SKKN năm hoc 19-20

Sáng kiến “ Một số biện pháp nâng cao chất lượng dạy hát dân ca cho
học sinh lớp 3 Trường Tiểu học xã Thanh Hưng”.
PHẦN MỞ ĐẦU
I. Tổng quan về vấn đề nghiên cứu
Trong kho tàng âm nhạc dân gian của nước ta, dân ca được xem là di sản
văn hóa của dân tộc Việt Nam và cũng là một trong những nước có niềm tự hào
về bản sắc văn hóa của dân tộc. Dân ca là tiếng mẹ ru, là câu đồng dao thuở ấu
thơ, là những giọng hò, điệu lý thắm đượm tình đời, đã ni dưỡng biết bao thế
hệ người Việt Nam , làm nên dáng hình đất nước hùng mạnh và kiên trung. Dân
ca Việt Nam là tiền thân của nền âm nhạc dân gian, đóng góp to lớn vào kho
tàng văn hóa ở trong nước và quốc tế. Điều đặc biệt ở đây là, tác giả làm nên
những làn điệu, những bài hát dân ca khơng phải là những nhạc sĩ chun
nghiệp có tên tuổi nào khác, mà chính là những người dân lao động họ đã sáng
tác gắn liền với đời sống hàng ngày của người dân quê, chứa đựng sâu sắc tâm
tư, tình cảm, ước mơ hướng đến các giá trị cao quí của cuộc sống. Từ bài hát ru
con, sang các bài hát trẻ em lúc vui chơi, đến các loại hình hát lúc làm việc, hát
đối đáp lúc lễ hội thường niên… đã được truyền miệng từ đời này qua đời khác,
từ miền này qua miền khác, giao lưu trong dân gian. Tất cả lời ăn tiếng nói mộc
mạc, cái hay, cái đẹp, cái tinh túy phát nguồn từ nhân dân lao động nơi ruộng
đồng, sông nước và biển cả. Các làn điệu dân ca được giữ gìn, bảo tồn cho đến
bây giờ, đã được sàng lọc, còn lưu giữ mãi qua bao thế kỷ, để lại cho con cháu
mai sau. Cho dù bất cứ trong hồn cảnh nào nó vẫn mãi trường tồn, phát triển và
khẳng định giá trị độc đáo riêng có.
Với tinh thần góp phần vào việc giữ gìn và phát huy nền văn hóa Việt
Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, đồng thời tiếp tục giáo dục nếp sống văn
hóa, lối sống văn hóa cho thế hệ trẻ - những chủ nhân tương lai của đất nước,
chúng ta cần phải làm gì để định hướng thị hiếu, định hướng thẩm mĩ cho thế hệ
trẻ? Đây là câu hỏi đặt ra và cần phải có sự quan tâm nhiều hơn nữa, không chỉ
đối với những người làm cơng tác giáo dục thế hệ trẻ mà cịn là trách nhiệm
1

chung của toàn xã hội.
II. Lý do chọn đề tài
Như chúng ta đã biết: Lúc sinh thời, Bác Hồ kính yêu đã dành cho những
khúc hát dân ca quê hương một tình u lớn: Những câu hị, ví dặm... q hương
đã theo chân Bác từ thuở ấu thơ cho đến suốt q trình bơn ba tìm đường cứu
nước, để đến lúc lâm chung Người cũng chỉ muốn được nghe một câu hị Huế,
một câu ví dặm q nhà, hay một khúc quan họ thơi để mang cả hình ảnh q
hương xứ sở, hình ảnh miền Nam yêu thương vào cuộc trường sinh. Cả cuộc đời
Người sống cho nhân dân, cho dân tộc, không gợn chút riêng tư, hành trang mà
Người mang theo về "thế giới người hiền" chỉ là ước nguyện bình dị:
Mang theo âm hưởng câu hát dân ca vào cõi bất tử. Người đã để lại cho chúng ta
bài học sâu sắc, thấm thía rằng: "... Muốn yêu Tổ quốc mình, càng yêu tha thiết
những câu hát dân ca..." Bởi khúc dân ca là linh hồn, là nơi lắng đọng tình u,
tinh hoa, bản sắc văn hố dân tộc. Nó là nguồn sữa tinh thần bồi đắp và nuôi
dưỡng tâm hồn con người. Trước lúc đi xa, Người muốn thế hệ sau này hãy yêu
những câu hát dân ca, hãy trân trọng, nâng niu và giữ gìn nền văn hoá của dân
tộc Việt Nam.
Việc bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa đậm đà bản sắc của dân tộc trong
đó đưa dân ca vào giảng dạy cho lớp trẻ trong nhà trường lại càng có ý nghĩa hết
sức quan trọng trong bối cảnh các thế lực thù địch, các phần tử phản động đã,
đang và tiếp tục dùng mọi âm mưu, thủ đoạn để đưa các loại văn hóa bạo lực,
đồi trụy...để truyền bá lối sống thực dụng, làm cho giới trẻ Việt Nam sống khơng
có lý tưởng, ích kỷ và trụy lạc, làm cho họ lãng qn các làn điệu dân ca, các trị
chơi dân gian.
Vì vậy, đưa dân ca vào các hoạt động trong nhà trường như giảng dạy nội
khóa trong chương trình Âm nhạc hay hoạt động ngoài giờ lên lớp, các hoạt
động văn nghệ, Hội thi, câu lạc bộ… sẽ làm các em học sinh bớt đi những căng
thẳng, mệt mỏi sau những giờ học tập văn hóa trên lớp, giúp cho các em có thêm
vốn hiểu biết về dân ca, thêm yêu thích và tích cực tham gia các hoạt động văn

nghệ trong và ngoài nhà trường.
2


Khả năng âm nhạc của học sinh Tiểu học có sự phát triển rõ rệt từ lớp 1
đến lớp 5. Ví dụ: học sinh lớp 1, 2 trí nhớ cịn hạn chế, các em khó học thuộc
những bài hát có lời ca tương đối dài hoặc có nhiều lời ca. Đến lớp 3 khả năng
ghi nhớ của học sinh đã được nâng cao hơn so với giai đoạn trước. Biểu hiện về
năng lực âm nhạc của học sinh rất khác biệt, mỗi lớp thường có cả những em
học khá giỏi, trung bình và học yếu. Cũng có những học sinh có năng khiếu ở
mặt này nhưng lại yếu ở mặt khác, ví dụ: hát đúng về cao độ thì lại chưa vững
về trường độ, có khả năng gõ đệm tốt nhưng lại yếu về vận động theo nhạc… Đa
số các em học sinh có khả năng hát kết hợp các hoạt động khác như: Vận động
theo nhạc, gõ đệm, tham gia trị chơi… Hứng thú, sở thích âm nhạc của học sinh
khơng hồn tồn giống nhau, cảm nhận thẩm mỹ âm nhạc của các em cũng có sự
khác biệt.
Ở trường nơi tôi công tác, những năm qua đã tiến hành lồng ghép để dạy
hát dân ca trong chương trình nội khóa âm nhạc và phần "Học bài hát do địa
phương tự chọn" nhưng xem ra chưa thực sự mang lại hiệu quả, nên mức độ
hiểu biết và hát được một số làn điệu dân ca của học sinh là rất ít, các em chưa
thực sự hào hứng để tìm hiểu và học hát với các cách như: Chỉ dạy để các em
hát thuộc lời ca, các em ngồi nghe hát dân ca mà chưa hiểu hết được ý nghĩa, nội
dung của bài hát, của làn điệu vốn đặc trưng của các vùng miền.
Mặt khác, khi về nhà, theo dõi trên kênh truyền hình hay các phương
tiện khác thì cũng ít khi các em được nghe và tìm hiểu về dân ca các vùng miền.
Các chương trình thiếu nhi phát trên truyền hình đa phần là các tiết mục ca nhạc
của thiếu nhi ở các thành phố lớn, nếu có dân ca thì cũng là rất ít… Khi phát
sóng các chương trình có biểu diễn và giới thiệu trên sóng truyền hình như “Hội
thi "Tiếng hát dân ca”, hay "Dạy hát dân ca trên sóng phát thanh truyền hình"
thì các em ít khi xem được vì phải đi học hoặc do khơng biết về lịch phát sóng.

Điều đó lý giải vì sao số các em học sinh chưa biết hát và chưa hiểu nhiều về
dân ca các vùng miền lại chiếm phần đa số. Chính vì vậy, tơi đi sâu nghiên cứu
dạy hát dân ca cho học sinh lớp 3 ở trường tiểu học.
III. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu
3


Đối tượng nghiên cứu: Học sinh khối lớp 3 trường Tiểu học Thanh Hưng Huyện Điện Biên - Tỉnh Điện Biên.
Phạm vi nghiên cứu: Từ năm học 2019-2020.
IV. Mục đích nghiên cứu:
- Giúp giáo viên có những biện pháp, kinh nghiệm dạy hát dân ca hiệu
quả nhất, phát huy tính sáng tạo của học sinh.
- Giúp HS hát đúng, thể hiện đúng đặc trưng của dân ca các vùng miền.
Các em có khả năng tham gia các hoạt động văn nghệ, hội thi, giao lưu trong và
ngoài nhà trường.
- Nhằm cung cấp cho các em vốn hiểu biết về tính đa dạng phong phú của
các làn điệu dân ca Việt Nam.
- Giáo dục các em lòng tự hào với những di sản âm nhạc dân ca như một
vị giáo sư đã từng nói " Cần làm cho HS Việt Nam hiểu dân ca nước ta là gì và
dân ca nước ta hay như thế nào".
V. Nhiệm vụ và phương pháp nghiên cứu:
- Nghiên cứu cơ sở lí luận và thực tiễn của dân ca đối với học sinh Tiểu
học Thanh Hưng.
- Xây dựng một số biện pháp đưa hiểu biết về dân ca các vùng miền tới
học sinh nhằm nâng cao sự hiểu biết cũng như giáo dục ý thức trân trọng, giữ
gìn, phát triển dân ca Việt Nam.
- Dạy thử nghiệm một số bài dân ca của các vùng miền khác nhau. Vận
dụng các phương pháp tối ưu nhất đi từ trực quan sinh động đến tư duy trừu
tượng.
- Kết luận và đề xuất những kiến nghị sư phạm.

- Nghiên cứu lý luận: Đọc các tài liệu, giáo trình có liên quan đến đề tài
nghiên cứu. Tìm hiểu nền văn hóa các vùng miền.
- Tìm hiểu về phương pháp dạy hát nói chung và phương pháp dạy các bài
hát dân ca nói riêng.
+ Kiểm tra, khảo sát.
+ Thử nghiệm sư phạm.
4


+ Phương pháp quan sát
+ Phương pháp điều tra
+ Phương pháp phân tích, tổng hợp
+ Phương pháp thực nghiệm
+ Phương pháp đọc và nghiên cứu tài liệu
+ Vận dụng các phương pháp dạy học theo mơ hình trường học mới Việt
Nam.
VI. Điểm mới của vấn đề nghiên cứu:
Về thực tiễn đề tài cho chúng ta thấy hoàn cảnh thực trạng của việc dạy học
hát dân ca khối lớp 3 trong dạy học Âm nhạc ở trường TH Thanh Hưng do đó
thấy được tính tất yếu khách quan.
Kết quả nghiên cứu của đề tài cả về mặt lí luận và thực tiễn có thể giúp các
trường tiểu học có thêm nguồn tài liệu để tham khảo, để nghiên cứu và đưa ra
những giải pháp cho đơn vị mình.
Đó là những đóng góp lợi ích trước mắt. Về lâu dài với đề tài này sẽ là cơ sở
tạo tiền đề và điều kiện thuận lợi cho việc nâng cao chất lượng giảng dạy Âm
nhạc cho các trường tiểu học.
PHẦN NỘI DUNG
I. Cơ sở lí luận
Nước Việt Nam có 54 sắc tộc khác nhau thừa hưởng một truyền thống dân
ca đa diện. Nó mang một màu sắc địa phương đặc biệt, tùy theo phong tục, ngơn

ngữ, giọng nói, và âm nhạc từng vùng mà khác đi đơi chút. Nhưng nhìn chung,
vẫn là bài hát thốt thai từ lịng dân q với tính chất mộc mạc, giản dị của họ.
Việc đưa dân ca vào dạy hát tại các trường học hiện nay là để tăng cường sự
giao lưu học hỏi lẫn nhau, bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa của dân ca
Việt Nam đồng thời góp phần xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam đậm
đà bản sắc dân tộc, thực hiện phong trào thi đua "Xây dựng trường học thân
thiện, học sinh tích cực". Cũng chính từ đó sẽ phát hiện và bồi dưỡng các tài
năng hát dân ca cho quê hương, đất nước.
5


Hiện nay hầu hết các trường học, khi tổ chức các hội diễn văn nghệ đều
qui định nên có ít nhất một tiết mục dân ca, cho điểm ưu tiên cho những tác
phẩm dân ca cổ truyền, khuyến khích các làn điệu dân ca do các lớp tự cải biên,
dàn dựng…Thơng qua các hoạt động đó, phong trào đưa dân ca vào trường học
đạt được những hiệu quả thiết thực.
Với học sinh trường tôi, là học sinh cấp I sự hiểu biết về dân ca của các
em còn hạn chế, các em cũng chỉ biết đến một vài bài dân ca trong chương trình,
ở mỗi lớp học các em được làm quen 1 đến 2 bài dân ca được giới thiệu ngắn
gọn, vắn tắt, đơn giản mà các em chỉ có thể nhớ như nhớ một kiến thức cơ bản
chứ các em chưa có được một niềm u thích và một vốn kiến thức thật sự sâu
sắc về dân ca.
Nhận thức của các em về dân ca còn chưa đúng đắn, các em nghĩ dân ca
cũng là một trong nhiều bài hát phải học, phải thuộc, các em chưa thật sự quan
tâm, chú ý tới dân ca. Mặt khác vì điều kiện kinh tế của gia đình các em cịn khó
khăn nên việc mua các thiết bị để các em nghe và học hát như: Ti vi, đài, đầu
đĩa, máy tính… khơng thể thực hiện được. Các em khơng có điều kiện để được
thưởng thức, được tìm hiểu, trau dồi để tăng cường vốn hiểu biết về nhiều bài
dân ca ở nhiều vùng miền khác nhau trên đất nước Việt Nam. Hơn nữa, đa số
học sinh của trường là người dân tộc, với bản tính rụt rè, nhút nhát việc tự học

và nghe hát các bài dân ca của các em ở gia đình và ngồi xã hội là rất hiếm.
II. Thực trạng
Nhà trường có kết nối mạng Internet thuận lợi cho việc tìm kiếm thơng
tin phục vụ giảng dạy. Âm nhạc là môn học độc lập, Ban Giám Hiệu nhà trường
cùng các giáo viên chủ nhiệm đã có sự quan tâm nhiều cho môn học âm nhạc.
Học sinh ngoan và rất yêu thích say mê học âm nhạc. Tài liệu phục vụ cho việc
học hát dân ca còn hiếm: Tuyển tập các bài dân ca, tranh ảnh, nhạc cụ dân tộc,
trang phục dân tộc...
Qua thực tế dạy các bài hát dân ca cho học sinh tôi thấy: Học sinh khó
thể hiện đúng tính chất riêng của dân ca. Học sinh thường hát rất buồn, khơng
biết hát những tiếng có luyến, láy, hát chưa chuẩn về giai điệu, cả về cao độ và
6


trường độ. Các em chưa thực sự yêu thích các bài dân ca các vùng miền.
Vốn dân ca của em cịn rất nghèo nàn, bởi vì lâu nay các em cũng chỉ biết
đến một vài bài dân ca trong chương trình của bậc học, ở mỗi lớp học các em chỉ
biết thêm một đến hai bài dân ca được giới thiệu ngắn gọn, vắn tắt, đơn giản mà
các em chỉ có thể nhớ như nhớ một kiến thức cơ bản chứ chưa có được một
niềm u thích và một vốn kiến thức thật sự sâu sắc với dân ca.
Nhận thức của các em về dân ca còn chưa đúng đắn, các em nghĩ dân ca
cũng là một trong nhiều bài hát phải học, phải thuộc, các em chưa thật sự quan
tâm, chú ý tới dân ca, vì vậy về việc tự học và nghe hát các bài dân ca của các
em ở gia đình ngồi xã hội là rất hiếm.
Về cá nhân tơi cũng như nhà trường thì chưa có nhiều cơ hội để tổ chức
các hoạt động nhằm tuyên truyền, khuyến khích phong trào ca hát dân ca
cho học sinh trong trường. Từ đó dẫn đến vốn dân ca của học sinh trường tơi
cịn rất hạn chế.
Tại trường TH xã Thanh Hưng khối 3 có 4 lớp với 80% là người dân tộc. Để
tìm hiểu về vốn dân ca của học sinh tôi tiến hành khảo sát các em như sau:

Ở đầu 1 tiết học của môn Âm nhạc, thay cho hoạt động kiểm tra bài cũ, tôi
tiến hành kiểm tra vốn kiến thức về dân ca của các em khối lớp 3 :
- Kể tên các bài Dân ca Bắc Bộ, Nam Bộ và Miền Trung, Tây Nguyên mà
em biết? Qua quá trình thu phiếu và tổng hợp tôi thu được kết quả như sau :

Dân ca
3 miền

TS HS

105

Biết
trên 5
bài
(học
sinh)
15

Tỉ lệ
(%)

Biết 4-5
bài
(học sinh)

Tỉ lệ
(%)

14

18

17,5

Biết 1- Tỉ
3 bài
lệ
(học (%)
sinh)
72

68,
5

Qua kết quả khảo sát cho thấy vốn dân ca của học sinh trường Tiểu học
Thanh Hưng là rất hạn chế, các em chưa có được vốn kiến thức phong phú về
dân ca.
7


III. Các giải pháp, biện pháp đã thực hiện và áp dụng trong sáng kiến.
Qua thực tế giảng dạy tôi ln trăn trở tìm tịi và suy nghĩ "Làm thế
nào để giúp học sinh lớp 3 có thể hát tốt và say mê u thích các làn điệu
dân ca" tơi đã thực hiện một số giải pháp, biện pháp đạt hiệu quả trong quá trình
giảng dạy như sau:
1. Giáo viên cần chủ động nắm rõ chương trình dạy hát dân ca của
tồn cấp học đặc biệt là chương trình hát dân ca khối lớp 3:
Theo sách giáo khoa Âm nhạc 3, học sinh lớp được học ba bài hát dân ca
quy định trong chương trình đó là:

- Gà gáy (Dân ca Cống-Lai Châu)
- Con chim non (Dân ca Pháp)
- Ngày mùa vui (Dân ca Thái)
Ngoài ra bổ sung thêm học hát dân ca trong tiết học (Học hát bài do địa
phương tự chọn) tôi đã chọn bài hát Đi cấy để dạy cho các em. Nhằm trang bị
thêm cho các em một bài dân ca Thanh hoá để các em thấy được sự đa dạng và
phong phú của dân ca Việt Nam.

2. Giáo viên cần nắm vững mục tiêu dạy hát dân ca ở tiểu học và mức
độ cần đạt đối với học sinh lớp 3:

8


Học sinh học hát nói chung và học hát dân ca nói riêng là tiếp xúc với âm
nhạc có lời. Mỗi bài hát dân ca đều mang một âm hưởng, một cảm xúc riêng, có
nội dung cụ thể về sự vật, hiện tượng, được diễn tả bằng âm nhạc và ngôn ngữ
văn học, mục tiêu cần đạt:
a. Mục tiêu về kiến thức: Học xong mỗi bài hát, làn điệu dân ca giúp học
sinh thêm hiểu biết về đời sống tinh thần cũng như cuộc sống, lao động sinh
hoạt hàng ngày của ông cha ta ngày xưa. Giúp nâng cao khả năng nhận thức và
hiểu biết của các em. Giúp phát triển năng lực ngôn ngữ, lời ca của bài hát làm
cho vốn ngôn ngữ của học sinh trở nên phong phú và sinh động hơn.
b. Mục tiêu về kĩ năng: Dạy hát dân ca nhằm phát triển năng lực âm
nhạc của học sinh, giúp các em hát đúng giai điệu và lời ca, biết cách hát tự
nhiên, biết lấy hơi, hát rõ lời, hát hoà giọng, và thể hiện được sắc thái, tình cảm
của bài hát một cách chuẩn xác. Dạy hát dân ca cịn giúp học sinh biết trình bày
khả năng biểu diễn bài hát theo một số hình thức như: đơn ca, song ca, tam ca,
tốp ca ngoài ra còn hướng dẫn các em hát đuổi, hát bè, hát lĩnh xướng, hát xơ
hay hát hịa giọng.

c. Mục tiêu về tình cảm và thái độ: Dạy hát nhằm giáo dục các em học
sinh những tình cảm tốt đẹp, giúp các em thêm yêu thích ca hát, say mê âm
nhạc, đặc biệt là vốn âm nhạc cổ truyền của dân tộc, có khả năng tham gia ca hát
ở trong và ngồi trường học. Biện pháp này tơi áp dụng trong suốt q trình dạy
các bài hát nói chung và dân ca nói riêng.
Ví dụ: Sau khi học xong bài dân ca "Gà gáy" các em hát đúng giai điệu,
thể hiện tính chất vui tươi, rộn ràng của bài dân ca của dân tộc Cống.

9


3. Giáo viên cần nắm vững quy trình khi dạy một bài hát dân ca ở
trường tiểu học:
Sau khi xây dựng chương trình, kế hoạch dạy học và được chuyên môn
nhà trường duyệt nội dung, tôi đã tiến hành cho học sinh tìm hiểu và dạy các bài
hát dân ca trong chương trình theo quy trình dạy học hát như sau:
Bước 1: Giới thiệu bài hát:
Về áp dụng những kĩ thuật mới trong dạy hát dân ca, ở bước giới thiệu bài
hát, tôi thường dùng bản đồ, tranh ảnh để giới thiệu vị trí địa lí và đời sống của
đồng bào các dân tộc. Bước này rất hấp dẫn học sinh và mang lại cho các em
nhiều kiến thức bổ ích.Trong phần này, một yêu cầu bắt buộc là người dạy phải
giới thiệu và giải thích được cho học sinh về làn điệu và xuất xứ của làn điệu mà
các em đang học.
Giáo viên có thể dùng các điệu múa đặc trưng, dùng các nhạc cụ dân tộc
của dân ca vùng miền đó, dùng lời để giới thiệu vài nét ngắn gọn về bài hát, nội
dung, xuất xứ hay là tác giả soạn lời cho làn điệu mà các em đang học…
Ví dụ: Khi dạy bài hát "Gà gáy" tơi đã giới thiệu về vị trí địa lí, con người
và sử dụng điệu múa của dân tộc Cống, sau khi quan sát tranh ảnh, xem băng
hình một số em tinh tế đã phát hiện ngay ra xuất sứ của bài dân ca. Sau đó cho
học sinh quan sát bản nhạc và cảm nhận nội dung của bài hát.

10


Ví dụ: Khi dạy Tiết , Học bài hát "Gà gáy", dân ca Cống - Lai Châu thì
giáo viên giới thiệu về vị trí và đặc điểm chính của vùng Núi Lai Châu trên bản
đồ và tơi đã phóng to bức tranh cho các em quan sát và nhận biết được ngay về
nội dung bài hát dân ca.

Bước 2: Nghe hát mẫu:
Giáo viên trình bày bài hát, làn điệu dân ca (Kết hợp đàn giai điệu của bài
hát). Tôi đã làm được điều này ở tất cả các tiết dạy bài hát mới và đã gây
được ấn tượng mạnh với các em về làn điệu, bài hát dân ca.
Tôi thường sưu tầm băng đĩa hình, thơng tin trên mạng Internet để cho
học sinh xem bài hát trên băng đĩa hình, để các em biết về trang phục và động
tác múa hát đặc trưng, nhạc cụ dân tộc của từng vùng miền.
11


Ví dụ : Khi dạy Ơn tập bài hát: Ngày mùa vui tôi cho các em xem một
vài động tác múa và trang phục của dân tộc Thái.

Vì vậy, khi dạy các em trình bày bài hát kết hợp vận động, các em đã thể
hiện được những động tác múa hát đặc trưng của dân tộc Thái một cách tự nhiên
và sinh động, hấp dẫn.
Bước 3: Tìm hiểu bài hát, đọc lời ca:
Trước khi học hát giáo viên giới thiệu về cao độ, trường độ, thang âm
trong bài. Chia bài hát thành những câu hát ngắn, giáo viên hướng dẫn, đánh
dấu chỗ cần lấy hơi, những chỗ luyến, láy, giải thích các từ khó, các từ đệm, t ừ
địa phương...

Bước 4: Khởi động giọng:
Trước khi học hát dân ca giáo viên cho học sinh khởi động giọng bằng
cách đọc thang âm Mi – La – Đô của dân ca để các em biết được sơ lược về âm
hưởng của bài dân ca, đơi khi có thể cho các em luyện tập hơi thở với các
nguyên âm a, u, ô, i… vì dân ca đặc biệt là các làn điệu ví rất cần nhiều hơi để
hát các câu hát dài, cho nên tơi thường sử dụng chính thang âm của từng bài làm
mẫu âm khởi động.

12


Việc sử dụng mẫu âm này vừa giúp học sinh bước đầu được nghe âm
hưởng của bài hát, ngoài ra còn giúp các em được tiếp xúc với giai điệu để học
bài hát dễ dàng hơn.
Bước 5. Dạy hát (Tập hát từng câu hát):
Với nhiều đối tượng khác nhau có thể hát đúng cao độ, trường độ đã khó,
để các em biết thể hiện tình cảm và các một số chỗ luyến, láy, lướt, ngân dài lại
càng khó hơn. Điều này yêu cầu người giáo viên giúp cho các em hát được dân
ca các vùng miền, có những kỹ năng ca hát nhất định.
Khi tập hát từng câu, giáo viên dùng đàn giai điệu từng câu bên cạnh đó
một số câu hát khó luyến, láy…cần phải hát mẫu để giúp học sinh hát đúng
những chỗ khó, tiếng luyến láy, ngân nghỉ, âm vực khó, cũng như thể hiện sắc
thái đặc trưng của bài dân ca.
Ở một số câu hát cần sự luyến, láy, lướt, ngân thì giáo viên dành nhiều
thời gian tập luyện hơn. Sau khi giáo viên hát mẫu xong, có thể cho một số em
hát tốt, có năng khiếu hát lại, nếu có chỗ chưa đúng thì sửa ln để cả lớp cùng
nghe và nhận biết. Cũng vì có câu hát dài ngắn khơng đều, nên khi dạy từng câu,
có những câu phải dạy khá kĩ các em mới hát đúng giai điệu, cũng như những
tiếng hát luyến.
Ví dụ: Bài Gà gáy thường cho học sinh tập hát nhiều lần hơn, kĩ hơn so

với các bài khác. Ngoài ra, tôi cũng hướng dẫn các em cách lấy hơi giữa câu hát.

13


Khi dạy hát, để nghe các em hát như thế nào và sửa sai giáo viên không
hát cùng với học sinh. Lúc các em tái hiện lại câu hát thì giáo viên đệm đàn và
lắng nghe để sửa sai và uốn nắn các em. Trong quá trình tập hát giáo viên cần
ln nhắc nhở các em thể hiện đúng tính chất, sắc thái, tình cảm của bài hát, làn
điệu dân ca.
Bước 6. Luyện tập (Hoạt động thực hành): Sau khi đã học bài hát tôi
cho các em củng cố, ôn luyện làn điệu, bài hát vừa được học. Yêu cầu học sinh
hát hoạt động cả lớp, nhóm, cá nhân. Kết hợp gõ đệm theo bài hát. Điều này
không chỉ giúp cho học sinh của tơi nhanh thuộc bài, hát chính xác mà cịn nâng
cao kỹ năng thể hiện tình cảm, sắc thái của bài dân ca.
Bước 7. Củng cố, kiểm tra( Hoạt động ứng dụng): Phần củng cố, luyện
tập được lặp đi lặp lại nhiều càng giúp học sinh cảm thụ, cảm nhận, hiểu được
cái hay, cái đẹp của bài hát, làn điệu dân ca mà các em đang hát. Các em về nhà
hát cho người thân trong gia đình nghe.
Ví dụ: Sau khi học xong TiếtƠn tập bài hát Gà gáy: Các em thấy được
tính chất mềm mại, êm ái, nhẹ nhàng, đằm thắm, mà sâu lắng, đó là đặc trưng rất
14


riêng của dân ca đồng bằng Bắc bộ, từ đó các em thêm yêu các làn điệu dân ca
và trân trọng thành quả của con người lao động.
4. Giáo viên tổ chức xem đĩa hình các bài hát dân ca :
Ví dụ : Tiết 15, Học hát do điạ phương tự chọn . Tôi đã chọn bài: Đi cấy Dân ca Thanh hố, sau khi học xong tơi tổ chức cho các em xem băng đĩa hình
tại lớp học,chuẩn bị băng đĩa hình các chương trình biểu diễn các bài hát dân ca.
Tổ chức cho học sinh xem và nhận xét các bài dân ca thuộc các vùng

miền: Các bài thuộc vùng: Bắc Bộ (Cây trúc xinh, hoặc Cò lả… ). Các bài thuộc
vùng Nam Bộ (Lý cây bông, Chim sáo) và Tây Nguyên (Bạn ơi lắng nghe).
Sau khi cho học sinh xem xong một bài hát tôi đặt các câu hỏi tìm hiểu:
Bài hát là dân ca của vùng nào ? Vì sao em biết ?

Hình ảnh sinh hoạt cộng đồng của đồng bào H’rê Tây Nguyên

15


Hình ảnh hát dân ca Quan họ Bắc Ninh
Khi xem mỗi bài hát dân ca của vùng nào thì tơi cũng giới thiệu sơ qua
cho các em hiểu thêm về cuộc sống lao động, sinh hoạt và các trang phục đặc
trưng và các nền văn hóa, phong tục riêng của người dân ở vùng đó. Nhằm giúp
các em có thêm vốn hiểu biết về văn hóa của các vùng miền. Sau đó cho học
sinh tập biểu diễn theo một vài động tác phụ họa của các bài hát: Sau khi các em
đã tìm hiểu về phong cách biểu diễn của các đĩa mẫu tơi hỏi các em xem em
thích động tác biểu diễn phụ họa của bài nào nhất? Sau đó tơi cho các em có thể
biểu diễn theo các động tác của bài đó. Và tiến hành biểu diễn thi đua theo các
nhóm. Tuy nhiên tơi cũng khuyến khích các em có thể biểu diễn một bài hát
mình thích theo cách riêng của mình, và khi nhận thấy có em nào biểu diễn tốt
tơi chọn em đó hướng dẫn cho cả lớp làm lại theo mình. Biện pháp này giúp học
sinh tiếp nhận các bài dân ca ở mức độ trọn vẹn nhất, phát huy được khả năng
cảm nhận tốt nhất về dân ca cho các em. Giúp các em học hỏi thêm về phong
cách, và động tác biểu diễn các bài dân ca. Giáo dục được các em tính mạnh dạn
tự tin và tích cực sáng tạo trong biểu diễn .
5. Tổ chức các hoạt động thi hát dân ca:
Biện pháp tiếp theo sau khi các em đã có vốn kiến thức về Dân ca,
là tạo điều kiện cho các em có cơ hội để thể hiện những kiến thức và kĩ năng
đó. Vì vậy tơi tiến hành tổ chức các hoạt động thi hát dân ca dưới nhiều hình

thức :
+ Thi hát dân ca giữa các nhóm: Tơi cho thời gian các nhóm sưu tầm theo
từng chủ đề để chuẩn bị là trước 1 tuần. Khi tổ chức tơi chia lớp thành 2 nhóm
thi, thi hát theo chủ đề.
+ Thi hát dân ca các lớp trong khối: Tôi tiến hành cho đại diện các lớp bốc
thăm các bài hát dân ca theo vùng miền sau đó nêu thể lệ cuộc thi, thành lập ban
giám khảo. Sau cuộc thi, giáo viên nhận xét, đánh giá, động viên các tiết mục
của các em đã biểu diễn.
+ Phối kết hợp với các Đoàn thể tổ chức hội thi tiếng hát Dân ca trong
toàn trường hoặc giao lưu giữa các khố,lớp. Cũng từ đó tơi chủ động tham
16


mưu, xin ý kiến đồng ý của Ban Giám Hiệu nhà trường, phối hợp với Đoàn,
Đội bàn bạc và lên kế hoạch cụ thể, xin kinh phí tổ chức, lên cơ cấu giải thưởng
cho hội thi. Sau đó phân cơng công việc cho từng cá nhân với từng công việc cụ
thể ( Có bản kế hoạch đính kèm ) Hội thi đã diễn ra với khơng khí thi đua rất sơi
nổi, hào hứng, tất cả các lớp đều có tiết mục tham gia rất phong phú, đầy đủ 3
miền Bắc, Trung, Nam. Các tiết mục tham gia đều có sự đầu tư về hình thức
cững như về chất lượng. Qua hội thi đã tạo ra khơng khí thi đua hát múa dân ca
trong tồn trường rất sơi nổi, tác động lớn đến tình u Dân ca của học sinh và
tồn thể giáo viên trong trường, qua đó đã ngầm tạo điều điều kiện cho các em
có sự tìm hiểu thêm về vốn văn hóa xưa của các vùng miền thơng qua sự diễn
xuất phụ họa trên sân khấu của từng tiết mục biểu biễn.Tổ chức hội thi trong
trường là dịp để giáo viên đánh giá quá trình học tậpcủa học sinh và cũng là dịp
để giáo viên xem lại kết quả giảng dạy của mình. Đồng thời cũng tạo điều kiện
cho người tôi rèn luyện khả năng tổ chức của mình. Giáo dục học sinh tính
mạnh dạn tự tin trên sân khấu, tạo điều kiện cho học sinh có cơ hội tiếp xúc với
một chương trình biểu diễn với qui mơ rộng hơn.
+ Khuyến khích học sinh tham gia hát dân ca vào các dịp lễ hội, giao lưu

văn nghệ do địa phương tổ chức.
6. Tuyên truyền các bài dân ca đến học sinh tồn trường thơng
qua các buổi phát thanh măng non:
Ở trường tiểu học chương trình phát thanh măng non luôn được
chú trọng, mỗi tuần một buổi phát thanh măng non. Và đây chính là dịp tốt
nhất để cho học sinh cả trường cùng có cơ hội để thưởng thức các bài dân ca.
Tôi đã lên kế hoạch và tổ chức lồng ghép phần nghe nhạc Dân ca sau cuối các
bài phát thanh của các phát thanh viên. Một buổi cho học sinh nghe ba bài dân
ca của ba vùng Bắc, Trung, Nam. Ngoài các bài Dân ca do tơi sưu tầm từ các
đĩa nhạc, tơi cịn tổ chức cho các em có khả năng hát tốt các bài Dân ca đã học
hoặc chọn các nhóm đạt kết quả cao trong buổi thi hát dân ca ở các lớp để được
trình bày trong buổi phát thanh măng non của trường thay cho mở đài đĩa, nhằm
gây sự chú ý và thích thú cho học sinh tồn trường . Từ đó khuyến khích học
17


sinh có ý thích thi đua học tốt, u thích và mong muôn được hát dân ca.
Trong các buổi sinh hoạt chủ điểm (20/11, 22/12, 26/3 …vv) do Đội và
Đoàn tổ chức, với vai trị là một đồn viên tơi chịu trách nhiệm dẫn chương
trình và tổ chức các trị chơi nên tôi luôn dẫn dắt các em hướng về các bài hát
dân ca, đọc các bài đồng dao, các trò chơi dân gian.
7. Phát động cán bộ giáo viên, phụ huynh… sưu tầm trang phục:
Mỗi bài hát dân ca đều mang đậm những nét đặc trưng riêng của từng
vùng miền địi hỏi phải có trang phục phù hợp. Vì vậy tôi đã phát động sưu tầm,
kêu gọi sự giúp đỡ của phụ huynh, các nhà hảo tâm đầu tư trang phục cho các
em để góp phần nâng cao hiệu quả trong hát dân ca.
IV. Kết quả đạt được
Trong quá trình áp dụng một số kĩ thuật mới trong dạy hát dân ca cho học
sinh khối lớp 3 ở trường nơi tôi công tác vào năm học 2019 - 2020, tôi đã tiến
hành khảo sát và thu được kết quả về mức độ học sinh đạt được các yêu cầu về

hát dân ca vào cuối năm học. Cụ thể là:

Dân ca
3 miền

TS HS
105

Biết trên
5 bài
(học
sinh)
67

Tỉ lệ
(%)

Biết 4-5
bài
(học sinh)

Tỉ lệ
(%)

Biết 1-3
bài
(học sinh)

Tỉ lệ
(%)

63.
35
33
3
3,1
9
Trong thực tế giảng dạy tôi đã chú trọng quan tâm phát hiện những em có
năng khiếu thực sự và khả năng biểu diễn tốt để tập luyện những tiết mục đặc
sắc tham gia vào hội thi "Tiếng hát dân ca" do nhà trường tổ chức và "Giao lưu
văn nghệ" do địa phương tổ chức, các em đều đạt giải cao, các em khơng chỉ hát
tốt mà cịn biểu diễn mạnh dạn tự tin, chủ động sáng tạo rất đa dạng phong phú
với các bài dân ca ở cả ba miền Bắc, Trung, Nam.
V. Tính mới, tính sáng tạo của giải pháp
Các biện pháp, giải pháp dạy học trình bày ở trên mang lại ý nghĩa vô
cùng to lớn đối với trường tiểu học Thanh Lng, bởi nó đã góp phần quan trọng
trong luồng gió mới dạy học học hát dân ca cho học sinh khối lớp 3. Vì vậy,
18


trong giới hạn sáng kiến này, tôi mạnh dạn đưa ra một vài kinh nghiệm về dạy
học hát dân ca mơn Âm nhạc ở trường tiểu học có hiệu quả. Hy vọng rằng
những nội dung trong đề tài này sẽ là những thông tin để được các đồng nghiệp
trao đổi, thảo luận giúp tôi học hỏi thêm những kinh nghiệm thật sự quý báu
trong công tác dạy học và giáo dục học sinh những năm sau này.
Qua thực tiễn áp dụng một số phương pháp dạy học hát dân ca cho học sinh
khối lớp 3 trong nhà trường đã mang lại một kết quả khả quan rõ rệt. Mặc dù kết
quả chưa tồn diện lắm nhưng đây chính là tiền đề giúp tơi tiếp tục nghiên cứu
và hồn thiện hơn nữa trong việc mạnh dạn đổi mới các phương pháp dạy học
trong những năm học sau.

PHẦN KẾT LUẬN
I. Kết luận tính sáng tạo và kết quả sáng kiến mang lại
Xuất phát từ thực trạng khả năng nhận thức tiếp thu những kiến thức đặc
thù của bộ môn âm nhạc, tôi đã lựa chọn và đưa vào thực tế những phương pháp
giảng dạy của mình trên cơ sở bám sát chương trình hướng dẫn của Bộ giáo dục
Đào tạo và tơi đã thu được những kết quả đáng kể. Qua quan sát thực tế nhận
thấy các em u thích bộ mơn hơn, hào hứng học tập hơn. Đặc biệt là kết quả
học tập cũng như chất lượng của công tác phong trào văn hoá văn nghệ đã nâng
lên rõ rệt, các em mạnh dạn hơn, tự tin hơn trong việc tham gia các hoạt động
văn nghệ của trường cũng như phong trào văn hoá văn nghệ của huyện nhà.
Bên cạnh những kết quả đạt được đó tơi tích luỹ được một số kinh nghiệm sau:
- Phải có lịng u nghề, tận tâm, tận tụy với công tác giảng dạy, cống hiến
hết mình cho sự nghiệp giáo dục và đào tạo.
- Tự học để nâng cao trình độ chun mơn. Nhất là cần có nhiều thời gian
cho việc rèn luyện cách sử dụng đồ dùng dạy học sao cho nhuần nhuyễn, không
bị lúng túng trước học sinh.
- Luôn luôn học hỏi kinh nghiệm của đồng nghiệp. Dành nhiều thời gian
cho việc chuẩn bị bài dạy. Nắm vững kiến thức và truyền thụ kiến thức một cách
chính xác. Tạo khơng khí sơi nổi, gần gũi với học sinh, ngoài giờ học giáo viên

19


nên gần gũi trò chuyện với các em để các em cảm thấy thân thiện với giáo viên.
Dạy truyền cảm và sửa sai kịp thời, nhận xét đánh giá nhẹ nhàng.
- Luôn tạo được sự hứng thú cho học sinh, biết thổi hồn vào học sinh.
- Chuẩn bị đồ dùng dạy học cụ thể cho từng bài.
Với học sinh, là thế hệ tương lai của đất nước, để các em vẫn ln tiếp thu
được các nền văn hóa thế giới mà khơng qn mất những giá trị văn hóa, tinh
thần của dân tộc thì ngay từ khi cịn nhỏ các em đã phải có được vốn hiểu biết,

và phải có được một tình yêu thật sự với dân ca. Nghe các làn điệu dân ca và tìm
hiểu về dân ca Việt Nam góp phần khơng nhỏ trong việc giáo dục học sinh thêm
yêu mến và tự hào về quê hương, đất nước.
Vì vậy bồi dưỡng và phát huy vốn dân ca cho học sinh Tiểu học luôn là
tiền đề đầu tiên trong việc giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc. Như lời dặn dò cuối
cùng của Bác Hồ trước lúc Người ra đi …rằng đã yêu Tổ Quốc mình, càng
yêu tha thiết những khúc hát Dân ca….
II. Những vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu
Trong giai đoạn hiện nay việc xây dựng cơng nghiệp hố, hiện đại hóa đất
nước ngang tầm với thời đại mới, phù hợp với sự phát triển của xã hội phụ thuộc
rất nhiều vào nền giáo dục. Vì vậy, địi hỏi giáo dục nghệ thuật phải có sự đổi
mới. Mục tiêu đặt ra là giáo viên phải tìm tịi, nghiên cứu nắm vững chương
trình dạy học. Mặt khác phải có khả năng tiếp cận, đổi mới phương pháp dạy
học thường xuyên, nhằm đáp ứng yêu cầu cao về hiệu quả, chất lượng chuyên
môn dạy và học.
Trường TH xã Thanh Hưng là trường thuộc vùng biên giới, đời sống dân
trí cịn hạn chế, một số học sinh nhà trường là con em đồng bào dân tộc, song
nhờ có việc đổi mới phương pháp dạy học Âm nhạc hiệu quả mà chất lượng học
sinh nhà trường có những chuyển biến rõ nét và đã được các cấp ghi nhận, từ nỗ
lực đó bản thân tơi sẽ nâng cao chất lượng dạy học để làm nên những thành công
qua các cuộc thi của ngành phát động và cao hơn cả là đức tính kiên trì, niềm
say mê, cần mẫn, khơng ngại gian khó của bản thân làm nên phong trào của nhà
trường đạt những thành tích đáng kể.
20


III. Kiến nghị và đề xuất
Để nâng cao chất lượng học tập bộ môn âm nhạc cho học sinh trường
Tiểu học xã Thanh Hưng tơi xin có một số kiến nghị như sau:
Tiếp tục bổ xung đồ dùng học tập, đồ dùng giảng dạy của bộ môn đáp ứng

nhu cầu học tập và phát triển của xã hội.
Thường xuyên động viên, khích lệ các em trong học tập, trong cơng tác
văn hóa văn nghệ đặc biệt là các em có năng khiếu nổi trội.
Tất cả những điều trên sẽ góp phần giúp các em học tập tốt hơn.
Để hoàn thành sáng kiến kinh nghiệm này tôi đã được sự giúp đỡ, quan
tâm ủng hộ của các đồng nghiệp trường Tiểu học xã Thanh Hưng. Do khả năng
và điều kiện còn hạn chế nên việc nghiên cứu không tránh khỏi những hạn chế
nhất định. Tơi rất mong được sự góp ý, chỉ đạo của các cấp lãnh đạo để sáng
kiến của tơi hồn thiện hơn và vận dụng tốt hơn cho những năm học sau.
Sáng kiến trên không chỉ áp dụng dạy học hát dân ca cho riêng khối lớp 3
mà có thể áp dụng cho các khối lớp khác. Tuy nhiên theo năng lực của từng giáo
viên và đối tượng học sinh có thể áp dụng để đạt hiệu quả đổi mới trên.
Tôi xin chân trọng cảm ơn!
Thanh Hưng, Ngày tháng năm 2021
Người viết

Nguyễn Thị Thanh Tâm
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1.SGK Âm nhạc lớp 3
2.Thiết kế bài giảng Âm nhạc lớp 3
3.Tuyển tập các ca khúc dành cho thiếu nhi
4.Tìm kiếm thông tin trên mạng Internet
21


22