Sử dụng phương pháp đàm thoại phát hiện nhằm phát huy tính tích cực học tập của học sinh thông qua dạy học hóa học vô cơ lớp 11 chương trình nâng cao trung học phổ thông








i hc Giáo dc
 ngành: ; 60.14.10

 2011

Abstract: 





















              

     






- 




Keywords: 


Content
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
c nhng yêu cu cp bách ca s phát trin khoa h  t và phc v s
nghip phát trin công nghip hóa hic, Lut Giáo dc Quc hc
Cng hoà xã hi ch t Nam khoá XI k hp th trit ti mc 2
u 28: Phương pháp giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động,
sáng tạo của học sinh; phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học; bồi dưỡng phương
pháp tự học, khả năng làm việc theo nhóm; rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực
tiễn; tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh". Theo Socrates-
- 

2
- Gayclaxton- 


 





     


                  





 




  
“Sử dụng phương pháp đàm thoại phát hiện nhằm
phát huy tính tích cực học tập của học sinh thông qua dạy học hóa học vô cơ lớp 11
chương trình nâng cao trung học phổ thông”
2. Mục đích nghiên cứu


bài lên l 11,  , 
, .
3. Nhiệm vụ nghiên cứu
1. 



 


:



+  


3


3.  

- 
- nâng cao.
- 
- nâng cao.


4. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu

- 
- 

- THPT
5. Giả thuyết khoa học










 









thông.
6. Phƣơng pháp nghiên cứu
- Nhóm các p



 hóa.
- 


- 
7. Giới hạn đề tài


8. Đóng góp của đề tài
- 

-  



4
9. Cấu trúc của luận văn




 




CHƢƠNG 1
TỔNG QUAN VỀ CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA PHƢƠNG PHÁP ĐÀM
THOẠI PHÁT HIỆN TRONG DẠY HỌC Ở TRƢỜNG PHỔ THÔNG
1.1. 


- 


Các phƣơng pháp dạy học truyền thống đƣợc chia thành ba nhóm là nhóm các
phƣơng pháp dùng lời, nhóm các phƣơng pháp trực quan, nhóm phƣơng pháp thực
hành. Trong nhóm các phƣơng pháp dùng lời có phƣơng pháp vấn đáp đƣợc sử
dụng nhiều hơn trong dạy học.

1.2.1. Cơ sở Tâm lý học và Lí luận dạy học hiện đại




Xu 


1.2.2. Phương hướng đổi mới dạy học hoá học
- 
-            


5

- 

1.3. Phát huy tính tích cực nhận thức của học sinh qua giảng dạy hoá học ở trƣờng phổ
thông
1.3.1. Tính tích cực nhận thức( TTCNT)



1.3.1.1.Học tập của học sinh là quá trình nhận thức tích cực
1.3.1.2. Tính tích cực nhận thức- yếu tố quyết định chất lượng và hiệu quả quá trình học tập
của học sinh
1.3.1.3. Tổ chức quá trình nhận thức của học sinh với tư cách là chủ thể hoạt động , chủ thể
nhận thức trong quá trình học tập
1.3.2. Phương pháp dạy học tích cực
1.3.2.1. Khái niệm phương pháp dạy học tích cực [6]



1.3.2.2. Những dấu hiệu đặc trưng của PPDH tích cực




1.4. Phƣơng pháp đàm thoại ( phƣơng pháp vấn đáp) [1],[4],[11],[17]
1.4.1. Khái niệm


 
1.4.2.Phân loại phương pháp đàm thoại
Trong QTDH, có nhiều cách phân loại các PPĐT tùy thuộc vào cơ sở lựa chon để
phân loại.
Dựa vào mục đích dạy học
Dựa vào tính chất HĐ nhận thức của HS
- 
- 
- 
- 

- 
- 
- 

6

1.4.3.Các loại câu hỏi sử dụng trong phương pháp đàm thoại [2, tr.41]




Cơ sở phân loại
Các loai câu hỏi
Dựa vào mục đích DH
- 
Dựa vào nôi dung bài học
- 
Dựa vào chức năng
- - 

Dưạ vào mức độ tính chất nhận thức
của HS
- - 

Theo mức độ năng lực nhận
thứcthức
- 

1.5. Phƣơng pháp đàm thoại phát hiện
1.5.1. Khái niệm

“Vấn đáp tìm tòi (hay đàm thoại phát hiện, đàm thoại ơrixtic, đàm thoại gợi mở) là
PP trao đổi giữa GV với HS, trong đó GV nêu ra hệ thống câu hỏi “dẫn dắt” gắn bó logic với
nhau để HS suy lí, phán đoán, quan sát, tự đi đến kết luận và qua đó lĩnh hội kiến thức” [11,
tr.137].
1.5.2.Đặc điểm
- 

1.5.3.Ý nghĩa , tác dụng của phương pháp đàm thoại phát hiện
- 

 
1.5.3.1. Tác dụng với học sinh
1.5.3.2. Tác dụng đối với giáo viên
- 

1.5.5. Yêu cầu sư phạm

- 138]:

7
- 
-  


- 


chính xác.
-  



- 

- 

1.6. Thực trạng việc sử dụng câu hỏi trong dạy học của giáo viên hoá học
             






Tiểu kết chƣơng 1



- 

- 





-  



8

- T thông qua



cao.

CHƢƠNG 2
SỬ DỤNG PHƢƠNG PHÁP ĐÀM THOẠI PHÁT HIỆN TRONG DẠY HỌC PHẦN
HOÁ HỌC VÔ CƠ LỚP 11-CHƢƠNG TRÌNH NÂNG CAO THPT
2.1. Phân tích đăc điểm cấu trúc nội dung phần hóa học vô cơ lớp 11 chƣơng trình nâng
cao


2.2. Xây dựng và sử dụng hệ thống câu hỏi theo phƣơng pháp đàm thoại phát hiện trong
dạy học hoá học
2.1.2. Một số đặc điểm và lưu ý khi dạy học phần hóa học vô cơ lớp 11 chương trình nâng
cao
Chƣơng 1: Sự điện ly





- 
Chƣơng 2 và 3: Nhóm cacbon và nitơ
                


ly.
2.2. Các cơ sở khoa học của việc sử dụng phƣơng pháp đàm thoại phát hiện trong dạy

học hóa học ở trƣờng THPT
2.2.1. Nguyên trắc lựa chọn PPĐT phát hiện trong dạy học hóa học ở trường THPT


Nguyên tắc 1- 
-

  


9
Nguyên tắc 2 
 
 ?   

Nguyên tắc 3:        

Nguyên tắc 4i hòa các PPDH khác .



2.2.2. Quy trình sử dụng PPĐT phát hiện trong dạy học hóa học phổ thông
Bƣớc 1: 

Bƣớc 2:  
- 
- 
- 
- 


Bƣớc 3:i

Bƣớc 4: 
trên  
Bƣớc 5
có 

2.2.3. Kỹ thuật đặt câu hỏi trong PPĐT phát hiện
2.2.3.1. Vai trò của kỹ thuật đặt câu hỏi trong đàm thoại phát hiện
 Đặt câu hỏi
giúp giáo viên :
- 
- 

- 
- 

-  

- 

10
Đặt câu hỏi giúp học sinh :
- 
- 
- 
2.2.3.2. Một số yêu cầu sư phạm về kỹ thuật đặt câu hỏi trong đàm thoại phát hiện
- 
- 
- 


- 

2.3. Sử dụng phƣơng pháp đàm thoại dạy học trong dạy học phần hóa học vô cơ lớp 11
chƣơng trình nâng cao


- 
- 
- 
- 
2.3.1. Vận dụng quy trình sử dụng PPĐT phát hiện trong dạy học dạng bài về thuyết và
định luật hóa học

Bước 1: GV n
Thế nào là chất điện ly, sự điện ly? Vì sao có các dung dịch có khả năng dẫn điện
nhưng cũng có dd không có khả năng dẫn điện? Nguyên nhân tính dẫn điện của các dung
dịch đó là gì?
Bước 2: GV lần lượt đưa ra hệ thống câu hỏi – HS trả lời


Hãy nêu hiện tượng thí nghiệm mà em quan sát được và rút ra nhận xét?

GV nêu
câu hỏi nhớ lại kiến thức cũ đã học
Em hãy nhớ lại kiến thức vật lý lớp 7 giải thích tại sao dd có khả năng dẫn điện ?


GV: Vậy nguyên nhân dẫn tính dẫn điện của dung dịch muối, axit, bazơ là gì ?




11
Bước 3: GV tiếp tục gợi mở cho HS các kiến thức liên quan để giải quyết được các
vấn đề đã nêu ở trên.
GV: Dd axit, bazơ, muối dẫn được điện là do trong dd có các ion tự do. Vậy các ion
này được sinh ra từ đâu?
Đây là câu hỏi phát hiện


Bước 4: GV hướng dẫn HS rút ra những nhận xét , kết luận
GV: Qúa trình các chất muối, axit, bazơ tan trong nước phân ly ra các ion được gọi là
sự điện ly. Axit, bazơ, muối khi tan trong nước phân ly ra ion gọi là các chất điện ly
Từ ví dụ trên em hãy rút ra nhận xét về sự điện ly và chất điện ly là gì?
 

GV Kết luận: Đó chính là nội dung của thuyết sự điện ly
Bước 5 Vận dụng:
Khi hòa tan kim loại Na vào trong nước dd thu được dẫn được điện, vậy Na có phải
là chất điện ly không?

2Na + 2H
2
O  2NaOH + H
2


 

2.3.2. Vận dụng quy trình sử dụng PPĐT phát hiện trong dạy học dạng bài về chất và

nguyên tố
2.3.3.Vận dụng quy trình sử dụng PPĐT phát hiện trong dạy học dạng bài luyện tập
2.3.4. Vận dụng quy trình sử dụng PPĐT phát hiện trong dạy học dạng bài thực hành
2.4. Xây dựng hệ thống câu hỏi sử dụng trong PPĐT phát hiện cho một số bài phần hóa
học vô cơ lớp 11 chƣơng trình nâng cao
2.4.1. Cơ sở sắp xếp hệ thống câu hỏi

- 
- Theo quy tr
- 

2.4.2. Hệ thống câu hỏi sử dụng trong PPĐT phát hiện.



ND1:Định nghĩa
Câu 1:. Hãy nhắc lại khái niệm về axit, bazơ mà em đã biết? Cho ví dụ

12
là câu hỏi tái hiện, củng cố. Học sinh sẽ dễ dàng nêu được khái niệm về axit
,bazơ.


2
SO
4
, H
2
PO
4

, H
2
CO
3
, HCl, HNO
3
.
         
 hidroxyl.

2
, Fe (OH)
3
.
Câu 2. Các axit, bazơ là những chất điện ly, hãy viết phương trình phân ly của các
axit, bazơ đó.
HS viết phương trình phân phân ly của dd các axit HCl, HNO
3
, CHCOOH ; dd bazơ
KOH NaOH, Ba(OH)
2
Câu 3. Em có nhận xét gì về sự phân ly của các ion trong dd axit và dd bazơ.?
Đây là câu hỏi so sánh, phân tích, tổng hợp, từ các phương trình điện ly HS dễ dàng
rút ra nhận xét:
- Các axit khi hoà tan trong H
2

+

- ng H

2

-

-re-ni-ut
- 
2
O phân ly ra các cation H
+
.
- 
2
O phân ly ra các ion OH
-
.
Câu 4. Dựa vào phương trình điện ly của các axit, bazơ hãy giải thích vì sao các
dung dịch axit đều có tính chất chung của axit và dung dịch bazơ có tính chất hóa học
chung của bazơ?
Đây là câu hỏi phát hiện, học sinh so sánh, phân tích tổng hợp để giải thích được vì
sao các dung dịch axit có tính chất chung của axit, các dung dịch bazơ

H
+

-
trong

2.4.3. Tổ chức hoạt động học tập của học sinh trong phương pháp đàm thoại phát hiện

Phương án 1: 



Phương án 2: 
 


Phương án 3: 
 

13
2.5. Thiết kế một số giáo án sử dụng PPĐT phát hiện cho một số bài phần hóa học vô cơ
lớp 11 chƣơng trình nâng cao

-
- 
- - 
Trích lƣợc một phần giáo án bài : Nitơ


Hoạt động 1: Cấu tạo phân tử
       



2
2s
2
2p
3


        


 
2
         

HS: 




2,




I. Cấu tạo phân tử
N
2
2s
2
2p
3


2,
2 nguyên  
   



Hoạt động 3: Tính chất hóa học chung


         
 sao?


         
  

        
oxi hóa có 
III. Tính chất hóa học
-  

NN
=946kJ/mol . Vì
         

_


- 
- -3,
1.+2,+3,+4,+5
- 
2





14




       -
3,0,+1.+2,+3,+4,+5






        

2
. Tuy nhiên tính oxi hóa

2
.
Hoạt động 4: Tính oxi hóa
GV: N
2
     


HS: N

2
       
        

và H
2
.




















1. Tính oxi hóa
a, Tác dụng với hidro

t, P
N
2
+ 3H
2
2NH
3
; H = -92 kJ

xt


2





    






Hoạt động 5: Tính khử
GV: N
2
       



N
2

b, Tác dụng với kim loại
N
2
+ 6 Li  2Li
3
N

N
2
+ 3Mg t
o
Mg
3
N
2


0  -

2




b, Tính khử
-     

o
C N
2


2


15


2
.
      


2
và O
2



 
 
2
nên
         
        

2

và O
2
.
        

HS: NO
2

3
-




N
2
O
3
, N
2
O,


N
2
O
5

2
và O

2
.


2

oxi hoá, khi nào N
2


- N
2
       

- N
2
      





N
2
+ O
2

3000C
2NO

(

ho



)

 +2




2

2
màu nâu


2NO + O
2
 4NO
2



- N
2

       

- N
2
        





Tiểu kết chƣơng 2




-  
- 
- 
- 



16



CHƢƠNG 3
THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM
3.1. Mục đích của thức nghiệm sƣ phạm
- 


- 

- 
 
3.2. Nhiệm vụ thực nghiệm sƣ phạm

- - 
- 
- phút)
- 

3.3. Phƣơng pháp thực nghiệm sƣ phạm
3.3.1. Chọn địa bàn và đối tượng thực nghiệm

- - - Hà

-      

3.3.2. Tiến trình thực nghiệm sư phạm
- 
   



- 
-  
3.4 Kết quả thực nghiệm


Bảng 3.1. Kết quả các bài kiểm tra

17

THPT
p


Bài
KT

0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10

Lê Qúy

11A8
(45)
TN
1
0

0
0
1
4
7
8
9
7
6
3
2
0
0
0
1
3
5
9
10
8
7
2
11A10
(42)

1
0
0
0
3

5
9
10
7
5
2
1
2
0
0
1
3
4
10
9
7
6
2
0


11A
3
(43)
TN
1
0
0
0
2

2
7
6
8
10
6
2
2
0
0
0
1
2
6
7
10
9
5
3
11A
2

(41)

1
0
0
0
2
3

9
13
7
5
2
0
2
0
0
0
1
3
10
12
8
6
1
0

Ghi chú: Bài KT 1 là bài kiểm tra 15 phút;
Bài KT 2 là bài kiểm tra 45 phút.
3.5. Xử lí kết quả thực nghiệm sƣ phạm
3.5.1. Sử lý theo phương pháp thống kê toán học
H3.1. Đồ thị đường lũy tích bài kiểm tra số 1- TrườngTHPT Lê Qúy Đôn


0
20
40
60

80
100
120
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
T
Đ


H3.3. Đồ thị đường lũy tích bài kiểm tra số 1- Trường THPTSơn Tây


18

0
20
40
60
80
100
120
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

TN
Đ
C



Hình 3.6: Đồ thị tổng hợp phân loại kết quả học tập của HS
Trường THPT Lê Qúy Đôn

0
10
20
30
40
50
60
70
Y ếu - K ém TB K há - G iỏi
TN
ĐC



19
Hình 3.6: Đồ thị tổng hợp phân loại kết quả học tập của HS
Trường THPT Sơn Tây

0
10
20

30
40
50
60
70
Yếu - Kém
TB
Khá - Giỏi
T…
Đ…


3.5.2. Xử lí theo tài liệu nghiên cứu khoa học sư phạm ứng dụng (dự án Việt – Bỉ)
Bảng 3.8: Kết quả phân tích điểm kiểm tra

THPT Lê Qúy Đôn
THPT Sơn Tây
Bài KT
Bài KT 1
Bài KT 2
Bài KT 1
Bài KT 2

TN

TN

TN

TN


Mode
7
6
7
5
8
5
7
6

7
6
7
6
7
6
7
6

6.8
6.0
6.9
5.9
6.9
6
7.0
5.8

1.80

1.68
1.69
1.67
1.80
1.69
1.70
1.67

26.5
28.0
24.4
28.3
26.6
28.1
24.2
28.7
t
2.16
2.78
2.36
3.27

0.03537
0.00466
0.02147
0.009

0.49
0.62
0.57

0.65

3.6. Phân tích kết quả thực nghiệm



- 
3.8)
-  




20
- 


-  
  


-           


-


,k t- 2,62)





X
TN
và
X



- -


-  
 

sinh.







 











21



Tiểu kết chƣơng 3

-4 giáo án


 


KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ
1. Kết luận
Sứ dụng phương pháp đàm thoại phát hiện nhằm
phát huy tính tích cực học tập của học sinh của thông qua dạy học hóa học vô cơ lớp 11
chương trình nâng cao trung học phổ thông”, 



















 





22





2. Khuyến nghị



  








 

Hƣớng phát triển: 
 
Lời kết: Chúng tôi hy vọng rằng những nghiên cứu của chúng tôi sẽ góp phần nâng
cao chất lượng dạy học môn hóa học ở trường phổ thông. Với thời gian nghiên cứu có hạn và
kinh nghiệm nghiên cứu chưa nhiều, bản luận van này chắc chắn không tránh khỏi còn nhiều
khuyết điểm. Chúng tôi xin chân thành mong đượ những lời nhận xét ,góp ý chỉ dẫn của các
thầy cô giáo , các nhà khoa học và bạn bè đồng nghiệpđể chúng tôi bổ sung và hoàn thiện
thêm cho đề tài cũng như công việc giảng dạy và nghiên cứu khoa học.

References
   Phương pháp dạy học ở trưởng phổ thông và đại học –
Những vấn đề cơ bản
Sử dụng phương tiện trực quan và phương tiện kỹ thuật
dạy học để nâng cao chất lượng dạy học môn hóa học lớp 10, 11 ở trường trung học phổ
thông
Dạy và học hóa học
lớp 11, i.
Phương pháp dạy học Địa lý theo hướng
tích cực

23
Vận dụng phương pháp đàm thoại phát hiện và giải quyết
vấn đề trong dạy học bất đẳng thức cho học sinh khá, giỏi

Đổi mới phương pháp dạy học, chương trình và sách giáo

khoa
Tâm lý học lứa tuổi và tâm
lý học sư phạm
Phát huy tính tích cực học tập của học sinh như thế nào

Tích cực hóa hoạt động nhận thức của học sinh qua hệ thống
bài tập lý thuyết phần hóa vô cơ lớp 11 Ban khoa học tự nhiên

Sử dụng dạy học nêu vấn đề - Ơrixtic để nâng cao hiệu quả
dạy học chương trình hóa đại cương và hóa cô cơ ở trường trung học phổ thông
- 
     Dạy học và phương pháp dạy học trong nhà trường,

Vận dụng phương pháp đàm thoại gợi mở vào dạy
học địa lý KT – XH Việt Nam ở lớp 12 – THPT theo hướng tích cực
- 

 Giáo trình giáo
dục học.
14. Geoffrey Petty (1998), Dạy và học ngày nay, NXB Stanley Thornes.
 

Kĩ thuật xây dựng câu hỏi đàm thoại vào dạy học môn
tâm lý học- 
Sử dụng phương pháp đàm thoại phát hiện nhằm tích
cực hóa hoạt động của người học thông qua giảng dạy phần phi kim lớp 10 – chương trình
nâng cao 
Lý luận dạy học Hóa học


24
     Phân tích chương trình sách giáo khoa hóa học phổ
thông
Phương pháp dạy học hóa học, Học phần
phương pháp dạy học hóa học 2 – Giảng dạy những nội dung quan trọng của chương trình và
sách giáo khoa hóa học phổ thông
20. Lê Xuân TrHóa học
11 – nâng cao
Bài tập
hóa học 11 – nâng cao
Tài liệu bồi dưỡng giáo viên thực
hiện chương trình, sách giáo khoa lớp 11 môn hóa học
23. Thái Duy Tuyên (2001), Giáo dục học hiện đại

    
(2005)  Tài liệu bồi dưỡng thường xuyên giáo viên THPT chu kỳ III (2004 – 2007 ), NXB

Phương pháp dạy học hóa học ở trường phổ thông,


sách GV hóa học lớp 11
