Xây dựng chế độ dinh dưỡng cho vận động viên môn Bóng đá

Chuyên san Phát triển Khoa học và Công nghệ số 5 (2), 2019

XÂY DỰNG CHẾ ĐỘ DINH DƯỠNG CHO VẬN ĐỘNG VIÊN MƠN BĨNG ĐÁ
Vũ Cơng Trường*, Đỗ Đăng Bình
Trường Đại học Sư phạm Thể dục Thể thao TP. Hồ Chí Minh
*Tác giả liên lạc:
(Ngày nhận bài: 30/3/2019; Ngày duyệt đăng: 22/5/2019)
TÓM TẮT
Một chế độ ăn hợp lý là chế độ ăn cung cấp đủ năng lượng và các chất dinh dưỡng (chất
bột, chất đạm, chất béo, vitamin, khoáng chất và nước) theo nhu cầu của cơ thể. Bài
viết tập trung làm rõ đặc điểm của một chế độ dinh dưỡng hợp lý cho vận động viên
bóng đá. Nhằm đáp ứng nhu cầu hoạt động và hồi phục của cầu thủ. Trên cơ sở đó cơng
trình đã thiết kế được một chế độ dinh dưỡng hoàn thiện và hợp lý giúp cho cầu thủ có
nguồn dinh dưỡng đảm bảo và tốt nhất.
Từ khóa: Chế độ dinh dưỡng, vận động viên, bóng đá.
BUILDING NUTRITION DIET FOR FOOTBALLERS
Vu Cong Truong*, Do Dang Binh
Ho Chi Minh City University of Physical Education and Sport
*Corresponding Author:
ABSTRACT
A reasonable diet is a diet that provides enough energy and nutrient (powdered
substances, protein, fats, vitamins, minerals and water) according to the body's needs.
The article focuses on clarifying the characteristics of a reasonable diet for footballers
to meet the needs of their activities and recovery. On that basis, the study has given out
a complete and reasonable nutrition diet to help players have the best nutrition source.
Keywords: Nutrition diet, athletes, football.
viên bóng đá lập được những thành tích tốt
nhất là khẩu phần ăn luôn cung cấp đủ
năng lượng, đa dạng nhiều loại thực phẩm
và các chất sinh năng lượng được ăn theo
một tỷ lệ cân đối và hợp lý.

TỔNG QUAN
Những năm gần đây, các vấn đề về thể lực
của cầu thủ bóng đá Việt Nam được chú
trọng nhiều hơn. Việc cải thiện về thể hình
và thể chất khơng phải là một sớm một
chiều, nó dựa vào nhiều yếu tố khác nhau
cả bên trong lẫn bên ngoài cơ thể. Ngoài
những bài tập phát triển thể chất thể hình
mà các chuyên gia, các huấn luyện viên
chuyên gia còn đưa ra quan điểm là cần tập
trung vào khâu dinh dưỡng cho cầu thủ.
Để đáp ứng được nhu cầu dinh dưỡng cho
cầu thủ thì cần phải tập trung vào khẩu
phần ăn. Khẩu phần ăn phải cung cấp đủ
năng lượng và chất dinh dưỡng. Nghĩa là
tổng lượng calories của khẩu phần ăn hàng
ngày đủ cho các hoạt động chuyển hóa của
cơ thể, cho tăng trưởng, làm việc, vận
động và luyện tập.
Chế độ ăn được khuyến cáo giúp vận động

VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP
Đối tượng nghiên cứu: Chế độ dinh dưỡng
cho vận động viên bóng đá.
Khách thể nghiên cứu: Bác sỹ, chuyên gia
dinh dưỡng, huấn luyện viên.
Phương pháp phân tích và tổng hợp tài
liệu: Phương pháp này được sử dụng nhằm
hệ thống hóa các kiến thức có liên quan

đến lĩnh vực nghiên cứu, là cơ sở quan
trọng để tác giả xây dựng chế độ dinh
dưỡng cho vận động viên bóng đá.
Khi sử dụng phương pháp nghiên cứu này
chúng tôi đã tham khảo nhiều nguồn tài
liệu khác nhau, chủ yếu là các tài liệu
63


Chuyên san Phát triển Khoa học và Công nghệ số 5 (2), 2019

thuộc phạm vi dinh dưỡng của Viện dinh
dưỡng quốc gia, Trung tâm dinh dưỡng
Thành phố Hồ Chí Minh.
Phương pháp chuyên gia: Phương pháp
chuyên gia là phương pháp điều tra qua
đánh giá của các chuyên gia về vấn đề,
một sự kiện khoa học nào đó. Đây là
phương pháp sử dụng trí tuệ, khai thác ý
kiến đánh giá của các chun gia có trình
độ cao để xem xét, nhận định một vấn đề,
một sự kiện khoa học để tìm ra giải pháp
tối ưu cho vấn đề, sự kiện đó.
Phương pháp chuyên gia rất cần thiết cho
người nghiên cứu không chỉ trong q
trình nghiên cứu mà cịn cả trong q trình
nghiệm thu, đánh giá kết quả, hoặc thậm
chí cả trong quá trình đề xuất giả thuyết
nghiên cứu, lựa chọn phương pháp nghiên
cứu, củng cố các luận cứ,…

Phương pháp chuyên gia là phương pháp
có ý nghĩa kinh tế, nó tiết kiệm về thời
gian, sức lực, tài chính để triển khai nghiên
cứu. Tuy nhiên nó chủ yếu dựa trên cơ sở
trực cảm hay kinh nghiệm của chuyên gia,
vì vậy chỉ nên sử dụng khi các phương
pháp khơng có điều kiện thực hiện, khơng
thể thực hiện được hoặc có thể sử dụng
phối hợp với các phương pháp khác.
KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN
Chế độ ăn, uống hợp lý
Chế độ ăn uống gồm số lần ăn, thời gian ăn
và thức ăn. Chế độ ăn uống hợp lý có lợi
cho tiêu hố và hấp thụ thức ăn. Nên ăn
đúng giờ, vận động viên không nên uống
rượu và các chất kích thích mạnh. Vận
động viên ngồi ba bữa ăn chính tốt nhất
nên có 1-2 lần ăn phụ, nhất là những người
trẻ có khả năng tiêu hao năng lượng nhiều
hơn. Nhiều cơng trình nghiên cứu cho
thấy, tăng số lần bữa ăn khơng những có
lợi cho sức khoẻ mà cịn nâng cao hiệu suất
vận động. Bữa ăn thêm nên cung cấp
khoảng 5-10% tổng năng lượng của cả
ngày. Thời gian ăn có khoảng cách nhất
định đối với giờ tập hoặc thi đấu, đặc biệt
là đối với ba bữa chính - sáng, trưa, chiều.
Sau tập luyện cần nghỉ 30 phút rồi mới ăn.
64

Nếu tập nặng thì cần nghỉ nhiều hơn,
khoảng 45 phút. Nói chung nên tiến hành
tập luyện sau khi ăn 1,5-2,5 giờ, bởi vì khi
dạ dày đầy thức ăn cơ hồnh nâng cao gây
khó khăn cho sự thở.
Mặt khác, sau khi ăn có 25% lượng máu cơ
thể tập trung cho cơ quan tiêu hoá, nếu tập,
máu lại dồn đến các cơ quan vận động, cơ
quan tiêu hố chỉ cịn lại 3%. Ðiều đó ảnh
hưởng khơng tốt tới việc tiêu hố thức ăn,
dễ gây đau bụng, nôn mửa. Do vậy sau khi
ăn không nên vận động ngay. Vấn đề ăn
thêm trong khi thi đấu hoặc ăn lúc nghỉ
giữa thi đấu là có thể được, song các thức
ăn phải đễ tiêu, dễ hấp thụ, khơng tạo gánh
nặng cho bộ máy tiêu hốCác thức ăn mỡ
và đạm không được ăn nhiều vào bữa tối
để tránh đường huyết tiếp tục tăng cao, gây
khó ngủ.
Trong quá trình tập luyện và thi đấu, cơ thể
mất nhiều nước nên trong thành phần dinh
dưỡng phải bổ sung nước để tránh khả
năng mất nước cho cơ thể vận động viên.
Trước khi tập hoặc thi đấu: Các thức uống
chứa cồn (như bia) cầntránh từ đêm trước
vì tác dụng lợi tiểu gây mất nước. Bất cứ
vì lý do gì làm cơ thể thiếu nước (do cố ý
giảm cân nặng chẳng hạn) cũng cần bù đủ
nước ngay trước trận đấu. Cho vận động
viên uống nhiều nước trong các ngày trước

thi đấu (kiểm tra thấy nước tiểu nhạt màu).
Trong 10-30 phút trước trận đấu cần uống
400-600ml nước. Uống sớm hơn thời gian
trên có thể gây buồn tiểu khi bắt đầu thi
đấu.
Trong quá trình tập luyện hoặc thi đấu:
Ngoại trừ các cuộc thi dưới 30 phút, còn
lại cần cung cấp nước đều đặn cho vận
động viên trước khi có nhu cầu khát. Uống
đều đặn lượng nhỏ nước có tác dụng tốt và
dễ được chấp nhận hơn. Vận động viên nên
được khuyến khích uống 100-200ml nước
mỗi 15-20 phút. Tuy nhiên số lượng nước
thực sự được uống vào phụ thuộc vào mức
độ mất mồ hôi, sự ưa thích đối với loại
nước uống và khả năng chịu đựng của dạ
dày.
Sau khi vận động: Thông thường trong thời


Chuyên san Phát triển Khoa học và Công nghệ số 5 (2), 2019

gian thi đấu vận động viên uống 500600ml/giờ vẫn còn thiếu hụt so với lượng
nước mất, do vậy cần bồi hồn nước ngay
sau đó đặc biệt nết có các được thi đấu tiếp
theo.
Uống nước chín đơn thuần sau vận động
làm giảm Na/huyết tương và giảm áp suất
thẩm thấu, điều đó dẫn tới giảm cảm giác
khát và tăng lượng nước tiểu do vậy khơng

bồi hồn được lượng nước mất. Các nước
uống có chứa cacbonat natri (nước
khống) có hiệu quả tốt hơn.
Các nguyên tắc về dinh dưỡng cho cầu
thủ bóng đá
Dinh dưỡng đúng sẽ giúp cầu thủ bóng đá
có cơ hội trở thành ngôi sao. Bữa ăn hằng
ngày với những loại thực phẩm thông
thường, để nạp đủ năng lượng và các
dưỡng chất thiết yếu cho cơ thể, các cầu
thủ cần thực hiện bảy nguyên tắc sau:
Đáp ứng nhu cầu dinh dưỡng của từng cá
thể từng thời điểm;
Cung cấp đủ năng lượng và các chất dinh
dưỡng;
Chú ý vai trò của chất bột đường để cung
cấp đủ số lượng và loại bột đường phù hợp
với từng thời điểm;
Lựa chon thực phẩm đa dạng, phong phú,
giàu chất dinh dưỡng;
Cung cấp đủ nước;
Duy trì cân nặng lý tưởng và tỷ lệ mỡ của
cơ thể hợp lý;
Lưu ý khi dùng thuốc bổ và thực phẩm bổ
sung;
Để hiểu rõ và thực hành các nguyên tắc
này, Ban huấn luyện, Huấn luyện viên, nhà
quản lý và bản thân các vận động viên
bóng đá phải có kiến thức về dinh dưỡng,
thực phẩm và dinh dưỡng thể thao.

Những nhóm thực phẩm cơ bản
Mỗi loại thực phẩm sẽ cũng cấp một số
chất dinh dưỡng khác nhau, tùy vào hàm
lượng chất dinh dưỡng có nhiều trong thực
phẩm mà người ta chia làm các nhóm khác
nhau. Cầu thủ cần biết 6 nhóm thực phẩm
cần thiết:
Nhóm thực phẩm giàu chất bột đường;
Nhóm thực phầm giàu chất đạm;
65

Nhóm thực phẩm giàu chất béo;
Nhóm rau;
Nhóm trái cây;
Nhóm sữa và các sản phẩm từ sữa.
Ba nhóm dưỡng chất sinh năng lượng
Chất bột đường (carbonhydrate): Chất bột
đường có nhiều trong các loại thực phẩm
như cơm, bún, phở, ngũ cốc,... , các loại
đường và sản phẩm làm từ đường, đường
trong trái cây,... Đây cũng là nguồn cung
cấp năng lượng chủ yếu cho cơ thể. 1g
carbonhydrate cung cấp 4 kcal
Chất đạm (protein): Chất đạm có nhiều
trong các loại thịt cá, trứng, hải sản, đậu,
đỗ,... Protein là vật liệu tham gia vào cấu
trúc tất cả các loại tế bào trong cơ thể, cùng
với khung xương tạo nên hình thể bên
ngồi, tạo dịch tiêu hóa, tạo nội tiết tố, tạo
kháng thể giúp cơ thể chống bệnh.... và

cung cấp năng lượng.1g protein cung cấp
4 kcal
Chất béo (lipid): Nhóm thực phẩm giàu
chất béo gồm dầu, mỡ, bơ,... Chất béo là
thành phần của màng tế bào, của mơ não,
là dung mơi giúp hịa tan các vitamin A, D,
E, K được hấp thụ tốt vào cơ thể, chất béo
là nguồn cung cấp năng lượng cao cho cơ
thể. Trong ẩm thực chất béo giúp làm tăng
hương vị món ăn và làm ta có cảm giác no,
1g lipid cung cấp 9 kcal.
Nhóm rau và nhóm trái cây
Các loại rau củ, trái cây,... chứa nhiều
vitamin, chất khoáng, chất xơ cần thiết cho
cơ thể.
Lợi ích, vai trị của chất xơ
Chống táo bón;
Tạo điều kiện thuận lợi cho các vi khuẩn
có lợi trong đường ruột phát triển;
Điều hòa mức tăng đường huyết trong đồ
ăn;
Bài xuất cholesterol ra khỏi cơ thể đề
phòng bệnh sơ vỡ động mạch;
Giảm ung thử đường tiêu hóa.
Lợi ích, vai trò của các vitamin
Bảo đảm cho các quá trình chuyển hóa xảy
ra trong cơ thể;
Tăng sức đề kháng;
Chống hiện tượng oxy hóa trong cơ thể

Chuyên san Phát triển Khoa học và Công nghệ số 5 (2), 2019

Thực phẩm dinh dưỡng
Thành phần dinh dưỡng trong khẩu phần
ăn mỗi ngày giữ vai trò quan trọng trong
việc đảm bảo năng lượng trong hoạt động
tập luyện và thi đấu của cầu thủ. Tuy thế
thực phẩm đơn thuần cũng khơng thể
chuyển hóa đủ năng lượng cho các hoạt
động địi hỏi lượng vận động rất cao như
hoạt động trong các trận đấu, nên việc bổ
sung thực phẩm dinh dưỡng (dạng viên,
nén, lỏng, gel,...) phù hợp với hoạt động
thể chất là điều cần thiết để đảm bảo năng
lượng cho hoạt động thể chất với lượng
vận động cao.
Nhu cầu năng lượng của cầu thủ bóng
đá
Nhu cầu năng lượng của cầu thủ bóng đá
được tính tốn dựa vào tình trạng dinh
dưỡng, cân nặng, cường độ tập luyện, vị trí
thi đấu của cầu thủ, tần suất và thời gian
tập luyện. Theo tính tốn cầu thủ nam
chuyên nghiệp cần trung bình 5000 kcal
mỗi ngày để đáp ứng cho nhu cầu chuyển
hóa cơ bản, tăng trưởng, sinh hoạt, làm
việc thông thường và năng lượng cho tập
luyện thi đấu. Nhu cầu năng lượng sẽ thấp
hơn trong mùa nghỉ hoặc khi cầu thủ phải

nghỉ do chấn thương.
Năng lượng cho tập luyện: Năng lượng
cho tập luyện thay đổi tùy thuộc vào cường
dộ, tần suất và độ dài thời gian của các
buổi tập luyện. Khi không tập luyện
thường xuyên, hoặc chỉ thực hiện những
buổi tập ngắn, dễ dàng thì nhu cầu năng
lượng sẽ không cao.
Năng lượng cho thi đấu: Một cầu thủ
chuyên nghiệp thực hiện khoảng 150-250
động tác ngắn với cường độ cực mạnh và
chạy khoảng 13-15km trong suốt trận đấu,
vì vậy tổng năng lượng cần cho thi đấu của
một nam cầu thủ chuyên nghiệp nặng 75kg
là 1.800 kcal. Cầu thủ ở vị trí ít di chuyển
hơn , có mức di chuyển nhẹ hơn... sẽ cần
có mức năng lượng ít hơn và ngược lại.
Ngoài ra, nhu cầu về năng lượng của mỗi
cá thể cũng rất khác nhau.
Ước tính nhu cầu năng lượng cho cầu thủ
bóng đá: Cơng thức của Mullin được dùng

(chống lão hóa).
Lợi ích, vai trị của các chất khoáng
(canxi, phốt pho, kali, natri, clo, magie,
đồng, kẽm, i ốt, sắt,...)
Xúc tác hoạt động các men trong cơ thể.
Tham gia cấu tạo một số bộ phận.
Tham gia điều hòa hoạt động co cơ và sự
dẫn truyền của các xung dộng thần kinh.

Nhóm sữa và các sản phẩm từ sữa
Nhóm sữa và các sản phẩm từ sữa (sữa,
sữa chua, váng sữa, phơ mai,...) là nguồn
cung cấp năng lượng và vitamin, các
khống chất thiết yếu cho cơ thể. Sữa được
xem là nguồn cung cấp canxi chủ yếu của
cơ thể. Canxi đảm nhiệm nhiều chức năng
quan trọng như:
Duy trì đồ bền vững và sự phát triển tốt của
xương và răng.
Duy trì hoạt động co giãn cơ bắp ở các chi
và đặc biệt là cơ tim.
Hoạt hóa các enzyme, điều hịa hoạt động
của các hormone.
Tham gia q trình đơng máu.
Kích thích hoạt động thần kinh – cơ.
Nước và vận động viên bóng đá
Nước giữ vai trò quan trọng trong cơ thể
như tham gia vào phản ứng thủy phân,
phản ứng enzyme, phản ứng sinh năng
lượng và quá trình điều nhiệt, là thành
phần của dịch nội bào, ngoại bào, duy trì
PH máu, giúp đào thải các sản phẩm
chuyển hóa có hại ra khỏi cơ thể.
Cầu thủ bóng đá cần chủ động uống nhiều
nước hơn là dựa theo cơn khát nếu muốn
có thành tích cao, vì khả năng vận động và
phản xạ nhạy bén của các cầu thủ có liên
quan chặt chẽ với tình trạng mất nước: Mất
1% trọng lượng cơ thể do mất nước khả

năng vận động còn 90%, mất 2% khả năng
vận động còn 80%, mất đến 10% cơ thể
khơng cịn khả năng vận động và trụy tim
mạch. Khi tập luyện căng thẳng hay do thi
đấu với cường độ cao cầu thủ dễ dàng mất
1-2% trọng lượng cơ thể do ra quá nhiều
mồ hôi.
Nhu cầu nước của từng cầu thủ rất khác
nhau và còn phụ thuộc vào thời tiết, tần
suất, cường độ tập luyện và thi đấu.
66


Chuyên san Phát triển Khoa học và Công nghệ số 5 (2), 2019

phổ biến trên thế giới để ước tính nhu cầu dinh dưỡng trong từ thời điểm, biết lựa
năng lượng cho các vận động viên bóng đá chọn và sủ dụng thực phẩm thích hợp cho
chuyên nghiệp:
từng giai đoạn.
Nhu cầu năng lượng (kcal/ngày) = Trọng Một chế độ chế độ dinh dưỡng hợp lý sẽ
lượng cơ thể của VĐV (kg) x 2,2 x 35-50 giúp cầu thủ luôn khỏe mạnh và đạt được
nhiều thành cơng.
kcal
Ví dụ: Với cầu thủ nặng 70kg nhu cầu Các nội dung của dinh dưỡng hợp lý
năng lượng ước tính vào khoảng: 70 x 2,2 Cung cấp đủ năng lượng: Ăn đủ no và tỷ
x (35 đến 50) = 5.390 kcal đến 7.700 kcal. lệ các nhóm bột đường, đạm, béo hợp lý;
Vì vậy, cần điều chỉnh năng lượng theo Ăn đa dạng có đủ 5 nhóm thực phẩm bột
cân nặng, cường độ và tần suất tập luyện, đường, đạm, béo, rau, trái cây trong mỗi
vị trí cầu thủ và mùa thi đấu hay mùa nghỉ. bữa ăn chính;
Cách lên thực đơn hợp lý cung cấp đầy Bổ sung sữa và các sản phẩm từ sữa trong

khẩu phần ăn hàng ngày;
đủ năng lượng
Vận động viên bóng đá cần được cung cấp Dùng trên 20 loại thực phẩm mỗi ngày,
kiến thức về dinh dưỡng để biết nhu cầu không dùng quá nhiều 1 loại thực phẩm.
năng lượng của bản thân, nhu cầu chất
Bảng 1. Thực đơn 1 ngày ăn cho cầu thủ bóng đá
Thời gian
Món ăn
Số lượng
Lượng kcal
Bún bị
200g bún 100g bị
800 – 1.200
Bánh mì
100g
200
1 trái khoảng 80g
Sáng
Chuối chín tới
(80% tinh bột 20%
160
đường)
Sữa tươi
1ly khoảng 360ml
120
Sữa trái cây
1 hộp 180ml
60
Giữa sáng
Trái cây

1 quả táo
0,1
4 chén khoảng 500
Cơm trắng
1.500 – 1.700
-700g
Món mặn (thịt,
200g
500 - 800
cá,...)
Trưa
Rau
200g
320
Trái cây
1 quả cam
50
Sữa chua
1 hộp 60g
105
Sữa tươi
1 ly 180ml
60
Xế chiều
Trái cây
Nho 100g
0,5
4 chén khoảng 500
Cơm trắng
1.500 – 1.700

-700g
Món mặn (thịt,
200g
500 – 800
cá,...)
Chiều
Rau
200g
320
Bưởi 4 múi khoảng
Trái cây
10
100g
Nước
2 ly khoảng 200ml
Tối
Sữa tươi
1 ly 180 ml
60
Tổng lượng kcal của thực đơn 1 ngày ăn
67

6.265,6 – 7.665,6 kcal


Chuyên san Phát triển Khoa học và Công nghệ số 5 (2), 2019

Thực đơn này đáp ứng đủ nhu cầu năng
lượng theo công thức của Mullin đề ra
dành cho cầu thủ có trọng lượng từ 7080kg. Tùy vào trọng lượng của cầu thủ mà

ta có thể gia giảm thực đơn cũng như biến
tấu thực đơn để tránh tình trạng ngán thức
ăn của cầu thủ.

lực thì khơng thể nào trở thành một ngơi
sao.
Đề nghị
Qua kết quả nghiên cứu của cơng trình đã
xây dựng được cơ sở lý luận về chế độ dinh
dưỡng hợp lý cho vận động viên bóng đá
và đề xuất được thực đơn trong 1 ngày cho
vận động viên mơn bóng đá.
Đó là cơ sở để các huấn luyện viên, kỹ
thuật viên, chuyên gia dinh dưỡng tham
khảo, đối chiếu thơng qua kết quả nghiên
cứu của cơng trình các câu lạc bộ, trung
tâm huấn luyện, trung tâm đào tạo vận
động viên có thể nghiên cứu thêm và áp
dụng vào đặc điểm của mỗi đơn vị cho phù
hợp.

KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ
Kết luận
Chế độ ăn uống của cầu thủ bóng đá cực
kỳ quan trọng nếu muốn đạt được kết quả
tốt trong quá trình tập luyện và thi đấu.
Cầu thủ cần tuân thủ các nguyên tắc trên
bài để đạt được tới đỉnh cao. Nếu chỉ dựa
vào tài năng mà khơng có đủ thể trạng thể

TÀI LIỆU THAM KHẢO
ACKERMAN KATHRYN E., BAWAH TERENCE DR.; BANGSBO JENS PROF.
DR.; CHOMIAK JIRI DR. (2009). Football Medicine Manual 2nd Edition.
Federation Internationale de Football Association. Switzerland.
BỘ Y TẾ, VIỆN DINH DƯỠNG (2016), Nhu cầu dinh dưỡng kiến nghị cho người Việt
Nam. NXB Y học Hà Nội.
COACHING ASSOCIATION OF CANADA (2018), Sports Nutrition for Youth.
Alberta Health Services. Canada.
NGUYỄN THỊ KIM HƯNG (2002), Dinh dưỡng và thể dục thể thao, Trung tâm huấn
luyện và thi đấu Thể dục Thể thao Thành phố Hồ Chí Minh
NGUYỄN THỊ KIM HƯNG, TRẦN THỊ HỒNG LOAN VÀ CỘNG SỰ (2002): Thực
trạng tình trạng dinh dưỡng và tập quán thói quen ăn uống của vận động viên
Thành phố Hồ Chí Minh, Sở Khoa học và Cơng nghệ Thành phố Hồ Chí Minh
NGUYỄN TÀI LƯƠNG VÀ CỘNG SỰ (2002), Thực trạng dinh dưỡng và một số giải
pháp công nghệ sinh học bổi sung dinh dưỡng phục hồi, nâng cao thể lực cho vận
động viên Việt Nam, Hà Nội.

68