Sự hình thành và phát triển của các bộ máy tổ chức kiểm toán Việt Nam

Lời mở đầu
Sau khi giải phóng miền Nam, thống nhất đất nớc, cả nớc ta đã bắt tay vào
công cuộc khôi phục nền kinh tế và xây dựng đất nớc tiến lên chủ nghĩa xã hội.
Trong giai đoạn đầu, chính sách kinh tế kế hoạch hoá tập trung của Đảng và Nhà
nớc tỏ ra rất có hiệu quả với tốc độ tăng trởng kinh tế nhanh, nhng càng về sau, nó
càng bộc lộ những yếu kém, lạc hậu, không phù hợp với sự phát triển của thời đại,
kìm hãm sự phát triển của nền kinh tế Việt nam. Do đó, để bắt kịp với xu thế của
thời đại, năm 1986, Đảng và Nhà nớc ta đã có chính sách mới, chuyển đổi nền
kinh tế nớc ta từ cơ chế kế hoạch hoá tập trung sang cơ chế thị trờng nhằm hoạt
động có hiệu quả hơn.
Sự chuyển đổi này có rất nhiều vấn đề bức xúc cần phải giải quyết về mặt lí
luận và thực tiễn, từ quản lí vĩ mô đến quản lí vi mô của nền kinh tế. Một trong
những vấn đề cấp bách đó là: phải đảm bảo các thông tin kinh tế qua lại trong các
mối quan hệ kinh tế giữa các pháp nhân, thể nhân, trong hoạt động quản lí vĩ mô
và vi mô của Nhà nớc về các hoạt động kinh tế xã hội phải đáng tin cậy, phải có sự
đảm bảo về mặt pháp lí và kinh tế đối với độ tin cậy các thông tin đó.. Đây chính
là vấn đề then chốt nhất để hạn chế các mặt tiêu cực của nền kinh tế thị trờng. Để
giải quyết vấn đề này, đồng thời với việc chuyển đổi cơ chế quản lí của Nhà nớc
trong nền kinh tế thị trờng, hệ thống bộ máy tổ chức kiểm toán Việt Nam đã ra
đời.
Vậy trong hơn một thập kỉ qua, hệ thống bộ máy tổ chức kiểm toán Việt
Nam đã hoạt động ra sao để góp phần vào công cuộc xây dựng và phát triển đất n-
ớc? Để trả lời cho câu hỏi này, và cũng để tìm hiểu rõ hơn về vấn đề này, em đã
chọn đề tài: Sự hình thành và phát triển của các bộ máy tổ chức kiểm toán Việt
Nam
1
Khái quát về kiểm toán
1. Bản chất, chức năng, ý nghĩa và tác dụng của kiểm toán.
1.1. Bản chất của kiểm toán
Bản chất của kiểm toán , nếu xét ở góc độ chung nhất, chính là sự kiểm tra
độc lập từ bên ngoài đợc thực hiện bởi một lực lợng có trình độ kĩ năng chuyên

môn cao, chịu trách nhiệm hoàn toàn về mặt pháp lí và kinh tế đối với các nhận
xét của mình về độ tin cậy của các thông tin đợc thẩm định. Nhà nớc cũng nh xã
hội sẽ quản lí và giám sát hoạt động kiểm tra này trên ba mặt chủ yếu: - Các thông
tin công khai phải tuân thủ các nguyên tắc và chuẩn mực chung đợc xã hội thừa
nhận.
- Hoạt động kiểm toán phải dựa vào các chuẩn mực chung.
- Mọi cá nhân, tổ chức có liên quan đến các sai sót hoặc xuyên tạc các thông
tin công khai để đánh lừa các pháp nhân hoặc thể nhân trong các mối quan hệ kinh
tế xã hội gây ra các thiệt hại thì pháp luật sẽ can thiệp để buộc các cá nhân tổ chức
có hành vi trên phải chịu trách nhiệm của mình cả về kinh tế và pháp lí đối với sự
sai lệch về thông tin và các thiệt hại đó.
Kiểm toán trong giai đoạn đầu của sự phát triển chủ yếu là kiểm tra, xác
nhận độ trung thực của báo cáo tài chính công khai nên có quan điểm cho rằng
kiểm toán là kiểm tra kế toán, tài chính độc lập. Nhng sự phát triển của nền kinh
tế thị trờng đã làm cho hoạt động của kiểm toán không ngừng mở rộng phạm vi
của mình. Từ chỗ chỉ kiểm tra các báo cáo tài chính và cho nhận xét, kiểm toán đã
tiến hành thẩm định và nêu nhận xét về độ tin cậy các thông tin có liên quan đến
cả hiệu quả các hoạt động quản lí cũng nh độ tuân thủ các quy tắc, quy định của
các nhà kinh tế - tài chính trong hoạt động của mình ở mức độ nào. Do đó, khái
niệm về kiểm toán đợc nhiều nhà khoa học thừa nhận, đó là: Kiểm toán là quá
trình mà theo đó một cá nhân độc lập có thẩm quyền thu thập và đánh giá các
bằng chứng về các thông tin số lợng có liên quan đến một tổ chức kinh tế cụ thể
nhằm mục đích xác định và báo cáo mức độ phù hợp giữa các thông tin số lợng đó
với các chuẩn mực đã xây dựng
2
1.2. Chức năng của kiểm toán:
Từ bản chất của kiểm toán có thể thấy kiểm toán có chức năng cơ bản là
xác minh và bày tỏ ý kiến.
1.2.1. Chức năng xác minh:
Chức năng xác minh nhằm khẳng định mức độ trung thực của tài liệu, tính

pháp lí của việc thực hiện các nghiệp vụ hay việc lập các báo cáo tài chính. Xác
minh là chức năng cơ bản nhất gắn liền với sự ra đời, tồn tại và phát triển của hoạt
động kiểm toán. Bản thân chức năng này không ngừng phát triển và đợc thể hiện
khác nhau tuỳ đối tợng cụ thể của kiểm toán. Đối với kiểm toán báo cáo tài chính,
việc xác minh đợc thực hiện theo 2 mặt:
- Tính trung thực của các con số.
- Tính hợp thức của các biểu mẫu phản ánh tình hình tài chính.
Đối với các thông tin đã đợc lợng hoá: Thông thờng, việc xác minh đợc thực
hiện trớc hết qua hệ thống kiểm soát nội bộ. Kết quả cuối cùng khi đã xác minh đ-
ợc điều chỉnh trực tiếp để có hệ thống thông tin tin cậy và lập các bảng khai tài
chính. Theo đó, kiểm toán trớc hết là xác minh thông tin.
Đối với các nghiệp vụ (hoạt động), chức năng xác minh của kiểm toán có
thể đợc thực hiện bởi hệ thống ngoại kiểm hay nội kiểm. Sản phẩm của hoạt động
xác minh này thờng là những biên bản. ở lĩnh vực này, kiểm toán hớng vào việc
thực hiện chức năng thứ hai là bày tỏ ý kiến.
1.2.2. Chức năng bày tỏ ý kiến
Bày tỏ ý kiến là đa ra ý kiến nhận xét của kiểm toán viên về tính trung thực,
mức độ hợp lí của các thông tin tài chính kế toán. Chức năng bày tỏ ý kiến có thể
đợc hiểu rộng với ý nghĩa cả kết luận về chất lợng thông tin và cả pháp lí, t vấn
qua xác minh:
- T vấn cho quản lí nhà nớc trong việc phát hiện sự bất cập của chế độ tài
chính kế toán, qua đó kiến nghị với các cơ quan quản lí nhà nớc xem xét, nghiên
cứu, hoàn thiện cho phù hợp.
- T vấn cho việc quản lí của các đơn vị đợc kiểm toán. Thông qua việc chỉ ra
những sai sót, yếu kém của hệ thống kiểm soát nội bộ, công tác quản lí tài chính,
kiểm toán viên gợi mở, đề xuất các biện pháp khắc phục hoàn thiện đối với đơn vị.
3
Trong nhiều trờng hợp, thông qua kiểm toán, các tổ chức đơn vị doanh nghiệp đã
kịp thời chấn chỉnh hệ thống kiểm soát nội bộ, chế độ quản lí tài chính ở đơn vị
mình. Qua đó khai thác có hiệu quả hơn năng lực tài chính phát triển đơn vị.

1.3. ý nghĩa và tác dụng của kiểm toán trong quản lí:
Kiểm toán không phải là hoạt động tự thân và vị thân. Kiểm toán sinh
ra từ yêu cầu của quản lí và phục vụ cho yêu cầu của quản lí. Từ đó có thể thấy rõ
ý nghĩa, tác dụng của kiểm toán trên nhiều mặt:
Thứ nhất, kiểm toán tạo niềm tin cho những ngời quan tâm. Trong cơ chế
thị trờng, có nhiều ngời quan tâm tới tình hình tài chính và sự phản ánh của nó
trong tài liệu kế toán, bao gồm:
- Các cơ quan nhà nớc
- Các nhà đầu t
- Các nhà quản trị doanh nghiệp và các nhà quản lí khác
- Ngời lao động
- Khách hàng, nhà cung cấp và những ngời quan tâm khác.....
Có thể nói việc tạo ra niểm tin cho những ngời quan tâm là yếu tố quyết
định sự ra đời và phát triển của kiểm toán với t cách là một hoạt động độc lập.
Thứ hai, kiểm toán góp phần hớng dẫn nghiệp vụ và củng cố nề nếp hoạt
động tài chính kế toán nói riêng và hoạt động của đơn vị kiểm toán nói chung.
Mọi hoạt động, đặc biệt là hoạt động tài chính, đều bao gồm những mối quan hệ
đa dạng, luôn biến đổi và đợc cấu thành bởi hàng loạt nghiệp vụ cụ thể. Tính phức
tạp của hoạt động này càng tăng lên bởi quan hệ chặt chẽ giữa các quan hệ tài
chính với lợi ích con ngời. Trong khi đó, thông tin kế toán là sự phản ánh của hoạt
động tài chính. Ngoài việc chứa đựng những phức tạp của các quan hệ tài chính,
thông tin kế toán còn là sản phẩm của quá trình xử lí thông tin bằng phơng pháp kĩ
thuật rất đặc thù. Do đó, nhu cầu hớng dẫn nghiệp vụ và củng cố nề nếp trong
quản lí tài chính càng có đòi hỏi thờng xuyên và ở mức độ cao hơn.
Thứ ba, kiểm toán góp phần nâng cao hiệu quả và năng lực quản lí. Kiểm
toán không chỉ xác minh rõ độ tin cậy của thông tin mà còn t vấn về quản lí. Vai
trò t vấn này đợc thấy rõ trong kiểm toán hiệu năng và hiệu quả quản lí.
2. Phân loại kiểm toán theo hệ thống bộ máy tổ chức
4
2.1. Kiểm toán nhà nớc ( KTNN )

KTNN là hệ thống bộ máy chuyên môn của nhà nớc thực hiện các chức
năng kiểm toán tài sản công. Theo đó, chức năng, nhiệm vụ của KTNN là:
- Thực hiện việc kiểm tra, xác nhận tính đúng đắn, hợp pháp của các tài liệu, số
liệu kế toán, báo cáo quyết toán của các cơ quan nhà nớc, các đơn vị sự nghiệp,
các đơn vị kinh tế nhà nớc và các đoàn thể, các tổ chức xã hội có sử dụng kinh phí
do ngân sách cấp.
- Tổ chức thực hiện chơng trình, kế hoạch kiểm toán đã đợc thủ tớng chính phủ
phê duyệt và những nhiệm vụ kiểm toán đột xuất do thủ tớng chính phủ giao, báo
cáo kết quả kiểm toán cho thủ tớng chính phủ, quốc hội và uỷ ban thờng vụ quốc
hội, cho các cơ quan nhà nớc khác theo quy định của chính phủ.
- Thông qua việc kiểm toán, thực hiện công tác t vấn, góp ý kiến với các đơn vị
đợc kiểm toán sửa chữa, khắc phục sai sót, vi phạm, chấn chỉnh công tác kế toán
của đơn vị để đảm bảo chỉ tiêu tiết kiệm và hiệu quả nhất. Đồng thời đề xuất với
thủ tớng chính phủ việc sửa đổi, cải tiến cơ chế quản lí tài chính kế toán cần thiết.
2.2. Kiểm toán độc lập ( KTĐL )
KTĐL là quá trình kiểm tra các số liệu, tài liệu của các doanh nghiệp (DN)
do các kiểm toán viên độc lập thực hiện để xác nhận tính trung thực, hợp lí của các
báo cáo tài chính và cung cấp kết quả kiểm toán cho những ngời trả phí kiểm toán
Các số liệu, tài liệu kế toán và báo cáo quyết toán của đơn vị đã đợc kiểm
tra, xác nhận của KTĐL là căn cứ tin cậy đáp ứng yêu cầu của đơn vị, của các cơ
quan quản lí nhà nớc và của tất cả các tổ chức, cá nhân có quan hệ và quan tâm tới
hoạt động của đơn vị. Ngoài chức năng chính là kiểm tra xác nhận tính trung thực,
hợp lí của các thông tin trong BCTC, các tổ chức KTĐL còn đợc thực hiện các
chức năng nh:
- Giám định tài chính kế toán
- Thực hiện các dịch vụ t vấn về quản lí tài chính kế toán, thuế
- Xác định giá trị vốn của DN trong các trờng hợp góp vốn liên doanh, cổ phần
hoá, phá sản......
2.3. Kiểm toán nội bộ (KTNB)
5

KTNB là một tổ chức kiểm toán do các đơn vị tổ chức (Bộ, ngành, đơn vị,
tổ chức, DN......) tự lập ra trong bộ máy quản lí của mình nhằm mục đích phục vụ
cho các yêu cầu quản lí, điều hành của các nhà quản lí của đơn vị.
Nhiệm vụ của KTNB:
- Quản lí và bảo vệ tài sản của đơn vị
- Rà soát lại hệ thống kế toán và các quy chế kiểm soát nội bộ có liên quan và
hoàn thiện hệ thống này.
- Kiểm tra, thẩm định tính xác thực của các thông tin tài chính mà các bộ phận
hữu quan đã cung cấp cho các nhà quản lí.
- Tuỳ theo yêu cầu của ngời lãnh đạo, KTNB sẽ thực hiện việc kiểm toán tuân
thủ, kiểm toán hoạt động hay kiểm toán tài chính.
quá trình hình thành và phát triển của các bộ máy tổ
chức kiểm toán Việt nam
1. Sự cần thiết phải hình thành các bộ máy tổ chức kiểm toán VN
Đi vào công cuộc đổi mới, Đảng ta đã khẳng định kinh tế thị trờng không
phải riêng có của CNTB, mà là sản phẩm, là thành tựu chung của xã hội loài ngời.
Hiện nay chúng ta đang xây dựng một nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần, vận
hành theo cơ chế thị trờng có sự quản lí của nhà nớc theo định hớng XHCN. Điều
khác cơ bản so với nền kinh tế thị trờng nói chung ở chỗ, nền kinh tế nớc ta do nhà
nớc XHCN quản lí và hớng đi lên CNXH. Vai trò quản lí của nhà nớc là giữ đúng
định hớng phát triển của nền kinh tế theo mục tiêu, quan điểm và đờng lối của
Đảng, phát huy những mặt tích cực, đồng thời hạn chế đến mức thấp nhất những
tác động tiêu cực vốn có của nền kinh tế thị trờng. Hơn 10 năm qua đã chứng tỏ đ-
ờng lối đổi mới đúng đắn của Đảng ta. Nền kinh tế nớc ta đã ra khỏi khủng hoảng
và đạt đợc những thành tựu đáng kể, nhân dân phấn khởi, thế giới đánh giá cao và
khích lệ. Tuy nhiên, những mặt trái của cơ chế thị trờng cũng ngày càng bộc lộ rõ
nét và gây ảnh hởng không nhỏ, thậm chí có một số biểu hiện đáng lo ngại về kinh
tế xã hội. Mặc dù chúng ta có nhiều cố gắng ngăn chặn và xử lí, song tình trạng
buôn lậu, tham nhũng, hoạt động kinh doanh trái pháp luật, trốn thuế,...gây thất
6

thoát ngân sách, tài sản nhà nớc ngày càng lớn và khá phổ biến ở nhiều nơi. Ví
dụ : Vụ Tamexco thất thoát khoảng 400 tỉ đồng, vụ Tân Trờng Sanh khoảng vài
nghìn tỉ đồng, vụ Epco-Minh Phụng tới nhiều nghìn tỉ đồng...
Một nguyên nhân chủ yếu của tình hình trên, đó là: Khi đi vào kinh tế thị tr-
ờng chúng ta đã quá chậm và cha tập trung đúng mức cần thiết cho việc hình thành
và tăng năng lực hệ thống kiểm toán bao gồm: KTNN, KTĐL và KTNB các đơn vị
kinh tế cơ sở, trớc hết là doanh nghiệp nhà nớc. Kinh nghiệm thế giới cho thấy là ở
mọi nớc kinh tế thị trờng phát triển đều cần phải có hệ thống kiểm toán mạnh. Có
thể nói đây là một công cụ đắc lực không thể thiếu để quản lí kinh tế của mỗi quốc
gia.
Bên cạnh đó, chặng đờng gần hai mơi năm chuyển từ nền kinh tế hoạt động
theo cơ chế tập trung quan liêu bao cấp sang nền kinh tế hoạt động theo cơ chế thị
trờng có sự quản lí của nhà nớc, tuy ngắn ngủi nhng đã tạo ra sức sống cho nền
kinh tế, mở ra những cơ hội mới, những thách thức mới cho các nhà doanh nghiệp
Việt Nam. Các DN phải hoạt động theo những quy luật của nền kinh tế thị trờng
để có thể tồn tại và phát triển. Trong quá trình hoạt động, các DN cần phải có
trách nhiệm trong việc tổ chức và huy động vốn sao cho có hiệu quả nhất trên cơ
sở tôn trọng các nguyên tắc tài chính tín dụng và chấp hành luật pháp. Việc thờng
xuyên tiến hành phân tích tình hình tài chính sẽ giúp cho các DN, các cơ quan cấp
trên, cơ quan chủ quản, những nhà đầu t, những công ty liên doanh liên kết....thấy
rõ thực trạng hoạt động tài chính, xác định đầy đủ và đúng đắn nguyên nhân mức
độ ảnh hởng của các nhân tố đến tình hình tài chính của đơn vị. Mà đứng ở những
góc độ khác nhau, mỗi cơ quan đơn vị tìm hiểu về khía cạnh tài chính khác nhau
nhằm có những quyết định đúng đắn và thiết thực cho đơn vị, cơ quan của mình.
Nhng đứng trớc thực trạng của nền kinh tế Việt Nam, liệu những con số
trong báo cáo tài chính có đủ để làm yên lòng những cơ quan chủ quản và những
nhà đầu t không? Nh vậy thì việc phân tích các BCTC có cần thiết nữa hay không?
Nhiều vấn đề liên quan đợc đặt ra quanh vấn đề BCTC có trung thực đúng nh hoạt
động của đơn vị trong một thời kì hoạt động nhất định không? Quả thật, chúng ta
biết rằng các BCTC hàng năm do các DN lập ra là đối tợng quan tâm của rất nhiều

ngời: chủ DN, các cổ đông, các hội viên hội đồng quản trị, chủ đầu tu, ngân
7
hàng....Ngoài ra, các BCTC cũng rất cần thiết cho các cơ quan thuế, cơ quan chủ
quản của đơn vị....Tuy mỗi đối tợng quan tâm đến BCTC của DN ở mỗi góc độ
khác nhau nhng nhìn chung đều có cùng mong muốn, nguyện vọng là đợc sử dụng
những thông tin đó có độ tin cậy cao, chính xác và trung thực. Chính nguyên nhân
sâu xa này, mới nảy sinh ra nhu cầu là cần có một bên thứ ba, độc lập và khách
quan có kĩ năng nghiệp vụ, địa vị và trách nhiệm pháp lí kiểm tra và đa ra lời kết
luận là BCTC của DN lập ra có phản ánh đúng thực trạng tài chính của DN
không....Và từ đây hoạt động kiểm toán độc lập thật sự là cần thiết cho các doanh
nghiệp trong các hoạt động kinh doanh trên thơng trờng vốn có nhiều rủi ro.
Từ những điều phân tích trên, ta thấy, việc hình thành và phát triển hệ thống
bộ máy tổ chức kiểm toán Việt Nam trong điều kiện hiện nay là hết sức cần thiết.
Do đó, để nền kinh tế thị trờng hoạt động hiệu quả hơn, hạn chế đợc tiêu cực, từ
năm 1991, hệ thống bộ máy tổ chức kiểm toán Việt Nam chính thức hình thành,
mà khởi đầu là KTĐL.
2. Quá trình hình thành và phát triển của các bộ máy tổ chức kiểm toán
Việt Nam
2.1. KTĐL:
Có thể nói rằng, sự mong muốn có các BCTC trung thực đã tồn tại ngay từ
khi các cá nhân có quan hệ hợp đồng với ngời khác. Cũng nh các loại kiểm toán
khác, KTĐL ra đời xuất phát từ nhu cầu khách quan kiểm tra và xác nhận độ tin
cậy của BCTC theo các chuẩn mực và nguyên tắc đã đợc xây dựng. KTĐL ra đời
và phát triển cùng với sự phát triển của nền kinh tế thị trờng. ở nớc ta, hoạt động
KTĐL đã hình thành và phát triển từ trớc ngày giải phóng miền Nam: Các văn
phòng hoạt động độc lập với các kế toán viên công chứng hoặc các giám định viên
kế toán và cả văn phòng kiểm soát quốc tế nh SGV, Arthur Andersen, Price
Waterhouse.....Sau thống nhất đất nớc, trong cơ chế kế hoạch hoá tập trung, KTĐL
không tồn tại. Vì vậy, có thể nói KTĐL mới thực sự xuất hiện từ sau khi chuyển
đổi cơ chế kinh tế. Từ khi chuyển sang nền kinh tế thị trờng có sự quản lí của nhà

nớc, nhu cầu kiểm toán các đơn vị có vốn đầu t đầu t nớc ngoài theo luật đầu t nớc
ngoài, các chơng trình tín dụng, phát triển, viện trợ quốc tế là khách quan và ngày
càng tăng. Sự phát triển nhanh chóng của các doanh nghiệp t nhân, công ty trách
8
nhiệm hữu hạn, công ty cổ phần, ngân hàng t nhân, sự xuất hiện thị trờng chứng
khoán....và xu hớng cổ phần hoá một số DNNN cũng đòi hỏi phải có dịch vụ
KTĐL.
Để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của nền kinh tế, ngày 13/5/1991, theo
giấy phép số 957/PPLT của thủ tớng chính phủ, Bộ Tài chính đã kí quyết định
thành lập 2 công ty: Công ty kiểm toán Việt Nam với tên giao dịch là VACO
( quyết định 165-TC/QĐ/TCCB ) và công ty dịch vụ kế toán Việt Nam với tên giao
dịch là ASC ( quyết định 164-TC/QĐ/TCCB ), sau này đổi tên là công ty dịch vụ t
vấn tài chính, kế toán, kiểm toán - AASC ( quyết định 639-TC/QĐ/TCCB ngày
14/9/1993 ). Sự ra đời và hoạt động có hiệu quả của VACO và AASC đánh dấu sự
mở đầu tốt đẹp của dịch vụ KTĐL ở Việt Nam. Với cơng vị là các công ty đầu
ngành, VACO và AASC đã có nhiều đóng góp không chỉ trong việc phát triển
công ty, mở rộng địa bàn kiểm toán mà cả trong việc cộng tác với các công ty và
tổ chức nớc ngoài phát triển sự nghiệp kiểm toán Việt Nam. Cũng trong năm 1991,
công ty Ernst and Young là công ty kiểm toán nớc ngoài đầu tiên đợc nhà nớc
Việt Nam cho chấp nhận lập văn phòng hoạt động tại Việt Nam. Từ năm 1993, tr-
ớc đòi hỏi của thị trờng và dịch vụ tài chính, kế toán và kiểm toán, nhà nớc đã
khuyến khích phát triển đa dạng các thành phần kinh tế và hợp tác với nớc ngoài.
Vì thế, nhiều công ty kiểm toán thuộc các thành phần kinh tế, dới nhiều hình thức
pháp lí khác nhau đã lần lợt ra đời. Cho đến nay, chúng ta đã có 34 công ty thuộc
mọi thành phần kinh tế, một sự phát triển nhanh chóng mà theo đánh giá của
nhiều nghiên cứu tài chính thì bằng 30 năm phát triển KTĐL ở một số nớc.
Sự trởng thành của KTĐL, trớc hết là ở đội ngũ kiểm toán viên (KTV)
chuyên nghiệp. Ngay từ khi thành lập, các công ty kiểm toán đã rất chú trọng đến
việc tuyển chọn KTV và nâng cao chất lợng đội ngũ nhân viên. Tháng 10/1994,
lần đầu tiên Bộ Tài chính tổ chức thi tuyển và cấp chứng chỉ đặc cách cho 49 ngời

đủ điều kiện , tiêu chuẩn KTV chuyên nghiệp. Đến 30/11/2001, Bộ Tài chính đã tổ
chức 8 kì thi tuyển KTV cho ngời Việt Nam, 3 kì thi sát hạch cho ngời nớc ngoài
và đã cấp 531 chứng chỉ KTV cho những ngời đạt tiêu chuẩn. Cũng đến
30/11/2001, cả nớc có 2127 nhân viên làm việc trong 34 công ty kế toán, kiểm
toán, trong đó có: 1395 nhân viên chuyên nghiệp, có 487 KTV gồm: 396 KTV ng-
9
ời Việt Nam và 38 KTV ngời nớc ngoài. Trong các KTV ngời Việt Nam,. đã có
16 ngời đạt trình độ và đợc cấp chứng chỉ KTV quốc tế. Nhìn chung đội ngũ KTV
ngời Việt Nam đã tăng lên đáng kể. Trình độ chuyên môn và kinh nghiệm nghề
nghiệp đã thành thục hơn nhiều. Đặc biệt, để đáp ứng yêu cầu thực tế phát sinh, tổ
chức quốc tế là Viện kế toán viên công chứng Anh quốc (ACCA) đã thực hiện ch-
ơng trình đào tạo cơ bản theo tiêu chuẩn quốc tế cho KTV ở Việt Nam. Tháng
5/2001, ACCA đã cấp chứng chỉ CPA của Anh cho 9 ngời Việt Nam đầu tiên đã
tốt nghiệp. Chơng trình này sẽ đợc tiếp tục với sự hợp tác của Bộ Tài chính Việt
Nam.
Chính sự phát triển đông đảo của đội ngũ KTV đã mở rộng và làm phong
phú thêm các loại hình dịch vụ kiểm toán và kế toán. Cùng với sự phát triển về số
lợng công ty và quy mô từng công ty, các dịch vụ do các công ty kiểm toán cung
cấp đã không ngừng đa dạng hoá theo hớng mở rộng từng loại dịch vụ chi tiết
trong dịch vụ kiểm toán (nh kiểm toán BCTC, kiểm toán hoạt động, kiểm toán
tuân thủ, kiểm toán soát xét, kiểm toán báo cáo quyết toán vốn đầu t XDCB), mở
rộng dịch vụ t vấn (nh t vấn kế toán, tài chính, t vấn quản lí, thuế, t vấn đầu t, luật;
t vấn sáp nhập, giải thể DN....), dịch vụ tin học, dịch vụ thẩm định, định giá tài
sản, dịch vụ tuyển dụng, đào tạo bồi dỡng nghiệp vụ, cung cấp thông tin.....
Trong hơn 10 năm qua, ngành kiểm toán tuy còn rất non trẻ song đã có
những tiến bộ đáng kể. Hoạt động kiểm toán đã phát triển nhanh về số lợng và quy
mô từng công ty kiểm toán cũng nh nâng cao năng lực chuyên môn, chất lợng dịch
vụ cung cấp cho khách hàng. Hầu hết các dịch vụ cung cấp cho khách hàng ngày
càng đợc tín nhiệm, đợc xã hội thừa nhận. Thông qua các hoạt động dịch vụ kiểm
toán và t vấn tài chính, kế toán, các công ty kiểm toán đã góp phần phổ cập cơ chế

chính sách kinh tế tài chính, ngăn ngừa lãng phí, tham nhũng, góp phần thực hiện
công khai minh bạch BCTC, phục vụ đắc lực cho công tác quản lí, điều hành kinh
tế tài chính của nhà nớc và hoạt động kinh doanh của các DN.
Thông qua dịch vụ kiểm toán và kế toán, đặc biệt là kiểm toán BCTC, các
công ty đã góp phần giúp các DN, các dự án quốc tế, các đơn vị hành chính sự
nghiệp nắm bắt đợc kịp thời, đầy đủ và tuân thủ đờng lối , chính sách kinh tế tài
chính, loại bỏ đợc chi phí bất hợp lí, tạo lập đợc những thông tin tin cậy, từng bớc
10
đa công tác quản lí tài chính, kế toán trong các doanh nghiệp vào nề nếp...., hoạt
động KTĐL đã xác định đợc vị trí trong nền kinh tế thị trờng và góp phần quan
trọng trong việc làm lành mạnh hoá môi trờng đầu t và nền tài chính quốc gia.
Thực trạng hoạt động và phát triển của một số công ty KTĐL tiêu biểu ở
Việt Nam
a. Công ty kiểm toán Việt Nam VACO:
VACO là công ty kiểm toán đầu tiên của Việt Nam đợc thành lập. Qua 6
năm hoạt động, phát triển và hợp tác, đến tháng 10/1997, VACO đã trở thành
thành viên của hãng Deloitte Touche Tohmatsu quốc tế (DTT) - một trong 5 hãng
kiểm toán hàng đầu thế giới. VACO hiện tại là công ty kiểm toán duy nhất tại Việt
Nam đạt trình độ quốc tế, là đại diện của DTT tại Việt Nam. Thông qua hình thức
hợp tác tối u với DTT, đồng thời biết khai thác tốt lợi thế của mình (tập thể đội
ngũ KTV tinh nhuệ đạt trình độ quốc tế đợc đào tạo có hệ thống trong và ngoài n-
ớc; bộ máy quản lí là ban giám đốc của VACO am hiểu sâu sắc về tập quán kinh
doanh, luật pháp Việt Nam). VACO đã đạt đợc những thành tựu đáng kể trong 9
năm kể từ ngày thành lập, góp phần vào sự thành công của ngành kiểm toán còn
non trẻ tại Việt Nam .
Trong 9 năm qua, VACO đã kí kết và thực hiện hợp đồng cho hơn 3000
khách hàng trong và ngoài nớc. Riêng năm 1999, VACO đã kí hơn 450 hợp đồng
cung cấp dịch vụ kiểm toán và t vấn cho nhiều loại hình khách hàng, tăng 134% so
với năm 1998 và tăng gấp nhiều lần so với những năm đầu phát triển. Các dịch vụ
kiểm toán của công ty chủ yếu tập trung vào các dự án do ngân hàng và các tổ

chức quốc tế tài trợ (ngân hàng thế giới, ngân hàng phát triển châu á); các tổng
công ty lớn đầu ngành ở Việt Nam nh: Tổng công ty Điện lực Việt Nam, tổng
công ty Hàng không Việt Nam, tổng công ty Dầu khí, tổng công ty Than, tổng
công ty Ximăng, tổng công ty Thuốc lá, tổng công ty Cao su, tổng công ty Bu
chính viễn thông, tổng công ty Xăng dầu, tổng công ty Dệt may Việt Nam....
Nhằm đa dạng hóa khách hàng và dịch vụ, VACO đã mở rộng dịch vụ kiểm
toán cho các ngân hàng thơng mại, các công ty tài chính, các công ty cho thuê tài
chính, các công ty bảo hiểm và mở rộng dịch vụ t vấn thuế, quản lí, kế toán, t vấn
đầu t, đặt văn phòng đại diện, chi nhánh công ty nớc ngoài, trợ giúp cho các nhà
11
đầu t trong và ngoài nớc hoạt động có hiệu quả. Với phơng châm cung cấp dịch vụ
có chất lợng tốt nhất cho khách hàng, tranh thủ sự giúp đỡ về kĩ thuật của các
chuyên gia nớc ngoài, cán bộ, KTV của VACO đã cố gắng, nỗ lực không ngừng.
Dịch vụ của công ty đã đợc khách hàng đánh giá là ngang tầm với chất lợng dịch
vụ của các công ty danh tiếng quốc tế.
Trong quá trình hoạt động của mình, VACO luôn luôn theo sát các chủ tr-
ơng, đờng lối chính sách của Đảng và Nhà nớc cũng nh các chỉ tiêu định hớng và
sự chỉ đạo trực tiếp của bộ Tài chính. Cùng với sự hợp tác chặt chẽ với công ty
DTT, công ty đã phát huy nội lực của mình để không ngừng phát triển trở thành
công ty mạnh nhất trong tổng số các công ty kiểm toán ở Việt Nam. Năm 1999,
doanh thu công ty tăng 122% so với doanh thu năm 1998, nộp ngân sách nhà nớc
135% so với năm 1998. Có thể nói năm 1999, VACO đã gặt hái đợc những thành
công rất đáng khích lệ. Công ty đã góp phần tuyên truyền, hớng dẫn và đa hai luật
thuế mới là thuế giá trị gia tăng (GTGT) và thuế thu nhập DN (TNDN) vào hoạt
động kinh doanh của các DN, bằng phơng thức:
- Tổ chức nhiều cuộc hội thảo đào tạo và hớng dẫn về thuế cho các DN có
vốn đầu t nớc ngoài và DNNN.
- Phát hành các bản tin hàng tháng bằng tiếng Anh, tiếng Việt về văn bản
pháp luật và thuế nhằm thờng xuyên cập nhật và cung cấp thông tin cho các DN
Trong quá trình hệ thống hoá, xây dựng và ban hành các chuẩn mực kế toán

và kiểm toán Việt Nam, VACO đã đóng góp tích cực vào việc soạn thảo và ban
hành các chuẩn mực này. VACO đã cung cấp cho vụ chế độ kế toán những tài
liệu, sách mới cập nhật về thực hành chuẩn mực kế toán và kiểm toán quốc tế do
liên đoàn kế toán quốc tế và tổ chức IAFC ban hành.
9 năm qua là những năm VACO hoạt động trong điều kiện kinh tế khó khăn
và nhiều biến động do bị ảnh hởng ít nhiều của khủng hoảng tài chính trong khu
vực, là những năm đầu mở cửa nền kinh tế, những năm đầu thực hiện luật thuế
GTGT và thuế TNDN, công ty cũng phải cạnh tranh gay gắt với các công ty kiểm
toán có hạng trên thế giới của các hãng kiểm toán thế giới tại Việt Nam nh công ty
Price Water House Coopers; công ty KPMG; công ty E+Y; công ty A+A nhng
VACO vẫn đợc đánh giá là con chim đầu đàn của ngành kiểm toán Việt Nam .
12