.
Như vậy thông qua việc tìm hiểu về cơ cấu tổ chức và hoạt động thơng
qua các phiên họp cũng như là các hình thức hoạt động của Chính phủ ta có
thể thấy Chính phủ được tổ chức và hoạt động rất chặc chẽ thông qua Luật tổ
chức Chính phủ 2015. Bên cạnh đó, việc tổ chức, hoạt động của Chính phủ

cịn có sự điều hành, phối hợp của các cơ quan khác ngồi Chính phủ do vậy
nên tổ chức và hoạt động của Chính phủ thực hiện một cách rõ ràng, minh
bạch và tương đối hiệu quả.
2.2. Liên hệ so sánh về tổ chức, hoạt động của Chính phủ Việt Nam
và Chính phủ liên bang Nga
Sự giống nhau về tổ chức và hoạt động của Chính phủ Việt Nam và
Chính phủ liên bang Nga:
Thứ nhất, về nguyên tắc tổ chức và hoạt động của Chính phủ. Cả hai
nước đều xác định nguyên tắc đầu tiên đó là tuân thủ Hiến pháp và pháp luật,
đây có thể nói là nguyên tắc quan trọng nhất của mỗi quốc gia vì vậy việc
tuân thủ nguyên tắc này là điều bắt buộc đối với Chính phủ của cả hai quốc
gia. Bên cạnh đó, ngun tắc cơng khai minh bạch trong quá trình tổ chức và
hoạt động cũng được cả hai bên ghi nhận.
Thứ hai, về thành viên của Chính phủ. Cả hai quốc gia đều có thành viên
của Chính phủ bao gồm Thủ tướng Chính phủ, các Phó thủ tướng Chính phủ
và các Bộ trưởng ( Tại Việt Nam là các Bộ trưởng và các thứ trưởng các cơ
quan ngang bộ. Tại Nga là các Bộ trưởng liên bang)
Thứ ba, về bổ nhiệm hoặc bầu Thủ tướng Chính phủ. Xét về mặt quy
trình cả hai quốc gia thì Thủ tướng Chính phủ đều được thơng qua 2 chủ thể

22


quyết định. Ví dụ, tại Việt Nam do Quốc hội và Chủ tịch nước, còn liên bang
Nga do Tổng thống và Đuma quốc.
Sự khác nhau về tổ chức của Chính phủ Việt Nam và Chính phủ liên
bang Nga:
Thứ nhất, về vị trí, vai trị của Chính phủ. Vị trí, vai trị của Chính phủ
cũng là một yếu tố quan trọng trong việc tổ chức Chính phủ. Quy định tại
Hiến pháp Việt Nam 2013 là Chính phủ của nước Cộng hịa xã hội chủ nghĩa

Việt Nam là cơ quan hanh chính cao nhất và thực hiện quyền hành pháp. Tại
Hiến pháp 1993 của liên bang Nga quy định rằng Chính phủ liên bang Nga
thực thi quyền hành pháp. Như vậy so sánh về vị trí, vai trị hay nói cách
khác là quyền lực của Chính phủ được ghi nhận trong hai bản hiến pháp này
có sự khác nhau, một bên là vừa là là cơ quan hành chính và thực hiện quyền
hành pháp. Cịn Chính phủ liên ban Nga khơng là cơ quan hành chính mà chỉ
thực thi quyền hành pháp.
Thứ hai, hình thức bầu và bổ nhiệm Thủ tướng. Tại Việt Nam Thủ tướng
được Quốc hội bầu theo đề cử của Chủ tịch nước, còn tại Nga do Tổng thống
bổ nhiệm sau khi có sự đồng ý của Đuma quốc gia.
Thứ ba, số lượng về thành viên của Chính phủ. Theo quy định của Hiến
pháp 2013 của Việt Nam thì số lượng thành viên trong Chính phủ do Quốc
hội quyết định nhưng liên ban Nga khơng có quy định cụ thể về việc này. Căn
cứ vào tình hình thực tế nước Việt Nam có 1 Thủ tướng, 5 Phó thủ tướng, và
18 Bộ Trưởng tương ứng với 18 bộ và 4 cơ quan ngang bộ, cịn liên bang Nga
có 1 Thủ tướng, 9 Phó thủ tướng và 22 Bộ trưởng.
Thứ tư, về bổ nhiệm các Phó thủ tướng và các Bộ trưởng. Tại Việt Nam
việc bổ nhiệm này sẽ do Thủ tướng trình danh bổ nhiệm lên cho Quốc hội
xem xét nhưng tại ở liên bang Nga thì Thủ tướng phải đề nghị với Tổng thống

23


danh sách bổ nhiệm. Như vậy, việc bổ nhiệm các thành viên Chính phủ được
bổ nhiệm do 2 chủ thể khác nhau thực hiện.
Thứ năm, chủ thể, cơ quan mà Chính phủ phải chấp hành. Trong Hiến
pháp 2013 của nước Việt Nam thì quy định Chính phủ là cơ quan chấp hành
của Quốc hội như vậy có thể thấy Chính phủ Việt Nam phải chịu sự chi phối
của tập thể, hay nói cách khác Chính phủ Việt Nam phải chịu sự chi phối của
cơ quan quyền lực nhà nước. Chính phủ liên bang Nga thì chịu sự chi phối và

phải chấp hành các sắc lệnh của Tổng Thống, vì Tổng Thơng liên bang Nga
có một quyền lực đặc biệt đó là đứng trên các quyền lập pháp, hành pháp và
tư pháp để quản lý mọi mặt. Như vậy, Chính phủ liên bang Nga ngoài chấp
hành các quy định của pháp luật mà còn phải chấp hành các sắc lệnh mà Tổng
Thống ban hành, cịn Việt Nam Chính phủ phải chấp hành Quốc hội.
CHƯƠNG 3. NHẬN XÉT VÀ KIẾN NGHỊ ĐÓNG GĨP ĐỂ HỒN
THIỆN VIỆC TỔ CHỨC, HOẠT ĐỘNG CỦA CHÍNH PHỦ VIỆT NAM
3.1. Nhận xét về tổ chức, hoạt động của Chính phủ Việt Nam
Sau hơn nhiều năm đổi mới, nước Việt Nam ngày càng phát triển về
nhiều mặt như kinh tế, văn hóa, xã hội .v.v. Việc phát triển của nước ta khơng
thể khơng kể đến đóng góp to lớn của Chính phủ Việt Nam qua các thời kì
của đất nước. Thông qua các bản Hiến pháp cho đến nay Hiến pháp mới nhất
là Hiến pháp 2013 thêm vào đó là Luật tổ chức Chính phủ 2015 đã có những
quy định dành cho Chính phủ một cách rất khoa học và cụ thể giúp Chính phủ
có thể định hướng cho việc tổ chức và hoạt động của một theo cách tối ưu và
hoàn thiện nhất.
Nước ta đang trong quá trình đổi mới và nâng cao các giá trị của đất
nước lên một tầm cao mới vì vậy cần có một cơ quan để quản lý về mặt hành
chính của đất nước một cách có hiểu quả nhằm thúc đẩy các hoạt động trong

24


nước diễn ra một cách thuận lợi. Chính phủ là cơ quan được nói trên, hiện tại
Chính phủ Việt Nam đã và đang hoàn thiện tốt cơ cấu tổ chức của mình để ổn
định giuaps bộ máy Chính phủ ngày càng năng động . Việc tổ chức tương đối
tốt của Chính phủ đã kéo theo những hoạt động hiệu quả, các buổi hợp của
Chính phủ ngày càng nâng coa chất lượng. Như việc giải quyết tình hình dịch
bệnh hiện nay, Chính phủ thơng qua các buổi họp để thảo luận và đưa ra các
phương án giải quyết, cho đến nay rất hiệu quả và được người dân tin tưởng.

Với tinh thần đổi mới và nâng cao hiệu lực hiệu quả hoạt động, ngay từ
đầu nhiệm kỳ 2016 – 2021, Chính phủ với khẩu hiệu xây dựng Chính phủ
liêm chính, kiến tạo, hành động phục vụ người dân và doanh nghiệp đã đặt ra
những yêu cầu đổi mới mạnh mẽ tổ chức và hoạt động của Chính phủ. Một
Chính phủ tinh gọn, có hiệu lực và hiệu quả vừa là mục tiêu vừa là giải pháp
để thực hiện xây dựng Chính phủ liêm chính, kiến tạo, hành động, phục vụ
người dân và doanh nghiệp.
Qua các nhiệm kì cơ cấu tổ chức của Chính phủ ngày càng tinh gọn hơn
và hoạt động hiệu quả hơn như đã nêu trên. Nếu như nhiệm kì trước của
Chính phủ có 27 Bộ và cơ quan ngang bộ thì nhiệm kì gần đây chỉ cịn 22 Bộ
và cơ quan ngang bộ. Hiệu quả, hiệu lực hoạt động của Chính phủ ln được
quan tâm. Chính phủ đổi mới cơ chế chính sách, hồn thiện thể chế gắn với
tinh thần tuân thủ Hiến pháp và pháp luật; tháo gỡ vướng mắc, bất cập về cơ
chế, chính sách, đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, tạo mơi trường hoạt
động minh bạch, lành mạnh và công bằng.
Tuy nhiên, cơ cấu tổ chức của Chính phủ vẫn cịn có thể được tiếp tục
kiện toàn. Những tồn tại, hạn chế như cơng tác dự báo, tham mưu, đề xuất cơ
chế, chính sách có lĩnh vực, có thời điểm vẫn cịn tồn tại; trong một số trường
hợp phản ứng chính sách chưa kịp thời; việc khắc phục cơ chế, chính sách,
pháp luật còn bất cập, chưa đạt yêu cầu. Một số bộ, ngành chưa chủ động, kịp

25