Bài giảng Kiểm toán tài chính

T
Ọ V

N

N
N

T N V TRU ỀN T
N

ƢU

N

N

V ỄN T

N

----------

ẢNG

KIỂM TOÁN T

N

(3 tín chỉ)

à nội, tháng 12 năm 2018
i


MỞ ĐẦU
Để phục vụ cho mục tiêu quản lý của các đơn vị, các nhà đầu tƣ, các nhà quản lý...
thì các đơn vị cần có đƣợc những thơng tin tài chính chính xác và kịp thời để đƣa ra đƣợc
các quyết định kinh tế của mình. Những thơng tin này cần đƣợc đảm bảo ở một mức độ
tin cậy cao, đảm bảo tính trung thực và khách quan. Chính vì vậy mà kiểm tốn ra đời với
vai trị là bên thứ ba có đủ chun mơn và thẩm quyền kiểm tra và soát xét nhằm đƣa ra ý
kiến nhận xét độc lập về tính trung thực và khách quan của báo cáo tài chính của đơn vị
đƣợc kiểm tốn.
Bài giảng kiểm tốn tài chính cung cấp cho sinh viên ngành kế toán những kiến
thức tổng quan về kiểm toán tài chính, quy trình kiểm tốn tài chính và các bƣớc thực
hiện kiểm tốn tài chính trong từng chu trình kế tốn.
Bài giảng kiểm tốn tài chính gồm 10 chƣơng đƣợc biên soạn bởi nhóm tác giả:
TS. Lê Thị Ngọc Phƣơng
Chƣơng 1: Tổng quan về kiểm tốn tài chính
Chƣơng 2: Quy trình kiểm tốn tài chính
Chƣơng 3: Kiểm tốn chu trình bán hàng – Phải thu
Chƣơng 4: Kiểm tốn chu trình mua hàng – Phải trả
Chƣơng 6: Kiểm tốn chu trình tiền lƣơng và nhân viên
Ths. Nguyễn Thị Chinh Lam
Chƣơng 5: Kiểm tốn chu trình tài sản cố định và đầu tƣ dài hạn
Chƣơng 7: Kiểm tốn chu trình hàng tồn kho
Chƣơng 8: Kiểm tốn chu trình tiếp nhận và hồn trả vốn
Chƣơng 9: Kiểm tốn vốn bằng tiền
Chƣơng 10: Kiểm tốn báo cáo tài chính.
Trong q trình soạn thảo khơng tránh khỏi những sai sót, nhóm tác giả rất mong
nhận đƣợc ý kiến đóng góp quý báu từ các đồng nghiệp, bạn đọc, các em sinh viên để bài

giảng có thể hồn thiện hơn.
Xin chân thành cảm ơn!

i


DAN
Từ viết tắt
BCTC
TS
Tài sản
DT
CP
TK
NV
ĐKT
KTV
KH
KSNB
Đ
Đ
ĐQT
QLDN
GTGT
CSDL
TS Đ
DN
BHXH
BHYT
BHTN

KP Đ
ĐLĐ

MỤ TỪ V ẾT TẮT
Nội dung đầy đủ

Báo cáo tài chính
Tài sản
Nguồn vốn
Doanh thu
Chi phí
Tài khoản
Nguồn vốn
Cân đối kế toán
Kiểm toán viên
Khách hàng
KSNB
Ban giám đốc
Hợp đồng
Hội đồng quản trị
Quản lý doanh nghiệp
Giá trị gia tăng
Cơ sở dẫn liệu
Tài sản cố định
Doanh nghiệp
Bảo hiểm xã hội
Bảo hiểm y tế
Bảo hiểm thất nghiệp
Kinh phí cơng đồn
Hợp đồng lao động

ii


MỤC LỤC
CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ KIỂM TỐN TÀI CHÍNH
iii
1.1. Khái niệm, mục tiêu kiểm tốn tài chính
1
1.1.1. Khái niệm kiểm tốn tài chính
1
1.1.2. Mục tiêu kiểm tốn báo cáo tài chính
1
1.2. Nội dung và trình tự kiểm tốn tài chính
2
1.2.1. Nội dung kiểm tốn tài chính
1
1.2.2. Trình tự kiểm tốn tài chính
1
1.3. Ngun tắc cơ bản và quy trình kiểm tốn tài chính
3
1.3.1. Những ngun tắc cơ bản
3
1.3.2. Quy trình kiểm tốn Báo cáo tài chính
4
CHƢƠNG 2: QUY TRÌNH KIỂM TỐN BÁO CÁO TÀI CHÍNH
7
2.1. Lập kế hoạch kiểm toán:
7
2.1.1. Lập kế hoạch chiến lƣợc

7
2.1.2. Kế hoạch tổng thể (chi tiết thêm phần khoanh vùng rủi ro, chỉ dẫn cụ thể cho
cơng tác kế tốn).
7
2.1.3. Chƣơng trình kiểm tốn
7
2.2. Thực hiện kiểm toán:
20
2.2.1. Các khảo sát và thử nghiệm cơ bản
20
2.2.2. Thực hiện chƣơng trình kiểm tốn:
21
2.3. Kết thúc kiểm toán:
22
2.3.1. Chuẩn bị kết thúc kiểm toán
22
2.3.2. Báo cáo kiểm tốn
24
CHƢƠNG 3: KIỂM TỐN CHU KỲ BÁN HÀNG – PHẢI THU
26
3.1. Tổng quan chu trình bán hàng – phải thu
26
3.1.1. Đặc điểm chu trình bán hàng – phải thu
26
3.1.2. Các sai sót thƣờng gặp trong chu trình bán hàng phải thu
26
3.1.3. Kiểm sốt nội bộ chu trình bán hàng – phải thu
27
2.2.2.2. Khảo sát về sự vận hành các quy chế kiểm sốt nội bộ
28

2.2.2.3. Khảo sát về tình hình thực hiện các nguyên tắc tổ chức hoạt động kiểm sốt
nội bộ
28
3.2. Kiểm tốn chu trình bán hàng – phải thu
29
3.2.1. Mục tiêu kiểm toán chu kỳ Bán hàng và Thu tiền
29
3.2.2. Nguồn tài liệu để kiểm toán chu kỳ Bán hàng – phải thu
29
3.2.3. Thực hiện kiểm toán chu trình bán hàng – phải thu
29
CHƢƠNG 4: KIỂM TỐN CHU KỲ MUA HÀNG VÀ PHẢI TRẢ
39
4.1. Tổng quan chu trình mua hàng – phải trả
39
4.1.1. Đặc điểm chu trình mua hàng phải trả
39
4.1.2. Các sai sót thƣờng gặp trong chu trình mua hàng – Phải trả
39
4.1.3 Kiểm sốt nội bộ chu trình mua hàng – Phải trả
40
4.2. Kiểm tốn chu trình mua hàng – Phải trả
41
iii


4.2.1. Mục tiêu kiểm tốn chu trình mua hàng – Phải trả
41
4.2.2. Nguồn tài liệu kiểm tốn chu trình mua hàng – Phải trả
42

4.2.3. Thực hiện kiểm tốn chu trình mua hàng – Phải trả
42
CHƢƠNG 5: KIỂM TỐN CHU TRÌNH TÀI SẢN CỐ ĐỊNH VÀ ĐẦU TƢ DÀI HẠN
50
5.1 Tổng quan về chu trình tài sản cố định và đầu tƣ dài hạn
50
5.1.1 Đặc điểm của chu trình tài sản cố định và đầu tƣ dài hạn
50
5.1.2. Các sai sót thƣờng gặp trong chu trình tài sản cố định và đầu tƣ dài hạn 51
5.1.3. Kiểm soát nội bộ chu trình tài sản cố định và đầu tƣ dài hạn.
55
5.2 Kiểm tốn chu trình tài sản cố định và đầu tƣ dài hạn
58
5.2.1 Mục tiêu kiểm tốn chu trình tài sản cố định và đầu tƣ dài hạn.
58
5.2.2 Nguồn tài liệu kiểm tốn chu trình tài sản cố định và đầu tƣ dài hạn
59
CHƢƠNG 6 : KIỂM TOÁN CHU KỲ TIỀN LƢƠNG VÀ NHÂN VIÊN
50
6.1. Tổng quan chu trình tiền lƣơng và nhân viên
72
6.1.1. Đặc điểm của chu trình tiền lƣơng và nhân viên
72
6.1.2. Các sai sót thƣờng gặp trong chu trình tiền lƣơng và nhân viên
73
6.1.3. Kiểm sốt nội bộ chu trình tiền lƣơng và nhân viên
74
6.2. Kiểm tốn chu trình tiền lƣơng và nhân viên
75
6.2.1. Mục tiêu kiểm tốn chu trìn tiền lƣơng và nhân viên

75
6.2.2. Nguồn tài liệu kiểm tốn chu trình tiền lƣơng và nhân viên
76
6.2.3. Thực hiện kiểm tốn chu trình tiền lƣơng và nhân viên
76
CHƢƠNG 7: KIỂM TỐN CHU TRÌNH HÀNG TỒN KHO
85
7.1. Tổng quan về chu trình hàng tồn kho
85
7.1.1. Đặc điểm của chu trình hàng tồn kho
85
7.1.2 Các sai sót thƣờng gặp trong chu trình hàng tồn kho
85
7.1.3 Kiểm sốt nội bộ chu trình hàng tồn kho
86
7.2 Kiểm tốn chu trình hàng tồn kho
92
7.2.1 Mục tiêu kiểm tốn chu trình hàng tồn kho
92
7.2.2 Nguồn tài liệu kiểm tốn chu trình hàng tồn kho
94
7.2.3 Thực hiện kiểm tốn chu trình hàng tồn kho
95
CHƢƠNG 8: KIỂM TỐN CHU TRÌNH TIẾP NHẬN VÀ HỒN TRẢ VỐN
102
8.1. Tổng quan về chu trình tiếp nhận và hồn trả vốn
102
8.1.1 Đặc điểm của chu trình tiếp nhận và hồn trả vốn
102
8.1.2 Các sai sót thƣờng gặp trong chu trình tiếp nhận và hồn trả vốn

104
8.1.3 Kiểm sốt nội bộ chu trình tiếp nhận và hồn trả vốn
105
8.2 Kiểm tốn chu trình tiếp nhận và hồn trả vốn
114
8.2.1 Mục tiêu kiểm tốn chu trình tiếp nhận và hồn trả vốn
114
8.2.2 Nguồn tài liệu kiểm tốn chu trình tiếp nhận và hồn trả vốn
115
8.2.3 Thực hiện kiểm tốn chu trình tiếp nhận và hồn trả vốn
116
CHƢƠNG 9: KIỂM TỐN VỐN BẰNG TIỀN
129
9.1 Tổng quan về chu trình vốn bằng tiền
129
iv


9.1.1. Đặc điểm của chu trình vốn bằng tiền
9.1.2. Các sai sót thƣờng gặp trong chu trình vốn bằng tiền
9.1.3. Kiểm sốt nội bộ chu trình vốn bằng tiền
9.2. Kiểm tốn chu trình vốn bằng tiền
9.2.1 Mục tiêu kiểm tốn chu trình vốn bằng tiền
9.2.2. Nguồn tài liệu kiểm tốn chu trình vốn bằng tiền
9.2.3. Thực hiện chu trình kiểm tốn vốn bằng tiền
CHƢƠNG 10: KIỂM TỐN BÁO CÁO TÀI CHÍNH
10.1 Kiểm tốn báo cáo tài chính
10.1.1 Kiểm tốn bảng cân đối kế toán
10.1.2. Kiểm toán các chỉ tiêu trên báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh
10.1.3 Kiểm toán báo cáo lƣu chuyển tiền tệ

10.2 Kiểm toán quyết toán vốn đầu tƣ
10.2.1 Tổng quan về dự án vốn đầu tƣ
10.2.2 Kiểm toán dự án vốn đầu tƣ

129
133
133
137
137
137
138
152
152
152
152
155
156
157
168

v


ƢƠN

1: TỔNG QUAN VỀ KIỂM TOÁN T

N

1.1. Khái niệm, mục tiêu kiểm tốn tài chính

1.1.1. Khái niệm kiểm tốn tài chính
Kiểm tốn báo cáo tài chính là q trình các kiểm tốn viên độc lập và có
năng lực tiến hành thu thập và đánh giá các bằng chứng kiểm toán về các báo cáo
tài chính đƣợc kiểm tốn nhằm kiểm tra và báo cáo về mức độ trung thực hợp lý của
báo cáo tài chính đƣợc kiểm tốn với các tiêu chuẩn, chuẩn mực đã đƣợc thiết lập.
Trong kiểm toán báo cáo tài chính, đối tƣợng kiểm tốn là các báo cáo tài
chính, gồm Bảng cân đối kế tốn, Kết quả kinh doanh, Lƣu chuyển tiền tệ, và thuyết
minh báo cáo tài chính. Các báo cáo này chứa đựng những thơng tin tài chính và
thơng tin phi tài chính, thơng tin định lƣợng và thông tin không định lƣợng, phản
ảnh tình hình tài chính, kết quả kinh doanh, tình hình và kết quả lƣu chuyển tiền tệ
và các thông tin cần thiết khác để ngƣời sử dụng báo cáo tài chính có thể phân tích,
đánh giá đúng đắn tình hình và kết quả kinh doanh của đơn vị.
Kết quả của kiểm tốn báo cáo tài chính là các báo cáo kiểm tốn, trong đó
nêu rõ ý kiến của kiểm tốn viên về mức độ trung thực hợp lý của báo cáo tài chính
đƣợc kiểm tốn. Ngồi ra, kết quả kiểm tốn cịn có thể gồm cả thƣ quản lý nêu lên
những tồn tại trong việc thiết lập và vận hành hệ thống kiểm sốt nội bộ, trong việc
tổ chức cơng tác kế tốn và lập báo cáo tài chính ở đơn vị đồng thời đề xuất hƣớng
khắc phục để đơn vị nâng cao chất lƣợng của các báo cáo tài chính.
Bằng chứng kiểm tốn trong kiểm tốn báo cáo tài chính gồm cả những bằng
chứng liên quan đến các nghiệp vụ, các số dƣ tài khoản và cả những bằng chứng
khác nhƣ những bằng chứng về hệ thống kiểm soát nội bộ, về tình hình kinh doanh,
về lĩnh vực, ngành nghề kinh doanh, về các nghĩa vụ và tình hình tuân thủ pháp luật
của đơn vị … Chúng có thể tồn tại dƣới nhiều hình thức khác nhau, đƣợc thu thập
từ nhiều nguồn khác nhau và bằng nhiều kỹ thuật khác nhau. Dựa trên các bằng
chứng kiểm toán này, kiểm tốn viên hình thành nên ý kiến của mình trên báo cáo
kiểm toán về mức độ trung thực hợp lý của báo cáo tài chính đƣợc kiểm tốn.
Báo cáo tài chính có thể đƣợc kiểm tốn bởi kiểm tốn kiểm toán độc lập,
kiểm toán nội bộ, và kiểm toán nhà nƣớc. Tuy nhiên, một yêu cầu chung khi kiẻm
toán báo cáo tài chính là kiểm tốn viên phải độc lập và có năng lực. Độc lập là
nguyên tắc cơ bản đối với hoạt động cung cấp dịch vụ kiểm toán báo cáo tài chính,

nó làm cho q trình kiểm tốn, các đánh giá trong kiểm toán cũng nhƣ ý kiến cuối
cùng trên báo cáo kiểm tốn là khách quan. Cịn năng lực là cơ sở đảm bảo cho
kiểm toán viên có thể tổ chức, triển khai và hồn thành cuộc kiểm tốn có hiệu quả.
Trong q trình kiểm tốn địi hỏi kiểm toán viên phải xét đoán và tự chịu trách
nhiệm rất nhiều, do vậy, kiểm tốn viên phải có năng lực để đáp ứng yêu cầu nhiệm
vụ.
1.1.2. Mục tiêu kiểm tốn báo cáo tài chính
1


1.1.2.1 Mục tiêu kiểm toán tổng quát
Mục tiêu tổng quát của kiểm tốn tài chính là kiểm tra và xác nhận về mức
độ trung thực, hợp lý của bảng khai tài chính đƣợc kiểm tốn.
Mục tiêu kiểm tốn tài chính: Trong Khoản 11 của Chuẩn mực kiểm toán
Việt Nam số 200 có nêu“mục tiêu của kiểm tốn báo cáo tài chính là giúp cho kiểm
tốn viên và cơng ty kiểm toán đưa ra ý kiến xác nhận rằng báo cáo tài chính có
được lập trên cơ sở chuẩn mực và chế độ kế tốn hiện hành (hoặc được chấp nhận)
có tuân thủ pháp luật liên quan và có phản ánh trung thực, hợp lý trên các khía
cạnh trọng yếu hay khơng”
Ngồi ra, mục tiêu của kiểm tốn tài chính cịn giúp cho đơn vị đƣợc kiểm
toán thấy rõ những tồn tại, sai sót để khắc phục nhằm nâng cao chất lƣợng thơng tin
tài chính của đơn vị.
Để đạt đƣợc mục tiêu kiểm tốn nói trên cần cụ thể hơn nữa các yếu tố cấu thành và
tiến trình thực hiện các yếu tố trung thực, hợp lý, hợp pháp trong xác minh và bày tỏ
ý kiến về toàn bộ báo cáo tài chính (mục tiêu chung) cũng nhƣ trong phân hành
kiểm toán cụ thể (mục tiêu đặc thù).
1.1.2.2 Mục tiêu kiểm tốn chung
Để đạt đƣợc mục đích kiểm tốn tổng qt, kiểm toán viên phải xem xét,
kiểm tra riêng biệt các bộ phận, khoản mục của chúng.
Mục tiêu hiệu lực (tồn tại, xảy ra): là hƣớng xác minh tính có thật của số tiền

trên các khoản mục. Ví dụ nếu hạch toán một nghiệp vụ mua hàng vào sổ nhật ký
nhƣng lại thực tế khơng có chứng từ (hóa đơn, phiếu nhập kho, biên bản giao
nhận…) chứng minh cho nghiệp vụ này -> nghiệp vụ này bị ghi khống (nghiệp vụ
này là khơng có thất) -> vi phạm mục tiêu hiệu lực
Mục tiêu trọn vẹn: là hƣớng xác minh sự đầy đủ về thành phần (nội dung) cấu thành
số tiền ghi trên khoản mục. Ví dụ bỏ sót một nghiệp vụ bán hàng khơng hạch tốn
vào sổ ->vi phạm mục tiêu trọn vẹn
- Mục tiêu quyền và nghĩa vụ: là hƣớng xác minh lại quyền sở hữu của tài sản vả
nghĩa vụ pháp lý của các khoản nợ và vốn. Ví dụ tài sản thuê hoạt động đang đƣợc
công ty hạch toán vào tài sản của đơn vị -> tài sản th tài chính khơng thuộc quyền
sở hữu của đơn vị -> vi phạm quyền và nghĩa vụ.
- Mục tiêu định giá: là hƣớng xác minh vào thẩm tra giá trị, cách thức đánh giá
theo nguyên tắc kế toán, thực hiện các phép tính theo phƣơng pháp tốn học. Ví dụ
việc thẩm tra các khoản chiết khấu, lãi suất, cổ tức…Đây là những khoản cấu thành
chi phí, thu nhập, tài sản và vốn…
- Mục tiêu phân loại: là hƣớng xem xét lại việc xác định các bộ phận, nghiệp vụ
đƣợc đƣa vào tài khoản, công việc sắp xếp các tài khoản trong các bảng khai tài
2


chính theo bản chất kinh tế của chúng đƣợc thể chế bằng các văn bản pháp lý cụ thể
đã có hiệu lực.
- Mục tiêu chính xác cơ học: là hƣớng xác minh về tính đúng đắn tuyệt đối về các
con số cộng sổ và chuyển sổ. Ví dụ tổng các khoản phải thu của từng đối tƣợng chi
tiết phải trùng hợp với số trên sổ cái tài khoản 131.
- Mục tiêu trình bày: hƣớng xác minh vào cách ghi và thuyết trình các số dƣ (hoặc
tổng số phát sinh) của tài khoản vào các bảng khai tài chính có nghĩa là xác định
chắc chắn tất cả các tài khoản thuộc Bảng cân đối tài và Báo cáo kết quả kinh doanh
cùng các thơng tin có liên quan đã đƣợc trình bày đúng và thuyết minh rõ trong các
bảng và các giải trình kèm theo.

1.1.2.3 Mục tiêu kiểm tốn đặc thù
Để có thể đƣa ra mục tiêu kiểm tốn riêng biệt cho mỗi khoản mục, ngƣời ta
cố gắng đƣa ra những mục tiêu kiểm tốn đặc thù có thể áp dụng cho mọi khoản
mục. Các mục tiêu đặc thù này đƣợc hình thành trên cơ sở các mục tiêu chung. Vậy
mục tiêu đặc thù là việc kiểm toán viên xác minh độ tin cậy của các thông tin ở từng
phân hành kiểm tốn cụ thể. Ví dụ về một số mục tiêu đặc thù đƣợc trình bày trong
bảng 2.1.1
Bản chất, hình thức, đặc tính của đối tƣợng kiểm tốn ở mỗi khách thể kiểm
tốn là khơng giống nhau. Do vậy mục tiêu đặc thù cần hƣớng tới từng loại đối
tƣợng kiểm tốn để có thể tập trung chú ý vào các trọng điểm xác minh. Chẳng hạn
cùng mục tiêu phân loại và trình bày nhƣng với vay nợ thƣờng chú ý vào ranh giới
giữa vay nợ dài hạn với vay nợ ngắn hạn, còn với tài sản thƣờng tập trung chú ý vào
ranh giới giữa những tài sản, với những tài sản khó kiểm tra nhƣ giữa tiền mặt tại
két với tiền mặt đang chuyển, giữa tiền mặt tại kho bãi với tài sản cho thuê, cho tạm
vay cầm cố, thế chấp…với doanh thu và chi phí, trọng tâm chú ý của phân loại và
trình bày lại là ranh giới giữa các loại thu, chi giữa nghiệp vụ thực tế đã xảy ra với
nghiệp vụ có thể xảy ra kể cả các nghiệp vụ kinh tế bất thƣờng chƣa xử lý cũng nhƣ
các vụ kiện chƣa giải quyết xong, các tổn thất hay thu nhập bất thƣờng chƣa có
quyết định xử lý theo nguyên tắc thận trọng.
Tuy nhiên, việc xác định mục tiêu đặc thù cịn tùy thuộc vào tình huống cụ
thể và phán đốn của kiểm tốn viên. Vì vậy, cũng có thể khơng có mục tiêu đặc thù
đƣợc áp dụng phổ biến trong các trƣờng hợp kiểm toán viên xét thấy mục tiêu đó
khơng thích hợp hoặc khơng quan trọng với khoản mục hay chu trình nào đó trong
tình huống cụ thể của cuộc kiểm toán.

3


Khoản
mục

Hiện hữu

Hàng
tồn kho

Đang có
thực
tế
tồn kho
tai đơn vị
Phải thu Các
khách
khoản
hàng
phải thu
là có thật
Phải trả Các
ngƣời
khoản nợ
bán
là có thất
Tiền

Đang có

TSCĐ

Có thật

Doanh
thu

Đánh giá
HTK phải đƣợc tính
tốn chính xác và phù
hợp với chế độ kế tốn
hiện hành
Các khoản phải thu
đƣợc tính tồn chính
xác
Các khoản phải trả
đƣợc tính tồn chính
xác
Tiền ngoại tệ phải đƣợc
tính tốn đúng nguyên
tắc quy định trong
hạch toán tiền

Đầy đủ

Đúng đắn

Đều đƣợc phản ánh Đảm bảo đƣợc
đầy đủ trên số sách phân loại và hạch
toán đúng
Các khoản phải thu Các khoản phải
khách hàng đều thu đều đƣợc
đƣợc ghi sổ
hạch toán và phân

loại đúng đắn
Các khoản phải trả Các khoản phải
đều đƣợc ghi sổ
trả đƣợc hạch
toán và phân loại
đúng đắn
Các nghiệm vụ liên Số dƣ tài khoản
quan tới tiền đƣợc tiền mặt phải
ghi chép, phản ánh đƣợc ghi sổ và
đầy đủ
chuyển sổ chính
xác

Quyền và
nghĩa vụ
Trong kỳ, DN
có quyền với
só hàng đƣợc
ghi nhận
Các
khoản
phải thu có
ngƣời sở hữu
Nghĩa
vụ
đang tồn tại

Tiền
thuộc
quyền sở hữu

của
doanh
nghiệp

Sự đánh giá đúng đắn Các nghiệp vụ Các nghiệp vụ tài TSCĐ thuộc
các nghiệp vụ TSCĐ
TSCĐ đều đƣợc sản cố định đƣợc quyền sở hữu
ghi sổ
phân loại và hạch của đơn vị
toán đúng đắn
Thực thế phản ánh đúng số tiền, Các nghiệp vụ về Các nghiệp vụ Các nghiệp
có phát đúng nguyên tắc kế doanh thu thực tế doanh thu đƣợc vụ đã xảy ra
sinh
toán, đúng quan hệ đối xảy ra đƣợc ghi phân loại và hạch đƣợc
phép
ứng…
nhận đầy đủ
toán đúng đắn
ghi nhận
Bảng 1.1. Mục tiêu đặc thù đối với một số khoản mục cụ thể

Trình bày
và cơng bố
Đƣơc trình bày và cơng
bố phù hợp với chuẩn
mực và chế độ kế toán
hiện hành
Đƣơc trình bày và cơng
bố phù hợp với chuẩn
mực và CĐKT hiện

hành
Đƣơc trình bày và cơng
bố phù hợp với chuẩn
mực và CĐKT hiện
hành
Đƣơc trình bày và cơng
bố phù hợp với chuẩn
mực và CĐKT hiện
hành
Đƣơc trình bày và cơng
bố phù hợp với chuẩn
mực và CĐKT hiện
hành
Cuối kỳ, các nghiệp vụ
ghi sổ phải đƣợc tổng
hợp và phản ánh trên
BCTC

4


1.2. Nội dung và trình tự kiểm tốn tài chính
1.2.1. Nội dung kiểm tốn tài chính
Báo cáo tài chính đƣợc kiểm tốn bằng việc chia báo cáo tài chính thành các bộ
phận. Có hai phƣơng pháp tiếp cận kiểm tốn báo cáo tài chính là phƣơng pháp trực tiếp
và phƣơng pháp chu kỳ. Do vậy, nội dung kiểm toán theo hai phƣơng pháp này cũng
khác nhau.
Phƣơng pháp trực tiếp, tiếp cận báo cáo tài chính theo các chỉ tiêu hoặc nhóm các
chỉ tiêu nhƣ tiền, hàng tồn kho, tài sản cố định v.v. Theo phƣơng pháp này nội dung kiểm
toán và đối tƣợng thơng tin trực tiếp của kiểm tốn là nhƣ nhau nên dễ xác định. Tuy

nhiên, các chỉ tiêu trên báo cáo tài chính khơng hồn tồn độc lập với nhau nên việc triển
khai kiểm toán theo hƣớng này thƣờng không đạt hiệu quả cao.
Phƣơng pháp tiếp cận kiểm toán chu kỳ, theo phƣơng pháp này, những chỉ tiêu có
liên quan đến cùng một loại nghiệp vụ đƣợc nghiên cứu trong mối quan hệ với nhau. Các
nghiệp vụ, các chỉ tiêu có thể khái quát thành các chu kỳ sau: chu kỳ mua vào và thanh
toán, chu kỳ bán hàng và thu tiền, chu kỳ nhân sự và tiền lƣơng, chu kỳ tồn kho chi phí
và giá thành, chu kỳ huy động vốn và hoàn trả, và cuối cùng là tiền. Nội dung kiểm toán
trong mỗi chu kỳ này là kiểm toán nghiệp vụ và kiểm toán số dƣ hay số tiền trên báo cáo
tài chính của các chỉ tiêu có liên quan. Kiểm tốn nghiệp vụ cho phép xác định hoặc thu
hẹp phạm vi kiểm toán cơ bản đối với các số dƣ hoặc số tiền trên báo cáo tài chính.
1.2.2. Trình tự kiểm tốn tài chính
Trình tự kiểm tốn tài chính thƣờng ngƣợc với trình tự kế toán, tức là đi từ việc
kiểm tra các báo cáo tài chính, đến các số dƣ trên các sổ kế toán, các nghiệp vụ đƣợc ghi
chép trên sổ kế toán và cuối cùng đối chiếu với chứng từ kế toán. Cụ thể nhƣ sau:
1.2.2.1. Kiểm tra sự khớp đúng trên từng báo cáo tài chính:
* Bảng cân đối kế toán:
- Kiểm tra cân đối : Tổng TS = Tổng NV.
- Cân đối trong từng loại : VD: tính tổng các khoản mục trong TSLĐ phải bằng con số
ghi trong dòng TSLĐ,...
Báo cáo kết quả kinh doanh: kiểm tra các chỉ tiêu trong báo cáo kết quả kinh doanh:
- DT thuần = Tổng DT - Các khoản giảm trừ.
- .....
áo cáo lƣu chuyển tiền tệ
- Kiểm tra lại các phƣơng pháp tính dịng tiền phù hợp...
Thuyết minh báo cáo tài chính

1


Kiểm tra phần giải trình các khoản mục đặc biệt trong các báo cáo KQKD, CĐKT,

LCTT,.. xem có hợp lý và phù hợp với các chế độ quản lý và chế độ kế tốn hiện hành
khơng ?
1.2.2.2. Kiểm tra sự khớp đúng giữa các báo cáo tài chính
- Trong tất cả các BCTC thì cột luỹ kế từ đầu năm của kỳ này sẽ bằng số của kỳ
này cộng với luỹ kế của kỳ báo cáo trƣớc.
Bảng cân đối kế toán
- Số liệu cuối kỳ của bảng cân đối kế tốn kỳ liền trƣớc đó phải bằng số liệu đầu
kỳ của bảng CĐKT kỳ thực hiện.
- Nếu số dƣ cuối kỳ của Bảng CĐKT kỳ trƣớc chƣa đƣợc kiểm toán viên kiểm tra
thì kiểm tốn viên báo cáo tài chính của kỳ sau cần xem xét lại số liệu cuối kỳ của kỳ
trƣớc.
- Số liệu trên bảng CĐKT phải phù hợp với số liệu ở thuyết minh BCTC.
áo cáo kết quả kinh doanh
Chỉ tiêu lãi thuần trong BCKQKD phải phù hợp với chỉ tiêu lãi chƣa phân phối
trong BCĐKT.
áo cáo lƣu chuyển tiền tệ
Lƣợng tiền tồn cuối kỳ trong
chuyển tiền tệ .

ĐKT phải khớp đúng với tiền trong báo cáo lƣu

1.2.2.3. Kiểm tra sự khớp đúng giữa các báo cáo với nguồn số liệu để lập BCTC
Bảng cân đối kế toán
Phải kiểm tra số dƣ trên bảng CĐKT với số dƣ trên các tài khoản. Chú ý các
trƣờng hợp đặc biệt:
Một số tài khoản có số dƣ bên có lại phản ánh vào phần TÀI SẢN dƣới dạng bút
toán đỏ (âm): TK 214, 129, 139, 159, 229.
Một số TK có thể có số dƣ bên nợ hoặc bên có nhƣng luôn luôn phản ánh bên
NGUỒN VỐN. Nếu số dƣ bên nợ thì phải ghi bút tốn đỏ (421).
Riêng đối với các tài khoản phải thu hoặc phải trả thì phải dựa vào các sổ chi tiết để phân

loại vào bên TS hay bên NV. VD TK 131, 331
Trong báo cáo tài chính phải chú ý phân biệt đâu là doanh thu trả trƣớc, đâu là trả
tiền trƣớc để mua hàng???
áo cáo kết quả kinh doanh
Lãi, lỗ kế toán cần phải kiểm tra số liệu trên các sổ tài khoản từ loại 5 đến loại 9
của kỳ này.

2


Riêng đối với TK 641, TK 642 thì số dƣ trên TK với phần CP cuối kỳ để xác định
kết quả có thể chênh lệch nhau. KTV cần tìm bằng chứng về việc phân bổ chi phí trên
quản lý (TK642), chi phí bán hàng (TK 641) trong kỳ hoặc bằng chứng để kết chuyển các
chi phí này sang năm sau.
Trong báo cáo kết quả kinh doanh có các phần thuế nhƣ thuế XK, thuế TTĐB,
thuế thu nhập doanh nghiệp, kiểm toán viên cần đối chiếu số liệu giữa số phát sinh bên có
trong các tài khoản chi tiết; tờ khai nộp thuế với số liệu ghi trên báo cáo này.
1.3. Ngun tắc cơ bản và quy trình kiểm tốn tài chính
1.3.1. Những ngun tắc cơ bản
Báo cáo kiểm tốn tuy khơng khẳng định tính trung thực hợp lý của báo cáo tài
chính đƣợc kiểm tốn nhƣng có mức độ đảm bảo cao. Những nguyên tắc cơ bản sau đây
sẽ chi phối quá trình đạt đƣợc sự đảm bảo ấy:
Tuân thủ pháp luật
Tuân thủ nguyên tắc đạo đức nghề nghiệp
Tuân thủ chuẩn mực kiểm tốn
Kiểm tốn viên phải có thái độ hồi nghi mang tính nghề nghiệp
Chính trực: Ngƣời làm kế toán và ngƣời làm kiểm toán phải thẳng thắn, trung
thực và có chính kiến rõ ràng.
Khách quan: Ngƣời làm kế tốn và ngƣời làm kiểm tốn phải cơng bằng, tơn trọng
sự thật và không đƣợc thành kiến, thiên vị.

Năng lực chun mơn và tính thận trọng: Ngƣời làm kế tốn và ngƣời làm kiểm
tốn phải thực hiện cơng việc kiểm tốn, kế tốn với đầy đủ năng lực chun mơn cần
thiết, với sự thận trọng cao nhất và tinh thần làm việc chun cần. Kiểm tốn viên có
nhiệm vụ duy trì, cập nhật và nâng cao kiến thức trong hoạt động thực tiễn, trong môi
trƣờng pháp lý và các tiến bộ kỹ thuật để đáp ứng u cầu cơng việc.
Tính bảo mật: Ngƣời làm kế toán và ngƣời làm kiểm tốn phải bảo mật các thơng
tin có đƣợc trong q trình kiểm tốn; khơng đƣợc tiết lộ bất cứ một thơng tin nào khi
chƣa đƣợc phép của ngƣời có thẩm quyền, trừ khi có nghĩa vụ phải cơng khai theo yêu
cầu của pháp luật hoặc trong phạm vi quyền hạn nghề nghiệp của mình.
Tư cách nghề nghiệp: Ngƣời làm kế toán và ngƣời làm kiểm toán phải trau dồi và
bảo vệ uy tín nghề nghiệp, khơng đƣợc gây ra những hành vi làm giảm uy tín nghề
nghiệp.
Tuân thủ chuẩn mực chun mơn: Ngƣời làm kế tốn và ngƣời làm kiểm tốn phải
thực hiện cơng việc kế tốn, kiểm tốn theo những kỹ thuật và chuẩn mực chuyên môn đã
quy định trong chuẩn mực kế toán, chuẩn mực kiểm toán Việt Nam, quy định của Hội
nghề nghiệp và các quy định pháp luật hiện hành.

3


Tuân thủ chuẩn mực kiểm toán: Chuẩn mực kiểm toán quy định các nguyên tắc,
thủ tục cơ bản và hƣớng dẫn thể thức áp dụng các nguyên tắc và thủ tục cơ bản liên quan
đến kiểm toán báo cáo tài chính. Trong qúa trình kiểm tốn, kiểm tốn viên phải tuân thủ
chuẩn mực kiểm toán Việt Nam hoặc các chuẩn mực kiểm tốn đƣợc chấp nhận.
Kiểm tốn viên phải có thái độ hồi nghi mang tính nghề nghiệp:
Trong q trình kiểm tốn, kiểm tốn viên phải có thái độ hồi nghi mang tính nghề
nghiệp, phải ln ý thức rằng có thể tồn tại những tình huống dẫn đến những sai sót trọng
yếu trong các báo cáo tài chính để lập kế hoạch và thực hiện kiểm toán nhằm phát hiện ra
những sai sót trọng yếu ấy.
1.3.2. Quy trình kiểm tốn Báo cáo tài chính

Quy trình tổng thể cho kiểm tốn báo cáo tài chính gồm ba giai đoạn: lập kế hoạc
kiểm toán, thực hiện kiểm toán, và kết thúc kiểm tốn.
1.3.2.1. Lập kế hoạch kiểm tốn
Thu thập thơng tin cơ sở; thu thập thông tin về các nghĩa vụ pháp lý của khách
hàng; thực hiện các thủ tục phân tích sơ bộ; thiết lập mức trọng yếu, đánh giá rủi ro kiểm
tốn có thể chấp nhận và rủi ro tiềm tàng; tìm hiểu về hệ thống kiểm sốt nội bộ và đánh
giá rủi ro kiểm soát; phát triển kế hoạch kiểm tốn tổng thể và chƣơng trình kiểm tốn.
- lập kế hoạch chiến lƣợc;
- Lập kế hoạch tổng thể;
- Lập chƣơng trình kiểm tốn
1.3.2.2. Thực hiện kiểm tốn
Giai đoạn thực hiện kiểm toán bao gồm hai bƣớc:
- Bƣớc thực hiện các khảo sát kiểm soát nếu kiểm toán viên tin rằng kết quả khảo
sát cho phép đánh giá một mức độ thấp hơn về rủi ro kiểm soát so với mức đánh giá ban
đầu về rủi ro kiểm soát và thực hiện các khảo sát cơ bản đối với các nghiệp vụ. Kết quả
của hai loại khảo sát này là những yếu tố cơ bản xác định phạm vi kiểm tra chi tiết các số
dƣ.
Bƣớc tiếp theo là thực hiện các thủ tục phân tích và kiểm tra chi tiết các số dƣ
cũng nhƣ thực hiện các kiểm tra chi tiết bổ sung. Thủ tục phân tích dùng để kiểm tra tính
hợp lý chung của các nghiệp vụ và số dƣ. Kiểm tra chi tiết các số dƣ là những thủ tục cụ
thể cần thực hiện để kiểm tra những sai sót bằng tiền trong các khoản mục, chỉ tiêu trong
báo cáo tài chính.
1.3.2.3. Kết thúc kiểm tốn
Sau khi các công việc ở hai giai đoạn trên đƣợc thực hiện cần thiết phải tổng hợp
kết quả và phát hành báo cáo kiểm toán. Những nội dung chủ yếu ở giai đoạn này gồm:
Soát xét những khoản nợ tiềm ẩn; soát xét các sự kiện phát sinh sau; thu thập những bằng
4


chứng cuối cùng; đánh giá kết quả, xác định loại báo cáo kiểm toán phù hợp; và phát

hành báo cáo kiểm toán.
Soát xét những khoản nợ tiềm ẩn là việc xem xét các khoản nợ ngồi ý muốn có
thể phát sinh làm ảnh hƣởng đến báo cáo tài chính nhƣ các khoản tiền có thể bị phạt bị
bồi thƣờng do bị kiện tụng v.v. Các sự kiện phát sinh sau là những sự kiện có ảnh hƣởng
đến báo cáo tài chính phát sinh khi kết thúc năm tài chính, khóa sổ lập báo cáo tài chính
nhƣng trƣớc khi ký báo cáo kiểm toán; và cả những sự kiện phát sinh sau khi ký báo cáo
kiểm toán. Các khoản nợ và các sự kiện này có thể phát sinh, làm ảnh hƣởng đến báo cáo
tài chính, và do vậy có thể ảnh hƣỏng đến ý kiến của kiểm toán viên trên báo cáo kiểm
toán. Kiểm toán viên phải thu thập những bằng chứng cuối cùng cho những sự kiện này.
Trên cơ sở đó tổng hợp, đánh giá kết quả và xác định loại ý kiến kiểm tốn thích hợp cho
việc phát hành báo cáo kiểm toán./.
ÂU

Ỏ

N TẬP

ƢƠN

1

âu 1: Tại sao kiểm tốn tài chính là hoạt động đặc trƣng nhất của kiểm tốn đặc biệt là
ở các nƣớc có nền kinh tế thị trƣờng phát triển?
âu 2: Đối tƣợng của kiểm tốn tài chính là gì? Cho biết đối tƣợng của kiểm tốn tài
chính. Có mấy cách phân loại đối tƣợng kiểm tốn tài chính? Cách phân loại nào đem lại
hiệu quả kiểm tốn cao hơn? Vì sao?
âu 3: Trình bày khái qt đặc điểm của kiểm tốn tài chính? Qua đó cho biết điểm khác
nhau giữa kiểm tốn tài chính và kiểm toán hoạt động.
âu 4: Cho biết các quan điểm sau đúng hay sai và giải thích
1. Xác minh theo mục tiêu nghĩa vụ với kiểm toán tài sản cố định, xác minh theo

mục tiêu quyền thực hiện với kiểm tốn cơng nợ.
2. Nếu nhà quản lý đơn vị đƣợc kiểm toán từ chối xác nhận theo yêu cầu của kiểm
tốn viên thì kiểm tốn viên sẽ đƣa ra ý kiến từ chối.
3. Nghiệp vụ sửa chữa tài sản cố định bị ghi nhầm ngày phát sinh là vi phạm
mục tiêu đúng đắn.
4. Số lƣợng các mục tiêu kiểm tốn đặc thù tăng theo tính phức tạp trong hoạt
động của đơn vị đƣợc kiểm toán.
5. Số lƣợng các mục tiêu kiểm tốn đặt thù giảm theo qui mơ của đơn vị đƣợc
kiểm toán.
6. Thử nghiệm cơ bản đối với nghiệp vụ là những thủ tục kiểm toán đƣợc thiết kế
để kiểm tra sự hiệu lực của các thủ tục kiểm sốt nội bộ liên quan tới q trình xử lý
nghiệp vụ.
7. Thử nghiệm cơ bản là những thủ tục kiểm toán đƣợc thiết kế để nhận diện
những sai phạm bằng tiền trong các ghi chép kế tốn của cơng ty khách hàng.
âu 5: Cho biết các thủ tục kiểm toán dƣới đây đƣợc thiết kế nhằm đạt đƣợc mục tiêu
5


chung nào?
1. Gửi thƣ xác nhận công nợ
2. Kiểm tra sơ đồ hạch tốn có đảm bảo đúng tài khoản, quan hệ đối ứng tài khoản
3. Kiểm tra, so sánh số liệu trên hóa đơn với số liệu trên sổ xuất hàng, giao hàng
4. Kiểm tra tính phù hợp ngày phát sinh nghiệp vụ với ngày ghi sổ nghiệp vụ
5. So sánh số lƣợng hóa đơn với số lƣợng bút tốn ghi nhận doanh thu bán hàng
6. Kiểm tra tính liên tục của hóa đơn bán hàng
7. Kiểm tra các lô hàng trả lại sau ngày lập bảng khai tài chính và quan hệ đến kỳ
quyết tốn
8. Đối chiếu khoản thực thu với mức giá đã duyệt trên các chứng từ bán hàng
9. So sánh ngày nộp tiền với ngày ghi trên nhật ký thu tiền và bảng kê thu tiền của
các bộ phận

10. Cộng lại các khoản thu của sổ quỹ và đối chiếu với sổ cái

6


ƢƠN

2: QU TRÌN

K ỂM TỐN ÁO ÁO T

NH

2.1. Lập kế hoạch kiểm toán:
2.1.1. Lập kế hoạch chiến lược
Kế hoạch chiến lƣợc là định hướng cơ bản, nội dung trọng tâm và phương pháp
tiếp cận chung của cuộc kiểm toán do cấp chỉ đạo vạch ra dựa trên hiểu biết về tình hình
hoạt động và mơi trƣờng kinh doanh của đơn vị đƣợc kiểm toán
Kế hoạch kiểm toán chiến lược “ Phải đƣợc lập cho các cuộc kiểm toán lớn về
quy mơ, tính chất phức tạp, địa bàn rộng hoặc kiểm tốn cho nhiều năm”
KTV tìm hiểu thơng tin sơ bộ về KH qua thông tin đại chúng, qua các hồ sơ kiểm
toán, qua các KTV tiền nhiệm…Trong bƣớc này KTV thực hiện các cơng việc sau:
+ Đánh giá kiểm sốt và xử lý rủi ro cuộc kiểm toán: Việc đánh giá hệ thống
KSNB để xác minh tính hiện hữu của hệ thống KSNB và làm cơ sở cho việc xác định
phạm vi thực hiện các thử nghiệm cơ bản trên số dƣ và nghiệp vụ của KH. Đƣợc thực
hiện qua các bƣớc sau: Thu thập hiểu biết về hệ thống KSNB của KH; Đánh giá ban đầu
về rủi ro kiểm soát; Thực hiện các thử nghiệm kiểm soát và lập bảng đánh giá hệ thống
KSNB.
Câu hỏi đánh giá hệ thống kế tốn, thuế, chính sách kế tốn áp dụng, chu trình…
+ Lập thảo luận và ký kế hợp đồng kiểm toán: sau khi chấp nhận KH, hai bên tiến

hành thảo luận và ký kết hợp đồng kiểm toán.
+ Lựa chọn đội ngũ nhân viên kiểm toán: Đội ngũ nhân viên kiểm toán đƣợc lựa
chọn là những nhân viên kiểm toán có kinh nghiệm và trình độ chun mơn cao.
2.1.2. Kế hoạch tổng thể (chi tiết thêm phần khoanh vùng rủi ro, chỉ dẫn cụ thể cho
cơng tác kế tốn).
“Là việc cụ thể hoá kế hoạch chiến lƣợc và phƣơng pháp tiếp cận chi tiết về
nội dung, lịch trình và phạm vi dự kiến của các thủ tục kiểm toán. Mục tiêu của việc lập
kế hoạch kiểm toán tổng thể là để có thể thực hiện cơng việc kiểm tốn một cách có hiệu
quả và theo đúng thời gian dự kiến.”
Trong giai đoạn lập kế hoạch kiểm toán tổng thể đƣợc chia làm các bƣớc nhỏ sau:
+ Thu thập thông tin cơ sở của KH: Gồm các thông tin về bộ máy quản lý, ngành
nghề và hoạt động kinh doanh, quy trình kế tốn…
+ Các thủ tục phân tích đánh giá trọng yếu và rủi ro: KTV phân tích sơ bộ về trọng
yếu và rủi ro kiểm toán. Đánh giá và khoanh vùng trọng yếu và rủi ro đối với từng phần
hành, khoản mục để chuẩn bị cho chƣơng trình kiểm tốn.
2.1.3. Chương trình kiểm tốn
“Là tồn bộ những chỉ dẫn cho kiểm toán viên và trợ lý kiểm toán tham gia vào
cơng việc kiểm tốn và là phƣơng tiện ghi chép theo dõi, kiểm tra tình hình thực hiện
7


kiểm tốn. Chƣơng trình kiểm tốn chỉ dẫn mục tiêu kiểm tốn từng phần hành, nội dung,
lịch trình và phạm vi của các thủ tục kiểm toán cụ thể và thời gian ƣớc tính cần thiết cho
từng phần hành.”
Trên cơ sở kế hoạch tổng thể, KTV xây dựng chƣơng trình kiểm toán cụ thể cho
từng phần hành kiểm toán. Trong q trình thực hiện kiểm tốn, các KTV sẽ phải tn
theo quy trình kiểm tốn và chỉ đƣợc thay đổi trong các trƣờng hợp đặc biệt.
– Xác định và phân bổ mục trọng yếu: Việc xác định trọng yếu của Cơng ty dựa
trên hai mặt là quy mơ và tính hệ trọng của thơng tin tài chính. Sau khi xác định đƣợc
mục trọng yếu các KTV thực hiện phân bổ trọng yếu cho từng khoản mục làm căn cứ để

thực hiện kiểm tốn.
Quy trình lập kế hoạch kiểm tốn tài chính đƣợc cụ thể ở các cơng việc nhƣ sau:
(1) Xem xét chấp nhận khách hàng và đánh giá rủi ro hợp đồng
(2) Lập hợp đồng kiểm toán và lựa chọn nhóm kiểm tốn
(3) Tìm hiểu khách hàng và mơi trƣờng hoạt động
(4) Tìm hiểu chính sách kế tốn và chu trình kinh doanh quan trọng
(5) Phân tích sơ bộ báo cáo tài chính
(6) Đánh giá chung về hệ thống kiểm soát nội bộ và rủi ro gian lận
(7) Xác định mức trọng yếu và phƣơng pháp chọn mẫu, cỡ mẫu
(8) Tổng hợp kế hoạch kiểm tốn
Nội dung cơng việc cụ thể trong quy trình lập kế hoạch nhƣ sau:
Xem xét chấp nhận khách hàng và đánh giá rủi ro hợp đồng
a1. Chấp nhận khách hàng mới và đánh giá rủi ro hợp đồng
Gồm một số thông tin cơ bản cần khai báo nhƣ:
+ Tên khách hàng.
+ Địa chỉ doanh nghiệp.
+ Các loại hình doanh nghiệp.
+ Giải thích lý do thay đổi Cty kiểm toán của BGĐ.
+..........
Để việc thực hiện kiểm tốn dễ dàng trong vấn đề nhìn nhận tổng quan về doanh nghiệp.
Một số thủ tục kiểm toán đƣợc đề cập nhƣ:
+ KTV tiền nhiệm
+Nguồn lực.
+Lợi ích tài chính.
+ Các khoản vay và bảo lãnh.
+.....

8

Đƣợc thể hiện thơng qua dạng bảng và có ba mức độ cụ thể trong việc đánh giá từng thủ
tục (có, khơng, và khơng áp dụng).
Đánh giá mức độ rủi ro hợp đồng : theo từng mức độ ( cao, thấp, trung bình)
Ghi chú bổ sung: (nếu có)
Kết luận: Chấp nhận khách hàng: có hoặc khơng chấ nhận bằng cách đánh dấu chọn vào
ơ tƣơng ứng.
a2. Chấp nhận, duy trì khách hàng cũ và đánh giá rủi ro hợp đồng:
Gồm một số thông tin cơ bản cần khai báo :
Để việc thực hiện kiểm toán dễ dàng trong vấn đề nhìn nhận tổng quan về doanh nghiệp.
Một số thủ tục kiểm toán đƣợc đề cập nhƣ:
+ Các sự kiện của năm hiện tại.
+ Mức phí.
+ Quan hệ với KH.
+ Mẫu thuẫn lợi ích.
+ Cung cấp dịch vụ ngồi kiểm tốn.
+ Khác.
Đánh giá mức độ rủi ro hợp đồng : theo từng mức độ ( cao, thấp, trung bình)
Ghi chú bổ sung: (nếu có)
Kết luận: Chấp nhận khách hàng: có hoặc không chấ nhận bằng cách đánh dấu chọn vào
ô tƣơng ứng
b. Lập hợp đồng kiểm tốn và lựa chọn nhóm kiểm toán:
b1. Hợp đồng và thư hẹn:
Hợp đồng và thƣ hẹn theo ISA 210-2009:
Hợp đồng kiểm tốn thơng thƣờng gồm:
Ngồi những thông tin cần thiết của một hợp đồng (tiêu đề, quốc ngữ, thời gian, các bên
đại diện,....) Phần quan trọng là:
- Nội dung HĐ.
- Luật định và các chuẩn mực có liên quan
- Trách nhiệm của các bên trong q trình kiểm tốn.
- Báo cáo khi kết thúc kiểm tốn.

- Phí và các phƣơng thức thanh tốn khi việc kiềm tốn hồn thành
- Cam kết thực hiện HĐ của các bên tham gia
- Hiệu lực, ngôn ngữ, và thời hạn HĐ.
- Kí tên xác nhận của các bên.
Hợp đồng kiểm tốn trƣờng hợp 2 cơng ty cùng thực hiện một cuộc kiểm toán:
9


Tƣơng tự hợp đồng kiểm tốn thơng thƣờng chứ đựng những thông tin cần thiết liên quan
tuy nhiên chỉ khác là đại diện bên B có 2 cơng ty kiểm tốn thực hiện.
Thƣ hẹn kiểm tốn:
Do cơng ty kiểm tốn gửi cho cơng ty khách hàng đƣợc kiểm tốn về việc kiểm tốn
BCTC của cơng ty khách hàng. Trong thƣ có đề cập đến các vấn đề: trách nhiệm của
kiểm tốn viên, trách nhiệm của BGĐ của cơng ty khách hàng, phí kiểm tốn, dự kiến
thực hiện, các thành viên trong nhóm kiểm tốn, các vấn đề khác chƣa hài lịng về dịch
vụ. Và cuối cùng Cơng ty đồng ý với nội dung Thƣ hẹn kiểm tốn thì ký tên, đóng dấu
vào phần dƣới của Thƣ hẹn này và gửi lại bên phía cơng ty kiểm tốn.
Hợp đồng và thư hẹn theo VSA 210-1999:
Hợp đồng kiểm tốn 1 cơng ty:
Tƣơng tự nhƣ A210 theo IAS 210 – 2009, tuy nhiên có thêm biên bản thanh lý hợp đồng
và các điều khoản thanh lý do 2 bên cùng thống nhất thực hiện.
Hợp đồng kiểm tốn 2 cơng ty:
- Ngồi những thơng tin cần thiết của một hợp đồng (tiêu đề, quốc ngữ, thời gian, các bên
đại diện,....) Phần quan trọng là:
+ Nội dung hợp đồng.
+ luật định và các chuẩn mực của hợp đồng.
+ Trách nhiệm và quyền hạn của các bên trong hợp đồng.
+ Báo cáo sau khi kết thúc kiểm tốn thì bên B sẽ cung cấp những thơng tin liên
quan đến báo cáo cho bên A.
+ Phí dịch vụ và phƣơng thức kiểm toán sau khi kết thúc hợp đồng kiểm toán.

+ Cam kết thực hiện và thời gian hoạt động của hợp đồng.
+ Hiệu lực, ngôn ngữ và thời hạn hợp đồng giữa các bên.
+ Đại diện của hai bên ký kết hợp đồng và xác nhận.
Thƣ hẹn kiểm tốn.
Đây là lá thƣ của cơng ty kiểm toán ABC gửi cho Hội đồng quản trị và Ban Giám đốc Về
việc kiểm tốn BCTC cho cơng ty khách hàng trong thƣ yêu cầu có các nội dung nhƣ sau:
Cơng việc thực hiện bao gồm:
+Kiểm tốn BCTC
+Trách nhiệm của các thành viên trong công ty, hội đồng quản trị và kiểm tốn
viên
+ Phí dự tính kiểm tốn.
+ Thời gian thực hiện cơng việc hồn thành.
+ Cung cấp thơng tin cơng việc kiểm tốn sau khi kết thúc và thƣ quản lý bằng
tiếng việt và tiếng anh.
10


+ Các vấn đề nào chƣa hài lòng về dịch vụ kiểm tốn.
+ Nếu cơng ty chấp nhận thƣ hẹn của cơng ty kiểm tốn thì ký tên xác nhận dƣới lá thƣ
và gửi lại cho cơng ty kiểm tốn 1 bản.
+ Lời cảm ơn và kính thƣ.
Thanh lý hợp đồng kiểm tốn
Ngồi những thơng tin cần thiết của một hợp đồng (tiêu đề, quốc ngữ, thời gian, các bên
đại diện,....) Phần quan trọng là:
- Các bên tham gia thanh lý hợp đồng ( ngƣời đại diện, chức vụ, địa chỉ, điện thoại…)
- Các điều khoản thanh lý hợp đồng gồm:
+ Điều 1: Thanh lý hợp đồng kiểm toán….. về việc kiểm tốn BCTC kết thúc
ngày 31/12/201X của Cơng ty khách hàng.
+ Điều 2: Trách nhiệm của bên B đối với bên A.
+ Điều 3: Tổng giá trị của hợp đồng và hình thức thanh

+ Điều 4: Thời hạn hiệu lực của hợp đồng, đại diện của hai bên ký tên xác nhận
và đóng dấu.
b2. Thƣ gửi khách hàng về kế hoạch kiểm tốn
Đây là lá thƣ của cơng ty kiểm tốn gửi cho cơng ty sử dụng dịch vụ kiểm toán về kế
hoạch kiểm toán BCTC cho năm tài chính của cơng ty khách hàng.
Trong thƣ bao gồm các nội dung nhƣ sau:
- Nhóm kiểm tốn ( họ tên, vị trí, nhiệm vụ).
- Phạm vi cơng việc cụ thể nhƣ sau:
+ Tham gia chứng kiến kiểm kê tiền, hàng tồn kho và tài sản của cơng ty.
+ Tìm hiểu công ty và môi trƣờng hoạt động.
+ Thu thập các thơng tin pháp lý.
+ Đánh giá các chính sách kế toán đƣợc áp dụng.
+ Thực hiện kiểm tra hệ thống kiểm soát nội bộ và kiểm tra cơ bản đối với
Báo cáo tài chính và các khoản mục trình bày trên Báo cáo tài chính;
+ Trao đổi những vấn đề phát sinh cần xem xét, các bút toán cần điều chỉnh;
+ Tổng hợp và phát hành Báo cáo kiểm toán.
- Thời gian dự kiến thực hiện kiểm toán.
- Yêu cầu phối hợp làm việc.
- Yêu cầu cung cấp tài liệu.
- Đồng ý và ký tên xác nhận.
b3. Danh mục cần khách hàng cung cấp
Ở danh mục này cần khách hàng cung cấp những nội dung đi từ tổng quát đến cụ thể.
Bao gồm những nội dung sau:
11


- Biên bản họp đại hội trong năm/kỳ và cho đến thời hạn kiểm toán.
- Điều lệ hoạt động của công ty, Quyết định thành lập công ty.
- Giấy phép đăng ký kinh doanh,sơ đồ công ty, sơ đồ tổ chức bộ máy kế toán.
- Hệ thống tài khoản kế toán sử dụng, giấy chứng nhận đăng ký thuế.

- Bảng cân đối phát sinh năm tài chính, báo cáo tài chính cho năm kết thúc
- Sổ cái và các sổ chi tiết tài khoản cho năm tài chính kết thúc vào cuối năm tài
chính.
- Sổ cái và các sổ chi tiết tài khoản cho năm tài chính từ ngày đầu năm tai chính
đến thời điểm kế tốn.
Tiếp theo là phần nội dung, phần này gồm những nội dung sau:
- Tiền.
- Khoản phải thu.
- Hàng tồn kho.
- Chi phí trả trƣớc.
- Tài sản cố định hữu hình.
- .......
b4. Phân cơng nhiệm vụ nhóm kiểm tốn.
Bao gồm các nội dung cơng việc nhƣ sau:
- Kế hoạch kiểm toán.
- Tổng hợp, kết luận và lập báo cáo.
- Kiểm tra hệ thống kiểm soát nội bộ.
- Kiểm tra cơ bản về tài sản.
- Kiểm tra cơ bản về nợ phải trả, nguồn vốn chủ sở hữu và tài khoản ngoại bảng, báo cáo
kết quả kinh doanh, các nội dung khác.
- Nhiệm vụ khác.
b5. Cam kết về tính độc lập của thành viên nhóm kiểm tốn:
Phần 1:
- Tên cơng ty
- Tên khách hàng
- Ngày khóa sổ
- Nội dung cam kết về tính độc lập của thành viên nhóm kiểm tốn.
- Thơng tin về tên, ngày thực hiện của: ngƣời thực hiện, ngƣời soát xét
Phần 2: Tên cơng ty có liên quan, năm kết thúc tài chính, cam kết.
Phần 3: Thơng tin về họ tên, chữ ký, ngày tháng kiểm toán của các thành viên thực hiện

cam kết.
12


b6. Sốt xet các yếu tơ anh hƣơng đến tính độc lập và đạo đƣc nghề nghiệp của KTV:
Phần 1:
Phần 2:
Mục tiêu: Đảm bảo không tồn tại các yếu tố trọng yếu có thể ảnh hƣởng đến tính độc lập
và đạo đức nghề nghiệp của KTV tham gia nhóm kiểm toán.
Phần 3:
Nội dung kiểm tra bao gồm:
1. Quan hệ giữa cơng ty kiểm tốn với khách hàng
2. Cơng ty kiểm tốn có khả năng tự kiểm tra
3. Khả năng bị phụ thuộc vào khách hàng trong việc đƣa ra ý kiến.
4. Cơng ty kiểm tốn có quan hệ thân thiết với khách hàng
5. Thủ tục khác.
Lựa chọn những nội dung này với các lựa chọn (có, khơng hoặc khơng áp dụng)
Phần 4: Kết luận:
Có hay khơng các vấn đề ảnh hƣởng trọng yếu đến tính độc lập?
Có hay khơng thực hiện hợp đồng kiểm tốn?
b7. Biện pháp đảm bao tính độc lập của thành viên nhóm kiểm tốn
Phần 1:
Phần 2:
Mục tiêu: Ngăn ngừa, giảm thiểu nguy cơ để bảo đảm tính độc lập của Cty kiểm tốn/
thành viên nhóm kiểm toán.
Phần 3: Nội dung kiểm tra bao gồm :
1. Xác định yếu tố ảnh hƣởng đến tính độc lập của cơng ty kiểm tốn.
2. Các biện pháp đảm bảo tính độc lập của thành viên kiểm toán.
3. Biện pháp khác.
Lựa chọn những nội dung này với các lựa chọn (có, không hoặc không áp dụng)

Phần 4: Kết luận về biện pháp đảm bảo tính độc lập của thành viên nhóm kiểm tốn.
b8. Trao đổi với ban giám đơc đơn vị đƣợc kiểm toán về vấn đề kiểm toán
Phần 1:
Phần 2: Mục tiêu: Thực hiện hƣớng dẫn của CMKiT VN số 300 về việc thảo luận một số
vấn đề về lập kế hoạch kiểm toán với Ban Giám đốc của đơn vị đƣợc kiểm toán nhằm tạo
thuận lợi cho việc thực hiện và quản lý cuộc kiểm toán.
Phần 3: Nội dung trao đổi bao gồm:
+ Thời gian, địa điểm
+ Thành phần tham dự
13


+ Nội dung chính: Phạm vi kiểm tốn, kế hoạch kiểm toán sơ bộ, xác định các bộ phận
liên quan đến cuộc kiểm toán, các thay đổi quan trọng về mội trƣờng kinh doanh quy
định pháp lý trong năm, các vấn đề BGĐ quan tâm và đề nghị KTV lƣu ý trong cuộc
kiểm tốn,vấn đề khác.
Phần 4: Kết luận.

c. Tìm hiểu khách hàng và mơi trƣờng hoạt động:
c1. Tìm hiểu khách hàng và môi trƣờng hoạt động:
Phần 1:
Phần 2: Mục tiêu: Thu thập hiểu biết về KH và môi trƣờng hoạt động để xác định và
hiểu các sự kiện, giao dịch và thơng lệ kinh doanh của KH có ảnh hƣởng trọng yếu tới
BCTC, qua đó giúp xác định rủi ro có sai sót trọng yếu do gian lận hoặc nhầm lẫn.
Phần 3: Nội dung chính:
- Hiểu biết mơi trƣờng hoạt động và các yếu tố bên ngoài ảnh hƣởng đến DN
- Hiểu biết về DN
- Các vấn đề khác.
Phần 4: KẾT LUẬN: sau khi đã tìm hiểu về KH và mội trƣờng hoạt động của DN, KTV
đƣa ra các kết luận về các vấn đề sau: Rủi ro liên quan tới toàn bộ BCTC, các TK cụ thể

Các thủ tục kiểm toán cơ bản cho rủi ro cụ thể.
c2. Tìm hiểu chính sách kế tốn và chu trình kinh doanh quan trọng:
Tìm hiểu chu trình bán hàng, phai thu, thu tiền
Các thông tin cần thiết: tƣơng tự nhƣ phần 1 mục [A260]
Mục tiêu:
- Xác định và hiểu đƣợc các giao dịch và sự kiện liên quan tới chu trình KD quan trọng;
- Đánh giá về mặt thiết kế và thực hiện đối với các thủ tục kiểm sốt chính của chu trình
KD này;
- Quyết định xem liệu có thực hiện kiểm tra hệ thống KSNB;
- Thiết kế các thủ tục kiểm tra cơ bản phù hợp và có hiệu quả.
Các bƣớc thực hiện công việc:
1. Hiểu biết về các khía cạnh kinh doanh chủ yếu liên quan tới bán hàng, phải thu và thu
tiền
2. Hiểu biết về chính sách kế tốn áp dụng
3. Mơ tả chu trình “bán hàng, phải thu và thu tiền”
4. Soát xét về thiết kế và triển khai các thủ tục kiểm sốt chính( bảng soát xét cụ thể)
Tổng hợp và kết luận:

14


1. Các rủi ro phát hiện: KTV cần tổng hợp các rủi ro trọng yếu phát hiện trong quá trình
thực hiện các bƣớc công việc từ 1-4 ở trên vào bảng
2. Kết luận về kiểm soát nội bộ của chu trình:
Hệ thống KSNB đối với chu trình bán hàng, phải thu và thu tiền nhìn chung đã
đƣợc thiết kế phù hợp với mục tiêu kiểm soát và đã đƣợc triển khai thực hiện?( có hay
khơng) Có hay khơng thực hiện kiểm tra tính hoạt động hữu hiệu (kiểm tra hệ thống
KSNB) đối với chu trình này khơng? Nếu Có [trình bày việc kiểm tra vào Mẫu C110]
đồng thời nêu lý do của việc Có/Khơng kiểm tra hệ thống KSNB.
d. Phân tích sơ bộ báo cáo tài chính:

d1. Phân tích sơ bộ báo cáo tài chính:
Tính các chỉ tiêu cho năm 2009 sau KT và năm 2010 sau KT, tỷ lệ trên doanh thu
thuần và những biến động về VND, quy ra %.
►Nội dung và phƣơng pháp lập các chỉ tiêu:
Doanh thu bán hàng và cung cấp dịch vụ
Số liệu để ghi vào chỉ tiêu này là lũy kế số phát sinh Có TK 511 "Doanh thu bán
hàng và cung cấp dịch vụ" và TK 512 "Doanh thu bán hàng nội bộ" trong kỳ báo cáo trên
sổ cái. Các khoản giảm trừ doanh thu
Số liệu để ghi vào chỉ tiêu này là lũy kế phát sinh bên Nợ TK511 "Doanh thu bán
hàng và cung cấp dịch vụ” đối ứng với bên có TK521 "Các khoản giảm trừ doanh thu”
TK333 "Thuế và các khoản phải nộp nhà nƣớc” (TK3331, 3332, 3333) trong năm báo
cáo trong sổ cái hoặc nhật ký sổ cái.
Doanh thu thuần về bán hàng và cung cấp dịch vụ = Doanh thu bán hàng và cung
cấp dịch vụ - các khoản giảm trừ doanh thu.
Số liệu để ghi vào chỉ tiêu này là số phát sinh bên nợ của TK511 "Doanh thu bán hàng và
cung cấp dịch vụ’ đối ứng với bên có TK911 "Xác định kết quả kinh doanh”. Số liệu để
ghi vào chỉ tiêu này là lũy kế số phát sinh Có tài khoản 632 "Giá vốn hàng bán" đối ứng
với bên Nợ của TK 911 trong kỳ báo cáo trên sổ cái hoặc nhật ký sổ cái.
Lợi nhuận gộp về bán hàng và cung cấp dịch vụ = Doanh thu thuần – Gía vốn
hàng bán.
Doanh thu hoạt động tài chính
Số liệu để ghi vào chỉ tiêu này là lũy kế số phát sinh Nợ tài khoản 515 "Doanh thu
hoạt động tài chính" đối ứng với bên Có của TK 911 trong kỳ báo cáo trên sổ cái.
Chi phí tài chính Số liệu để ghi vào chỉ tiêu này là lũy kế số phát sinh Có tài khoản 635
"Chi phí tài chính" đối ứng với bên Nợ của TK 911 trong kỳ báo cáo trên sổ cái hoặc nhật
ký sổ cái hoặc nhật ký sổ cái Chi phí lãi vay Số liệu để ghi vào chỉ tiêu này đƣợc căn cứ
vào Sổ kế toán chi tiết tài khoản 635 "Chi phí tài chính".

15