GIẢI PHÁP QUẢN lý CÔNG tác xây DỰNG văn hóa NHÀ TRƯỜNG ở các TRƯỜNG TRUNG học cơ sở

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH

HỒ THANH DANH

GIẢI PHÁP QUẢN LÝ
CƠNG TÁC XÂY DỰNG VĂN HĨA NHÀ TRƯỜNG
Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ
QUẬN BÌNH TÂN, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
Chuyên ngành: Quản lý giáo dục
Mã số: 60.14.01.14

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
Người hướng dẫn khoa học:
TS. NGUYỄN NHƯ AN

NGHỆ AN - 2017


i

LỜI CẢM ƠN
Với tình cảm chân thành, tơi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến Ban
Giám hiệu, Phòng Sau Đại học trường Đại học Vinh, các thầy, cô đã tận tình
giúp đỡ tác giả trong quá trình học tập và thực hiện luận văn.
Tôi xin chân thành cảm ơn Phịng Giáo dục và Đào tạo quận Bình Tân đã
tạo điều kiện thuận lợi cho tôi được thực hiện đề tài và cảm ơn sự cộng tác, giúp
đỡ của tập thể Cán bộ quản lý, quý thầy cô giáo, công nhân viên của 4 trường:
THCS Nguyễn Trãi, THCS Huỳnh Văn Nghệ, THCS Tân Tạo và THCS Trần
Quốc Toản.
Đặc biệt tác giả xin trân trọng bày tỏ lòng biết ơn chân thành tới Nhà

giáo, TS. Nguyễn Như An người đã tận tình giúp đỡ và hướng dẫn tơi trong
suốt thời gian nghiên cứu đề tài.
Xin chân thành cảm ơn các anh, chị học viên cao học khóa 23 chuyên
nghành Quản lí giáo dục đã hỗ trợ, giúp đỡ, động viên tác giả trong suốt khóa
học.
Các bạn bè, đồng nghiệp, gia đình, người thân đã quan tâm, chia sẻ động
viên, khích lệ và giúp đỡ tơi trong suốt q trình học tập và nghiên cứu.
Dù đã cố gắng, nhưng luận văn khơng tránh khỏi những sai sót, kính
mong nhận được sự quan tâm chỉ dẫn của quý thầy, cô, các bạn để kết quả
nghiên cứu được hồn chỉnh hơn.
TP Hồ Chí Minh, tháng 5 năm 2017

Hồ Thanh Danh


ii

MỤC LỤC
Trang
LỜI CẢM ƠN..............................................................................................................................i
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT......................................................................................................v
DANH MỤC BẢNG SỐ LIỆU.................................................................................................vi
MỞ ĐẦU.....................................................................................................................................1
1. Lý do chọn đề tài.................................................................................................................1
2. Mục đích nghiên cứu...........................................................................................................4
3. Khách thể nghiên cứu và đối tượng nghiên cứu.................................................................4
4. Giả thuyết khoa học............................................................................................................5
5. Nhiệm vụ nghiên cứu..........................................................................................................5
6. Phương pháp nghiên cứu.....................................................................................................5
7. Đóng góp của đề tài............................................................................................................6

8. Cấu trúc của luận văn..........................................................................................................7
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ CƠNG TÁC XÂY DỰNG VĂN HĨA NHÀ
TRƯỜNG Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ.........................................................................8
1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu..........................................................................................8
1.1.1. Những nghiên cứu ở nước ngoài..........................................................................
1.1.2.Những nghiên cứu ở trong nước............................................................................
1.2. Một số khái niệm cơ bản................................................................................................10
1.2.1. Văn hóa, văn hóa tổ chức và văn hóa nhà trường..............................................10
1.2.2. Xây dựng văn hóa nhà trường trong trường THCS............................................16
1.2.3. Quản lý, Quản lý giáo dục và Quản lý công tác xây dựng văn hóa nhà trường
..........................................................................................................................18
1.2.4. Giải pháp và giải pháp quản lý cơng tác xây dựng văn hóa nhà trường............24
1.3. Cơ sở lý luận về xây dựng văn hóa nhà trường trong trường THCS.............................25
1.3.1. Mục tiêu xây dựng văn hóa nhà trường ở trường THCS....................................25
1.3.2. Nội dung xây dựng văn hóa nhà trường trong trường THCS.............................25
1.3.3. Phương pháp xây dựng văn hóa nhà trường trong trường THCS......................27
1.3.4. Đánh giá kết quả xây dựng văn hóa nhà trường trong trường THCS................28
1.4. Cơ sở lý luận về quản lý công tác xây dựng văn hóa trong trường THCS....................28
1.4.1. Sự cần thiết quản lý xây dựng văn hóa nhà trường trong trường THCS............28
1.4.2. Nội dung quản lý xây dựng văn hóa nhà trường trong trường THCS................32
1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến xây dựng văn hóa nhà trường ở các trường trung học cơ sở
...............................................................................................................................................36
1.5.1. Vai trò của Hiệu trưởng trong quản lý xây dựng văn hóa nhà trường................36
1.5.2. Nhận thức của cán bộ giáo viên, gia đình và các tổ chức xã hội........................36
1.5.3. Điều kiện kinh tế - xã hội, văn hóa của địa phương...........................................37


iii
1.5.4. Cơ chế chính sách, sự chỉ đạo của ngành giáo dục............................................38
Kết luận chương 1.................................................................................................................39

Chương 2 THỰC TRẠNG QUẢN LÝ CƠNG TÁC XÂY DỰNG VĂN HĨA NHÀ
TRƯỜNG Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ QUẬN BÌNH TÂN, THÀNH PHỐ HỒ
CHÍ MINH................................................................................................................................40
2.1. Khái quát về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội và giáo dục THCS của quận Bình Tân,
thành phố Hồ Chí Minh........................................................................................................40
2.1.1. Điều kiện tự nhiên..............................................................................................40
2.1.2. Tình hình kinh tế - xã hội...................................................................................41
2.1.3. Tình hình văn hóa - giáo dục THCS...................................................................42
2.2. Khái quát về nghiên cứu thực trạng...............................................................................48
2.2.1. Mục tiêu khảo sát thực trạng..............................................................................48
2.2.2. Nội dung khảo sát thực trạng..............................................................................48
2.2.3. Đối tượng và địa bàn khảo sát............................................................................48
2.3. Thực trạng xây dựng văn hóa nhà trường ở các trường THCS trong quận Bình Tân, TP
HCM......................................................................................................................................48
2.3.1 Thực trạng về chất lượng văn hóa nhà trường ở các trường trung học cơ sở ở
quận Bình Tân, Thành phố Hồ Chí Minh.........................................................48
2.3.2. Thực trạng nhận thức của các thành viên trong các nhà trường trên địa bàn
quận về tầm quan trọng của việc xây dựng và phát triển văn hóa nhà trường
..........................................................................................................................54
2.4. Thực trạng quản lý xây dựng văn hóa nhà trường ở các trường THCS thuộc quận Bình
Tân........................................................................................................................................61
2.4.1. Thực trạng quản lý nội dung xây dựng văn hóa tại trường THCS trong quận
Bình Tân...........................................................................................................61
2.4.2. Thực trạng quản lý cơng tác xây dựng kế hoạch và tổ chức thực hiện việc xây
dựng văn hóa nhà trường ở các trường THCS thuộc quận Bình Tân...............63
2.4.3. Thực trạng quản lý cơng tác kiểm tra, đánh giá việc xây dựng văn hóa nhà
trường ở các trường THCS thuộc quận Bình Tân.............................................65
2.4.4. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý xây dựng VHNT.........66
2.5. Đánh giá chung về thực trạng và nguyên nhân..............................................................68
2.5.1.Mặt mạnh.............................................................................................................68

2.5.2. Mặt hạn chế........................................................................................................69
2.5.3. Nguyên nhân.......................................................................................................69
Kết luận chương 2.................................................................................................................72
Chương 3 MỘT SỐ GIẢI PHÁP QUẢN LÝ CÔNG TÁC XÂY DỰNG VĂN HÓA NHÀ


iv
TRƯỜNG Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ QUẬN BÌNH TÂN, THÀNH PHỐ HỒ
CHÍ MINH................................................................................................................................73
3.1. Nguyên tắc đề xuất giải pháp:........................................................................................73
3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục tiêu.....................................................................73
3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn.....................................................................73
3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi........................................................................74
3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả.....................................................................74
3.2. Một số giải pháp quản lý công tác xây dựng văn hóa nhà trường ở các trường trung học
cơ sở, quận Bình Tân, thành phố Hồ Chí Minh....................................................................74
3.2.1. Nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh về tầm quan
trọng của văn hóa nhà trường và xây dựng văn hóa nhà trường......................74
3.2.2. Lập kế hoạch xây dựng văn hóa nhà trường ở các trường Trung học cơ sở
phù hợp với thực tiễn........................................................................................77
3.2.3. Xây dựng nội dung và chương trình xây dựng văn hóa nhà trường ở các
trường trung học cơ sở phù hợp với thực tiễn..................................................80
3.2.4. Tăng cường vai trị của các tổ chức đồn thể trong các hoạt động thực hiện
xây dựng văn hóa nhà trường...........................................................................82
3.2.5. Phối hợp giữa nhà trường với gia đình và xã hội trong việc xây dựng văn hóa
nhà trường.........................................................................................................86
3.2.6. Tăng cường công tác kiểm tra, đánh giá trong công tác xây dựng văn hóa nhà
trường...............................................................................................................89
3.3. Khảo sát mức độ cấp thiết và tính khả thi của những giải pháp quản lý cơng tác xây
dựng văn hóa nhà trường tại các trường trung học cơ sở ở địa bàn quận Bình Tân.............93

3.3.1. Mục đích khảo sát...............................................................................................93
3.3.2. Nội dung khảo sát...............................................................................................93
3.3.3. Đối tượng khảo sát.............................................................................................94
3.3.4. Phương pháp khảo sát.........................................................................................94
3.3.5. Kết quả khảo sát.................................................................................................95
Kết luận chương 3.................................................................................................................98
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ...........................................................................................99
1. Kết luận.............................................................................................................................99
2. Khuyến nghị....................................................................................................................100
TÀI LIỆU THAM KHẢO.......................................................................................................105
PHỤ LỤC................................................................................................................................108


v

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

TT

Chữ viết tắt

Viết đầy đủ

1.

CB

Cán bộ

2.

CBQL

Cán bộ Quản lý

3.

NV

Nhân viên

4.

GD

Giáo dục

5.

GV

Giáo viên

6.

HS

Học sinh

7.

QL

Quản lý

8.

QLGD

Quản lí giáo dục

9.

THCS

Trung học cơ sở

10.

VH

Văn hóa

11.

VHNT

Văn hóa nhà trường

12.

XHCN

Xã hội chủ nghĩa


vi

DANH MỤC BẢNG SỐ LIỆU
Trang
Bảng 2.1. Quy mô trường học, lớp học bậc THCS...................................................................43
Bảng 2.2. Đội ngũ cán bộ quản lí, giáo viên.............................................................................44
Bảng 2.3. Học sinh năm học 2015-2016...................................................................................45
Bảng 2.4. Hiệu suất đào tạo sau 4 năm: 90.02% ......................................................................45
Bảng 2.5. Tốt nghiệp THCS......................................................................................................47
Bảng 2.6. Thực trạng các biểu hiện của VHNT của các trường THCS khảo sát......................49
Bảng 2.7. Thực trạng các biểu hiện ở bầu khơng khí nhà trường của trường THCS ở quận
Bình Tân....................................................................................................................................51
Bảng 2.8. Thực trạng các biểu hiện môi trường sư phạm của các trường THCS ở quận Bình
Tân............................................................................................................................................52
Bảng 2.9. Đánh giá mức độ nhận thức của CBQL, GV và NV về tầm quan trọng của việc xây
dựng và phát triển VHNT.........................................................................................................55
Bảng 2.10. Thực trạng xây dựng VHNT ở trường THCS ở quận Bình Tân.............................58
Bảng 2.11. Thực trạng nội dung quản lý xây dựng văn hóa ở nhà trường THCS.....................62
Bảng 3.1. Kết quả đánh giá về mức độ cấp thiết của các giải pháp quản lý xây dựng VHNT. 95
Bảng 3.2. Kết quả đánh giá về tính khả thi của các giải pháp quản lý xây dựng VHNT..........96


1

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Xây dựng bản sắc văn hóa trong bất kỳ một lĩnh vực, một tổ chức là thiết
yếu để đạt được sự phát triển vững mạnh. Văn hóa chính là những giá trị vật
chất và tinh thần do con người sáng tạo ra. Có nhiều loại hình văn hóa cùng tồn
tại trong một tổ chức như: văn hóa cơng sở, văn hóa giao tiếp, văn hóa giao
thơng, văn hóa ẩm thực, văn hóa học đường,.. Mỗi cá nhân trong một tổ chức
ứng xử có văn hóa mới tạo ra một xã hội có văn hóa và xã hội có văn hóa mới
phát triển và hạnh phúc được. Tính giá trị của văn hóa thể hiện ở chỗ nó có giá
trị thúc đẩy sự sống chân chính phát triển. Văn hố ngày càng có vai trị quyết
định trong sự phát triển của mỗi cá nhân và cộng đồng. Văn hố khơng những
ảnh hưởng đến mơi trường, phẩm chất đạo đức của một tổ chức, mà còn tác
động đến những hành vi, ứng xử đạo đức của tập thể cán bộ, và nhân viên trong
tổ chức đó.
Văn hóa nhà trường nếu lành mạnh sẽ có tác dụng tích cực đến hoạt động
sư phạm của giáo viên và hoạt động học tập, rèn luyện của học sinh. Dưới ảnh
hưởng của văn hóa nhà trường giáo viên sẽ cảm thấy thoải mái, dễ dàng thảo
luận những vấn đề mà họ đang gặp khó khăn, đồng thời sẵn sàng chia sẽ kiến
thức và kinh nghiệm chuyên môn, tạo động lực nâng cao chất lượng dạy và học.
Học sinh cũng sẽ cảm thấy vui vẻ thoải mái trong học tập, cảm thấy được thừa
nhận, tôn trọng nên học sinh sẽ thấy rõ giá trị bản thân mình đối với gia đình,
thầy cơ và bản thân. Từ đó học sinh sẽ tích cực khám phá, tích cực tương tác với
giáo viên, bạn học, nỗ lực phấn đấu đạt thành tích tốt trong học tập.
Văn hoá nhà trường lành mạnh là một thứ tài sản lớn của nhà trường, góp
phần tạo động lực làm việc cho các thành viên trong tổ chức, khuyến khích sự
sáng tạo và đổi mới, khuyến khích giáo viên cải tiến phương pháp nâng cao chất
lượng dạy và học, khuyến khích đối thoại và hợp tác, chia sẻ quyền lực và nâng


2

cao tính tự chịu trách nhiệm của các thành viên. Bên cạnh đó, nó cịn hỗ trợ điều
phối và kiểm soát, hạn chế tiêu cực và xung đột, nâng cao chất lượng các hoạt
động của nhà trường.
Văn hóa nhà trường được hình thành và phát triển trong quá trình xây dựng
và phát triển của nhà trường, không thể tự nhiên là có ngay mà phải qua thời gian.
Sự phong phú, sâu sắc và bền vững của văn hóa nhà trường sẽ được nhân lên theo
cùng với sự trưởng thành của nhà trường. Mặt khác văn hóa nhà trường cịn chịu
ảnh hưởng từ trình độ phát triển kinh tế xã hội của địa phương, từ chất lượng đời
sống văn hóa của địa phương nơi trường đó tọa lạc. Do đó, nhìn vào trình độ của
văn hóa nhà trường người ta có thể nhận ra trình độ chất lượng giáo dục của nhà
trường, và cũng phần nào hình dung ra được bộ mặt của đời sống văn hóa địa
phương.
Trong cơng cuộc đổi mới đất nước, chúng ta đã chuyển sang nền kinh tế
thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Quá trình xây dựng và phát triển kinh tế
đất nước, chúng ta đã nỗ lực tìm kiếm nhiều cơ hội, đạt được những thành tựu to
lớn về khoa học, kỹ thuật và công nghệ,... Nhưng chúng ta đã chưa lường hết
được mức độ tấn công của mặt trái nền kinh tế thị trường để ngăn chặn nó. Điều
đó đã làm ảnh hưởng nghiêm trọng tới bộ mặt văn hóa xã hội, để lại những hậu
quả khôn lường cho giáo dục nước nhà. Trong hội nhập văn hoá cũng vậy, vấn
đề là phải tìm hiểu yếu tố nào là truyền thống, cốt lõi của văn hóa Việt Nam, trên
cơ sở đó ta xây dựng cốt cách của mình, đồng thời tiếp nhận có chọn lọc tinh
hoa văn hóa thế giới, làm phong phú thêm văn hóa dân tộc. Cịn trong kinh tế,
UNESCO từng chỉ ra rằng, nền kinh tế nào mà chỉ quan tâm phát triển kinh tế,
bỏ quên yếu tố con người, yếu tố văn hóa thì sẽ dẫn đến hệ lụy là kinh tế không
phát triển được mà xã hội cũng có nhiều điều bất an. Bởi văn hố là sự chắt lọc,
sự kết tinh, bồi lắng: “Mưa dầm thấm lâu”, nhưng sự suy thoái của các giá trị
truyền thống văn hố thường diễn ra rất nhanh, nếu khơng có những kế sách đủ

3

mạnh, đặc biệt là đối với những quốc gia đang trên đường hội nhập. Tại Đại hội
XII của Đảng, khi nói về phát triển văn hóa và con người Việt Nam, Tổng Bí thư
Nguyễn Phú Trọng nhấn mạnh:
“Xây dựng mơi trường văn hoá lành mạnh, tạo điều kiện để xây dựng con
người Việt Nam đẹp về nhân cách, đạo đức, tâm hồn; cao về trí tuệ, năng lực, kỹ
năng sáng tạo; khoẻ về thể chất; nâng cao trách nhiệm xã hội, nghĩa vụ công
dân, ý thức tôn trọng, tuân thủ pháp luật” [1]
Điều này có nghĩa là phát triển văn hóa thì khơng thể tách rời phát triển
con người. Mặt khác, lâu nay giáo dục chúng ta coi trọng dạy chữ mà lơ là việc
dạy người; coi trọng số lượng hơn là chất lượng. Tuy nhiên, vì chạy đua theo sản
phẩm, theo số lượng mà chúng ta chưa quan tâm đến phương thức tạo ra sản
phẩm đó một cách đầy đủ. Xã hội cần phải nhìn nhận lại, đánh giá giá trị sản
phẩm đó gồm cả cách thức mà người đó lao động có chân chính khơng, có vì
mục tiêu con người khơng... hay nói cách khác là cách thức lao động để tạo ra
sản phẩm đó có văn hóa hay không. Một doanh nghiệp không thể kiếm lợi
nhuận bằng mọi cách bất chấp đạo lý, một nhà trường không được coi kinh tế
làm mục tiêu hàng đầu và một người lao động không thể tạo ra sản phẩm cho xã
hội một cách phi văn hóa.
Trước thực tế như vậy, những ai quan tâm tới sự nghiệp giáo dục thế hệ
trẻ, đều khơng khỏi đau lịng, băn khoăn, lo lắng; song làm thế nào để khắc phục
tình trạng đó thì không hề đơn giản, rất cần phải nghiên cứu khoa học theo nhiều
góc độ: đạo đức học, giáo dục học, tâm lý học, xã hội học, văn hố học.
Chính vì vậy, trong quan điểm chỉ đạo phát triển giáo dục của Thủ tướng
Chính phủ về Chiến lược phát triển giáo dục 2011-2020 có nêu rõ: “Đổi mới căn
bản, tồn diện nền giáo dục theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã hội hóa, dân
chủ hóa, hội nhập quốc tế, thích ứng với nền kinh tế thị trường định hướng xã
hội chủ nghĩa, phát triển giáo dục gắn với phát triển khoa học và công nghệ, tập

4

trung vào nâng cao chất lượng, đặc biệt chất lượng giáo dục đạo đức, lối sống,
năng lực sáng tạo, kỹ năng thực hành để một mặt đáp ứng yêu cầu phát triển
kinh tế - xã hội, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, đảm bảo an
ninh quốc phòng; mặt khác phải chú trọng thỏa mãn nhu cầu của mỗi người học
những người có năng khiếu được phát triển tài năng”. [11]
Như vậy, rõ ràng một trong những biện pháp quan trọng, hiệu quả để thực
hiện tốt nhiệm vụ chính trị trọng tâm của ngành dưới sự chỉ đạo của Đảng,
Chính phủ, địa phương về giáo dục là cần giáo dục cho học sinh lý tưởng, đạo
đức, lối sống, ý thức trách nhiệm xã hội. Với xã hội, chúng ta phải xây dựng
“Đời sống văn hoá”, mỗi trường học của chúng ta, mỗi cán bộ quản lý đều quyết
tâm xây dựng được “Trường học thân thiện - Học sinh tích cực”, xây dựng mơi
trường “Văn hố nhà trường” lành mạnh, trong sáng.
Dưới góc độ của cấp quản lý cơ sở thực tiễn việc xây dựng văn hóa nhà
trường là vô cùng quan trọng, bởi nhà trường là cơ sở nền tảng, là tế bào của hệ
thống giáo dục. Cũng như cơ thể người, chỉ khi có được những tế bào lành mạnh
thì cơ thể mới phát triển bình thường. Đó chính là lý do chúng tơi chọn đề tài “
Giải pháp quản lý công tác xây dựng văn hoá nhà trường ở các trường trung học
cơ sở quận Bình Tân, thành phố Hồ Chí Minh” với mong muốn góp phần vun
trồng và xây dựng văn hố nhà trường tích cực, phù hợp với yêu cầu đổi mới
trong giáo dục trong địa bàn mà chúng tôi đang công tác.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn đề tài đề xuất một số giải pháp
quản lý cơng tác xây dựng văn hóa nhà trường nhằm góp phần xây dựng mơi
trường giáo dục thân thiện, tích cực trong các trường THCS ở quận Bình Tân,
Thành phố Hồ Chí Minh.
3. Khách thể nghiên cứu và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu

Quá trình xây dựng văn hóa nhà trường ở các trường trung học cơ sở.


5

3.2. Đối tượng nghiên cứu
Giải pháp quản lý công tác xây dựng văn hóa nhà trường ở các trường
THCS quận Bình Tân, TP.Hồ Chí Minh.
4. Giả thuyết khoa học
Nếu thực hiện các giải pháp quản lý có tính khoa học, phù hợp với thực
tiễn thì sẽ góp phần nâng cao hiệu quả cơng tác xây dựng văn hóa nhà trường ở
các trường THCS trên địa bàn Quận Bình Tân, TP.Hồ Chí Minh.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý công tác xây dựng văn hóa nhà
trường ở trường THCS
5.2. Nghiên cứu thực trạng quản lý cơng tác xây dựng văn hóa nhà trường
ở các trường THCS trên địa bàn Quận Bình Tân TP Hồ Chí Minh
5.3. Đề xuất một số giải pháp quản lý cơng tác xây dựng văn hóa nhà
trường trong các trường THCS trên địa bàn Quận Bình Tân TP Hồ Chí Minh
6. Phương pháp nghiên cứu
6.1. Nhóm các phương pháp nghiên cứu lý luận
Nhằm thu thập, xử lý các thông tin về mặt lý luận để xây dựng cơ sở lý
luận của đề tài. Thuộc nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận có các phương
pháp nghiên cứu cụ thể sau đây:
- Phương pháp phân tích và tổng hợp lý thuyết thơng qua các tài liệu khoa
học có liên quan; Các tài liệu, văn kiện của Đảng và Nhà nước về phát triển GD,
xây dựng đội ngũ CBQL GD các cấp nhằm tìm hiểu sâu sắc bản chất của vấn đề
nghiên cứu, sắp xếp chúng thành một hệ thống để hình thành giả thuyết khoa
học và xây dựng cơ sở lý luận của đề tài.
- Phương pháp phân loại, hệ thống lý thuyết nhằm sắp xếp các thông tin

thành những đơn vị kiến thức có cùng dấu hiệu bản chất, cho phép thấy được
bức tranh toàn cảnh vấn đề nghiên cứu.


6

6.2. Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn
Nhóm phương pháp này nhằm thu thập các thông tin thực tiễn để xây
dựng cơ sở thực tiễn của đề tài. Thuộc nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
có các phương pháp nghiên cứu cụ thể sau đây:
- Phương pháp điều tra:
Xây dựng các bảng điều tra phù hợp với nội dung đề tài luận án, thống kê,
phân tích các dữ liệu để có những nhận xét, đánh giá chính xác về các biểu hiện
văn hóa trong đội ngũ CBQL, GV, Học sinh các trường THCS trong địa bàn
quận Bình Tân; đánh giá tính cấp thiết và tính khả thi của các giải pháp đề xuất.
- Phương pháp chuyên gia:
Thông qua hội thảo, hội nghị khoa học, qua hỏi ý kiến các chuyên gia GD,
CBQL GD các cấp có nhiều kinh nghiệm để khảo sát tình hình văn hóa nhà
trường trong đội ngũ CBQL,GV, Học sinh các trường THCS trong địa bàn quận
Bình Tân và các giải pháp đề xuất.
- Phương pháp tổng kết kinh nghiệm giáo dục :
Sử dụng PP tổng kết kinh nghiệm giáo dục để phân tích thực tiễn xây
dựng VHNT và quản lý công tác này, nhằm rút ra những bài học kinh nghiệm
cho xây dựng các giải pháp quản lý xây dựng VHNT ở các trường THCS
6.3. Nhóm các phương pháp tốn học thống kê
Dùng các cơng thức toán học, các phần mềm thống kê SPSS, để phân tích,
xử lý số liệu trong q trình khảo sát thực trạng xây dựng giải pháp.
7. Đóng góp của đề tài
7.1. Về mặt lý luận
Góp phần hệ thống hóa một số vấn đề lý luận về quản lý công tác xây

dựng văn hóa nhà trường. Đồng thời, nhận diện và làm sáng tỏ cơ sở lý luận về
công tác quản lý xây dựng văn hóa nhà trường đối với bậc học mình quản lý


7

7.2. Về mặt thực tiễn
Hệ thống và phân tích đánh giá được thực trạng công tác quản lý
xây dựng văn hóa nhà trường trong các trường THCS thuộc địa bàn quận Bình
Tân, TP HCM từ đó đề xuất các giải pháp phù hợp.
8. Cấu trúc của luận văn
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận và khuyến nghị, Tài liệu tham khảo luận
văn gồm có 3 chương:
Chương 1. Cơ sở lý luận về quản lý cơng tác xây dựng văn hóa nhà
trường ở trường trung học cơ sở
Chương 2. Thực trạng quản lý cơng tác xây dựng văn hóa nhà trường ở
các trường trung học cơ sở quận Bình Tân, thành phố Hồ Chí
Minh
Chương 3. Một số giải pháp quản lý cơng tác xây dựng văn hóa nhà
trường ở các trường trung học cơ sở ở quận Bình Tân, thành phố
Hồ Chí Minh


8

Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ CÔNG TÁC XÂY DỰNG
VĂN HÓA NHÀ TRƯỜNG Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ
1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu
1.1.1. Những nghiên cứu ở nước ngồi

Khái niệm “Văn hóa tổ chức” xuất hiện lần đầu tiên trên báo chí Mỹ vào
khoảng thập niên 1960 và chính thức trở thành khái niệm trong Khoa học tổ
chức- Quản lý, xuất hiện ở Âu Mỹ từ nhũng năm 80 của thế kỷ XX, hiện nay là
một khái niệm thịnh hành và phổ biến rộng rãi. Thuật ngữ tương đương “Văn
hóa cơng ty” (corporate culture) xuất hiện muộn hơn, khoảng thập niên 1970 và
trở nên hết sức phổ biến khi tác phẩm “Văn hóa cơng ty” của Terrence Deal và
Atlan Kennedy được xuất bản tại Mỹ năm 1982. [25]
Thuật ngữ “Văn hóa nhà trường” là một khái niệm mới xuất hiện trong
nhiều chục năm gần đây. Nội dung của “Văn hóa học đường” bao hàm nội dung
của “Trường học thân thiện” do Quỹ Nhi đồng Liên Hợp Quốc (UNICEF) đề
xướng từ những thập kỷ cuối của thế kỷ XX. [12]
Nghiên cứu của GS. Peter Smith trường Đại học Sunderlands, Anh quốc
đã khẳng định văn hóa nhà trường có ảnh hưởng vơ cùng to lớn đối với chất
lượng cuộc sống và hiệu quả hoạt động của nhà trường.
Craig Jerald (2006) khẳng định Văn hóa nhà trường chính là “chương
trình đào tạo ẩn”, ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình học tập của học sinh
trong nhà trường.
Tác giả Pam Robbin Harvey B.Alvy thì cho rằng văn hóa nhà trường phản
ánh thành viên tổ chức. Văn hóa là ý thức mà cá nhân hình thành trong thế giới
cơng việc của mình. Như vậy văn hóa nhà trường được biểu hiện thông qua nhận
thức, hành vi và thái độ của các thành viên trong nhà trường đối với học sinh,


9

đồng nghiệp và các cấp liên quan. Văn hóa nhà trường cịn thể hiện ở sự ứng xử
với mơi trường tự nhiên, xã hội.
1.1.2.Những nghiên cứu ở trong nước
Văn hóa là sản phẩm của con người, cho nên có thể phân loại văn hóa bao
gồm cả hai khía cạnh: khía cạnh phi vật chất của xã hội như ngôn ngữ, tư tưởng,

giá trị và các khía cạnh vật chất như nhà cửa, quần áo, các phương tiện, v.v... Cả
hai khía cạnh cần thiết để làm ra sản phẩm và đó là một phần của văn hóa. Có
rất nhiều nhà nghiên cứu trong nước nghiên cứu về đề tài này:
- Tác giả Nguyễn Thị Tĩnh có bài viết “ Xây dựng văn hóa học đường
trong bối cảnh đất nước đổi mới, hội nhập” được trình bày trong hội thảo khoa
học năm 2009 tại Trường Đại học Sư Phạm Hà nội.
- Tác giả Văn Đức Thanh (2001), Xây dựng môi trường văn hóa cơ sở,
NXB chính trị quốc gia, Hà Nội.
- Tác giả Đinh Viễn Trí - Đơng Phương Tri (Ngọc Anh dịch) (2003), Văn
hóa giao tiếp ứng xử, NXB Văn hóa thông tin, Hà Nội.
- Tác giả Phạm Hồng Quang (2006), Môi trường giáo dục, NXB Giáo
dục.
- Trường ĐHSPHN (9-2007) - Viện nghiên cứu sư phạm, Hội thảo khoa
học:
Xây dựng văn hóa học đường - Giải pháp nâng cao chất lượng giáo dục
trong nhà trường, Hà Nội.
Tuy nhiên, trong các đề tài nghiên cứu trên đây chưa phải là những khảo
cứu chuyên sâu về VHNT, nhất là chưa đề cập đến công tác xây dựng VHNT và
quản lý công tác xây dựng VHNT ở các trường THCS, nơi ươm mầm cho các
thế hệ học sinh, làm nền tảng cho mai sau.
Vì vậy, tơi chọn đề tài này với mục đích để làm sáng tỏ cơ sở lý luận về
việc xây dựng VHNT ở trường THCS thuộc địa bàn quận Bình Tân đồng thời đề
xuất những giải pháp quản lý công tác xây dựng VHNT có hiệu quả góp phần


10

xây dựng một mơi trường sư phạm tích cực cho CBGV và HS, trên cơ sở đó góp
phần thực hiện tốt mục tiêu giáo dục học sinh để trở thành cơng dân tồn cầu.
1.2. Một số khái niệm cơ bản

1.2.1. Văn hóa, văn hóa tổ chức và văn hóa nhà trường
1.2.1.1. Khái niệm văn hóa
Có nhiều định nghĩa về văn hóa. Năm 1952, Alfred Kroeber và Clyde
Kluckhohn (Mỹ), đã tìm thấy không dưới 164 định nghĩa về VH. Sự khác nhau
của chúng không chỉ là ở bản chất của định nghĩa đưa ra (bởi nội dung, chức
năng, các thuộc tính) mà cả ở cách sử dụng rộng rãi của từ này.
+ Tại Hội nghị Quốc tế các nhà văn học họp tại Mehico do Unesco tổ
chức năm 1982, trên cơ sở của 200 định nghĩa khác nhau của VH, bản tuyên bố
chung của hội nghị đã chấp nhận một quan niệm về VH như sau: “Trong ý nghĩa
rộng nhất VH là tổng thể những nét riêng biệt về tinh thần và vật chất, trí tuệ và
xúc cảm quyết định cách của một XH hay của một nhóm người trong XH. VH
bao gồm nghệ thuật và văn chương, những lối sống, những quyền cơ bản của
con người, những hệ thống các giá trị, những tập tục và tín ngưỡng” [19]
Như vậy, dưới góc độ xã hội học thì văn hóa là một hiện tượng xã hội gắn
với đời sống xã hội, cịn nội dung của văn hóa chính là sản phẩm của hoạt động
thực tiễn có tính sáng tạo của con người, luôn được chắt lọc kế thừa, phát triển
dưới tác động của con người, vì hạnh phúc của con người.
Theo những ý nghĩa đó, văn hóa là một hiện tượng xã hội đặc thù mà nét
trội cơ bản của hiện tượng này là ở chỗ chúng là một hệ thống những giá trị
chung nhất cả về vật chất và tinh thần cho một cộng đồng, một dân tộc, một thời
đại hay một giai đoạn lịch sử nào đó, là kết quả của quá trình hoạt động thực tiễn
của con người trong môi trường tự nhiên và trong các mối quan hệ xã hội.
“Văn hóa ” là một từ cổ trong tiếng Pháp, xuất hiện vào khoảng cuối thế
kỷ XIII có nguồn gốc từ tiếng Latinh (cultura). Từ VH được khai sinh trong


11

tiếng Pháp, rồi truyền bá sang tiếng Anh (culture), tiếng Đức dưới hình thức vay
mượn ngơn ngữ. Nghĩa gốc của nó là “vun trồng, chăm sóc” sau đó cịn có thêm

ý nghĩa ẩn dụ là “hình thành, GD tinh thần”.
Theo tiếng Hán: Văn có nghĩa là vẻ đẹp, có giá trị; Hóa có nghĩa là giáo
hóa. Nghĩa gốc của VH là cái đẹp, làm sao cho mọi cái trở nên đẹp, hướng con
người vào cái đẹp, biết làm theo cái đẹp, u cái đẹp bằng con đường cảm hóa
thơng qua GD. Theo cách nhìn Phương Đơng, hình thức đẹp đẽ biểu hiện trước
hết trong lễ, nhạc, cách lãnh đạo, quản lý … đặc biệt trong ngôn ngữ, cách ứng
xử lịch sự. Nó biểu hiện thành các chuẩn mực, giá trị ứng xử được mọi người
chấp nhận và xem là đẹp đẽ. [4]
VH hiểu theo nghĩa hẹp : “VH là một tổng thể những hệ thống biểu trưng
(ký hiệu) chi phối cách ứng xử và sự giao tiếp trong một cộng đồng khiến cộng
đồng ấy có đặc thù riêng… VH bao gồm hệ thống những giá trị để đánh giá một
sự việc, một hiện tượng (đẹp hay xấu, đúng hay sai…) theo cộng đồng ấy. [4]
Hiểu theo nghĩa rộng, VH được xem là bao gồm tất cả những gì do con
người sáng tạo ra, Hồ Chí Minh đã viết các đây hơn nửa thế kỷ (1942) trong bản
thảo Nhật ký trong tù: “Vì lẽ sinh tồn cũng như mục đích của cuộc sống, loài
người mới sáng tạo và phát minh ra ngôn ngữ, chữ viết, đạo đức, pháp luật, khoa
học, tôn giáo, văn học, nghệ thuật, những công cụ cho sinh hoạt hàng ngày về
mặc, ăn, ở và các phương thức sử dụng. Tồn bộ những sáng tạo và phát minh
đó tức là văn hóa. VH là sự tổng hợp của mọi phương thức sinh hoạt cùng với
biểu hiện của nó mà lồi người đã sản sinh nhằm thích ứng những nhu cầu đời
sống và đòi hỏi của sự sinh tồn”.
Như thế, VH chứa đựng trong nó khơng chỉ những giá trị vật chất mà cả
giá trị tinh thần, gắn bó mật thiết, sâu sắc, máu thịt với con người.
Trong ý nghĩa rộng nhất, tuyên bố về những chính sách văn hóa- Hội nghị
quốc tế do UNESCO chủ trì từ 26/7 đến 06/9/1982 tại Mêxicô định nghĩa: “Văn


12

hóa hơm nay, có thể coi là tổng thể những nét riêng biệt tinh thần và vật chất, trí

tuệ và xúc cảm quyết định tính cách của một xã hội, của một nhóm người trong
xã hội. Văn hóa bao gồm nghệ thuật và văn chương, những lối sống, những
quyền cơ bản của con người, những hệ thống các giá trị, những tập tục và tín
ngưỡng” [4]
Với định nghĩa của UNESCO thì VH khơng phải là một lĩnh vực riêng
biệt, VH là tổng thể nói chung những giá trị vật chất và tinh thần do con người
sáng tạo ra. Định nghĩa được xem như là tiêu chí để phân biệt cộng đồng này
với cộng đồng khác bằng căn cứ vào bản sắc của cộng đồng thể hiện qua đời
sống vật chất, tinh thần. Tuy nhiên định nghĩa này cũng chưa đề cập hết được
đặc trưng cơ bản của VH.
VH là một khái niệm hết sức phong phú, phức tạp, nhiều đặc trưng song
cơ bản vẫn nổi lên bốn đặc trưng sau: tính nhân sinh, tính giá trị, tính hệ thống
và tính lịch sử. Dựa vào bốn đặc trưng cơ bản trên có thể định nghĩa VH như
sau: “Văn hóa là một hệ thống hữu cơ các giá trị (vật chất và tinh thần, tĩnh và
động, vật thể và phi vật thể…) do con người sáng tạo ra và tích lũy qua quá trình
hoạt động thực tiễn trong sự tương tác với mơi trường tự nhiên - xã hội của
mình” [4].
Có thể nói đây là khái niệm khá hồn chỉnh.
1.2.1.2. Văn hóa tổ chức
Khái niệm văn hóa tổ chức được Henry Murray và các cộng sự làm việc
tại Bệnh viện Tâm lý Harvard đưa ra từ năm 1938 khi nghiên cứu tác động của
môi trường lên các cá nhân. Nhiều nghiên cứu về văn hóa tổ chức được tiến
hành trong những năm 70 và 80.
Theo Greert Hofstede định nghĩa như sau: “Văn hóa tổ chức là một tập
hợp các chuẩn mực, các giá trị, niềm tin và hành vi ứng xử của một tổ chức
tạo nên sự khác biệt của các thành viên của tổ chức này với các thành viên


13

của tổ chức khác” [26]
Văn hóa tổ chức có thể được mơ tả như một tập hợp chung các tín
ngưỡng, thông lệ, hệ thống giá trị, quy chuẩn hành vi ứng xử và cách kinh doanh
riêng của từng tổ chức. Những mặt trên sẽ quy định mơ hình hoạt động riêng của
tổ chức và cách ứng xử của các thành viên trong tổ chức ([26],tr.160)
Văn hóa tổ chức là tồn bộ các giá trị, niềm tin, truyền thống và thói quen
có khả năng quy định hành vi của mỗi thành viên trong tổ chức, mang lại cho tổ
chức một bản sắc riêng, ngày càng phong phú thêm và có thể thay đổi theo thời
gian ([26] tr.20)
Nhà học giả nổi tiếng Edgar Schein đã đưa ra định nghĩa “ văn hóa tổ
chức là hệ thống những giá trị, niềm tin được chia sẻ, phát triển trong một tổ
chức và định hướng hành vi của các thành viên”([10],tr.16)
Từ các định nghĩa trên có thể khái quát lại, văn hóa tổ chức có những đặc
tính sau:
- Tính hợp thức của hành vi: Khi các thành viên trong tổ chức tương tác
với nhau, họ sử dụng cùng một ngôn ngữ, khái niệm.
- Các chuẩn mực của hành vi: Tuy không rõ ràng song các chuẩn mực của
hành vi tạo ra sự ràng buộc đối với các thành viên, những ai mới đến cần tuân
thủ để có thể được chấp nhận.
- Các giá trị chính thống: Đó là các giá trị mà tổ chức mong đợi ở các
thành viên; những nguyên tắc, những giá trị mà tổ chức và từng thành viên cố
gắng đạt tới được thơng báo cơng khai.
- Các triết lí tổ chức: Những triết lí này chỉ dẫn hoạt động của tổ chức và
các thành viên của nó.
- Những luật lệ: Những nguyên tắc chặt chẽ liên quan đến việc chấp nhận
mình là thành viên của tổ chức.
- Bầu khơng khí tổ chức: Tổng thể những cảm giác được tạo ra từ những


14

điều kiện làm việc, những cách cư xử hợp tác.
- Những kĩ năng thành công: Những năng lực và khả năng đặc biệt của
các thành viên trong tổ chức biểu hiện qua việc thực hiện thắng lợi các công việc
cụ thể.
1.2.1.3. Văn hóa nhà trường
Có rất nhiều định nghĩa khác nhau về VHNT, tùy theo mỗi người nhấn
mạnh khía cạnh này hay khía cạnh khác. Tuy nhiên, tư tưởng xuyên suốt trong
mọi định nghĩa là VHNT chính là văn hố một tổ chức.
Văn hóa nhà trường (Scholary culture, culture scholary, viết tắt VHNT) là
văn hóa của một tổ chức. Xét về bản chất, mỗi nhà trường là một tổ chức hành
chính- sư phạm. Đó là một thế giới thu nhỏ với cơ cấu, chuẩn mực, quy tắc hoạt
động, những giá trị, điểm mạnh và điểm yếu riêng cho những con người cụ thể
thuộc mọi thế hệ tạo lập. Với tư cách là một tổ chức, mỗi nhà trường đều tồn tại
dù ít hay nhiều một nền VH nhất định.
Hệ thống giá trị của VHNT bao gồm cả những giá trị vật chất và giá trị
tinh thần, nó tồn tại dưới dạng thức khác nhau như: những tồn tại vật lý bao gồm
cấu trúc, những nét hoa văn trang trí của các phòng học, khung cảnh nhà trường,
đồng phục của nhà trường, những biểu tượng, khẩu hiệu, các lễ nghi, các hoạt
động VH và học tập của nhà trường, trong đó nó mang các giá trị tinh thần,
những tồn tại tinh thần - phi vật thể như truyền thống, ý thức, tình cảm, niềm tin
của các thành viên đối với nhà trường, bầu khơng khí tâm lý.
- Kent.D.Peterson cho rằng: “Văn hóa nhà trường là tập hợp các chuẩn
mực, giá trị và niềm tin, các lễ nghi và nghi thức, các biểu tượng và truyền thống
tạo ra “vẻ bề ngoài” của nhà trường” [4].
- Stephen Stolp cho rằng: Văn hóa nhà trường như là “một cấu trúc, một
quá trình và bầu khơng khí của các giá trị và chuẩn mực dẫn dắt giáo viên và
học sinh đến việc giảng dạy và học tập có hiệu quả” [4].

15

Theo Stoolp và Smith “VHNT được định nghĩa như là các kiểu ý nghĩa
được lưu truyền theo lịch sử. Nó bao gồm những chuẩn mực, giá trị, niềm tin,
các lễ hội, các lễ nghi, những câu chuyện thần thoại và được hiểu theo các mức
độ khác nhau bởi các thành viên trong cộng đồng nhà trường. Hệ thống ý nghĩa
này định hướng suy nghĩ của mọi người và cách hành xử hoặc VHNT phổ thông
được hiểu là tập hợp các nguyên tắc, giá trị và niềm tin, nghi thức và nghi lễ, các
biểu tượng và câu chuyện hay giai thoại tạo nên cái “tôi” của nhà trường và định
hướng các thành viên trong nhà trường cùng nhau làm việc” ([10], tr.28).
Theo Tableman “VHNT phản ánh các ý tưởng được chia sẻ về các nhất trí
cơ bản, về các giá trị và niềm tin và các hiện thực văn hóa tạo nên sự đồng nhất
của nhà trường và là chuẩn cho các hành vi mong đợi ([10], tr.28).
Tác giả Schein thì cho rằng: “VHNT là tổ hợp bao gồm những tiêu chuẩn,
quy phạm, giá trị, niềm tin, nghi lễ, những biểu tượng và sự kiện đã diễn ra tạo
nên nét riêng của trường. Các chuẩn mực, giá trị, niềm tin, truyền thống, các lễ
nghi đó được xây dựng cùng với thời gian khi GV, học sinh, phụ huynh và các
nhà quản lý cùng nhau làm việc, giải quyết những khó khăn, phát triển sự kì
vọng về phối hợp và hành động cùng nhau” ([10], tr.29)
Giống như bất kỳ một cơ quan công sở hoặc doanh nghiệp nào, mỗi khi
bước vào một nhà trường, người ta thường cảm nhận được bầu không khí đặc
trưng của nhà trường đó qua hàng loạt các dấu hiệu: hoặc hiển hiện dễ thấy, hoặc
ngầm định khó thấy. Mỗi nhà trường đều tự mình biểu lộ ra bên ngồi một hình
ảnh tốt đẹp hoặc tầm thường nào đó. Hình ảnh này được tạo nên bởi người dạy,
người học, người quản lý trong nhà trường, được chuyển tải và phản ánh bởi
đồng nghiệp trong địa phương và phụ huynh cũng như cộng đồng xã hội xung
quanh, bởi cơ quan quản lý và người sử dụng sản phẩm GD - những đối tượng
phản ánh chất lượng sản phẩm GD của nhà trường một cách rõ nét và khách
quan.

16

Văn hoá của một nhà trường là hệ thống niềm tin, giá trị, chuẩn mực, thói
quen và truyền thống hình thành trong quá trình phát triển của nhà trường, được
các thành viên trong nhà trường thừa nhận, làm theo và được thể hiện trong các
hình thái vật chất và tinh thần, từ đó tạo nên bản sắc riêng cho mỗi tổ chức sư
phạm.
Tuy còn nhiều ý kiến khác nhau nhưng khái quát lại VHNT là hệ các
chuẩn mực, quy định cách xử sự giao tiếp giữa người học với nhau, giữa trò với
thầy và ngược lại; là cách dạy học và tiếp thu kiến thức. Văn hố cịn được thể
hiện qua triết lý giáo dục của nhà trường, qua hành vi giao tiếp, cách ăn mặc,
cách ứng xử với cảnh quan mơi trường...
1.2.2. Xây dựng văn hóa nhà trường trong trường THCS
- Kế hoạch chiến lược phát triển nhà trường là những định hướng cho sự
phát triển của nhà trường:
+ Tầm nhìn: Xác nhận tầm nhìn giúp cho mọi thành viên trong nhà trường
và xã hội thấy được thành quả của sự phát triển chung trong tương lai. Từ đó
giúp họ thấy được trách nhiệm của mình trong việc đóng góp cho sự phát triển
chung.
+ Sứ mệnh: mọi hoạt động của các thành viên trong nhà trường đều nhằm
thực hiện sứ mệnh chung đã được xác định.
+ Hệ thống giá trị: Lãnh đạo nhà trường cần phải lựa chọn, kết hợp hữu
cơ các giá trị, định hướng cho sự hình thành hệ thống giá trị trong nhà trường.
Đây cũng chính là các phẩm chất đạo đức cơ bản mà mỗi cơng dân cần phải có
được trong q trình sống và làm việc, nhất là những phẩm chất đặc trưng cho
con người Việt Nam trong quá trình hội nhập. Sự kết hợp giữa một số giá trị
mang tính truyền thống như tơn sư trọng đạo, kính trên nhường dưới… với các
giá trị hiện đại: tinh thần trách nhiệm, tôn trọng lẫn nhau, hợp tác làm việc…
+ Mục đích, mục tiêu: định hướng tổng quát và cụ thể cho từng giai đoạn

17

phát triển của nhà trường để có cơ sở đề ra các giải pháp thiết thực, hiệu quả phù
hợp.
- Ảnh hưởng của các nhà lãnh đạo trong nhà trường đến mọi thành viên:
Sự ảnh hưởng này nếu được xác lập sẽ đảm bảo tơn ti trật tự cộng đồng,
nhờ đó sẽ dễ dàng triển khai các hoạt động nhằm thực hiện các giải pháp đã đề
ra. VHNT chịu ảnh hưởng không nhỏ từ phong cách lãnh đạo, quản lý cho đến
việc chỉ đạo thực hiện và ra quyết định.
- Các chính sách khuyến khích cho mọi hoạt động trong nhà trường:
Ban hành những chính sách khuyến khích tất cả các thành viên trong nhà
trường tham gia mọi hoạt động của nhà trường và cộng đồng: Dạy - học, nghiên
cứu khoa học, hoạt động ngoài giờ lên lớp, các hoạt động chun mơn, nghiệp
vụ, hoạt động đồn thể tồn trường… Tham gia hoạt động là con đường giúp
mọi thành viên thể hiện bản lĩnh của cá nhân trong quá trình vận dụng những
kiến thức và kinh nghiệm đã học. Đặc biệt là khả năng hợp tác giữa các thành
viên nhằm mang lại hiệu quả cao nhất các mục tiêu đã đề ra.
- Xây dựng phương châm xử thế, bầu khơng khí chung cho cộng đồng:
Ứng xử, giao tiếp giữa các thành viên trong nhà trường, khơng khí hội
họp, sinh hoạt… phù hợp với thuần phong mỹ tục, với xu thế phát triển của thời
đại trong từng giai đoạn phát triển của đất nước. Đây là yếu tố dễ dàng nhận
thấy nhất trong văn hóa trường học.
- Xây dựng khung cảnh nhà trường, cách bài trí lớp học:
Thể hiện sự khác biệt về hình thức so với bất kỳ một tổ chức nào đó
trong xã hội.
- Xác định sự đặc trưng của nhà trường thông qua Logo, khẩu hiệu, bảng
hiệu, biểu tượng:
Yếu tố này giúp các thành viên tự hào về những gì mình đóng góp cho sự

phát triển của nhà trường và mọi người trong xã hội dễ dàng phân biệt sự đặc
trưng giữa các trường này với trường khác.


18

- Xây dựng truyền thống trường qua đồng phục, các nghi thức, nghi lễ:
+Thể hiện truyền thống và tính lịch sử của nhà trường trong quá trình tồn
tại và hoạt động.
+ Tổ chức các hoạt động văn hóa trong trường, tham gia các hoạt động
văn hóa, lễ hội của địa phương.
+ Tạo mọi điều kiện để các cá nhân thể hiện mình, rèn luyện mình qua cá
thử thách trong hoạt động xã hội thực tiễn, giúp các giá trị của trường hình thành
ngày càng thêm bền vững.
- Quan tâm đến nhu cầu, cảm xúc, mong muốn của cá nhân:
Giúp các thành viên cởi mở, tự tin trong mọi hoạt động của mình sẵn sàng
bày tỏ ý kiến của mình trong mọi trường hợp, nhất là đối với học sinh.
- Xây dựng thương hiệu trường:
Là sự khẳng định hiệu quả chất lượng đào tạo của nhà trường đối với xã
hội. Trong đó, có các phẩm chất và năng lực của học sinh mà văn hóa nhà
trường đã góp phần hình thành.
1.2.3. Quản lý, Quản lý giáo dục và Quản lý công tác xây dựng văn
hóa nhà trường
1.2.3.1. Quản lí
Quản lí là một khái niệm đã xuất hiện từ rất sớm, tuy nhiên đến bây giờ
vẫn có rất nhiều cách hiểu khác nhau về quản lí, tùy theo cách tiếp cận mà quản
lí được định nghĩa với nhiều cách khác nhau:
Các Mác viết: “Tất cả mọi lao động xã hội trực tiếp hay lao động chung
nào tiến hành trên quy mô tương đối lớn, thì ít nhiều cũng đều cần đến một sự
chỉ đạo để điều hòa những hoạt động cá nhân và thực hiện những chức năng

chung phát sinh từ vận động của toàn bộ cơ thế khác với sự vận động của những
khí quan độc lập của nó. Một người độc tấu vĩ cầm tự điều khiển lấy mình, cịn
một dàn nhạc thì cần phải có nhạc trưởng” [6].
Hoạt động quản lý bắt nguồn từ phân công lao động của xã hội loài người