Thực trạng và xu hướng hiệp định thương mại tự do (FTA) trong khu vực ASEAN

Thc trng Hii
t do (FTA) trong khu vc ASEAN

Trn Th Mai Thành

Tri hc Kinh t
LuKinh t th gii và quan h kinh t quc t; Mã s: 60 31 07
ng dn: ng Giang
o v: 2012

Abstract: 

 (Hi i t
do) ca m (Hip hi các qu
Nam Á),  , trong 






 +1. Nghiên cc ASEAN nói chung
song trc ch ng và tích c


, 



. Tìm hiu nhng thái
FTA ca các quc gia và toàn khu vc t .

Keywords: Kinh t th gii; Quan h kinh t quc t; Hi
mi t do; Khu vc mu dch t do Asean; i quc t

Content
1. Tính cn thit c tài
Trong bi cnh kinh t, chính tr th gii hin nay, hi nhp kinh t quc t là mt
xu th không th c. Trên nn tng là s phát tria khoa hc,
công ngh ng theo cp s nhân, hình
thành hàng lot nhng mi quan h a các qu bn hàng,
quan h - c nhi h qu là s ph thuc ln nhau gia các
qut trong nhm ni bt ca xu th hi nhp kinh
t quc t là s nh m s c ký kt trong hai thp k gy.
c thành viên ca ASEAN c
coi là nhc ký kt và tham gia các hii t do
(FTA) so vc thành viên khc Bc M
(tham gia Hii t do Bc M NAFTA). Tuy nhiên, các quc gia này
ng riêng trong vic la chi tác, hình thc hp tác và
khung kh hp tác trong các hinh FTA. Có th c ASEAN hin t
i c hai chic, ký kt hii t c lp vi tác và
cùng toàn khi ASEAN ký kt hii t do.
Hing sau chính sách FTA cc ASEAN, thc trng
thc thi FTA, hiu qu mà nhc hin mang li, tia nhng FTA
 xut s giúp hi
c ASEAN.
Mt v nc làm rõ là v trí ca Vi
ca khu vc và câu tr li s giúp tìm ra trin vng tham gia FTA ca Vit Nam. Tuy
nhiên, hit nghiên c v ng FTA và chính sách FTA ca các
c ASEAN (xem chi tiết tại phần tổng thuật tài liệu bên dưới)  
tài này thc hin và lp vào ch trng trong thm hin nay.

2. Tng quan tình hình nghiên cu hin có
Các tài liu nghiên cu hin có tp trung vào hai v: chính sách FTA ca tng
quc gia riêng l và trin vng FTA cho khu v thc tic
nghiên cu.
Chính sách FTA của từng quốc gia riêng lẻ:
Về chính sách FTA của từng quốc gia trong ASEAN
nhng l  i vi Indonesia khi ti  
nghiên cu khuyn cáo chính ph Indonesia nên thn trng vi chính sách BFTA, không
nên dp khuôn theo chính sách ca Singapore và Thái Lan trong vic la chi tác
i, và cân nhc tính sn sàng c h tng mc khi thc thi
nhng hinh này.
nh chic FTA cn ngh
quc gia này nên có mc tiêu rõ ràng v các yu t ca mt FTA, phm vi và khung th
ch, tiêu chí chm bo rng FTA là m ng ti mt mc tiêu
mn thân nó.
nêu bt nhng thiu sót trong chính sách FTA ca Thái Lan và
 ng h cho vic sp xp li th t a Thái
Lan. FTA có th phù hp ti  c 
           thuc vào nhng v  
n hành nhng c, nh
 i song ho nên là yu t b sung cho
nhng cc ca Thái Lan.
u khnh v th u ca
 i vi khu v 
qut liên minh kinh t ng khá
ln ti chính sách FTA ca các quc gia khác trong khu vt toàn khu
vc.
FTA cho khu vực ASEAN:
V tng quan FTA ti khu vc ASEAN, Crawford và Fiorentino (2005) và Bùi
 ng ph bin FTA trong

khu vc du bi Singapore và Thái Lan.
V thc trng trin khai FTA ti khu vc ASEAN, Kawai và Wignaraja (2009),
ng thách thp phi trong quá trình thc thi
u khon FTA. Ni bt nht là v v ngun gc xut x nh chng
chéo gia các FTA mà các quc gia tham gia.
V trin vng h
i vi ch c t
Tuy nhiên, mt liên minh kinh t c hình thành gia hai quc gia này không
nhc nhim v ng, mà còn làm trm trng thêm
v ch i do làm xói mòn s  t gi c ASEAN.
              c
ASEAN cộngn cn thi tin ti hp tác kinh t 
V ng ca FTA ti Vit Nam:
Có nhiu nghiên c ng cn nn kinh t
Vit Nam và khu vng s (2011), Dean và Wignaraja (2007), Cassing
(2010), và Vanzetti (2010). Chng hng ca các FTA
n c ngành ca Vit Nam, còn Vanzetti (2010) xem xng cn
mt s bin chính trong nn kinh t Vit khu, nhp khu, thu nhp quc
dân, doanh thu thu, vic làm và thu nh
 v ng ca cam kt m ca th ng trong các hii t do
n hong sn xui ca Vit Nam.
Nói chung, hu ht các tài liu nghiên cu hi 
dng trong vic trng tham gia các FTA ca các qung
th FTA ca khi ASEAN. Tuy nhiên, nghiên cu này s h thng hóa thc trng và xu
ng Hii T do (FTA) trong khu v cp c
th ng hp ca Vit Nam.
3. Mi nghiên cu
Đề tài có mục đích là mô t thc trng FTA tc và tng th ca ASEAN,
ng lc kinh t và chính tr n t  ng FTA ca
mt s c (có chn lc) và khng hp c th ca

Vi có nh xut chính sách tham gia FTA trong thi gian ti.
Câu hỏi nghiên cứu của đề tài là:
a) Nguyên nhân hình thành và ph bin FTA trong khu vc ASEAN nói riêng và
ASEAN m rng nói chung?
b) Thc trng phát trin FTA hi nào?
ng hon cui cùng ca FTA trong khu vc?
d) Quá trình tham gia và trin vng FTA cho Vi nào?
ng và phm vi nghiên cu
Đối tượng nghiên cứu của luận văn: 

 a m
 ,  

, 






+1.
Phm vi không gian ca nghiên cc ASEAN nói chung song trng
c ch ng và tích c





 ,





.
Phm vi thi gian ca nghiên cu là nhng thái FTA ca các quc gia và
toàn khu vc t n nay.
u
Lu s dng hp, so
 tr li các câu hi nghiên c ra  trên. Nói chung, lu s dng các
công c nghiên cu ca các môn kinh t hc v mô, kinh t quc t và kinh t phát trin
 t các mc tiêu nghiên cu.
 tài s d    các ngun tài li   u c  i hc, vin
nghiên cu cc la chn trong và ngoài khu vu ca các
c thut  c Mu ca các t chc quc t 
u ca các hc gi c; S liu thng kê chính thc cc
trong khu vc.
6. D kii c tài
Phn chính sách FTA ca các quc gia trong khu vng thái
chính sách FTA ca các qum ng ca nhi
vi các qung FTA ca toàn khu vc.
Ph



 a khu vc ASEAN: bên cnh vic nhn mnh
vào nhng FTA ti khu vc ASEAN, lu 



























.
7. Ni dung nghiên cu
Ngoài các phn m u và kt lun, báo cáo cui cùng ca lum 3

: Lý thuyết chung về FTA;
: Sự hình thành và phát triển của FTA trong khu vực ASEAN;
: Việt Nam và FTA trong khu vực ASEAN: Thực trạng, xu hướng và gợi
ý chính sách.


1.1.1 
u bng vim v các c hi nhp t khía cnh
ci gm 5 c: tha thu
mi t do, liên minh thu quan, th ng chung, và liên minh kinh t.
1.1.2  (FTA)
Tim v FTA truyn thng và m rng. FTA m rng
không ch bao gm vic ct gim thu quan và hàng rào phi thu quan, mà còn bao gm
i dch v, quyn s hu trí tu, gii quyt tranh chp, v Singapore, tiêu
chun và hp chu
1.1.3 















:  /WTO













 /








(RTA/FTA)


  m v  
ng ca FTA. Lng gp ca 2 hiu ng ti và chch
ng phúc lm chi tiêu
c mnh mc c c
1.2.2. 







Tuy nhiên, l           c khi ký kt FTA
ng t ng quan tri
ng ca FTA bao gnh tranh ca các doanh nghip trong nn kinh t,
tn dng tính kinh t  ngun lc hiu qu 
1.2.3. 










u kin quan trng trong s u kii c


vi t do là: (i)



 i t


 , 




 i t do l. 



 ,
 i t do và (ii) 






i t 








(ng ý v c xut khu ca các thành viên).

1.3.1  







Thn lng ri, thì hai yu t 
ch hình thành nên các FTA, các yu t chính tr, li ích nhóm, an ninh
qun khi hình thành lên mt FTA.
1.3.2 
Cu ng ti s phát trin ca FTA
trên th gii trong sut mt khong dài thi gian. Trong tn khác nhau, các
nhân t nng sau các FT    t nhnh quan trng
trong ving các FTA trong khu vc ASEAN  



ASEAN
ng tâm ca lu  nó ching khá ln trong
tng th lu hình thành, phát trin, thc
trng FTA cc trong ASEAN.
2.1.  ong ASEAN
Trong viu khu vc khác trên th
gii; tuy nhiên, vic tham gia ký kt các FTA ca ASEAN trong nh
t s nhân t quyng phát trin này là cuc khng
ho c n r ti các quc gia phát trin;
i các quc gia thành viên c a s thng nht ca
ASEAN; Trung Quc tr i th cnh tranh rt ln cc ASEAN; và cui
ng li.
2.2 






Sau khi phân tích các nhân t dn dt quá trình phát trin FTA trong khu vc
ASEAN, thc trng FTA ca khu vc th hin và mt s n ca cam
kt gia ASEAN và mt s i tác ch cht (bao gm Trung Quc, Hàn Quc, Nht Bn,
Úc, New Zealand và  c trình bày. Nhng cam kt cho thy, hàng rào thu
quan s ng gim dn, tuy nhiên, l trình gim hàng rào thu quan s khác nhau
gi phát tri a,
FTA không ch bao hàm hàng hóa mà còn bao gm c c dch vng,
cnh tranh, s hu trí tu, hp tác hi quan, vn t
2.2.2. 










Các quc gia trong khu vc, vm ca nn kinh t khác nhau, mc tiêu
i chi c phát trin khác nhau, ngun lc kinh t   
i FTA vi tác khác nhau. FTA ca các thành viên ASEAN có hai
m: Thứ nhất, so vi các quc gia lt Bn và M, ít các quc gia trong
khi có kh u c th, ví d s loi tr các hàng hoá nông nghip
nhy cng hp ca Nht Bn và quyn s hu trí tu ng hp ca
M. Thứ hai, có s khác nhau trong kh a các chính ph ASEAN trong vic thc
thi nhng hin hành nhiu FTA nht trong khu vc ASEAN,
vc ký k xut. Mt ph FTA
khu vu lc. 
bn FTA khu vc. t quc gia ch ng vi FTAc bit vào thi k

2001 - 2006, khi Thaksin Shiwatra làm th ng. Chính ph c c Indonesia,
Philippines, và bn qut ít cam kt FTA, ch yu phn ánh
mi quan tâm ca h vi ci cách kinh t c phn ng chung
chung vi ngoi quc t. Các nn kinh t chuyi nh i gng
s u vi nhu cu chính thc hoá ch  i ca h, chuyi
nhiu rào ci phi thu quan ngm sang các rào cn thu quan.
2.3 




2.3.1 








ng chính sách FTA trong tng th khu vc dn dt bi li
ích chính tr i tác ln mnh khác
trên th gii) và li ích kinh t   
hóa);. Ngoài ra, các nhân t  ng ca các FTA  ASEAN là vic
chng li hiu ng "bát mng ca khu v nên cân
bng.
2.3.2 







Luc trong khu v ng chính sách FTA là
i khu vc ASEAN
còn Malaysia có nhng trong chính sách và chic phát trin kinh t
t Nam.
ng chinh sách FTA ca Singapore
Singapore luôn là quu trong khu vc ASEAN mt cách ch ng và
tích cc trong vit các FTA vi ci tác trên th gii. i vi
Singapore, chic FTA mang tính bo him vi phí bo him nh hoc thm chí là
không có. Vi các hinh công nh c hai bên, các công ty Singapore có th
di chuyn hong kinh doanh ca h ngay lp tc ti các quc gia chi phí thp, ci
thin tính cc này duy trì các li th so sánh.
La chi c hình thành FTA có th chia thành
hai nhóm. Nhóm thứ nhất, bao gm M và Nht Bmi ln ca
Singapore. Tham gia vào các hii phm vi rng vi hai nn kinh t siêu
ng không ch   tip cn th ng lt
 tránh các công c bo h c áp du tit nh
thi (bao gm thit l gii quyt tranh chp có trt t). Nhóm
các quốc gia thứ hai ng t chính thc hoá các hii,
bao gm Australia, New Zealand, các quc gia EFTA, và mt s quc gia khác, không
chim quá 3% ca tng xut khu ca Singapore, xut khu na hoc tng nhp khu.
Có l mc tiêu  m th ng mm có th m
ng vc láng ging ca Singapore.
ng chính sách FTA ca Malaysia:
Theo Mahani Zainal Abidin và Wan Khatina Wan Nawawi (2006), Malaysia xem
chính sách FTA ca h liên quan tu ca nn kinh t, c th là mt nn kinh t
nh, m i qui mô cc khá hp lý.
Những mục tiêu của Malaysia trong đàm phán FTA gm có: (i) Tìm kim tip cn

th ng ti chú trng vào các công c thu quan và phi thu quan; (ii) To
thun li và xúc tin kinh t ng
tính cnh tranh ca các nhà xut khu Malaysia; và (iv) Xây dc trong các khu
vc mc tiêu c th thông qua hp tác và cng tác k thut.
 thc hin nhng k hoch quu  các sáng kin
FTA hin ti có th giúp ci thin c cnh tranh, mang l
u trong xut khu và m rng th ng xut khu. FTA
c quan tr phn ng li s ph bin
ca các hii toàn cu.

T NAM VÀ FTA TRONG KHU VC ASEAN: THC TRNG, XU
NG VÀ GI Ý CHÍNH SÁCH
Cùng vng tâm ca lu cn thc
trng FTA ca Vit Nam, t t s khuyn ngh chính sách v vn
 này.
3.1 























a Vit Nam trn ln gia s dn dt ca th ng
và th ch. Thứ nhấti thông qua vic h thp các hàng rào thu
quan, t i thin tip cn th ng xut khu. Thứ hai, tham gia FTA s y mnh
quá trình cc và làm cho quá trình cm. Thứ ba,
c mnh mc c. Thứ tư, 









 









. Cuối cùng, 









hiê
̣
u ư
́
ng domino.
3.2 
Ct mu tiên trong quá trình hi nhp kinh t quc t u tiên ca Vit Nam là
gia nhu t n hi nhp tc
trong và ngoài khi ASEAN.  , Vi

 



 t s









 (AFTA), 



 




ASEAN   (ACFTA), 







  
(AKFTA), Hi   i T do ASEAN - Australia  New Zealand
(AANZFTA), 












  



 (AJCEP), và








  . 







 
EU chun b hoàn thành. 




, 



 


















 2008. Hi



i





.


m mm yi, thách thc ca nn kinh t Vic th hin
trong bng sau:
m mnh:
m yu:
nh kinh t, chính tr và xã hi
 h tng yu
Lng tr và di dào
Các th ch th n
Qui mô th ng nc m
rng
c cnh tranh yu
Khu vc xut khu có th mnh v nông
sn, dt, may

i:
Thách thc:
M rng th ng xut khng các
 quan và phi thu t i tác
i mt vi th ng c
Tip cn ti và phân b ngun lc t
D b ti các cú sc bên
ngoài
c nhic tip


S phân b không công bng ca chi phí
và li ích ca hi nhp
Xúc tin ci cách kinh t
c cnh tranh ca khu vc
doanh nghic
Các chi phí giao dch ca nhi
chính sách và th ch

Ngun: Vu Thanh Tu Anh (2007).
  ng và trin vng ca Vit Nam trong vic
t s phân tích mô phng ca tng
FTA mà Vit Nam có tham gia lên các khía cnh ca nn kinh t. Các nghiên c
thy Vit Nam có li nht khi quá trình t do hoá có s tham gia ca nhiu bên nht. Có
t Nam có li nhiu nht khi có s t i toàn cu, tin là
n nhng FTA gia ASEAN và các thành viên khác ca


i các FTA, Vit Nam cng tc tiêu chung
sau.Thứ nhất, m rng không gian thu hút vn, công ngh c ngoài và tip thu nhng
thc tin kinh nghit nht ca th gii và khu vc; thứ hai, to ra nhng li th
so sánh mi (hiu ng) t nh tranh, chuyn giao tri thc và xây
dc ni sinh; thứ ba, tránh b phân bii x nng ngoài các l trình FTA
và tham gia t thng ca khu vc; thứ tưy và h
tr quá trình ci cách chính sách và xây dng th ch phc v phát trin; và cuối cùng,
cng c quan h chính tr - i ngoi to không gian khu vng quc t hoà
bình, nh phc v phát trin kinh t và cng c nn quc.
T các mc tiêu mà chi c FTA cn ph  i, mt s nguyên tc,
c tip cn và l trình chính sách p ti (2011-2020) ca
Vit Nam cn phi áp dng và din bi  Về nguyên tắc lựa chọn đối tác
FTA:Cách la chi tác FTA phi khoa hc và chin da trên mt

h thng các m c th ng thi phi có tm nhìn dài ht lên trên
nhng li ích kinh t c mt và phn ng chính sách ngn hn. Về phương thức tiếp
cận và lộ trình chính sách FTA giai đoạn 2011-2020: Vi ngun l
t hàng chc FTA song ph
p cn kh thi nht cho Vit Nam là ký ki các "tâm
trc" trong mi FTA khu vc.
 
-Thứ nhất
Thứ hai



 Thứ ba,



3.5 l

KT LUN
Lura hai khái nim: FTA truyn thng (ch yu bao gm vic ct
gim thu quan và hàng rào phi thu) và FTA m rng (không ch bao gm vic ct gim
thu quan và hàng rào phi thu quan, mà còn bao gi dch v, quyn s hu
trí tu, gii quyt tranh chp, v Singapore, tiêu chun và hp chung, môi
 ng ca FTA. Lng gp ca 2
hiu ng t  i và ch  i. Ngoài ra, còn có các tác
ng phúc l c mnh mc c
c
i vc ASEAN, viu khu vc khác trên
th gii; tuy nhiên, vic tham gia ký kt các FTA ca ASEAN trong nh
t s nhân t quyng phát trin. Có th thy các

cam kt FTA ca khu vc là các FTA m rng, không ch bó hp trong vic ct gim
hàng rào thu quan vi phu chi hàng hoá mà còn bao gm c
c dch vng, cnh tranh, s hu trí tu, hp tác hi quan, vn t
Nc FTA ca khi ASEAN da trên s la chi tác chic thì
chic la ch tin hành ký kt FTA ca mt s quc gia trong khu vc
dm ca nn kinh t ngun lc kinh t khác nhau gia các
quc gia này.
Gia nht mu tiên trong quá trình hi nhp
kinh t quc t ca Vit Nam, và bu t n hi nhp tc
trong và ngoài khi ASEAN.  i tác riêng l,
Vin hành ký kt, thc thi các FTA khác nhau.  các quc
gia thành viên khác trong khi ASEAN, Vic thù kinh t, chính tr 
n lc vt ch








 t s c thc hit
s nguyên tc tip cn và l p ti
(2011-2020) ca Vi cp.
Mu c g tránh khi nhng sai sót.
Rt mong s góp ý ca các th luc hoàn thi

References
TÀI LIU TING VIT
1 

Lựa chọn để Tăng trưởng Bền vững, Báo cáo Thường niên Kinh tế Việt
Nam 2010-280.
2  Bài trìĐánh
giá tác động các hiệp định thương mại tự do đối với kinh tế Việt Nam
EU-Vietnam MUTRAP III.
3  (2010), Hươ
́
ng tơ
́
i chiến lươ
̣
c FTA cu
̉
a Viê
̣
t Nam , cơ sơ
̉
ly
́
luâ
̣
n
và thực tin Đông , .
4 

- 7, tr. 14.
TÀI LIU TING ANH
5            
-NRCT (Thamassat
University) Core University Program Conference 2006 Emerging Developments in East

Asia FTA/EPAs, October 27-28, 2006 Kanbaikan Hall, Doshisha University.
6 Vu Thanh Tu Anh (2007), Vietnam Economy: A SWOT Analysis, The 15th
Annual Conference on Pacific Basin Finance, Economics, Accounting and Management.
7 Balassa, B. (1961), The Theory of Economic Integration, R.D. Irwin, Homewood,
IL.
8 Nguyen K.Doanh and Heo,Y. (2009), AFTA and Trade Diversion: An Empirical
Study for Vietnam and Singapore, International Area Review, Volume 12, Number 1,
Spring 2009.
9 Salvatore, D. (1998), International Economics, Prentice Hall, Inc, 6th
10 Meade, J. (1955), The Theory of International Economic Policy  Trade and
Welfare, Oxford University Press, Oxford.
11 Viner, J. (1950), The Customs Union Issues, New York: Carnegie Endowment for
International Peace.
12 Dean, M. K. và Wignaraja, G. (2007), ASEAN+3 or ASEAN+6: Which Way
Forward?, The Paper presented at the Conference on Multilateralising Regionalism,
Sponsored and organized by WTO - HEI, Co-organized by the Centre for Economic
Policy Research (CEPR), 10-12 September 2007, Geneva, Switzerland.
13 Ramkishen, S. R., Rahul, S., Siregar, R. (2001), Singapore and Free Trade
Agreements: Economic Relations with Japan and the United States, Institute of Southeast
Asian Studies.