Tài liệu Quản lý nhà nước về kinh tế -Chương 3 pdf

Chương III
Chương III


CÔNG CỤ VÀ PHƯƠNG PHÁP
CÔNG CỤ VÀ PHƯƠNG PHÁP
QUẢN LÝ CỦA NHÀ NƯỚC
QUẢN LÝ CỦA NHÀ NƯỚC
VỀ KINH TẾ
VỀ KINH TẾ
TS. Đỗ Thị Hải Hà
TS. Đỗ Thị Hải Hà
Giáo trình
Giáo trình
Quản lý nhà nước về kinh tế
Quản lý nhà nước về kinh tế
, 2008, Trường ĐH Kinh tế quốc dân,
, 2008, Trường ĐH Kinh tế quốc dân,
Nxb ĐH Kinh tế quốc dân
Nxb ĐH Kinh tế quốc dân
2
I. CÔNG CỤ QLKT
I. CÔNG CỤ QLKT
1.
1.
Khái niệm:
Khái niệm:
L
L
à tổng thể những
à tổng thể những

phương tiện hữu hình và vô hình mà
phương tiện hữu hình và vô hình mà
NN sử dụng để tác động lên mọi chủ
NN sử dụng để tác động lên mọi chủ
thể kinh tế trong xã hội nhằm thực
thể kinh tế trong xã hội nhằm thực
hiện mục tiêu quản lý kinh tế quốc
hiện mục tiêu quản lý kinh tế quốc
dân
dân
3
I. CÔNG CỤ QLKT
I. CÔNG CỤ QLKT
2.
2.
C
C
ác loại công cụ chủ yếu
ác loại công cụ chủ yếu
:
:
a)
a)
Pháp luật:
Pháp luật:
là hệ thống các quy tắc xử sự
là hệ thống các quy tắc xử sự
mang tính bắt buộc chung do nhà nước
mang tính bắt buộc chung do nhà nước
đặt ra, thực hiện và bảo vệ nhằm mục

đặt ra, thực hiện và bảo vệ nhằm mục
tiêu bảo toàn và phát triển xã hội theo
tiêu bảo toàn và phát triển xã hội theo
các đặc trưng đã định.
các đặc trưng đã định.

Hình thức biểu hiện:
Hình thức biểu hiện:
-
-
VB quy phạm pháp luật
VB quy phạm pháp luật
-
-
VB áp dụng quy phạm pháp luật
VB áp dụng quy phạm pháp luật
4
I. CÔNG CỤ QLKT
I. CÔNG CỤ QLKT
2.
2.
C
C
ác loại công cụ chủ yếu
ác loại công cụ chủ yếu
:
:
a)
a)
Pháp luật:

Pháp luật:

Vai trò
Vai trò
:
:
-
Xác lập trật tự kỷ cương xã hội cho các hoạt
Xác lập trật tự kỷ cương xã hội cho các hoạt
động kinh tế
động kinh tế
-
Tạo cơ sở pháp lý thực hiện quyền bình
Tạo cơ sở pháp lý thực hiện quyền bình
đẳng trong kinh tế
đẳng trong kinh tế
-
Tạo cơ sở pháp lý cho việc gắn phát triển
Tạo cơ sở pháp lý cho việc gắn phát triển
kinh tế với bảo vệ môi trường và độc lập
kinh tế với bảo vệ môi trường và độc lập
chủ quyền lãnh thổ quốc gia.
chủ quyền lãnh thổ quốc gia.
5
I. CÔNG CỤ QLKT
I. CÔNG CỤ QLKT
2.
2.
C
C

ác loại công cụ chủ yếu
ác loại công cụ chủ yếu
:
:
b)
b)
Kế hoạch
Kế hoạch

Khái niệm
Khái niệm
: kế hoạch là tập hợp các mục tiêu
: kế hoạch là tập hợp các mục tiêu
phải làm và các phương tiện, nguồn lực,
phải làm và các phương tiện, nguồn lực,
phương thức tiến hành để đạt tới các mục tiêu
phương thức tiến hành để đạt tới các mục tiêu
đã định.
đã định.

Phân loại:
Phân loại:
-
Chiến lược phát triển kinh tế đất nước
Chiến lược phát triển kinh tế đất nước
-
Quy hoạch phát triển
Quy hoạch phát triển
-
Các kế hoạch cụ thể (dài hạn, ngắn hạn, trung hạn)

Các kế hoạch cụ thể (dài hạn, ngắn hạn, trung hạn)
-
Chương trình
Chương trình
-
Dự án
Dự án
6
I. CÔNG CỤ QLKT
I. CÔNG CỤ QLKT
2.
2.
C
C
ác loại công cụ chủ yếu
ác loại công cụ chủ yếu
:
:
b)
b)
Kế hoạch
Kế hoạch

Vai trò
Vai trò
:
:
-
Kế hoạch là sự tính toán, cân nhắc kỹ trước khi
Kế hoạch là sự tính toán, cân nhắc kỹ trước khi

hành động, nhờ đó rủi ro, ách tắc sẽ bị hạn
hành động, nhờ đó rủi ro, ách tắc sẽ bị hạn
chế; các nguồn lực được sử dụng tốt.
chế; các nguồn lực được sử dụng tốt.
-
Kế hoạch vạch viễn cảnh tương lai cho con
Kế hoạch vạch viễn cảnh tương lai cho con
người, tạo niềm tin hành động tích cực cho con
người, tạo niềm tin hành động tích cực cho con
người
người
-
Kế hoạch là cơ sở để cho công tác kiểm tra có
Kế hoạch là cơ sở để cho công tác kiểm tra có
căn cứ thực hiện
căn cứ thực hiện
7
I. CÔNG CỤ QLKT
I. CÔNG CỤ QLKT
2.
2.
C
C
ác loại công cụ chủ yếu
ác loại công cụ chủ yếu
:
:
c)
c)
Chính sách

Chính sách

Khái niệm
Khái niệm
:
:
-
Kế hoạch là sự tính toán, cân nhắc kỹ trước khi
Kế hoạch là sự tính toán, cân nhắc kỹ trước khi
hành động, nhờ đó rủi ro, ách tắc sẽ bị hạn
hành động, nhờ đó rủi ro, ách tắc sẽ bị hạn
chế; các nguồn lực được sử dụng tốt.
chế; các nguồn lực được sử dụng tốt.
-
Kế hoạch vạch viễn cảnh tương lai cho con
Kế hoạch vạch viễn cảnh tương lai cho con
người, tạo niềm tin hành động tích cực cho con
người, tạo niềm tin hành động tích cực cho con
người
người
-
Kế hoạch là cơ sở để cho công tác kiểm tra có
Kế hoạch là cơ sở để cho công tác kiểm tra có
căn cứ thực hiện
căn cứ thực hiện
8
I. CÔNG CỤ QLKT
I. CÔNG CỤ QLKT
2.
2.

C
C
ác loại công cụ chủ yếu
ác loại công cụ chủ yếu
:
:
c)
c)
Chính sách
Chính sách

Hệ thống chính sách
Hệ thống chính sách
: là toàn bộ các chính
: là toàn bộ các chính
sách mà nhà nước sử dụng trong mỗi giai đoạn
sách mà nhà nước sử dụng trong mỗi giai đoạn
phát triển cụ thể
phát triển cụ thể
-
Chính sách cơ cấu kinh tế
Chính sách cơ cấu kinh tế
-
Chính sách các thành phần kinh tế
Chính sách các thành phần kinh tế
-
Chính sách thuế
Chính sách thuế
-
Chính sách đối ngoại, v.v.

Chính sách đối ngoại, v.v.
9
I. CÔNG CỤ QLKT
I. CÔNG CỤ QLKT
2.
2.
C
C
ác loại công cụ chủ yếu
ác loại công cụ chủ yếu
:
:
c)
c)
Chính sách
Chính sách

Vai trò
Vai trò
:
:
-
Là các giải pháp quản lý theo hướng trọng tâm,
Là các giải pháp quản lý theo hướng trọng tâm,
trọng điểm
trọng điểm
-
Là sự động não, cân nhắc tính toán của nhà
Là sự động não, cân nhắc tính toán của nhà
nước

nước
-
Là cách khai thác các mặt mạnh, hạn chế các
Là cách khai thác các mặt mạnh, hạn chế các
mặt yếu cụ thể nào đó của nhà nước
mặt yếu cụ thể nào đó của nhà nước
10
I. CÔNG CỤ QLKT
I. CÔNG CỤ QLKT
2.
2.
C
C
ác loại công cụ chủ yếu
ác loại công cụ chủ yếu
:
:
d)
d)
Tài sản quốc gia
Tài sản quốc gia

Khái niệm
Khái niệm
: Tài sản quốc gia là tổng thể các
: Tài sản quốc gia là tổng thể các
nguồn lực mà nhà nước làm chủ, có thể đưa ra
nguồn lực mà nhà nước làm chủ, có thể đưa ra
khai thác phục vụ mục tiêu phát triển đất nước.
khai thác phục vụ mục tiêu phát triển đất nước.


Các loại tài sản:
Các loại tài sản:
-
Ngân sách nhà nước: là toàn thể các khoản thu
Ngân sách nhà nước: là toàn thể các khoản thu
chi hàng năm của nhà nước được Quốc hội
chi hàng năm của nhà nước được Quốc hội
thông qua.
thông qua.
-
Tài nguyên thiên nhiên: đất đai, biển cả, bầu
Tài nguyên thiên nhiên: đất đai, biển cả, bầu
trời, v.v.
trời, v.v.
-
Công khố: là kho bạc nhà nước và các nguồn
Công khố: là kho bạc nhà nước và các nguồn
dự trữ có giá trị (ngoại tệ, vàng, đá quý, di sản
dự trữ có giá trị (ngoại tệ, vàng, đá quý, di sản
có giá trị thương mại, v.v.)
có giá trị thương mại, v.v.)
11
I. CÔNG CỤ QLKT
I. CÔNG CỤ QLKT
2.
2.
C
C
ác loại công cụ chủ yếu

ác loại công cụ chủ yếu
:
:
d)
d)
Tài sản quốc gia
Tài sản quốc gia

Các loại tài sản:
Các loại tài sản:
-
Kết cấu hạ tầng: là tập hợp các trang bị, các
Kết cấu hạ tầng: là tập hợp các trang bị, các
công trình vật hoá nhằm tạo môi trường chuyển
công trình vật hoá nhằm tạo môi trường chuyển
dịch cho sản xuất và đời sống của con người.
dịch cho sản xuất và đời sống của con người.
-
Doanh nghiệp nhà nước
Doanh nghiệp nhà nước
-
Các chuyên gia đầu ngành khoa học
Các chuyên gia đầu ngành khoa học

Vai trò:
Vai trò:
Là các đầu vào quan trọng của sự
Là các đầu vào quan trọng của sự
phát triển kinh tế
phát triển kinh tế

12
II. CÁC PHƯƠNG PHÁP QLNN
II. CÁC PHƯƠNG PHÁP QLNN
VỀ KINH TẾ
VỀ KINH TẾ
1.
1.
Khái niệm:
Khái niệm:
Các phương pháp quản lý của
Các phương pháp quản lý của
nhà nước về kinh tế là tổng thể các cách
nhà nước về kinh tế là tổng thể các cách
thức tác động có chủ đích và có thể có của
thức tác động có chủ đích và có thể có của
nhà nước lên hệ thống kinh tế quốc dân,
nhà nước lên hệ thống kinh tế quốc dân,
nhằm đạt được mục tiêu quản lý kinh tế - xã
nhằm đạt được mục tiêu quản lý kinh tế - xã
hội đặt ra.
hội đặt ra.
NX: - Phương pháp có tính năng động
NX: - Phương pháp có tính năng động


- Tính lựa chọn
- Tính lựa chọn
13
II. CÁC PHƯƠNG PHÁP QLNN
II. CÁC PHƯƠNG PHÁP QLNN

VỀ KINH TẾ
VỀ KINH TẾ
2.
2.
Phương pháp hành chính- tổ chức
Phương pháp hành chính- tổ chức
.
.
a)
a)
Khái niệm:
Khái niệm:


các phương pháp hành chính trong
các phương pháp hành chính trong
quản lý kinh tế của nhà nước là các cách tác động
quản lý kinh tế của nhà nước là các cách tác động
trực tiếp bằng các quyết định dứt khoát mang tính
trực tiếp bằng các quyết định dứt khoát mang tính
bắt buộc của nhà nước lên đối tượng quản lý
bắt buộc của nhà nước lên đối tượng quản lý
nhằm đạt được mục tiêu đặt ra.
nhằm đạt được mục tiêu đặt ra.
b)
b)
Vai trò:
Vai trò:


Xác lập trật tự cho các đối tượng kinh tế hoạt
Xác lập trật tự cho các đối tượng kinh tế hoạt
động
động

Giải quyết vấn đề nhanh chóng, dứt khoát
Giải quyết vấn đề nhanh chóng, dứt khoát

Khâu nối các phương pháp khác lại
Khâu nối các phương pháp khác lại
14
II. CÁC PHƯƠNG PHÁP QLNN
II. CÁC PHƯƠNG PHÁP QLNN
VỀ KINH TẾ
VỀ KINH TẾ
2.
2.
Phương pháp hành chính- tổ chức
Phương pháp hành chính- tổ chức
.
.
c)
c)
Hình thức thực hiện:
Hình thức thực hiện:

Ban hành luật pháp kinh tế và quản lý có
Ban hành luật pháp kinh tế và quản lý có
liên quan

liên quan

Tiêu chuẩn hoá cán bộ, bộ máy
Tiêu chuẩn hoá cán bộ, bộ máy

Nâng cao chất lượng các quyết định
Nâng cao chất lượng các quyết định
15
II. CÁC PHƯƠNG PHÁP QLNN
II. CÁC PHƯƠNG PHÁP QLNN
VỀ KINH TẾ
VỀ KINH TẾ
3.
3.
Phương pháp kinh tế
Phương pháp kinh tế
a)
a)
Khái niệm:
Khái niệm:
Các phương pháp kinh tế trong quản lý kinh tế của nhà
Các phương pháp kinh tế trong quản lý kinh tế của nhà
nước là các phương pháp tác động gián tiếp của
nước là các phương pháp tác động gián tiếp của
nhà nước thông qua các đòn bẩy kinh tế và các lợi
nhà nước thông qua các đòn bẩy kinh tế và các lợi
ích kinh tế lên các đối tượng quản lý, buộc họ phải
ích kinh tế lên các đối tượng quản lý, buộc họ phải
chủ động, sáng tạo, tự chịu trách nhiệm trước các
chủ động, sáng tạo, tự chịu trách nhiệm trước các

kết quả hoạt động kinh tế của mình, mà không cần
kết quả hoạt động kinh tế của mình, mà không cần
phải thường xuyên tác động về mặt hành chính
phải thường xuyên tác động về mặt hành chính
b)
b)
Vai trò:
Vai trò:

Phát huy được sự sáng tạo của các đơn vị kinh tế
Phát huy được sự sáng tạo của các đơn vị kinh tế

Làm cho nền kinh tế sống động, phát triển trong
Làm cho nền kinh tế sống động, phát triển trong
cạnh tranh
cạnh tranh
16
II. CÁC PHƯƠNG PHÁP QLNN
II. CÁC PHƯƠNG PHÁP QLNN
VỀ KINH TẾ
VỀ KINH TẾ
3.
3.
Phương pháp kinh tế
Phương pháp kinh tế
c)
c)
Hình thức:
Hình thức:


Phân định rõ ranh giới giữa chức năng quản
Phân định rõ ranh giới giữa chức năng quản
lý kinh tế vĩ mô của nhà nước với chức năng
lý kinh tế vĩ mô của nhà nước với chức năng
kinh doanh của các chủ thể kinh tế (doanh
kinh doanh của các chủ thể kinh tế (doanh
nghiệp, cá nhân)
nghiệp, cá nhân)

Thực hiện cơ chế quản lý thị trường
Thực hiện cơ chế quản lý thị trường

Có sự kiểm soát của nhà nước một cách hợp
Có sự kiểm soát của nhà nước một cách hợp
lý
lý
17
II. CÁC PHƯƠNG PHÁP QLNN
II. CÁC PHƯƠNG PHÁP QLNN
VỀ KINH TẾ
VỀ KINH TẾ
4
4
.
.
Phương pháp vận động, giáo dục
Phương pháp vận động, giáo dục
a)
a)
Khái niệm:

Khái niệm:
các phương pháp giáo dục vận động
các phương pháp giáo dục vận động
trong quản lý nhà nước về kinh tế là các phương
trong quản lý nhà nước về kinh tế là các phương
pháp tác động về mặt nhận thức, tư tưởng, tình
pháp tác động về mặt nhận thức, tư tưởng, tình
cảm, trách nhiệm đối với sự nghiệp phát triển đất
cảm, trách nhiệm đối với sự nghiệp phát triển đất
nước lên các đối tượng quản lý, để họ tự giác,
nước lên các đối tượng quản lý, để họ tự giác,
quyết tâm hoạt động kinh tế có hiệu quả theo luật
quyết tâm hoạt động kinh tế có hiệu quả theo luật
định và định hướng của nhà nước.
định và định hướng của nhà nước.
b)
b)
Vai trò:
Vai trò:

Biến hoạt động của con người từ thụ động sang
Biến hoạt động của con người từ thụ động sang
chủ động
chủ động

Vừa phát triển kinh tế vừa kết hợp giải quyết các
Vừa phát triển kinh tế vừa kết hợp giải quyết các
vấn đề xã hội (công bằng, văn minh)
vấn đề xã hội (công bằng, văn minh)
18

II. CÁC PHƯƠNG PHÁP QLNN
II. CÁC PHƯƠNG PHÁP QLNN
VỀ KINH TẾ
VỀ KINH TẾ
4
4
.
.
Phương pháp vận động, giáo dục
Phương pháp vận động, giáo dục
c)
c)
Nội dung giáo dục:
Nội dung giáo dục:

Đường lối của Đảng
Đường lối của Đảng

Ý thức lao động trong cơ chế thị trường
Ý thức lao động trong cơ chế thị trường

Xoá bỏ tâm lý xấu (SX nhỏ, phong kiến, v.v.)
Xoá bỏ tâm lý xấu (SX nhỏ, phong kiến, v.v.)
d)
d)
Hình thức
Hình thức

Thông qua các phương tiện thông tin đại chúng
Thông qua các phương tiện thông tin đại chúng


Thông qua dư luận xã hội
Thông qua dư luận xã hội

Thông qua các đoàn thể xã hội
Thông qua các đoàn thể xã hội

Tiến hành giáo dục cá biệt
Tiến hành giáo dục cá biệt
19
II. CÁC PHƯƠNG PHÁP QLNN
II. CÁC PHƯƠNG PHÁP QLNN
VỀ KINH TẾ
VỀ KINH TẾ
5.
5.
Vận dụng tổng hợp các phương
Vận dụng tổng hợp các phương
pháp
pháp
a)
a)


Vì mỗi phương pháp đều có mặt
Vì mỗi phương pháp đều có mặt
mạnh, mặt yếu cần kết lại cho có hiệu
mạnh, mặt yếu cần kết lại cho có hiệu
quả nhất
quả nhất

b) Vì con người là tổng hoà các quan hệ
b) Vì con người là tổng hoà các quan hệ
xã hội, với nhiều động cơ hoạt động nên
xã hội, với nhiều động cơ hoạt động nên
cần tổng hợp các phương pháp
cần tổng hợp các phương pháp