Đề xuất xây dựng mô hình cảnh báo sớm khủng hoảng hệ thống ngân hàng thương mại tại việt nam dựa trên kinh nghiệm thế giới

B GIÁO D

O

I H C NGO
---------o0o---------

Cơng trình tham d Cu c thi
Sinh viên nghiên c u khoa h

i h c Ngo

Tên cơng trình

XU T XÂY D NG MƠ HÌNH C NH BÁO
S M KH NG HO NG H TH NG NGÂN HÀNG
I T I VI T NAM D A TRÊN
KINH NGHI M TH GI I

Nhóm ngành: KD1

Hà N i, ngày 15 tháng 04
1

12


DANH M C T

VI T T T

ADB

: Ngân hàng Phát tri n Châu Á

BHTG

: B o hi m ti n g i

BSF

: Ch s

CPI

: Ch s giá tiêu dùng

DIV

: T ch c b o hi m ti n g i Vi t Nam

EWS

: H th ng c nh báo s m

FDI

:V

FDIC

:T

FED

: C c d tr liên bang M

FII

:V

IMF

: Qu ti n t qu c t

v ngành ngân hàng

c ti

c ngoài

o hi m ti n g i M

c ngoài

NHNN

c

NHTM

i

NHTW
RBI
USD

ng Dollar M

VND

: Vi

WTO

ng

: T ch

i Th gi i

i


DANH M C B NG

B ng 1: Ch s d báo kh ng ho ng tài chính và nh ng lý do kinh t
B ng 2

v theo m

c a ngành ngân hàng

l a ch n ...... 23
...................... 35

B ng 3: K t qu mơ hình Ordered Probit v i các ch s chính ..................................... 38
B ng 4: T ng h p k t qu
B ng 5: Ch s

n kh ng ho ng h th ng ngân hàng t i M ..... 48

nh h th ng ngân hàng c a M ..................................................... 49

B ng 6: Ch s d báo kh ng ho ng h th ng ngân hàng M ....................................... 50
B ng 7: K t qu mơ hình Probit c nh báo s m kh ng ho ng h th ng ngân hàng t i
M .................................................................................................................................. 53
B ng 8

ng c a các ch s t i xác su t x y ra kh ng ho ng ngân hàng t i M .. 54

B ng 9: T ng h p ch s phát tri n tài chính c a Vi

........................ 58

B ng 10: Các ch s cho mơ hình c nh báo kh ng ho ng h th ng ngân hàng Vi t Nam
........................................................................................................................................ 72
B ng 11

ng d ki n c a các bi n s t i xác su t kh ng ho ng ngân hàng c a

Vi t Nam ........................................................................................................................ 73

DANH M C HÌNH

Hình 1:
Hình 2: Ch s

n c a ch s

v ngành ngân hàng ............................................ 21

v ngành ngân hàng (BSF) cho

Hình 3: Trung tâm d báo kh ng ho

(3/2000-11/2009) .............. 34
xu t ................................. 77

ii


DANH M C BI

Bi

1

i tín d

c

c phi th c ph m theo tháng
i

Bi

2: V

Bi

3: Lãi su

Bi

4

ng Rs.Crore) ............................. 30

p ròng theo tháng c a

(Rs. Crore) ..................... 31

n 2000-2011 .............................................................. 43
i t ng tín d ng th

ng ti n g

c a NHTM M (2001-2011) .......................................................................................... 46
Bi

5

i n ngo i t , tài s n ngo i t và d tr ngo i t

ah

th ng NHTM M (2001-2011) ...................................................................................... 46
Bi

6: Ch s

v ngành ngân hàng c a M

Bi

7: Lãi su

Bi

8: So sánh các ch s cho vay/ti n g i, cho vay/tài s n, cho vay/GDP c a h

ng c a Vi t Nam và m t s

th ng NHTM m t s qu
Bi

9: T l

n 2001-2011 ..................... 47
c trong khu v c ................ 63

...................................................................... 64

ng v n và tín d ng b ng ngo i t t i NHTM Vi t Nam 2005-

2010 ................................................................................................................................ 66
Bi

10: Ch s

v ngành ngân hàng c a Vi t Nam qua m t s tháng ............... 69

iii


M CL C
L IM

U ................................................................................................................. 1

NG QUAN V KH NG HO NG H TH NG NGÂN HÀNG
I VÀ XÂY D NG MƠ HÌNH C NH BÁO S M KH NG
HO NG H TH
I TRÊN TH GI I .............. 5
1. 1

Kh ng ho ng h th

1.1.1.

i ............................................. 5

......................................................................................................... 5

1.1.2. Nguyên nhân ..................................................................................................... 7
1.1.2.1.

Nguyê

n các y u t vi mô ............................................. 7

1.1.2.2.

n chính sách kinh t

................................. 9

1.1.2.3.

n chi
c và ho
ng c a t ng ngân hàng ...
............................................................................................................... 10

1.1.2.4.

Các nguyên nhân khác ............................................................................... 11

1.1.3.

ng c a kh ng ho ng h th
i t i n n kinh
t qu c dân ..................................................................................................... 11

1.1.3.1.

T i t ng s n ph m qu c dân ..................................................................... 12

1.1.3.2.

T i khu v c phi s n xu t c a n n kinh t .................................................. 12

1.1.3.3.

T i các chính sách kinh t c a chính ph ................................................. 12

1.1.3.4.

T i th t nghi

1. 2

ng c a qu c gia ...................................... 13

Xây d ng mơ hình c nh báo s m kh ng ho ng h th ng ngân hàng........ 13

1.2.1. Khái ni m v mơ hình c nh báo s m kh ng ho ng h th ng ngân hàng .. 13
1.2.1.1.

Khái ni m .................................................................................................. 13

1.2.1.2.

Các mơ hình th c nghi

c áp d ng .............................................. 14

1.2.2. Quy trình xây d ng mơ hình c nh báo s m kh ng ho ng h th ng ngân
hàng ................................................................................................................ 15
1.2.2.1.

n kh ng ho ng ........................................................ 15

1.2.2.2.

L a ch n các ch s c nh báo .................................................................... 22

1.2.2.3.

ng xác su t kh ng ho ng .............................................................. 24

1.2.3. Mơ hình c nh báo s m kh ng ho ng h th ng ngân hàng t
iv

............... 26


M XÂY D NG MƠ HÌNH C NH BÁO S M
KH NG HO NG H TH
I T I M T S

QU C GIA TRÊN TH GI I VÀ BÀI H C CHO VI T NAM ........................... 29
2.1.

Xây d ng mô hình c nh báo s m kh ng ho ng h th ng ngân hàng t i n
n 2000-2009 .................................................................................. 29

2.1.1. Nh

th ng ngân hàng

n 2000-2009 .. 29

2.1.2. Xây d ng mơ hình c nh báo s m kh ng ho ng h th
m it i
n 2000-2009 .............................................................. 31
2.1.2.1.
2.1.2.2.

n x y ra kh ng ho ng ngân hàng t i
b ng
s ................................................................................... 32
L a ch n các ch s c nh báo cho kh ng ho ng ngân hàng t i

2.1.2.3.
2.2.

..... 36

ng xác su t x y ra kh ng ho ng ngân hàng t i
b ng

................................................................................ 37

Xây d ng mơ hình báo s m kh ng ho ng h th
i
t iM
n 2000 2011 .......................................................................... 40

2.2.1. Nh ng nguyên nhân và di n bi n chính c a cu c kh ng ho ng tài chính t i
M
n 2008-2011 ............................................................................... 40
2.2.2. Xây d ng mơ hình c nh báo s m kh ng ho ng h th ng
m it iM
n 2000-2011 .................................................................... 44
2.2.2.1.

n x y ra kh ng ho ng ngân hàng M b
pháp ch s ................................................................................................. 44

2.2.2.2.

L a ch n các ch s c nh báo cho kh ng ho ng h th ng ngân hàng t i
M ............................................................................................................. 50

2.2.2.3.

ng xác su t x y ra kh ng ho ng h th ng ngân hàng t i M b ng
................................................................................ 51

2.3.

Bài h c kinh nghi m rút ra t th c ti n xây d ng mơ hình c nh báo s m
kh ng ho ng h th
it i
và M ............... 55

2.3.1. Ch s
th

v ngành ngân hàng c
nh thông qua các r i ro h
u ch nh nh
ng ng n h n ........................................... 55

2.3.2. L a ch n m

nh kh ng ho ng linh ho t ............................. 55

v


2.3.3. Vi c s d
ng xác su t kh ng ho
huy tác d ng ................................................................................................... 56
I PHÁP XÂY D NG MƠ HÌNH C NH BÁO S M KH NG
HO NG H TH
I T I VI T NAM D A
TRÊN KINH NGHI M TH GI I ........................................................................... 57
3.1.

Th c tr ng xây d ng mơ hình c nh báo s m kh ng ho ng h th ng ngân

i Vi t Nam ............................................................................. 57

3.1.1. Th c tr ng h th

g m i Vi t Nam................................ 57

3.1.2. Th c tr ng xây d ng mơ hình c nh báo s m kh ng ho ng h th ng ngân
i Vi t Nam ........................................................................... 60
3.2.

S c n thi t xây d ng mô hình c nh báo s m kh ng ho ng h th ng ngân
i t i Vi t Nam ...................................................................... 61

3.3.

Gi i pháp xây d ng mơ hình c nh báo s m kh ng ho ng h th ng ngân
i t i Vi t Nam ...................................................................... 62

3.3.1. L a ch n mơ hình c nh báo s m kh ng ho ng h th
m i t i Vi t Nam ............................................................................................ 62
3.3.2. Xây d ng ch s
3.3.2.1.
3.3.2.2.

n kh ng ho ng.................................. 62

nh nh ng r i ro h th ng c a ngành ngân hàng Vi t Nam ............. 62
Xây d ng ch s

v ngành ngân hàng t i Vi t Nam ............................ 67

3.3.3. L a ch n các ch s c nh báo ........................................................................ 70
3.3.4.
3.4.

ng xác su t kh ng ho ng .................................................................. 72
Ki n ngh
u ki n th c hi n mơ hình c nh báo s m kh ng ho ng ngân
hàng t i Vi t Nam ........................................................................................... 74

3.4.1.

i v i Chính ph ........................................................................................... 74

3.4.2.

iv

3.4.2.1.

Th ng nh

3.4.2.2.

c......................................................................... 74

Hồn thi

3.4.2.3.

nh trong vi c x lý và cơng b thơng tin c a các
i ............................................................................... 74
i ......................... 75
trình xây d ng mơ hình c nh báo s m kh ng ho ng h th ng
i ............................................................................... 76

vi


3.4.3.

i v i h th

i ....................................................... 78

3.4.3.1.

Nâng cao m

chính xác và minh b ch trong công b thông tin ......... 78

3.4.3.2.

Nâng cao ch

ng qu n tr r i ro .......................................................... 79

K T LU N ................................................................................................................... 80

vii

TĨM T

tài

TÀI

xu t xây d ng mơ hình c nh báo s m kh ng ho ng h th ng
i t i Vi t Nam d a trên kinh nghi m th gi
s g m 03

Trong

m, nguyên nhân và

kh ng ho ng h th

ng c a

i, nhóm nghiên c u s gi i thi u m t cách

t ng quát v quy trình xây d ng m t mơ hình c nh báo s m kh ng ho ng h th ng
c
l a ch n là mơ hình k t h p gi
tham s

s

i t t là mơ hình BSF-tham s ). Mơ hình này s

nghiên c

c s d ng trong

p theo.

Trong

, ph

tài s t p trung vào vi c nghiên c u kinh

nghi m áp d ng mơ hình BSF-tham s
t i

v ngành ngân hàng và

.T

c nh báo kh ng ho ng h th ng ngân hàng

c

áp d ng mơ hình t i

c m t s bài h c kinh nghi m trong vi c

. T i M , sau cu c kh ng ho ng tài chính b

2008, h th ng NHTM c a qu

ng ho ng nghiêm tr ng. T

m t s bài h c kinh nghi m v xây d ng m
Trong

ut

v im

c rút ra.
xu t xây d ng m t mơ hình c nh báo s m

kh ng ho ng h th ng NHTM cho Vi t Nam d a trên kinh nghi m c a hai qu c gia
c tr ng c a h th
thi

xây d ng m t mơ hình c nh báo s m kh ng ho

c nh báo BSF-tham s
ki

xu

xây d ng cho Vi t Nam. M

c m c chính xác c

li u, nhóm nghiên c

xu t

c n

u ki

c tìm ki m s
n ngh nh ng gi i pháp nh m xây d

th c hi n mơ hình m t cách hi u qu t i Vi t Nam.

viii


L IM

1. Tính c p thi t c

U

tài

Cu c kh ng ho ng tài chính tồn c u 2008 b t ngu n t M
gi i và

ng nghiêm tr ng t i h th ng ngân hàng c a nhi u qu c gia. Kh ng

ho ng ngân hàng hay kh ng ho ng h th ng ngân hàng là c m t
chuyên gia kinh t - tài chính nh

miêu t tình tr ng

c r t nhi u

y h n lo n này v i r t

nhi u v phá s n, thâu tóm và sáp nh p trong h th ng ngân hàng. Tiêu bi
là v s

c

n th

a M t n t i trong su

n này, th gi

- ngân

hi nh n r t nhi u cu c

kh ng ho ng trong h th ng ngân hàng t i các qu

-1995), khu

v c Châu Á (1997 -1998), Nga (1998).
t Nam gia nh p WTO, chính th c m c a ngành tài chính
hàng. T

ng y u kém c a h th ng ngân hàng b c l ngày càng rõ nét khi vi c

t do hóa tài kho n vãng lai và tài kho n v n trong h th
ph i s c nh tranh kh c li t c a dịng v
ngân hàng

ngân

c ngồi. M c dù kh ng ho ng h th ng

Vi t Nam v

n nhi u r i ro.

c nhà g p

h th

m

c xây d ng mơ hình c nh báo v

th ng ngân hàng là h t s c c n thi t và c

ng ho ng h

c nghiên c u toàn di

c các cu c kh ng ho

giúp Vi t

g lai.

T nh ng phân tích trên, nhóm nghiên c u quy

nh ch

tài

xu t xây

d ng h th ng c nh báo s m kh ng ho ng h th ng NHTM t i Vi t Nam d a trên
kinh nghi m th gi i cho cơng trình nghiên c u c a nhóm.
2. T ng quan tình hình nghiên c u
Mơ hình c nh báo s m kh ng ho ng tài chính (EWS) th h th nh
d ng và phát tri n b

Krugman (1979). Cu i nh

1

c xây


c nh báo s m kh ng ho

c nghiên c u m

cl

ts

cơng trình nghiên c u n
Demirgüc-Kunt và Detragiache (1998), s d

gi i thích m i

quan h gi a các bi n gi i thích và xác su t x y ra kh ng ho ng h th ng ngân
hàng.
Kaminsky và Reinhart (1999), Borio và Lowe (2002), Borio và Drehmann
hình phi tham s

c nh báo kh ng ho ng ngân hàng.

Duttagupta và Cashin 2008, Karim 2008, Davis và Karim (2008b), s d ng mơ
hình nh

d báo kh ng ho ng d a trên nh ng bi n s kinh t .

Kibritciouglu (2002), xây d ng ch s BSF

ch s

v khu v

d báo th i gian x y ra kh ng ho ng.
Thay vì s d

a trên s ki

nh th i gian kh ng

ho

nh báo, nhóm nghiên

c u s ti n hành nghiên c u xây d ng và tính tốn ch s
th

c các

v

có

n kh ng ho

nh báo cho 2 qu c gia là

và M . Nh ng bài h c kinh nghi m rút ra

c t vi c nghiên c u và xây d ng mơ hình c nh báo cho 2 qu c gia trên s
v n d ng trong vi

c

xu t xây d ng mơ hình c nh báo s m kh ng ho ng h th ng

ngân hàng t i Vi t Nam.
3.

ng và ph m vi nghiên c u
tài nghiên c u thu c chuyên ngành tài chính

sâu vào nh ng v
V

v kh ng ho

ngân hàng, t p trung chuyên

v c a h th ng NHTM.

tài ch y u nghiên c u v h th ng NHTM t i

, M và

Vi t Nam.
V th

n nghiên c u tr ng tâm là 2000
c

2011, bên c

h tr nghiên c u các v

tài.

2

c nêu trong


4. M

u

M

tài nh

xu t xây d ng và hoàn thi n mơ hình c nh

báo s m kh ng ho ng h th ng NHTM Vi t Nam, thông qua kinh nghi m áp d ng
th c ti n t

và M .

5.

u
tài có k th a và s d ng k t qu nghiên c u c

báo s m kh ng ho

tài v mơ hình c nh
lý lu n và tham kh o.

Do kh ng ho ng ngân hàng ch

ng c a r t nhi u y u t t ng h p, bên

trong và bên ngoài h th

c s d ng ch y u,

ng th i k t h p thu th p d li u, nghiên c u tình hu ng

u

qu mơ hình.
6. K t qu d ki n
D a trên th c tr ng h th ng NHTM Vi t Nam hi n nay, nhóm nghiên c u
mong mu

c m t s k t qu sau:

Xây d ng m t mơ hình c nh báo s m kh ng ho ng h th ng ngân hàng t
lý lu n;
th c ti n xây d ng mơ hình c nh báo s m kh ng ho ng h th ng ngân
hàng t i m t s

c trên th gi

, M và rút ra các bài h c cho Vi t

Nam;
xu t mơ hình d ki n c nh báo s m kh ng ho ng ngân hàng t i Vi t Nam,
d a trên kinh nghi m trên th gi i.

7. K t c

tài
: T ng quan v kh ng ho ng ngân hàng và các mơ hình c nh báo

s m kh ng ho ng h th

i trên th gi i

: Kinh nghi m xây d ng mơ hình c nh báo s m kh ng ho ng h
th

i

m ts

Nam

3

c trên th gi i và bài h c cho Vi t


: Gi i pháp xây d ng và hoàn thi n mơ hình c nh báo s m kh ng
ho ng h th

i t i Vi t Nam d a trên kinh nghi m

th gi i

4


NG QUAN V KH NG HO NG H TH NG NGÂN HÀNG
I VÀ XÂY D NG MƠ HÌNH C NH BÁO S M KH NG
HO NG H TH

1. 1

I TRÊN TH GI I

Kh ng ho ng h th

i

1.1.1.
K t nh

t nhi

kh ng ho ng h th ng

i (KHHT NHTM) hay kh ng ho ng h th ng ngân hàng
m, m

t qu nghiên c u c a m i

nhà nghiên c

a h v KHHT NHTM l i có nh

ts

ch

c ra

m

c coi là khá tồn di n vì chúng hàm

c nh ng nguyên nhân, bi u hi

u qu c a các cu c kh ng ho ng

h th ng ngân hàng.
Nhìn chung, khi nói v kh ng ho ng h th ng ngân hàng, có th xem xét 5 quan
m ph bi n sau:
m c a Calomiris & Gorton (1991)1, KHHT NHTM x y

Th nh t, t
ra khi các ch n

nhi u ho c t t c các ngân hàng trong h th

yêu c u các ngân hàng chuy
ti n

i quy

c a mình ra ti n ho

m c quá cao khi n các ngân hàng ph i t
Th hai, t

i này .

m c a Caprio & Klingebiel (1996)2, KHHT NHTM x y

ra khi giá tr ròng c a h th ng ngân hàng h
Th ba, t

t ng t

c hoàn toàn b c n ki t.

m c a Luc Laeven & Fabian Valencia (2005)3, m t cu c

kh ng ho ng h th ng ngân hàng s x y ra khi khu v c tài chính và doanh nghi p c a
1

, International Monetary Fund, xem ngày
12/01/2012, < />2
Gerard Caprio, Jr. and Daniela Klingebiel; 1996,
The World Bank.

5


m t qu

kh

chính và các doanh nghi p s ph
hồn tr các h

n

ng th

nh ch tài

im tv

ng trong vi c

n. K t qu là, các kho n n x

nh khi n

cho ph n l n ho c t t c v n c a toàn b h th ng ngân hàng s b c n ki t.
Th

,q

m c a Demirguc

Kunt & Detragiache 4

c bi

nl

u

c b sung 02 l
m t cu c kh ng ho

c coi là có tính h th

quan tr ng trong khu v c ngân hàng b
kho n, và không th ti p t c ho

ng phá s n ho c m t tính thanh

ng n u khơng có s tr

sách ti n t và giám sát . Th i gian b
n u ít nh t m

n

c bi t t các chính

u m t cu c KHHT

nh

u ki n sau x y ra:

T l n x u (NPLs) trên t ng tài s n nh

c b ng 10%;

Chi phí gi i c u các ngân hàng l
Nhi u v

;

a các ngân hàng d n t i c

c qu c h u hóa

trên di n r ng;
Các bi n pháp kh n c
b

m ti n g i toàn b

n g i, kéo dài ngày l ngân hàng,
c áp d ng.

Tóm l i, kh ng ho ng h th ng NHTM có th

theo nhi u cách
c

T n th t th c t ho

c tính trong ho

n tình hu

ng ngân hàng khi n m t lo t các ngân

hàng khơng cịn kh

n n cho khách hàng ho c bu c chính

ph ph i can thi

n r ng gây thi t h i

cho n n kinh t , làm tê li t h th ng ngân hàng

3

.

Luc Laeven and Fabian Valencia; 2005,
08/224, International Monetary Fund.
4
Asli Demirguc-Kunt and Enrica Detragiache; 1998,
Developed Co
IMF Staff Papers Vol. 45, No, 1, International Monetary Fund.

6

IMF Working Paper

1.1.2.

Nguyên nhân

1.1.2.1.

N

n các y u t vi mô

S b t n c a tình hình kinh t vi mơ có th là nguyên nhân chính d
b t n c a h th ng ngân hàng. Các y u t vi
c ug

ns

c p nhi u trong các nghiên

ng nguyên nhân gây ra KHHT NHTM bao g m r i ro lãi su t, r i

ro tín d ng, r i ro thanh kho n và r i ro th
i)

ng.

R i ro tín d ng
Các nghiên c u c a Borio & Lowe (2002)5, Eichengreen & Arteta (2000)6,

Kaminsky & Reinhart (1999)7
nhân d

ra r

ng tín d ng nóng là m t ngun

n kh ng ho ng h th

ng tín d ng nóng có th xu t

phát t nhi u lý do khác nhau. Trong m t s
t do hóa tài chính hay bãi b

nh v tài chính, cho phép ngân hàng có nhi u

ti p c n v i nh ng th
d

ng h p, nó chính là k t qu c a vi c

ng tín d ng m

ng có th b t ngu n t s

nhân t bên ngồi qu c gia (ví d
th p) ho c n y sinh t nh

ng tín

n di chuy n vào thông qua các
c lãi su t c a các n n kinh t phát tri n

n mà t l l m phát

k . Nguyên nhân này có th d

qu

m c

m thi u m t

n vi c các ngân hàng m r ng chính sách
i ro t các kho n cho vay.

Vi c tài tr cho quá nhi u các d
vay l i khơng có kh

cr

hồn tr kho n vay s khi n cho giá tr tài s n có c a

ngân hàng gi m kéo theo giá tr ròng c a ngân hàng b gi m sút và th m chí có th d n
t i phá s n.
ii)

R i ro thanh kho n

5
6

International and Development Economics, WP C00-115.
7

-

American Economic Review, vol. 89 No. 3.

7


V

r i ro thanh kho n xu t phát t

hàng

m kinh doanh c a ngân

ng kho n ti n g i ng n h
c p

cho vay trung và dài h

y ra s rút v n

ngân hàng s r t d ph
nh

im tv iv

t t nh

i g i ti n, các

m t tính thanh kho n. S rút v n

tt

i g i ti n có th xu t phát t m t vài nguyên nhân khác nhau. M t trong

nh

gi i thích v

b t cân x ng trong thơng tin gi a

i g i ti n và h th ng ngân hàng. M t lý gi i khác cho hi
s

n lo n8 khi nh

ng tâm lý c
i g i ti

n kh i ngân hàng th m chí k ra khi b

tài s n c a ngân hàng v
iii)

b

nh

i

ng b i b t k tác nhân tiêu c c nào.

R i ro lãi su t
S

d

i g i ti n cho r ng nh ng

t bi n c a lãi su

n v

thông tin b t cân x ng trong ho
i s h u các d

t trong nh ng nguyên nhân
ng,

r i ro l n nh t l

ng s n sàng ch p nh

vay v i m t m c lãi su
cao thì càng có kh

u lãi su t càng
nt is m t

ng gi m b t tín d

có

phịng ng

ng c p tín d ng cho nh ng d

r i ro cao. Vì v y, có th nói r i ro lãi su t có liên quan ch t ch v i r i ro tín d ng.
nb

i k tốn c a ngân hàng.

ng, bên tài s n n c a ngân hàng ch y u là ti n g i ng n h n trong khi bên
tài s n có bao g m c nh ng kho n cho vay ng n và dài h
h n khi n cho ngân hàng ph
vay dài h n c a ngân hàng

t ti n g
c

ch

8

ng kho n cho

nh t i m t m c lãi su t c

su t sinh l i trên tài s n không th

u ch nh m

t bên m c tài s n n

d

Kindleberger - 1978, Diamond, Dybvid - 1983

8

t trong ng n

nh nên l i
u

n vi c gi m giá tr hi n t i c a


l i nhu n ròng và khi n cho ngân hàng s

ng l i nhu n gi m ho c th m

chí là thua l .
iv)

R i ro t giá
R i ro t giá là kh

y ra nh ng t n th t mà ngân hàng ph i ch u khi t

giá h

id
ng. S

nh p th

th

i này cùng v i tr ng thái h

ng, t

a ngân hàng t o ra thu

c thâm h t t m th i. Tuy nhiên, có nh

ki n có th d

ng

i t giá ngồi d

n t n th t cho ngân hàng.

c bi t, r i ro t giá có th

ng tr c ti p

và tài s n có ngo i t trong b
giá h

i k toán c a ngân hàng. S bi

i giá tr c

này. Bên c

n nh ng kho n m c tài s n n

ng ti n n i t

ng t

ng trong t

i v i các tài s n có (ho c n )
ng gián ti

nhu n c a các ngân hàng. Vi c m r ng danh m

n kh

ol i

a mình sang các s n ph m

i t , khi n các ngân hàng càng ph

im tv ir i

ro t giá.
1.1.2.2.
i)

N

n chính sách kinh t

Nh ng h n ch
Nh

m

mơ

lu t pháp, k tốn, v.v
n

ki m tốn, k tốn có th gây ra khó

c trì tr trong vi c phát hi n các v
ho c phá s n c a ngân hàng. Bên c

n tính m t thanh kho n

ng thi u sót trong h th ng pháp lu t

là tr ng i trong vi c th c thi quy n s h u ho c nh ng cam k t và th c
hi

i v i tài s
ii)

m b o trong vi c h tr vay v n ngân hàng.

Quá trình t do hóa tài chính kém hi u qu
V m t dài h n, nh ng l i ích mà t do hóa tài chính mang l i cho nh
n là r t rõ ràng. Tuy nhiên, s

c

n cho h th ng

9


ngân hàng nh ng r i ro không th tránh kh
ngân hàng

chu n b
n chuy

c bi

ng và thích h p cho vi c t do hóa.

i c a t do hóa tài chính, các ngân hàng s ph

m t v i r t nhi u nh
n tín d

bi
ng tr nên c

c

ng h p h th ng

i

ng m nh c a lãi su t, bùng
t hi n nhi

i th

nt

c, v.v. T t c nh ng y u t này có th s khi n các ngân hàng

không k p th i thích

cv

ng kinh doanh m
ng ho

iii)

ng trong h th ng ngân hàng.

S can thi p quá m c c a chính ph
S can thi p quá m c ho

n c a chính ph

t nguyên

nhân gây ra kh ng ho ng h th ng NHTM. Nh ng can thi p này có th xu t phát t
ng gây áp l c trong vi c c p tín d ng cho nh ng cá nhân/
t m c lãi su t, duy trì hay m r ng nh ng ngân hàng khơng cịn ho
nh m c d tr không h p lý ho

ng c th , áp
ng t t, quy

nh b t bu c tr c p cho thi u h t trong ngân

ct
iv)

S thi u minh b ch trong h th ng ngân hàng
S thi u minh b ch trong ho

ng c a các ngân hàng chính là m t trong

nh ng tác nhân khi n th
r

c tính hi u qu cao. Nó s gây ra nh ng

n thông tin b t cân x

i g i ti

(doanh nghi p), c
hàng

n các ho
l a ch n nh ng ngân hàng ho

1.1.2.3.

N

n chi

c và ho

ng c a ngân

ng t t.
ng c a t ng ngân hàng

Kh ng ho ng h th ng ngân hàng có th xu t phát t chính nh ng kh ng ho ng
c a t ng ngân hàng riêng l . Do tính ch t ho

ho ng c a t ng ngân hàng s d dàng b lan r ng và
ng, nh ng y u t

ng
n c h th ng. Thông

gây ra kh ng ho ng c a t ng ngân hàng:
10


Y u kém trong vi c th
M

i trong vi c c p tín d ng và vi c vay v n gi a các ngân hàng;

Nh ng r
Ho

nh tính d ng;

n lãi su t ho c t giá h

ng trong nh

cm i

Nh ng y
1.1.2.4.

u kinh nghi m;

qu n lý, nhân s , cơng ngh .

Các ngun nhân khác

M ts

góp ph n gây ra

kh ng ho ng h th ng ngân hàng. Nh ng nguyên nhân này nhìn chung xu t phát t
trong chính n i b

u hành; nh ng ch th khác bên

ngoài h th

i g i ti n, doanh nghi p, chính ph

v i s phát tri n nhanh chóng cùng v i s

ng hóa trong các ho

các hành vi gian l

th c hi

ng ngân hàng,

i nhi u cách th c và

th ng các thi t b

1.1.3.

a,

nt

ng c a kh ng ho ng h th

it in n

kinh t qu c dân
Khi x y ra kh ng ho ng, h th

is b

ng m t cách

tr c ti p và m nh m nh t. Vi c rút v n n t kh i h th ng s khi n cho kh
thanh kho n c a các ngân hàng b gi m sát, t

ngân hàng s ph

ng nhu c u thanh kho n c a mình. Bên c
s b gián

n và m

ng tín d

x u, l i nhu n c a các ngân hàng s b

ng

n ng n .
Bên c
nên

th

tm

ng c a cu c kh ng ho ng h th ng ngân hàng ch c ch n s
ng c a n n kinh t qu c dân. C th :

11

a n n kinh t
n


1.1.3.1.

T i t ng s n ph m qu c dân

Kh ng ho ng h th ng NHTM s gây t n th t t i t ng s n ph m qu c n i. Khi
x y ra kh ng ho ng ngân hàng, ho
phá s
quy

ng c a các NHTM s b

a ho c sáp nh p. T

n, trì tr do b

th n tr

c ra

nh c p tín d ng cho các ch th trong n n kinh t vì lo ng i r i ro cao. K t qu

là, khu v c s n xu t s khó ti p c n v i ngu n v n vay và không th m r

cs n

xu t. H u qu thi t y u là GDP c a qu c gia s b s t gi m. Theo nghiên c u c a
Haugh, D.,P. Ollivaud & D.Turner (2009)9 v
iv
h it

ng c a kh ng ho ng ngân hàng

c OCED thì h u kh ng ho ng, s
n 3 l n ho c nhi

ph c h i l i m c s

u ra c a qu c gia s b thi t

n a so v

c kh ng ho ng và th i gian

c kh ng ho ng c n ít nh t 2 l n quãng th i gian x y

ra kh ng ho ng.
1.1.3.2.

T i khu v c phi s n xu t c a n n kinh t

Khi x y ra kh ng ho ng ngân hàng, khu v c phi s n xu t c a n n kinh t
s b

ng n ng n . Không ch có khu v c s n xu t, mà khu v c phi s n xu t, c

th là kinh doanh b

ng s n và ch ng khoán s ph i ch ng ki n m t s s t gi m
c gi i thích là do vi c h n ch c p tín d ng

c a ngân hàng

c bi t là cho nh

r

ng khoán và b t

ng s n trong th i k kh ng ho ng.

1.1.3.3.

T i các chính sách kinh t c a chính ph

Kh ng ho ng ngân hàng s

c a chính

ph . Khi KHNH x y ra, NHNN s ph i can thi
qua vi c h tr v n, mua l i các kho n n
kho n ti n g
s

h n ch vi c rút ti n

nh m c u các ngân hàng

i cho vay cu i cùng thông
a các NHTM, b o hi m cho các

t, ho
c hi

9

12

ng rút ti n hàng lo

n

ph n ng dây chuy n, h n ch t

ng thi t h i c a cu c kh ng ho ng. Tình

hu ng này bu c NHNN ph i áp d ng chính sách ti n t l ng mà m c tiêu khơng ph i là
kích c u. Nói cách khác m
1.1.3.4.

a chính sách ti n t , tài khóa

T i th t nghi

bóp méo .

ng c a qu c gia

Kh ng ho ng ngân hàng làm

m phát, th t nghi p và

ng c a qu c gia. N u kh ng ho ng x y ra do vi c rút v n
g i ti n thì h th ng NHTM s
có th ph

n n kinh t . T
nghi
1. 2

tc

i

ng thi u h t ti n tr m tr ng. NHNN do

n vào h th

NHTM. Vi c cung ti

ng

ph c v và duy trì ho

ng c a các

s t o áp l c gây ra l m phát, gi m s c c nh tranh c a
n kinh t
ng qu c gia b

i m t v i nh ng h u qu k ti

t

ng.

Xây d ng mơ hình c nh báo s m kh ng ho ng h th ng ngân hàng

1.2.1. Khái ni m v mơ hình c nh báo s m kh ng ho ng h th ng ngân hàng
1.2.1.1.

Khái ni m

T nh ng nghiên c u th c nghi m trên th gi i, theo nhóm tác gi , mơ hình
c nh báo s m kh ng ho ng h th ng ngân hàng
n ho
chu i th

c xây d ng d a trên các ch s

ng c a toàn b h th ng ngân hàng trong m t qu c gia theo m t
nh, t

ng v xác su t x y ra m t cu c kh ng

ho ng khu v
ng nh m tránh ho c gi m thi u nh ng
r i ro và h u qu mà cu c kh ng ho ng mang l i.
i v i kh ng ho ng ngân hàng, y u t

trong thu t ng

theo nghiên c u c a Goldstein, Kamisky & Reinhart (2000),
c khi b
khi cu c kh ng ho ng b

u m t cu c kh ng ho ng ho c ch m nh
u. Có hai lý do cho v

13

này:

c nh báo s m
nh là t

n

n 12 tháng sau


Các cu c kh ng ho

ng kéo dài 4-

m c a kh ng ho ng ngân

ng di

t

u.
y, vi
ho

c m t tín hi u c nh báo s m ngay c khi m t cu c kh ng

u là v n có ích.
1.2.1.2.

Các mơ hình th c nghi

N

ng ho ng ti n t

c áp d ng
c xem xét và nghiên c u t nh

th k 20 thì kh ng ho ng ngân hàng m i b
th k

a

n trong th p niên 90 c a

n x y ra nhi u cu c kh ng ho ng ngân hàng nh t trên th

gi i.
ng th i, mơ hình c nh báo s m kh ng ho

c nghiên

c u trong m i quan h v i kh ng ho ng ti n t

cg

ng ho ng

(twin crisis). M t s nghiên c u v mô hình này có giá tr

Demirguc

Kunt & Detragiache (1998)

n

c a xác su t x y ra kh ng ho ng ngân hàng, xác su
bi n gi

c mô t b ng véc-

a

i v i các bi n gi i thích v i m u th ng kê bao g m các qu

có kh ng ho ng ngân hàng.
Kaminsky & Reinhart (1999) xây d ng mơ hình phi tham s c nh báo s m
kh ng ho ng ti n t và kh ng ho ng ngân hàng d a trên s phát tín hi u c a các ch s
c l a ch n v i các m

d báo kh ng ho ng ngân hàng. Các

m

ng và vùng nguy hi

c vào xác su t x y ra kh ng ho
qu quan sát c a m t ch s

iv im

t qua m

n nghiên c u, n

ng và

t
m thì ch

s s phát ra tín hi u c nh báo.
Borio & Lowe (2002)

n d a trên nghiên c u c a Kaminsky &

Reinhart (1999), h xây d ng nh ng ch s t ng h
14

t


hi u c a cu c kh ng ho ng ngân hàng. Các tác gi l a ch n các ch s
ch a thông tin d

c kh ng ho

ng h p các bi

ra m t tín hi u t ng h p. Tín hi u v kh ng ho
thành ph

c cho là
t o

c b t n u t t các bi n

ng c a mình cùng m t lúc.

1.2.2. Quy trình xây d ng mơ hình c nh báo s m kh ng ho ng h th ng ngân
hàng
1.2.2.1.

nh

n kh ng ho ng

i.

ki n
Trong các nghiên c u v kh ng ho ng ngân hàng, các nhà nghiên c

d

nh th

m x y ra kh

u tiên d a trên s k t h p các s ki

nh

kh ng ho ng ngân hàng. Nh ng s ki
B t bu c ph

ng s

nh th i gian x y ra

ng bao g m:

a, sáp nh p, ho c s can thi p c a chính ph

i v i ho t

ng c a các t ch c tài chính;
Rút ti n

t kh i ngân hàng;

M r

giúp trên quy mơ l n c a chính ph cho khu v c

ngân hàng.
c s d ng ph bi n b i l i th t s s n có và d tìm ki m
c a các d li u

thơng tin v các th

i v nh

m có s can thi p c a chính ph và nh ng

i v lu t l trong h th ng ngân hàng.

ii.

s
nh th i gian x y ra kh ng ho

d ng các ch s s h

l n x u (NPLs), chi phí ho

hàng và s s t gi m v n c

ng c u tr c a ngân

ng tín hi u d báo th i gian

kh ng hoàng ngân hàng bùng n .

15


Trong cơng trình nghiên c u này, nhóm tác gi
t ng h
ph

t ch s mang tính

n nh t t c các r i ro mà h th ng ngân hàng
im

s

v ngành ngân hàng (Banking Sector Fragility

BSF).

a. Các r i ro liên quan t i vi c tính tốn ch s BSF
S

v c a h th ng ngân hàng xu t phát t r t nhi u r

nl n

là:
R i ro tín d ng
R i ro thanh kho n
R i ro th

i ro th

ng bao g m r i ro lãi su t, r i ro t giá,

r i ro giá v n ch s h u và r i ro giá hàng hóa.
Trong nghiên c u c a Aykut Kibritcioglu (2002), ch s

c xây d ng

d a trên r i ro thanh kho n, r i ro tín d ng và r i ro t giá. Nh ng r
hi n tr c ti p qua nh ng bi
s

n

c. R i ro thanh kho

i trong t ng ti n g

d

c th
ng hóa qua

t bi n rút ti n g i và ti n m t), r i ro tín

ng b ng s th

i trong t ng tín d

a và r i ro t giá th hi n qua s

ic an

i v i khu v c
c ngoài b ng ngo i t c a

ngân hàng.

R i ro tín d ng

nh là r i ro quan tr ng nh

hàng. Lo i r i ro này th hi n qua s
v

a nh ng kho n m t mát ti m

i cho vay t nh ng kho n n x
n kinh t
10

ng và s

ng tín d ng cao có th xu t phát

c, xu t kh u và nh p kh u, s
ut

nh ng kho n n x u. Vì v y, t l nh ng kho n n x
s hi u qu

i
n .

ng cao, s

t s phát tri n m nh m c

10

i v i h th ng ngân

ng c a
is

a

i v i t ng tín d ng cho vay

ng r i ro tín d ng. Ngoài ra, s bùng n c a th

Theo Festic và Romihi 2008

16