đề xuất mô hình cảnh báo sớm khủng hoảng tiền tệ ở việt nam theo kinh nghiệm của thế giới

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC NGOI THNG
o0o



Công trình tham d Cuc thi
Sinh viên nghiên cu khoa hc Trng i hc Ngoi thng 2013

Tên công trình:

 XUT MỌ HÌNH CNH BÁO SM KHNG
HONG TIN T  VIT NAM THEO KINH
NGHIM CA TH GII



Nhóm ngành: Kinh doanh và Qun lý 1



Hà Ni, tháng 5 nm β01γ

i (Tp. HCM), tháng…… nm β01γ


MC LC

DANH MC CÁC BNG i
DANH MC CÁC HÌNH VÀ S  ii
DANH MC VIT TT iii
LI M U 1
CHNG I: TNG QUAN V KHNG HONG TIN T VÀ CÁC LÝ
THUYT CNH BÁO SM KHNG HONG TIN T TRÊN TH GII 4
1.1. Tng quan v khng hong tin t 4
1.1.1. CáẾ đnh ngha 4
1.1.1.1. Tng quan v tin t 4
1.1.1.2. nh ngha khng hong tin t 5
1.1.2. Phân bit và so sánh các loi khng hong 8
1.1.3. Mt s nguyên nhân chính ca khng hong tin t 9
1.1.3.1. Nguyên nhân bên trong 9
1.1.3.2. Nguyên nhân bên ngoài 10
1.1.3.3. H ly t các cuc khng hong khác 11
1.1.4. ắáẾ đng ca cuc khng hong tin t 12
1.1.4.1. V mt lý thuyt 12
1.1.4.2. Thc t rút ra t cuc KHTT châu Á 16
1.2. Các lý thuyt cnh báo sm khng hong tin t 19
1.2.1. Thuyt khng hong th h th nht 19
1.2.2. Thuyt khng hong th h th hai 21
1.2.3. Thuyt khng hong th h th ba 23
1.2.4. Thuyt khng hong th h th t 25
CHNG 2: MT S DNG MÔ HÌNH CNH BÁO KHNG HONG
TIN T TIÊU BIU VÀ  XUT XÂY DNG MÔ HÌNH CNH BO
KHNG HONG TIN T CHO VIT NAM 26
2.1. Mt s dng mô hình cnh báo KHTT tiêu biu 26
2.1.1. Mô hình hi quy logit 26
2.1.2. Mô hình tín hiu 26
2.1.3. Mô hình Neuro Fuzzy 28

2.1.4. Mô hình chuyn đi trng thái Markov 29
2.2.  xut xây dng mô hình cnh báo KHTT cho Vit Nam 31
2.2.1. La chn dng mô hình 31
2.2.1.1. Mô hình Neuro Fuzzy 31
2.2.1.2. Mô hình tín hiu 31
2.2.1.3. Mô hình chuyn đi trng thái Markov 32
2.2.1.4. Mô hình logit 32
2.2.2. La chn bin s, d liu và du d kin 33
2.2.2.1. Xây dng bin s đi din cho khng hong tin t 33
2.2.2.2. La chn các bin s tác đng, d liu và du d kin 35
2.2.3. Các kt qu và mt s bàn lun 45
2.2.4. ánh giá táẾ đng ca các bin trong mô hình 48
2.3. Kim đnh s phù hp ca mô hình vi Vit Nam vƠ đánh giá u ậ
nhc đim ca mô hình 50
2.3.1. Kim đnh s phù hp ca mô hình vi Vit Nam 50
2.3.2. ánh giá u – nhẾ đim ca mô hình 52
CHNG 3: D BÁO NGUY C XY RA KHNG HONG TIN T 
VIT NAM TRONG THI GIAN TI VÀ GI Ý CÁC CHÍNH SÁCH 59
3.1. Nguy c xy ra KHTT  Vit Nam trong thi gian ti 59
3.1.1. T mô hình hi quy ti thc tin  Vit Nam 59
3.1.2. Các kch bn KHTT  Vit Nam 61
3.1.2.1. Kch bn KHTT th h th nht 61
3.1.2.2. Kch bn KHTT th h th hai 62
3.1.2.3. Kch bn KHTT th h th ba 63
3.1.2.4. Kch bn KHTT th h th t 64
3.2. Gi ý các chính sách trung và dài hn ngn nga KHTT  Vit Nam 66
3.2.1. Các chính sách kinh t v mô 67
3.2.2.1. Chính sách tin t 67

3.2.2.2. Chính sách tài khóa và s phi hp vi chính sách tin t 68
3.2.2.3. Chính sách t giá và qun lý d tr ngoi hi 71
3.2.2.4. S nht quán gia các chính sách kinh t v mô 73
3.2.2.5. Nâng cao tính minh bch thông tin v mô và đánh giá ri ro 74


3.2.2. Các gii pháp cng c th trng tài chính 76
3.2.3. Nợng Ếao nng ệc ca ẾáẾ Ế quan qun lý tài chính, tin t 77
KT LUN 79
DANH MC TÀI LIU THAM KHO 81
i

DANH MC CÁC BNG
Bng 2.1. Các bin đc la chn đ đa vào mô hình hi quy 36
Bng 2.2. Các bin tng tác 42
Bng 2.3. Tng hp kt qu các mô hình hi quy thu đc 46
Bng 2.4. Phân loi các tín hiu d báo đúng và sai ca mô hình 48
Bng 2.5. Thng kê nh hng cn biên ca các bin đn lên xác sut KHTT 49
Bng 2.6. Thng kê các giá tr c tính xác sut KHTT  Vit Nam 51


ii

DANH MC CÁC HÌNH VÀ S 
Hình 1.1. Lng suy gim sn lng ca khng hong tin t 14
Hình 1.2. Hiu ng tuyn J v s thay đi trong tài khon vãng lai theo thi gian
di tác đng ca đng ni t gim giá 16
Hình 1.3. C ch xy ra khng hong tin t th h th nht 20
Hình 1.4. C ch xy ra khng hong tin t th h th hai 22
Hình 1.5. C ch xy ra khng hong tin t th h th ba 24

Hình 2.1. T giá danh ngha và t giá thc 54
Hình 2.2. Tài khon vãng lai ca Vit Nam 2007Q1- 2012Q3 55
Hình 2.3. Tng trng xut khu và d tr ngoi t (yoy) 56
Hình 2.4. Quan h gia tng trng tín dng ni đa và CPI (yoy) 57
Hình 2.5. N nc ngoài ngn hn/D tr ngoi t 58
Hình 3.1. Kch bn KHTT th h th nht 62
Hình 3.2. Kch bn KHTT th h th hai 63
Hình 3.3. Kch bn KHTT th h th ba 64
Hình 3.4. Kch bn KHTT th h th t 65
Hình 3.5. D tr ngoi t ti u vi đng chi phí cn biên và li ích cn biên 73


iii

DANH MC VIT TT
I. DANH MC VIT TT TING ANH
Ch vit tt
Gii ngha ắing Anh
Gii ngha ắing Vit
CPI
Consumer Price Index
Ch s giá tiêu dùng
ECB
European Central Bank
Ngân hàng Trung ng Châu Âu
EU
European Union
Liên minh Châu Âu
EWS
Early Warning System

Mô hình cnh báo sm
FDI
Foreign Direct Investment
u t trc tip nc ngoài
GDP
Gross Domestic Product
Tng sn phm quc dân
GNP
Gross national product
Tng sn phm quc ni
IFS
International Financial
Statistics
Thng kê tài chính th gii
IMF
International Monetary Fund
Qu tin t quc t
OECD
Organisation for Economic
Co-operation and
Development
T chc Hp tác và Phát trin Kinh
t
UNCTAD
United Nation Conference on
Trade and Development

Hi ngh Liên hip quc v
Thng mi và Phát trin

WB
World bank
Ngân hàng th gii
WTO
World Trade Organization
T chc Thng mi Quc t
WGI
World Government Indicators
Các ch s v Chính ph trên th
gii
yoy
Year on year
So vi 1β tháng trc


iv

II. DANH MC VIT TT TING VIT
Ch vit tt
Gii ngha ắing Vit
CSTT
Chính sách tin t
KHTT
Khng hong tin t
KHTC
Khng hong tài chính
KHKT
Khng hong kinh t
NHNN
Ngân hàng Nhà nc

NHTW
Ngân hàng Trung ng
NSNN
Ngân sách Nhà nc

1

LI M U
1. Tính cp thit ca đ tƠi:
Sau chin tranh th gii th hai, kinh t th gii bt đu n đnh, tuy nhiên s
xut hin thng xuyên ca các cuc khng hong tài chính - tin t đư làm các
nc phi nhìn li mô hình kinh t đang vn hành ca mình. M đu là cuc khng
hong tin t châu Âu 1991-199β, sau đó là Mehico 1994-1995, Thái Lan 1997-
1998, Brazil 1999, Argentina β001 và β008,vv. Có th nói, trên con đng phát
trin, các nn kinh t mi ni đư phi tr giá không ít cho các cuc khng hong
tin t (KHTT). KHTT làm st gim GDP, tng t l tht nghip, tháo lu các dòng
vn làm nn kinh t v mô mt s n đnh. Bng chng là cuc khng hong tin t
châu Á nm 1997-1998 đư làm Thái Lan mt 10,5% GDP, Indonesia mt 1γ,1% và
Malaysia mt 7,4% (tác gi tính toán trên s liu ca Worldbank). Vit Nam cng
không phi là ngoi l khi cng chu nh hng mt phn t cuc khng hong này.
Theo nhng nghiên cu gn đây, KHTT thng xy ra theo sau khng hong
ngân hàng do các vn đ v n xu và làm khng hong  các ngân hàng trm trng
thêm, vt ra khi tm kim soát. Trong bi cnh cuc khng hong tài chính M
β008 va qua đi, khng hong n công châu Âu li leo thang và cha tìm đc li
thoát, Vit Nam li là nc theo đui chính sách kim soát t giá hi đoái, phn nào
neo gi VND vi USD, mt yêu cu đt ra là cn phi có mt mô hình hiu qu v
cnh báo sm khng hong tin t, qua đó Vit Nam có th hoch đnh các chính
sách v mô phù hp, điu chnh các chính sách hin hành, tránh mt cuc khng
hong không đáng có. Có th thy vic phát trin các mô hình cnh báo  Vit Nam
còn là mt vn đ tng đi mi m và cha đc nghiên cu sâu, đng thi, mt

s bài nghiên cu v Vit Nam trc đó cng đư không còn đ tính cp nht thông
tin và d liu. Vì vy, nhóm đư quyt đnh thc hin mt bài nghiên cu đ đ xut
xây dng mt mô hình cnh báo sm khng hong tin t hiu qu và cp nht.
2. Tng quan tình hình nghiên cu
M đu trong vic nghiên cu, Krugman nm 1979 đư đ xut mô hình d
báo khng hong tin t th h th nht và sau đó đc Flood và Garber (1984) ci

2

tin. Mô hình này gi ý rng các yu t kinh t nn tng là nguyên nhân ca KHTT,
ví d nh thâm ht ngân sách. Các bin đc dùng trong mô hình cnh báo sm có
th là thâm ht ngân sách, cung tin, tín dng ni đa, thâm ht tài khon vãng lai,
lãi sut quc t, dòng vn nc ngoài,
Các mô hình sau đó đc phát trin bi Obstfeld (1994, 1996) cho rng khng
hong tin t không xut phát t yu t kinh t cn bn mà nó t phát sinh và lây
lan theo c ch k vng xut phát t tâm lý các nhà đu c và s theo đui các mc
tiêu v mô ca Chính ph.
Cuc khng hong tin t châu Á nm 1997-1998 mà tâm đim là Thái Lan đư
to mt bc tin trong lnh vc nghiên cu vi s xut hin mt s mô hình mi
thành công trong vic cnh báo sm khng hong tin t. Velasco (1987),
Kaminsky & Reinhart (1999) thy rng các vn đ (n xu) trong h thng ngân
hàng rõ ràng thng đi trc các cuc KHTT. KHTT làm ti t hn khng hong
ngân hàng, to nên mt vòng xoáy khng hong. T do hóa tài chính cng đi trc
các cuc khng hong ngân hàng.
Breuer (2004) đư đ xut mô hình mi trong đó tính đn các yu t th ch
nh: khung pháp lut, lut bo v quyn s hu, lut thc hin hp đng, quy đnh
tài chính, cht lng dch v công, chính ph n đnh, dân ch và tham nhng…
3. Mc tiêu nghiên cu
 tài đ xut mô hình cnh bo sm khng hong tin t  Vit Nam và gi ý
chính sách v mô phù hp.

4. Phng pháp nghiên cu
Tng hp, phân tích và đánh giá các lý thuyt khng hong và các bài nghiên
cu v mô hình d báo khng hong tin t trên th gii.
Phân tích đnh lng thông qua s dng d liu th cp và s dng phn mm
kinh t lng Stata.
5. i tng nghiên cu
Các mô hình cnh báo khng hong tin t trên th gii.
6. Phm vi nghiên cu

3

Mô hình chy trên d liu ca 10 nc đang phát trin trong giai đon tháng 1
nm 2001 – tháng 1β nm β011 bao gm: Argentina, Brazil, Indonesia, Malaysia,
Mexico, Nga, Philippines, Thái Lan, Th Nh K và Vit Nam. Kt qu mô hình thu
đc nhóm s dùng trong phân tích tình hình ca riêng Vit Nam.
7. Kt qu nghiên cu d kin
Mô hình c lng xác sut xy ra khng hong tin t và các chính sách v
mô gi ý đ ngn nga khng hong  Vit Nam.
8. Kt cu ca đ tƠi
 tài s gm γ chng:
 Chng 1: Tng quan v khng hong tin t và các lý thuyt cnh
báo sm khng hong tin t trên th gii
 Chng 2: Mt s dng mô hình cnh báo sm khng hong tin t
tiêu biu và đ xut mô hình cnh báo khng hong tin t cho Vit Nam
 Chng 3: D báo nguy c xy ra khng hong tin t  Vit Nam
trong thi gian ti và gi ý các chính sách

4

CHNG I: TNG QUAN V KHNG HONG TIN T VÀ CÁC LÝ

THUYT CNH BÁO SM KHNG HONG TIN T TRÊN TH GII
1.1. Tng quan v khng hong tin t
1.1.1. CáẾ đnh ngha
1.1.1.1. Tng quan v tin t
Tin t là mt thut ng đư tr nên vô cùng quen thuc đi vi tt c chúng ta
và có vai trò cc k quan trng trong các hot đng kinh t. Theo K. Marx, tin t là
mt th hàng hóa đc bit, đc tách ra khi th gii hàng hóa, dùng đ đo lng
và biu hin giá tr ca tt c các loi hàng hóa khác. Nó trc tip th hin lao đng
xã hi và biu hin quan h sn xut gia nhng ngi sn xut hàng hóa. Theo các
nhà kinh t hin đi, tin đc đnh ngha là bt c vt gì đc chp nhn chung
trong vic thanh toán đ mua bán hàng hóa, dch v hoc trong vic tr n. Trong
phm vi bài nghiên cu này chúng ta đ cp đn “tin lu thông” tc là tin t vi
chc nng là phng tin thanh toán và là đng tin đc lut pháp quy đnh là
đng tin đ trao đi hàng hóa và dch v ca mt quc gia hay mt nn kinh t.
Tin t có th do ngân hàng trung ng hoc b tài chính phát hành và có
dng tin giy hoc tin kim loi (tin xu). Cm t “đn v tin t” đc dùng đ
phân bit tin t ca quc gia này vi tin t ca mt quc gia khác. Ngày nay,
nhiu quc gia trên th gii dùng chung 1 đn v tin t nh đng euro do kt qu
ca s hình thành ca khu vc liên kt kinh t - tin t thng nht.
Tin t có bn chc nng c bn bao gm phng tin trao đi, phng tin
ct gi giá tr, là đn v k toán và bn v thanh toán (Kinh t chính tr Marx-Lenin).
Giá tr ca tin t không phi là vì t thân nó có mà vì nhng gì tin t có th trao
đi đc. Giá tr ca tin t là s lng hàng hóa và dch v mua đc bng mt
đn v ca tin t. Nói cách khác, giá tr ca tin t là nghch đo giá c hàng hóa.
Giá c ca tin t chính là lãi sut, nói mt cách khác, giá c ca tin t là s tin
ngi ta phi tr cho c hi đc vay nó trong mt khong thi gian xác đnh.
Theo Marx, các tính cht ca tin t bao gm:

5

 Tính d nhn bit: tin t d nhn bit thì mi d đc chp nhn, ngi ta
có th nhn ra nó trong lu thông d dàng, vì th nhng t giy bc do Ngân hàng
Nhà nc phát hành trông không ging bt k mt t giy cht lng cao nào khác.
 Tính chp nhn rng rưi: ây là đc tính quan trng ca tin t, theo đó
ngi dân phi sn sàng chp nhn tin trong lu thông, nu không nó không đc
coi là tin. Trong thi k siêu lm phát, nu ngi dân không chp nhn tin là
phng tin trao đi thì t giy bc do Ngân hàng Nhà nc phát hành cng s mt
đi bn cht ca nó.
 Tính có th chia nh đc: Tin t cn có các loi mnh giá khác nhau đ
phc v trong lu thông, mua bán, đ nhng tin mnh giá ln thì phi có tin tr
li. Ngi mua và ngi bán đu có đc s tin ca mình sau giao dch.
 Tính lâu bn: tin t phi lâu bn thì mi thc hin đc chc nng ct gi
giá tr cng nh mi có ích trong trao đi.
 Tính d vn chuyn:  thun li cho con ngi trong vic ct tr mang
theo, tin t phi d vn chuyn.ó là lý dó vì sao nhng t giy bc và nhng đng
xu có kích thc, trng lng rt va phi.
 Tính khan him: đ d đc chp nhn, tin t phi có tính cht khan him vì
nu có th kim nó d dàng thì nó s không còn ý ngha trong vic ct gi giá tr và
không đc cháp nhn trng lu thông na.
1.1.1.2. nh ngha khng hong tin t
Trc ht, đnh ngha “khng hong”, theo i t đin ting Vit ca Nhà
xut bn Vn hóa - Thông tin nm 1998 thì khng hong là tình trng ri lon, mt
cân bng và bình n do nhiu mâu thun cha đc gii quyt.
Cho đn nay, có rt nhiu đnh ngha khác nhau v khng hong tin t
(KHTT) đư đc đa ra do các cách tip cn vn đ khác nhau. Trong đó, mt s
đnh ngha đc coi là khá toàn din vì nó hàm cha đc nguyên nhân, biu hin
cng nh hu qu ca cuc KHTT.
Paul Krugman là ngi tiên phong trong vic nghiên cu và xây dng lý
thuyt cnh báo KHTT da trên ý tng ca Salant và Henderson (1978), Paul
Krugman (1979) và sau đó đc Flood và Garber (1984) hoàn thin thêm. Theo

6

quan đim ca lý thuyt này, “khng hong tin t là do s không nht quán và mâu
thun gia chính sách trong nc (đc bit gn vi t

ình trng thâm ht ngân sách
đc tài tr bng in tin trong thi gian dài) vi chính sách duy trì t giá c đnh.
S không nht quán này có th tm thi tn ti khi ngân hàng trung ng (NHTW)
dùng d tr đ gi vng th trng và an tâm nhà đu t. Tuy nhiên, nó không th
tn ti lâu dài do NHTW không có đ d tr đ gi t giá th trng  mc đư n
đnh, và khi đó các nhà đu c s gây ra đ v bng vic  t bán ni t và mua
ngoi t”. Hành đng đng thi ca h (bán ni t và mua ngoi t) trong bi cnh
bt n kinh t v mô s là mt cuc tn công đu c vào ni t và khin d tr ngoi
hi st gim nhanh hn và mc phá giá s xy ra sm hn.
n nm 1986, Obstfeld đư đa ra lý thuyt cnh báo th h th hai, sau đó đư
đc ci tin vào các nm 1994 và 1996. Theo đó, ông cho rng “KHTT không xut
phát t các yu t v mô cn bn mà t nó phát sinh và lây lan theo c ch k vng,
xut phát t tâm lý ca các nhà đu c và s theo đui các mc tiêu v mô ca
Chính ph”. Nh th, mt cuc khng hong tin t xy ra do ba yu t: k vng
gn kt vi nhau theo hng gây ra khng hong, hành vi by đàn mt cách hp lý
và tính lan truyn. K vng gn kt vi nhau theo hng gây ra khng hong phn
ánh s bi quan ca các nhà đu t và công chúng v công tác điu hành chính sách
kinh t ca Chính ph, các báo cáo v tình hình không sáng sa ca nn kinh t hay
các s kin chính tr. Nu s ngi bi quan có k vng v s mt giá ca đng ni
t, thì hành đng ca nhng ngi này s gây ra s mt giá ca đng ni t trên th
trng. Hành vi by đàn phn ánh s đông nhng cá nhân và t chc tham gia th
trng hành đng theo kiu n theo hoc đi theo xu th chung ca th trng. Tính
lan truyn th hin tác đng lan ta khng hong tin t t các nc phát sinh
khng hong trong khu vc do các mi liên kt thng mi, tài chính, đu t. Nó

cng lý gii ti sao các nc có quan h thng mi và tài chính trong khu vc rt
d b tác đng lan truyn khng hong.
Rose và Frankel (1996) đnh ngha “khng hong tin t là khi t giá danh
ngha (ca đng ngoi t theo đng ni t) tng ít nht β5% và đng thi vt quá
mc tng ca nm trc 10%”. Rose đư tip cn da trên mt mô hình xác sut

7

(logit hoc probit) và s dng mt bin gi đc xây dng đ d báo khng hong.
Nm 1997, Kaminsky và cng s li vit rng “khng hong tin t là tình trng
đng tin gim giá mnh hoc d tr ngoi hi suy gim vt khi mc trung bình
trên 3 phân phi chun”. Ọng nghiên cu da trên mô hình theo cách tip cn tín
hiu (signal approach), liên quan đn vic quan sát nhng thay đi ca mt s ch s
vào lúc chúng phát tín hiu – khi chúng vt qua các ngng giá tr nht đnh.
Trong khi đó, Milesi-Ferretti và Razin (1998, trong Glick và Hutchison, 2011)
đnh ngha rng KHTT xy ra khi có s mt giá ít nht β5%, cao hn ít nht hai ln
(β00%) mc gim ca nm trc và nm trc phi có mc gim di 40%. Mt
phiên bn đnh ngha khác li đt các giá tr trên ln lt là 15%, 10% và 10%.
Các bài vit khác li s dng đnh ngha rng hn, bao gm c các trng hp
tn công đu c không thành công, bng cách xem xét s thay đi ca ch s áp lc
th trng ngoi hi, là trung bình có trng s ca thay đi t giá và thay đi d tr
ngoi hi.
Các nhà nghiên cu nh Eichengreen, Rose và Wyplosz (1995) hay Kaminsky
và Reinhart (1999) cho rng trng s nói trên s đc tính bng nghch đo ca đ
lch chun ca mi thành phn (t giá và d tr ngoi hi) trong c mu quan sát
cho tng nc. Lp lun logic  đây là mt khi có tn công đu c thì hoc đng
ni t s gim giá hoc NHTW s phi bán ngoi t đ bo v t giá. S thay đi
ca ch s trên phi vt qua mt ngng nht đnh đ đc ghi nhn là có khng
hong. Thông thng, giá tr các ngng này đc quyt đnh cho tng nc và cho
tng thi k: Eichengreen, Rose, và Wyplosz (1995) đư đt ngng này là 1,5 đ

lch chun trong khi Glick và Hutchison (β000, β005, β006) (trong Glick và
Hutchison (2011)) li dùng β đ lch chun và trc đó, Kaminsky và Reinhart
(1999) hay Kaminsky, Lizondo, và Reinhart (1998) dùng γ đ lch chun.
Gn đây hn, Rebelo (β007) vit “khng hong tin t đc hiu là thi k
đng tin b mt giá mt cách mnh m ch trong mt khong thi gian ngn”
(Burnside, Martin Eichenbaum và Sergio Rebelo, 2007). ó có th là phá giá chính
thc hoc t b ch đ t giá c đnh. Cng có nhng quan đim khác linh hot hn
v cách đnh ngha khng hong tin t nh Krznar (β004) – “khng hong tin t là

8

tình trng mt giá danh ngha đng ni t hoc gim sút đáng k d tr ngoi hi
quc gia”.
Nh vy, các phiên bn đnh ngha ít nhiu khác nhau gia các tác gi, và qua
các thi k nghiên cu khác nhau. Nh Glick và Hitchson (β011) đư nói, vi các
nc khác nhau và tùy tng thi đim mà giá tr các ngng là khác nhau và vì th
mà các đnh ngha cng tr nên khác nhau và vô cùng đa dng. Nhim v ca ngi
nghiên cu là phi la chn mt quan đim phù hp và xuyên sut đ làm kim ch
nam. Trong phm vi bài vit này, nhóm nghiên cu s theo quan đim ca
Kaminsky và Reinhart v phng pháp tính ch s áp lc th trng ngoi hi và
cho rng KHTT s xy ra nu giá tr này vt trung bình ca nó 1,5 đ lch chun.
Theo quan đim ca nhóm, con s này phù hp vi mu nghiên cu là các nn kinh
t mi ni, nhy cm vi nhng bin đng, nhng cú sc trong nc cng nh trên
th gii.
1.1.2. Phân bit và so sánh các loi khng hong
Chúng ta thng nghe thy khng hong tài chính, khng hong kinh t, ri
đn khng hong tin t và nhiu loi khng hong khác nh khng hong n công,
khng hong ngân hàng. Liu các loi khng hong này có đng nht vi nhau
không hay chúng có gì khác vi khng hong tin t?
Khng hong tài chính (KHTC) là tình trng tài chính (qu) mt cân đi

nghiêm trng dn đn sp đ qu (Lê Vân Anh, 2008). Mi qu đu có các dòng
tin vào và ra, nhn và thanh toán, bên tài sn có và tài sn n. Khi xy ra hin
tng mt cân đi nghiêm trng gia tài sn có và ngha v phi thanh toán v s
lng, thi gian, loi tin thì khng hong tài chính có th xy ra. Nh vy, KHTC
là khái nim bao trùm đc s dng chung cho mi loi khng hong gn vi mt
cân đi v tài chính và thng là gn vi ngha v phi thanh toán ln hn nhiu
phng tin dùng đ thanh toán ti mt thi đim nào đó. Chính vì vy, KHTC có
đc đim ca khng hong “thiu” ch không phi khng hong “tha”. Mt s
dng KHTC c bn bao gm: Khng hong ngân hàng, khng hong tin t, khng
hong kép, khng hong n công, khng hong th trng chng khoán và khng
hong ngân sách.

9

Trong khi đó, khng hong kinh t (KHKT) là tình trng kinh t dài hn đc
đc trng bi tht nghip, gim phát, suy gim sn xut, tiêu dùng và đu t. Các
hình thái ca KHKT bao gm đình tr (stagnation) - tng trng dng nhng chm
và duy trì trong thi gian dài, suy thoái (recession) - tng trng âm liên tc trong
hai hoc ba quý, và đi suy thoái (depression) - suy thoái nng n và kéo dài.
Nh vy, KHTT ch là mt b phn ca KHTC và không phi mt dng ca
khng hong kinh t. Du hiu ca KHTC là: các ngân hàng thng mi không
hoàn tr đc các khon tin gi ca ngi gi tin; các khách hàng vay vn, gm
c khách hàng đc xp loi A cng không th hoàn tr đy đ các khon vay cho
ngân hàng; chính ph t b ch đ t giá hi đoái c đnh. Ngoài ra, chúng ta còn
thy khng hong kép chính là s xy ra đng thi ca KHTT và khng hong ngân
hàng.
V khng hong ngân hàng, nguyên nhân ca nó xut phát t tính thanh khon
kém ca mt ngân hàng đn l hoc c mt h thng ngân hàng, khi nó không đ
tin đ tr cho nhng ngi gi tin mà sau đó s sp đ là khó tránh khi. Còn
nhc đn khng hong n công, n  đây là ca Chính ph khi phát hành trái phiu

Chính ph đ vay gián tip hoc khi vay trc tip nc ngoài đ đu t, hoc đ tài
tr thâm ht ngân sách, n ca các c quan trc thuc Chính ph… làm nh hng
ti kh nng thanh toán quc t, tài chính, d tr quc gia. Trong khi đó KHTT, vi
nhiu nguyên nhân khác nhau, có biu hin là suy gim d tr ngoi t và đng ni
t trt giá mnh.
1.1.3. Mt s nguyên nhân chính ca khng hong tin t
1.1.3.1. Nguyên nhân bên trong
a. Thc hin ch đ t giá kém linh hot
Nói đn chính sách t giá, có th thy vic áp dng mt cách bt hp lý chính
sách này là nguyên nhân đu tiên gây ra KHTT. Khi lung vn nc ngoài chy vào
ngày càng tng thì vic neo gi t giá s làm cho đng ni t b đnh giá cao hn
thc t dn đn tng giá hàng xut khu, hàng hóa tr nên kém cnh tranh. Tuy
nhiên, điu này li kích thích vay mn bng ngoi t nhiu hn. Các nhà hoch
đnh chính sách c dùng các chính sách tin t tht cht hay dùng d tr ngân sách

10

đ duy trì t giá c đnh. Khi d tr ngoi t càng suy yu ti mc cn kit thì vic
phá giá đng ni t là không th tránh khi và khng hong tt yu phát sinh.
b. C cu ngun vn
Có th thy rõ ràng rng c cu ngun vn tác đng ln ti vic xy ra KHTT.
Ví d nh trong hai cuc khng hong  Thái Lan 1997 và Mexico 1994 - 1995, s
l thuc quá ln vào khon vay ngn hn đ bù đp vào thâm ht ngân sách là nhân
t ct yu gây nên KHTT. Chính sách m rng tin t và ni lng tín dng thu hút
mt s lng ln các ngun vn chy vào. Tuy nhiên, dòng vn chy vào quá ln s
gây ra tình trng đnh giá cao đng ni t, to c hi cho đu c tài chính làm phát
sinh khng hong.
c. C ch qun lý yu kém
iu này có th thy rõ trong cuc khng hong tài chính – tin t châu Á khi
Chính ph qun lý ht sc lng no h thng ngân hàng và không kim soát tín

dng ni đa, làm tng ri ro đo đc ca các ngân hàng khi cho vay các khon vay
ri ro cao, hin tng tài chính Ponzi,… làm nn tài chính các nc châu Á suy yu
trc các cú sc. S rút vn  t nhanh chóng khin h thng tài chính – tin t
nhng nc này sp đ. Nh vy, vn đ hiu qu ca Chính ph trong vic qun lý
lnh vc tín dng ngân hàng, k c trên quy đnh pháp lut ln thc tin là mt yu
t then cht. Các hin tng ri ro đo đc, thông tin bt cân xng hay tài chính
Ponzi nu không đc kim soát s to ra nguy c tim n, là mm mng cho
KHTC xy ra và kéo theo là KHTT.
1.1.3.2. Nguyên nhân bên ngoài
a. T do hóa dòng chy t bn
Khi t do hóa dòng chy t bn, các dòng vn  nc ngoài  t kéo vào cng
là mt trong nhng nguyên nhân ca KHTT. Chính sách tin t ni lng và vic t
do hóa tài chính  M, châu Âu và Nht Bn cui thp niên 1980 đư khin cho tính
thanh khon toàn cu tr nn cao quá mc. Các nhà đu t  các trung tâm tin t
nói trên ca th gii tìm cách thay đi danh mc tài sn ca mình bng cách chuyn
vn đu t ra nc ngoài. Trong khi đó, các nc châu Á li thc hin chính sách t

11

do hóa tài khon vn. Lãi sut  các nc châu Á cao hn  các nc phát trin.
Chính vì th, các dòng vn quc t đư  t chy vào các nc châu Á.
Ngoài ra, nhng xúc tin đu t ca chính ph và nhng bo h ngm ca
chính ph cho các th ch tài chính cng góp phn làm các công ty  châu Á bt
chp mo him đ đi vay ngân hàng trong khi các ngân hàng bt chp mo him đ
đi vay nc ngoài mà phn ln là vay n ngn hn và n không t bo him ri ro
(Hin tng thông tin bt cân xng dn ti la chn nghch và ri ro đo đc).
b. u c tn công
Hu nh tt c các ý kin đu thng nht rng, hin tng đu c và tn công
đng ni t thng xy ra hn đi vi h thng t giá hi đoái c đnh mà chính
ph mt quc gia áp dng.

Tn công đu c vào h thng t giá hi đoái c đnh s xy ra khi nhà đu c
thy rng chính ph đang b thâm ht cán cân thng mi, vì vy có kh nng s
thiu tài sn thanh khon có th s dng nhm duy trì mc t giá c đnh. Nhà đu
c sn sàng gi đng ni t khi t giá còn đc duy trì  mc c đnh, nhng s bán
tháo tài sn ni t khi h cho rng h thng t giá hi đoái c đnh sp b lung lay.
Trong mô hình này, chính ph ch phn ng b đng sau khi đư xy ra tn công
đu c và áp dng chính sách tin t m rng vi tc đ không đi c trc và sau
khng hong. Tín dng m rng quá mc dn dn s tr nên không còn phù hp vi
chính sách t giá hi đoái c đnh. Krugman đư kt lun rng chính sách t giá hi
đoái c đnh s kt thúc khi xy ra tn công đu c bt ng.
1.1.3.3. H ly t các cuc khng hong khác
Các nghiên cu đư ch ra rng, tình trng tài chính quc gia, kh nng tr n
quc gia là ch s rt quan trng đm bo v lòng tin ca cng đng vi đng tin
ni t ( Herz, 2004). Nghiên cu ca Herz (2004) và thc t ch ra rng khng
hong n công thng kéo theo hoc đi kèm khng hong tin t.
Trng hp Argentina là mt ví d, h thng ngân hàng nc này đc kim
soát rt tt nhng khng hong n công đư làm dân chúng hong lon và rút tin 
t t ngân hàng và nhng hành đng ca chính ph Argentina tip theo đư làm xói
mòn lòng tin ca dân chúng vào h thng ngân hàng. Và khi h thng ngân hàng đ

12

v, nhng gánh nng v mt ngân sách li tip tc gia tng mt cách trc tip hoc
gián tip cho vic cu tr các ngân hàng đ v.
Ngay đi vi khng hong n công ca Hy Lp, các nhn đnh cho rng, nu
khng hong n công càng trm trng KHTT có th s xy ra. Ngi ta tng đa ra
gi đnh nu Hy Lp v n, nc này có th buc phi ri khi EU và các khon
vay s không còn đc NHTW châu Âu (ECB) đm bo. iu này làm mt n đnh
lưi sut liên ngân hàng ca đng Euro, khin các nhà đu t mt lòng tin vào đng
tin chung Euro và có th liên đi đn các nc có tình trng n công tng t nh

B ào Nha, Italy và Tây Ban Nha. Nguy c mt đt tháo chy vi quy mô ln trên
th trng trái phiu và c phiu các ngân hàng khu vc châu Âu là hoàn toàn có th
và gây hiu ng sp đ hàng lot các nn kinh t khác.
Khng hong ngân hàng theo nhiu nghiên cu cng đc cho là mm mng
dn ti KHTT ngay sau đó hoc đi kèm vi nó. Glick và Hutchison (1999) đư chng
minh đc quan h nhân qu t khng hong ngân hàng đi ti KHTT nhng không
chng minh đc chiu ngc li. Kt qu này cng trùng vi nhiu nghiên cu ca
các tác gi khác.
1.1.4. ắáẾ đng ca cuc khng hong tin t
1.1.4.1. V mt lý thuyt
a. Tác đng tiêu cc
KHTT xy ra s kéo theo mt s h qu nht đnh, gây tn kém cho toàn xã
hi. Chúng ta có th k ra các hu qu ca nó nh:
(i) Các chi phí tài chính do gánh nng n công gia tng (ni t mt giá và lãi
sut gia tng) và thc hin các chng trình tái cu trúc các đnh ch tài chính và
các tp đoàn ln.
(ii) Suy gim tc đ tng trng.
(iii) Các nh hng xã hi liên quan ti gia tng tht nghip, gim lng
thc t, nh hng ti giáo dc và sc khe, làm gia tng nghèo đói và bt bình
đng.
(iv) Các nh hng chính tr.


13

Trc tiên, KHTT luôn khin cho đng ni t mt giá nghiêm trng, giá tr các
khon n cha tr ht ca Chính ph ngày càng tng cao, làm trm trng thêm gánh
nng n quc gia. Cha ht, mt khi đư xy ra KHTT, xp hng tín nhim ca các
t chc quc t đi vi Chính ph b h thp, đng ngha vi vic ri ro “phá sn”
ca Chính ph tng cao, khin lãi sut các khon vay nc ngoài tng theo, n càng

thêm n. Nh vy, nu các nhà hoch đnh chính sách không có các gii pháp đúng
đn và kp thi đ vc dy nn kinh t thì nguy c “n không bao gi tr ht” s
không th tránh khi.
V tht nghip, sau khng hong, do h thng ngân hàng b nh hng nng
n, hot đng tín dng ni đa b co hp, vic vay vn kinh doanh càng tr nên khó
khn, thêm tình trng lm phát gia tng càng khin chi phí cho nguyên liu đu vào
tng cao, dn ti các doanh nghip phi thu hp quy mô sn xut, ct gim lao
đng, thm chí, nhiu doanh nghip thua l ri b phá sn. Thêm vào đó, vi tình
trng bt n sau khng hong, sc mua sm ca ngi dân cng tr nên eo hp, làm
tng cu st gim. ây chính là các lý do khin tht nghip trong xã hi gia tng.
Theo tính toán ca IMF (β009), sau khng hong, mc gim sn lng trung
bình trong trung hn là rt đáng k và sn lng luôn nm di đng xu hng
trc khng hong ti ht nm th hai và ba. Nu mt nc có đ m thng mi
càng ln thì nc đó càng ít b suy gim sn lng nh đy mnh xut khu và càng
nhanh chóng phc hi sau khng hong.

14


Hình 1.1. Lng suy gim sn lng ca khng hong tin t
Ngun: IMF, β009
Chú thích: Hình v biu th mc gim sn lng sau khng hong so vi xu hng trc
khng hong. Trên trc hoành, nm t = -1 là nm trc khng hong, t = 0 là nm xy ra
khng hong. Khong tin cy 90% đc th hin bng hai đng nét đt. Mu quan sát bao
gm các nn kinh t mi ni đư tri qua khng hong trong thi gian nhng nm 1970 ti nm
β00β. KHTT  đây đc đnh ngha theo phng pháp ca Milesi-Ferretti và Razin (1998): s
suy gim giá tr ni t ít nht 15%, cao hn mc gim ca nm trc ít nht 10% và mc gim
giá ni t ca nm trc phi di 10%.
Lng thc t suy gim cng là mt biu hin thng thy  các nc sau mt
nm khng hong. T tình trng tht nghip đư nói trên, trên th trng lao đng,

cung lao đng s ln hn cu lao đng, khin mc lng danh ngha gim. Mà
lng thc t li bng lng danh ngha chia cho mc giá và giá li đc phn ánh
qua lm phát. H qu là lng thc t gim mnh. Tuy vy, sang nm th hai,
lng đc điu chnh tng lên tng đi nhanh chóng do các nc bt đu có
nhng bin pháp khc phc c th và nhng phng thuc này dn phát huy tác
dng, song xu hng gim ca nm trc đó có th vn mnh hn nu tht nghip
tng quá cao và cha kp phc hi li con s c.

15

Bên cnh đó, các hot đng đu t vào quc gia b khng hong cng suy
gim mnh do nim tin ca các nhà đu t đư không còn vng nh trc và li sut
k vng ti th trng đó không đ cao. Do đó, dòng FDI chy vào gim mnh và
thay vào đó là các dòng vn đu t t trong nc ra các th trng nc ngoài mà
n đnh hn và có li sut cao hn. Mt hiu ng không mong mun t tình trng
trên là ngoi t không th phc hi, mà còn tip tc “rò r” ra nu quc gia đó đang
trong hoàn cnh cn kit d tr.
Ngoài ra, cng thng chính tr cng t đó mà leo thang, gây bt n trong nc
và trên khu vc. Vi mt cuc khng hong n công đi kèm KHTT thì hu qu
càng nghiêm trng hn do n ca Chính ph đư nm ngoài tm kim soát, buc
Chính ph phi thc thi các bin pháp khc kh đ ct gim chi tiêu và tng thu
ngân sách bng nhng công c nh tng thu và gim an sinh xã hi… Vic này s
làm gia tng cng thng gia ngi dân và Chính ph vi các cuc mít tinh, biu
tình và bo đng. Vi các quc gia theo ch đ đa nguyên đa đng thì mâu thun
ni b s phát sinh vi s công kích ln nhau nhm giành đc quyn lưnh đo đt
nc… ó là nhng ri ro chính tr tim n khi khng hong bùng n, song vi mt
cuc KHTT đn thun thì ri ro này có th s thp hn.
b. Tác đng tích cc
Mc dù KHTT gây ra nhng hu qu nng n cho nn kinh t quc gia nh đư
đ cp  trên, nó cng có mt s mt tích cc nht đnh. Th nht, vi đng ni t

b mt giá mnh, hàng hóa sn xut ti các nc đó tr nên r hn rt nhiu so vi
hàng hóa  các nc khác, xut khu s đc đy mnh, qua đó giúp ci thin thâm
ht tài khon vãng lai, và thiu d tr ngoi t.  th di đây mô t hiu ng
tuyn J v s thay đi trong tài khon vãng lai theo thi gian di tác đng ca
đng ni t gim giá, theo đó, trong ngn hn, s thâm ht s tr nên trm trng hn
nhng trong trung và dài hn, tình trng s đc khc phc vi nhng con s thng
d.


16


USD





Thâm ht
Thâm ht
ban đu
Thng d
T
1
Thi gian

Hình 1.2. Hiu ng tuyn J v s thay đi trong tài khon vãng lai theo thi
gian di tác đng ca đng ni t gim giá
Ngun: Pilbeam & Keith, 1992
Th hai, KHTT cng là mt c hi đ các nc nhìn li các chính sách v mô

(nh chính sách tài khóa, chính sách tin t và chính sách t giá hi đoái) ca nc
mình, cng nh cách qun lý và vn hành b máy chính tr, đ qua đó đt đc
nhng thay đi mi tt hn. n c nh vic chuyn đi t chính sách t giá c
đnh sang chính sách t giá linh hot s giúp đm bo d tr ngoi t v lâu dài và
ng bin kp thi, phù hp vi các bin đng và cú sc trong nc và trên th gii.
1.1.4.2. Thc t rút ra t cuc KHTT châu Á
a. Tác đng tiêu cc
KHTT châu Á không ch nh hng lên các nc xy ra KHTT mà còn đi
vi nn kinh t trong khu vc và trên th gii.
Trc ht, khng hong này đư gây ra nhng nh hng v mô nghiêm trng,
bao gm mt giá tin t, sp đ th trng chng khoán, gim giá tài sn  mt s
nc châu Á. Nhiu doanh nghip b phá sn, dn đn hàng triu ngi b đy

17

xung di ngng nghèo trong các nm 1997-1998, nhng nc b nh hng
nng n nht là Indonesia, Hàn Quc và Thái Lan. T l tht nghip  Thái Lan và
Hàn quc đư tng gp đôi so vi trc khi khng hong và các khon n ngoi t
nc ngoài ngày càng gia tng (OECDStat).
Mt nh hng lâu dài và nghiêm trng, đó là GDP và GNP bình quân đu
ngi tính bng Dollar M theo sc mua tng đng gim đi, ni t mt giá là
nguyên nhân trc tip ca hin tng này. Theo CIA World Fact Book, thu nhp
bình quân đu ngi ca Thái Lan đư gim t mc 8.800 USD nm 1997 xung còn
8.γ00 USD vào nm β005, ca Indonesia gim t 4.600 USD xung 3.700 USD,
ca Malaysia gim t 11.100 USD xung 10.400 USD.
Khng hong còn dn ti mt n đnh chính tr vi tâm lý chng phng Tây
gia tng cùng vi s phê phán gay gt nhm vào George Soros và Qu Tin t Quc
t IMF. Các phòng trào Hi giáo và ly khai phát trin mnh  Indonesia khi chính
quyn trung ng ca nc này suy yu.
Cuc khng hong không ch lây lan  khu vc ông Á mà nó còn gián tip

dn ti khng hong tài chính Nga và khng hong tài chính Brazil. Mt s nc
không b khng hong, nhng kinh t cng chu nh hng xu do xut khu gim
và do FDI chy vào gim. Ví d nh M, cuc khng hong châu Á làm cho th
trng xut khu ca nc này b co li do đng đô la lên giá, làm kh nng cnh
tranh ca hàng hoá M gim xung. Ngi ta tính rng ít nht th trng xut khu
ca M gim β5%, bao gm phn ln là th trng ca các nc ông Á. iu này
làm cho tình trng nhp siêu ca M ngày càng trm trng. Nm 1997, M nhp
siêu 176 t USD, cao hn nhiu so vi 148 t USD ca nm 1996 (OECDStat).
ng thi, cuc khng hong này còn gây tn tht cho nn kinh t M theo
mt cách khác. Do đng tin ca các nc b phá giá so vi đng đô la M, nên
hàng nhp khu vào M tr nên r mt cách tng đi, điu đó làm cho giá c trên
toàn b th trng M phi gim xung theo, tc là làm cho li nhun ca các nhà
sn xut  M gim và đu t kinh doanh cng gim. Nhiu sn phm ca các công
ty M không th tiêu th đc do giá cao dn đn tn kho nhiu. Nh vy, các công
ty M chc chn s không th tip tc đu t đ nâng cao sn lng đc. Rõ ràng