skkn môn tin 2021 gưi pgd

MỤC LỤC


Phần I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Một trong những định hướng cơ bản của việc đổi mới giáo dục là chuyển từ
nền giáo dục mang tính hàn lâm, xa rời thực tiễn sang một nền giáo dục chú trọng
việc hình thành, phẩm chất, năng lực hành động, phát huy tính chủ động, sáng tạo
của người học. Định hướng quan trọng trong đổi mới phương pháp giáo dục nói
chung và đổi mới phương pháp giáo dục ở mơn Tin học nói riêng là phát huy tính
tích cực, tự lực và sáng tạo, phát triển phẩm chất, năng lực hành động, năng lực
cộng tác làm việc của người học. Đó cũng là những xu hướng tất yếu trong cải
cách phương pháp giáo dục ở mỗi nhà trường trong giai đoạn hiện nay. Mỗi
giáo viên với kinh nghiệm riêng của mình cần xác định những phương hướng riêng
để cải tiến phương pháp dạy học và kinh nghiệm của cá nhân.
Với vai trò tổ chức, hướng dẫn và điều khiển quá trình học tập của học sinh,
hơn ai hết việc phải tìm ra nhiều biện pháp để phát huy cao nhất tính tích cực sáng
tạo của người học, tạo niềm hứng thú say mê học tập ở các em chính là nhiệm vụ
quan trọng đối với mỗi người giáo viên đứng lớp.
Xuất phát từ những vấn đề trên, với mong muốn góp một phần vào việc tạo
thêm hứng thú cho người học, giúp người học tích cực, chủ động tiếp nhận tri thức
và hình thành kĩ năng, phát triển nhân cách, đồng thời nhằm góp phần đổi mới
những phương pháp dạy học Tin học truyền thống, tôi mạnh dạn xin được trao đổi
một kinh nghiệm của bản thân trong q trình giảng dạy bộ mơn Tin học THCS:
“Phương pháp dạy học Môn tin học theo định hướng phát triển phẩm chất,
năng lực học sinh THCS”.

2


Phần II. NỘI DUNG
I. CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC MÔN TIN HỌC

THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN PHẨM CHẤT, NĂNG LỰC HỌC
SINH THCS.
Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, tồn diện
giáo dục và đào tạo nêu rõ: “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học
theo hướng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến
thức, kỹ năng của người học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ
máy móc. Tập trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để
người học tự cập nhật và đổi mới tri thức, kỹ năng, phát triển năng lực. Chuyển từ
học chủ yếu trên lớp sang tổ chức hình thức học tập đa dạng, chú ý các hoạt động
xã hội, ngoại khóa, nghiên cứu khoa học. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin
và truyền thông trong dạy và học”.
Đổi mới phương pháp dạy học đang thực hiện bước chuyển từ chương trình
giáo dục tiếp cận nội dung sang tiếp cận năng lực của người học, nghĩa là từ chỗ
quan tâm đến việc học sinh học được cái gì đến chỗ quan tâm học sinh vận dụng
được cái gì qua việc học. Để đảm bảo được điều đó, phải thực hiện chuyển từ
phương pháp dạy học theo lối "truyền thụ một chiều" sang dạy cách học, cách vận
dụng kiến thức, rèn luyện kỹ năng, hình thành năng lực và phẩm chất. Tăng cường
việc học tập trong nhóm, đổi mới quan hệ giáo viên - học sinh theo hướng cộng tác
có ý nghĩa quan trọng nhằm phát triển năng lực xã hội. Bên cạnh việc học tập
những tri thức và kỹ năng riêng lẻ của các môn học chuyên mơn cần bổ sung các
chủ đề học tập tích hợp liên môn nhằm phát triển năng lực giải quyết các vấn đề
phức hợp.
Định hướng của phương pháp giáo dục phát triển phẩm chất, năng là:
+ Phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động của người học, hình thành
và phát triển năng lực tự học (sử dụng sách giáo khoa, nghe, ghi chép, tìm kiếm
thơng tin...), trên cơ sở đó trau dồi các phẩm chất linh hoạt, độc lập, sáng tạo của tư
duy. Có thể chọn lựa một cách linh hoạt các phương pháp chung và phương pháp
đặc thù của môn học để thực hiện. Tuy nhiên dù sử dụng bất kỳ phương pháp nào
cũng phải đảm bảo được ngun tắc “Học sinh tự mình hồn thành nhiệm vụ nhận
thức (tự chiếm lĩnh kiến thức) với sự tổ chức, hướng dẫn của giáo viên”.

+ Việc sử dụng phương pháp dạy học gắn chặt với các hình thức tổ chức dạy
học. Tuỳ theo mục tiêu, nội dung, đối tượng và điều kiện cụ thể mà có những hình
thức tổ chức thích hợp như: học cá nhân, học nhóm; học trong lớp, học ở ngoài
lớp, ...
3


+ Cần chuẩn bị tốt về phương pháp đối với các giờ thực hành để đảm bảo
yêu cầu rèn luyện kỹ năng thực hành, vận dụng kiến thức vào thực tiễn, nâng cao
hứng thú cho người học.
+ Cần sử dụng đủ và hiệu quả các thiết bị dạy học môn học tối thiểu đã qui
định. Có thể sử dụng các đồ dùng dạy học tự làm nếu xét thấy cần thiết với nội
dung học và phù hợp với đối tượng học sinh. Tích cực vận dụng CNTT trong dạy
học.
II. THỰC TRẠNG, NGUYÊN NHÂN VỀ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC MÔN
TIN HỌC THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN PHẨM CHẤT, NĂNG LỰC
HỌC SINH THCS.
II.1. Thực trạng
Trên thực tế, tính hiệu quả, sự đồng bộ của đổi mới phương pháp dạy học
như mong muốn vẫn còn hạn chế. Truyền thụ tri thức một chiều vẫn là phương
pháp dạy học chủ đạo của nhiều giáo viên. Số giáo viên thường xuyên chủ động,
sáng tạo trong việc phối hợp các phương pháp dạy học cũng như sử dụng các
phương pháp dạy học phát huy tính tích cực, tự lực và sáng tạo của học sinh còn
chưa nhiều. Dạy học vẫn nặng về truyền thụ kiến thức lí thuyết. Việc rèn luyện kỹ
năng sống, kỹ năng giải quyết các tình huống thực tiễn cho học sinh thơng qua khả
năng vận dụng tri thức tổng hợp chưa thực sự được quan tâm. Việc ứng dụng công
nghệ thông tin - truyền thông, sử dụng các phương tiện dạy học chưa được thực
hiện rộng rãi và hiệu quả trong các trường trung học phổ thơng. Những khó khăn,
trở ngại, vướng mắc trong thực hiện vẫn cịn đó, đầy thách thức.
II.2. Nguyên nhân

- Về mặt nhận thức: mặc dù đã được chỉ dẫn, quán triệt rất nhiều lần các hội
nghị, các đợt tập huấn, bồi dưỡng nhưng có một bộ phận cán bộ quản lý và thầy cô
giáo, nhất là đối tượng lớn tuổi vẫn còn thể hiện rõ sự bảo thủ, trì trệ, hạn chế
nhiều trong nhận thức.
- Do thói quen, lối cũ khó bỏ: phần lớn giáo viên ở các bậc học phổ thông
được đào tạo trước đây, chủ yếu tiếp thu và vận dụng theo phương pháp dạy học
truyền thống, lấy người thầy làm trung tâm, cung cấp kiến thức, kỹ năng đến học
sinh theo cách áp đặt, một chiều. Sống và làm việc quá lâu với thói quen, lề lối cũ
đó nên họ khơng thể đáp ứng được đòi hỏi, yêu cầu của việc đổi mới phương pháp
dạy học đặt ra.
- Thầy cơ giáo thiếu kiên trì với cái mới: dạy học theo phương pháp truyền
thống có phần nhẹ nhàng, đơn giản, giáo viên ít cần động não, chủ yếu giảng bài và
4


đọc- chép. Còn thực hiện theo phương pháp dạy học mới, như bài học minh họa,
theo chủ đề, tích hợp, liên mơn…được triển khai đại trà năm nay, thì bắt buộc, yêu
cầu người giáo viên phải tốn nhiều thời gian, phải vất vả, tìm tịi, sáng tạo rất nhiều
trong khâu thiết kế, soạn bài, chuẩn bị, sử dụng nhiều phương án, tình huống sự
phạm, chun mơn để dẫn dắt, gợi mở học sinh tìm hiểu, suy nghĩ, tư duy... Nó địi
hỏi tính kiên trì, quyết tâm rất lớn ở giáo viên.
- Lý luận về phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá chưa được nghiên
cứu và vận dụng một cách có hệ thống. Cịn tình trạng vận dụng lý luận một cách
chắp vá nên chưa tạo ra sự đồng bộ, hiệu quả; các hình thức tổ chức hoạt động dạy
học, giáo dục còn nghèo nàn. Nhiều giáo viên còn mơ hồ, lúng túng, không hiểu
những phương pháp dạy học hiện đại, phát triển năng lực học sinh. Giáo viên chưa
nắm được về mục tiêu, cách thức thực hiện phương pháp dạy học mới. Giáo viên
lúng túng, bối rối, không hiểu của cơ sở.
- Nguồn lực bao gồm cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học, công nghệ thông
tin, truyền thông cho việc đổi mới phương pháp dạy học vẫn cịn thiếu, thành một

cản trở lớn.
Có thể nói, phương pháp dạy học là một yếu tố quan trọng bậc nhất để mục
tiêu, chất lượng, hiệu quả giáo dục phổ thông đáp ứng được yêu cầu đổi mới giáo
dục, kỳ vọng của xã hội, đất nước trong bối cảnh hội nhập. Tính cấp thiết việc đổi
mới phương pháp dạy học được đặt ra và đang quyết tâm thực hiện. Đây không
phải là câu chuyện đơn giản, giải quyết trong một sớm một chiều, cần có một lộ
trình nhất định, đặc biệt là nỗ lực, ý chí, từ nhiều phía, các cấp quản lý giáo dục,
đội ngũ giáo viên đến đối tượng học sinh chúng ta.
Xuất phát từ những thực trạng trên, tôi chọn “Phương pháp dạy học môn
Tin học theo định hướng phát triển phẩm chất, năng lực học sinh THCS” làm
phương pháp nghiên cứu của mình. Phương pháp này nhằm nêu ra những thực
trạng để có giải pháp phù hợp trong việc dạy học hình thành và phát triển phẩm
chất, năng lực môn Tin học thông qua hệ thống kiến thức lí luận về (mục tiêu,
phương pháp, kĩ thuật dạy học, xây dựng kế hoạch dạy học) để thực hiện hiệu quả
việc dạy học đồng thời áp dụng kiến thức về lí luận này để xây dựng kế hoạch dạy
học bài học cụ thể, từ đó đề xuất một số định hướng cụ thể và thiết thực trong dạy
học mơn Tin học THCS theo chương trình giáo dục phổ thông mới.
III. MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO HIỆU QỦA PHƯƠNG PHÁP
DẠY HỌC MÔN TIN HỌC THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN PHẨM
CHẤT, NĂNG LỰC HỌC SINH THCS.
III.1. Giáo viên nắm được một số kiến thức về lí luận phương pháp dạy học
môn Tin học theo hướng phát triển phẩm chất, năng lực học sinh THCS.
5


III.1.1. Xác định yêu cầu cần đạt của môn Tin học
- Yêu cầu cần đạt về phẩm chất chủ yếu và năng lực chung: như các môn học,
môn Tin học góp phần phát triển:
+ Năm phẩm chất chủ yếu, bao gồm: yêu nước, nhân ái, chăm chỉ, trung thực,
và trách nhiệm. Thể hiện qua nội dung dạy học liên quan tới mơi trường cơng nghệ

máy tính – kĩ thuật số mà con người đang sống và những tác động của nó; qua các

hoạt động thực hành, lao động và trải nghiệm nghề nghiệp; qua các nội dung
đánh giá và dự báo phát triển của lĩnh vực CNTT&TT
+ Ba năng lực chung: tự chủ và tự học; giao tiếp và hợp tác; giải quyết vấn đề
và sáng tạo
•

Năng lực tự chủ và tự học: biểu hiện thông qua sự tự tin và sử dụng hiệu quả
các thiết bị kĩ thuật số, sản phẩm tin học trong gia đình và cộng đồng, hoặc
trong học tập và cơng việc cá nhân; bình tĩnh, xử lí có hiệu quả những sự cố
kĩ thuật, cơng nghệ máy tính; ý thức và tránh được những tác hại (nếu có) do
máy tính, Internet mang lại. Năng lực tự chủ được hình thành và phát triển ở
học sinh thông qua các hoạt động thực hành, thực hiện dự án, thiết kế và chế
tạo các sản phẩm tin học/phần mềm đơn giản, sử dụng và đánh giá các sản
phẩm Tin học, bảo đảm tính an tồn trong thế giới cơng nghệ máy tính – kĩ
thuật số (an tồn dữ liệu, bảo mật thông tin) đối với bản thân, gia đình và
cộng đồng. Năng lực tự học được thể hiện qua việc “Ứng dụng công nghệ
thông tin và truyền thông trong học và tự học”, một thành phần cốt lõi của
năng lực Tin học. Để hình thành, phát triển năng lực tự học, Giáo viên coi
trọng việc phát huy tính tích cực, tự lực, chủ động của học sinh, đồng thời
quan tâm tới nguồn học liệu hỗ trợ tự học (đặc biệt là học liệu số), phương
pháp, tiến trình tự học và đánh giá kết quả học tập của HS.

•

Năng lực giao tiếp và hợp tác: thể hiện qua các năng lực thành phần của Tin
học như: “Ứng xử phù hợp trong môi trường số”, “Hợp tác trong môi
trường số”. Việc hình thành và phát triển năng lực này ở học sinh được thực
hiện thông qua hoạt động học tập cộng tác trong nhóm nhỏ, khuyến khích

học sinh trao đổi, trình bày, chia sẻ ý tưởng trong nhóm, hoặc học tập với
cộng đồng trong/ngồi lớp, trên cơng cụ máy tính và Internet, hoặc qua các
dự án học tập, nghiên cứu khoa học.

•

NL giải quyết vấn đề và sáng tạo: hình thành và phát triển thơng qua các
hoạt động tìm tịi, nghiên cứu, thực hành, tạo ra sản phẩm mới; giải quyết
các vấn đề về cơng nghệ máy tính – kĩ thuật số trong thực tiễn. Năng lực giải
6


quyết vấn đề thể hiện thông qua năng lực thành phần đó là, “Giải quyết vấn
đề với sự hỗ trợ của Công nghệ thông tin và Truyền thông”.
- Yêu cầu cần đạt về năng lực đặc thù của môn Tin học:
+ NLa: Sử dụng và quản lí các phương tiện công nghệ thông tin và truyền
thông;
+ NLb: Ứng xử phù hợp trong môi trường số;
+ NLc: Giải quyết vấn đề với sự hỗ trợ của công nghệ thông tin và truyền
thông;
+ NLd: Ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong học và tự học;
+ NLe: Hợp tác trong mơi trường số.
III.1.2. Hiểu lí luận các phương pháp và kĩ thuật dạy học tích cực
Một số PPDH đã và đang được áp dụng phổ biến trong dạy học môn Tin học
như:
1. Thơng báo, trình diễn, trực quan;
2. Đàm thoại gợi mở;
3. Dạy học giải quyết vấn đề;
4. Dạy học thực hành;
5. Dạy học chương trình hố;

6. Dạy học hợp tác theo nhóm nhỏ;
7. Dạy học thơng qua trị chơi;
8. Đóng vai, diễn kịch và mơ phỏng;
9. Tham quan thực địa, trải nghiệm – khám phá;
10. Dạy học dựa trên dự án;
11. Dạy học định hướng STEM trong môn Tin học.

7


Một số các kĩ thuật dạy học tích cực có thể được áp dụng trong làm việc
nhóm, hoặc trong các hình thức dạy học tương tác tồn lớp khi thiết kế những hoạt
động dạy học môn Tin học, bao gồm:
1. Động não

9. Đọc tích cực, viết tích cực

2. Nói cách khác

10. Sơ đồ tư duy

3. Bể cá

11. Khăn trãi bàn

4. Ổ bi

12. Mảnh ghép

5. Trang luận ủng hộ - phản đối

13. KWL và KWLH

6. Tia chớp

14. Chia sẽ nhóm đơi

7. 3 lần 3

15. Hồn tất một việc

8. Phịng tránh

16. Cơng đoạn

III.1.3.
Nắm
được
định
hướng
về
phương
pháp,
hình
thức tổ
chức
dạy học
đặc thù
mơn Tin

học
- Áp dụng và phối hợp các phương pháp dạy học tích cực, coi trọng dạy học
trực quan và thực hành. Khuyến khích sử dụng dạy học dựa trên dự án, dạy học
định hướng STEM để phát huy năng lực giao tiếp và hợp tác, năng lực tự chủ và tự
học, cũng như phát triển phẩm chất, năng lực đặc thù Tin học của học sinh
- Gắn nội dung kiến thức với các vấn đề thực tế, yêu cầu học sinh không chỉ
đề xuất giải pháp cho vấn đề mà còn phải biết kiểm chứng hiệu quả của giải pháp
thông qua sản phẩm số.
- Các phương pháp và kĩ thuật dạy học phù hợp mục tiêu, yêu cầu cần đạt
phẩm chất chủ yếu, năng lực chung và năng lực đặc thù phù với nội dung và thời
lượng dạy học
III.1.4. Biết lựa chọn phương pháp, kĩ thuật dạy học
- Xác định mục tiêu dạy học (yêu cầu cần đặt về phẩm chất, năng lực chung,
năng lực đặc thù liên quan đến chủ đề/bài học và thời lượng dạy học dự kiến
- Lựa chọn và xây dụng nội dung dạy học
- Lựa chon phương pháp, kĩ thuật, phương tiện dạy học của chủ đề/bài học
- Thiết kế tiến trình hoạt động dạy học của chủ đề/bài học
- Kiểm tra lại các hoạt động dạy học đáp ứng mục tiêu, yêu cầu cần đạt

8


II.1.5. Đổi mới kế hoạch dạy học
Kế hoạch bài dạy có thể xây dựng theo khung sau đây:
TÊN CHỦ ĐỀ/BÀI HỌC: …
Thời lượng: … tiết
I. MỤC TIÊU DẠY HỌC
Phẩm chất, năng lực

YCCĐ

NĂNG LỰC TIN HỌC
Thành phần/thành tố thứ 1 của năng lực đặc thù

…
…

Thành phần/thành tố thứ 2 của năng lực đặc thù

…
…

Thành phần/thành tố thứ n của năng lực đặc thù

…
…

NĂNG LỰC CHUNG
NĂNG LỰC A

…

NĂNG LỰC B

…

PHẨM CHẤT CHỦ YẾU
PHẨM CHẤT X

…

PHẨM CHẤT Y

…

II. CHUẨN BỊ CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH
- Giáo viên: …
- Học sinh: ….
III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC
Tiến trình tổ chức hoạt động học sinh tuân theo phương pháp dạy học
tích cực. Nếu vận dụng phương pháp dạy học tích cực nào đó thì thiết kế các
hoạt động dạy học theo đúng chuổi hoạt động của nó:
Hoạt động A: Xác định vấn đề /nhiệm vụ học tập (hoạt động khởi động)
Hoạt động B: Hình thành kiến thức mới/giải quyết vấn đề thực thi nhiệm
vụ đặt ra từ hoạt động A
Hoạt động C: Luyện tập phát triển kĩ năng. Đưa ra các câu hỏi/bài tập
9


được xác định thành hệ thống sao cho học sinh thực hiện bài đó với số
lượng ít nhất nhưng có thể phát triển đầy đủ các kĩ năng liên quan đến
kiến thức cần dạy trong bài
Hoạt động D: Vận dụng, sáng tạo kiến thức kĩ năng vào trong thực tiễn
cuộc sống. Thông thường hoạt động này giao cho học sinh thực hiện ở
nhà. Là những bài tập/câu hỏi mở để học sinh có thể tìm hiểu, khám phá
phát hiện các vấn đề trong thực tiễn.
* Cấu trúc một hoạt động:
Hoạt động [STT]. [Tên hoạt động] (Thời gian dự kiến)
1. Mục tiêu: (ghi số thứ tự của YCCĐ)
Liệt kê các mục tiêu của hoạt động học này. Trong đó, các mục tiêu của hoạt

động học này phải thuộc các mục tiêu đã đặt ra cho dạy học chủ đề ở mục I
2. Nội dung
3. Sản phẩm học tập
Ghi rõ sản phẩm học tập dự kiến của học sinh trong hoạt động học. Tùy theo
mục tiêu, nội dung hoạt động mà sản phẩm học tập có thể ở nhiều dạng khác
nhau, ví dụ câu trả lời cụ thể, kết quả thực hiện bài tâp, đề xuất hoặc giải pháp,
sản phẩm thật,..
4. Phương án đánh giá
5. Tổ chức hoạt động
Liệt kê rõ các hướng dẫn, câu lệnh GV đặt ra cho HS. Nêu rõ nguồn học, phương
tiện dạy học sẽ sử dụng. Thường bao gồm các bước:
- GV chuyển giao nhiệm vụ (giao cho học sinh làm cá nhân/trao đổi nhóm.
Giao nhiệm vụ rõ ràng, cụ thể về mục tiêu yêu cầu cần đạt, thông thường học
sinh trước hết phải làm việc cá nhân trước sau đó cho học sinh trao đổi với nhau)
- HS thực hiện nhiệm vụ (GV hộ trợ học sinh để học sinh thực hiện được hoạt
động)
- HS báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ (báo cáo, trao đổi thảo luận về những
điều học sinh đã làm được)
- GV nhận xét, đánh giá, kết luận (để HS chính thức ghi nhận, vận dụng kiến
thức)
IV. HỒ SƠ DẠY HỌC
- Nội dung dạy học cốt lõi
- Hồ sơ khác: Các phiếu học tập, rubric đánh giá, …

10


II.2. Ví dụ minh họa vận dụng kiến thức lí luận xây dựng tiến trình dạy học
“Bài 5. Bảo vệ thơng tin máy tính” - Tin học lớp 9.
BÀI 5: BẢO VỆ THƠNG TIN MÁY TÍNH (2 tiết)

I. MỤC TIÊU
1. Kiến thức:
- Biết được vì sao cần bảo vệ thơng tin.
- Biết được một số yếu tố ảnh hưởng đến an tồn thơng tin.
- Biết virus máy tính là gì? Vì sao virus là mối nguy hại cho an tồn thơng tin
trong máy tính?
- Nắm được cách phịng tránh virus máy tính.
2. Kĩ năng:
- Sử dụng và bảo quản các thiết bị máy tính một cách khoa học.
3. Năng lực được phát triển:
- Năng lực đặc thù tin học: Nla - Sử dụng và quản lí các phương tiện cơng nghệ
thông tin và truyền thông;
- Năng lực chung: tự chủ và tự học, giải quyết vấn đề và sáng tạo, giao tiếp và
hợp tác;
- Năng lực chuyên biệt: công nghệ thông tin, tư duy.
4. Phẩm chất:
- Giúp học sinh rèn luyện bản thân phát triển các phẩm chất tốt đẹp: yêu nước,
nhân ái, chăm chỉ, trung thực, trách nhiệm.
II. CHUẨN BỊ:
1. Chuẩn bị của giáo viên:
- Thiết bị dạy học: Bảng, máy tính PC, máy chiếu và màn chiếu, chương trình
Cốc Cốc.
- Học liệu: Sách giáo khoa Tin học 9, giáo án,...
2. Chuẩn bị của học sinh:
- Các kiến thức liên quan đến bài học.
III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC
A. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG
a. Mục tiêu: Giúp học sinh có nhu cầu tìm hiểu nội dung bài học
b. Nội dung: Giáo đặt vấn đề, học sinh lắng nghe, trả lời
11

c. Sản phẩm: Trả lời được câu hỏi có liên quan
d. Tổ chức thực hiện:
- Giáo viên nêu câu hỏi:
+ Các em hãy cho biết các dạng thơng tin có trong máy tính?
+ Hãy kể ra các tình huống máy tính bị trục trặc mà các em từng gặp trong q
trình sử dụng?
+ Vì sao lại có các hiện tượng này?
- HS tiếp nhận, trả lời câu hỏi.
- GV: Thông tin trong máy tính rất đa dạng, phong phú và rất cần thiết cho sự
phát triển xã hội ngày nay, chính vì điều đó ta cần phải bảo vệ thơng tin máy
tính? Bảo vệ bằng cách nào? Để hiểu rõ vấn đề này ta cùng tìm hiểu bài mới.
B. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC
Tiết 1:
Hoạt động 1: Vì sao cần bảo vệ thơng tin máy tính
a. Mục tiêu: Biết được vì sao cần bảo vệ thơng tin.
b. Nội dung: Sử dụng SGK, máy chiếu để hỏi và trả lời, trao đổi
c. Sản phẩm: Biết cần phải bảo vệ thông tin máy tính
d. Tổ chức thực hiện:
HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN –
HỌC SINH

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ 1. Vì sao cần bảo vệ thơng tin máy
học tập
tính
- Cho HS đọc nội dung SGK và tìm - Thông tin được lưu trữ trong máy
hiểu thêm ở thực tế.

tính là rất quan trọng hoặc được sử
- Thơng tin trong máy tính được lưu dụng thường xuyên.
trữ dưới dạng nào?

- Thơng tin có thể bị mất, hư hỏng
- Với qui mơ lưu trữ rất lớn, ví dụ như do nhiều nguyên nhân. Vậy việc bảo
dữ liệu của một cơng ty, nhà trường, vệ thơng tin máy tính là việc hết sức
một tỉnh, một quốc gia… nếu không cần thiết.
được lưu trữ tốt thì như thế nào?
- Cần bảo vệ thơng tin bằng cách sao
- Hoạt động nhóm theo bàn: Vì sao cần lưu dữ liệu thường xuyên và phịng
tránh virus.
phải bảo vệ thơng tin máy tính.
Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học
tập
12


+ HS tiếp nhận, suy nghĩ trả lời
+ GV quan sát, hướng dẫn HS
Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động
và thảo luận
+ HS trả lời, nhận xét, bổ sung
Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện
nhiệm vụ học tập
+ GV nhận xét, đánh giá -> Chốt kiến
thức lên bảng
Hoạt động 2: Một số yếu tố ảnh hưởng đến sự an tồn của thơng tin máy
tính
a. Mục tiêu: Biết được một số yếu tố ảnh hưởng đến an tồn thơng tin.

b. Nội dung: Sử dụng SGK, máy chiếu để hỏi và trả lời, trao đổi
c. Sản phẩm: Biết một số yếu tố ảnh hưởng đến an tồn thơng tin.
d. Tổ chức thực hiện:
HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN –

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

HỌC SINH
Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học 2. Một số yếu tố ảnh hưởng
tập
đến sự an toàn của thơng tin
máy tính
- u cầu hs hoạt động nhóm:
+ Nhóm 1,2: Tìm hiểu một số yếu tố cơng * Yếu tố cơng nghệ - vật lí
nghệ - vật lí làm ảnh hưởng đến sự an tồn Máy tính là một thiết bị điện tử
của thơng tin máy tính.
nên cũng rất dễ bị hư dẫn đến
+ ?Vậy ta có cách gì để nhằm giảm bớt sự sự cố treo máy, không tiếp nhận
điện, có khi hư ổ cứng nặng
hư hỏng của yếu tố này.
làm mất thơng tin, …
+ Nhóm 3,4: Tìm hiểu các yếu tố bảo quản
và sử dụng → liên hệ thực tế em đã bảo * Yếu tố bảo quản và sử dụng
quản và sử dụng máy ở trường như thế nào? - Bảo quản và sử dụng hợp lí.
?Em đã gặp trường hợp đóng một chương - Tránh để máy tính ở nơi ẩm
trình hay thốt khỏi máy tính khơng được thấp, nhiệt độ cao.
chưa.
- Tránh va đập mạnh, nước vào,
+ ?Vì sao vậy.
…

+ ?Vậy virus có ảnh hưởng gì đến thơng tin - Khởi động và thốt khỏi máy
máy tính.
tính đúng qui trình.
- Nhóm 5,6 : Tìm hiểu về virus và cho biết * Virus máy tính
13


các cách phịng chống virus.

- Virus tàn phá thơng tin rất
- Virus gây hậu quả nghiêm trong cho phức tạp có thể phá hủy tồn
thơng tin máy tính vậy có cách nào để hạn bộ, một phần dữ liệu hoặc nhân
bản, …
chế virus?
- Virus gây mất thông tịn máy
Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập
tính với những hậu quả nghiêm
+ HS tiếp nhận, suy nghĩ trả lời
trọng.
+ GV quan sát, hướng dẫn HS
* Để hạn chế các yếu tố trên ta
Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và cần sao lưu dữ liệu và phòng
chống virus.
thảo luận
- Cần nắm vững và hiểu rõ vì
sao cần bảo vệ thơng tin máy
Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện
tính.
nhiệm vụ học tập
+ HS trả lời, nhận xét, bổ sung

+ GV nhận xét, đánh giá -> Chốt kiến thức
lên bảng.
Tiết 2:
Hoạt động 1: Virus máy tính và cách phịng tránh
a. Mục tiêu: Biết khái niệm virus máy tính, tác hại của virus, cách phòng tránh.
b. Nội dung: Sử dụng SGK, máy chiếu để hỏi và trả lời, trao đổi
c. Sản phẩm: Biết khái niệm virus máy tính, tác hại của virus, cách phòng tránh.
d. Tổ chức thực hiện:
HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN –

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

HỌC SINH
Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập
- Yêu cầu học sinh đọc thơng tin SGK.

2.Virus máy tính và cách
phịng tránh

+ Em hiểu virus là gì?

a.Virus máy tính là gì?

+ Virus bắt nguồn từ đâu?Vậy Virus máy tính - Virus là một chương trình
hay đoạn chương trình.
là gì.
- Có khả năng tự nhân bản và
+ Virus thường xuất hiện ở đâu?
lây lan rất nhanh theo nhiều

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập
con đường.
+ HS tiếp nhận, suy nghĩ trả lời
+ GV quan sát, hướng dẫn HS
Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo
luận
14


+ HS trả lời, nhận xét, bổ sung
Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm
vụ học tập
+ GV nhận xét, đánh giá -> Chốt kiến thức lên
bảng.
Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập
Yêu cầu của GV:

b.Tác hại của virus máy
tính

- Tiêu tốn tài nguyên hệ
thống như: CPU, bộ nhớ,
+ Hãy cho biết đó là những tài nguyên nào? dung lượng đĩa cứng.
Máy tính bị nhiễm virus thường có những hiện
- Phá huỷ dữ liệu.
tượng nào.
+ Nêu tác hại của virus máy tính.

+ Những hiện tượng trên đã phá huỷ những gì - Phá huỷ hệ thống: làm máy
tính bị tê liệt hay làm máy

của máy tính?
chạy chậm, treo máy, tắt và
Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập
tự khởi động lại, không mở
được tệp
+ HS tiếp nhận, suy nghĩ trả lời
- Đánh cắp dữ liệu như
+ GV quan sát, hướng dẫn HS
chứng từ, thẻ tín dụng, … để
Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo
trục lợi.
luận
- Mã hoá dữ liệu để tống
+ HS trả lời, nhận xét, bổ sung
tiền.
Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm
- Gây khó chịu khác như
vụ học tập
làm ẩn tệp, thư mục, …
+ GV nhận xét, đánh giá -> Chốt kiến thức lên
* Tóm lại: Virus máy tính là
bảng.
một trong những mối nguy
hại lớn nhất cho an tồn
thơng tin máy tính.
Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập
Yêu cầu của GV:
+ Hãy nêu các con đường lây lan của virus ?

c. Các con đường lây lan

của virus
- Qua việc sao chép tệp đã bị
nhiễm virus.

+ Hãy cho biết các cách lây nhiễm virus mà
- Qua các phần mềm bị bẻ
em thường gặp ?
khoá, phần mềm sao chép
Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập
lậu.
+ HS tiếp nhận, suy nghĩ trả lời
- Qua các thiết bị nhớ (USB
(Flash), thẻ nhớ điện thoại,
+ GV quan sát, hướng dẫn HS
…).
Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo
- Qua mạng nội bộ, Internet,
luận
15


+ HS trả lời, nhận xét, bổ sung

thư điện tử.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm - Qua những lỗi ở phần mềm
vụ học tập
+ GV nhận xét, đánh giá -> Chốt kiến thức lên
bảng.
Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

d. Cách phòng tránh virus

Yêu cầu của GV:

Cách phịng tránh virus máy
tính tốt nhất là cảnh giác và
+ Hãy nêu các con đường lây lan của virus ?
ngăn chặn trên chính những
+ Hãy cho biết các cách lây nhiễm virus mà con đường lây lan của chúng
em thường gặp ?
và cập nhật phần mềm diệt
virus và diệt virus thường
Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập
xuyên.
+ HS tiếp nhận, suy nghĩ trả lời
+ GV quan sát, hướng dẫn HS
Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo
luận
+ HS trả lời, nhận xét, bổ sung
Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm
vụ học tập
+ GV nhận xét, đánh giá -> Chốt kiến thức lên
bảng.
C. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP
a. Mục tiêu: Luyện tập củng cố nội dung bài học
b. Nội dung: Sử dụng kiến thức đã học để hỏi và trả lời.
c. Sản phẩm: trả lời được nội dung của bài
d. Tổ chức thực hiện:
- GV yêu cầu hs trả lời câu hỏi: Vì sao cần bảo vệ thơng tin máy tính ?

- HS tiếp nhận, trả lời câu hỏi, GV nhận xét, đánh giá và chuẩn kiến thức.
D. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG
a. Mục tiêu: Vận dụng làm bài tập
b. Nội dung: Sử dụng kiến thức đã học để hỏi và trả lời, trao đổi
c. Sản phẩm: Câu trả lời của HS.
d. Tổ chức thực hiện:
16


- GV yêu cầu HS trả lời nhanh câu hỏi trắc nghiệm:
Câu 1: Loại file nào có thể phát tán được virus.
A. .EXE

B. .COM

C. .DOC

D. tất cả các file trên

Câu 2: Yếu tố ảnh hưởng đến sự an tồn thơng tin máy tính là:
A. yếu tố cơng nghệ - vật lí

B. yếu tố bảo quản và sử dụng

C. virus máy tính.

D. tất cả các đáp án trên

Câu 3: Virus máy tính là:
A. Một chương trình hay đoạn chương trình

B. Có khả năng tự nhân bản hay sao chép chính nó
C. Từ đối tượng bị lây nhiễm này sang đối tượng khác mỗi khi đối tượng bị lây
nhiễm (vật mang virus) được kích hoạt
D. Cả A, B và C
Câu 4: Bảo vệ thơng tin máy tính là đảm bảo sao cho các tệp được lưu trong
máy tính?
A. Khơng bị hỏng và có thể chạy hoặc mở lại được để sử dụng
B. Khơng bị xố ngồi ý muốn
C. Khơng bị sao chép mà không được sự đồng ý của người sở hữu thơng tin
D. Cả A, B và C
Câu 5: Vì sao cần bảo vệ thơng tin máy tính?
A. Trong máy tính có những thơng tin rất quan trọng
B. Trong q trình sử dụng có thể có những rủi ro làm mất thơng tin trong máy
tính
C. Sự mất an tồn thơng tin ở quy mơ lớn hoặc ở tầm quốc gia có thể đưa đến
những hậu quả vô cùng to lớn
D. Cả A, B và C
Câu 6: Để phòng tránh virus, bảo vệ dữ liệu, nguyên tắc chung cơ bản nhất là:
A. Ln cảnh giác virus trên chính những đường lây lan của chúng
B. Luôn cảnh giác và ngăn chặn sao chép tệp
C. Ln cảnh giác và ngăn chặn virus trên chính những đường lây lan của chúng
D. Luôn ngăn chặn virus trên chính những đường lây lan của chúng
- HS trả lời, GV nhận xét, đánh giá và chuẩn kiến thức bài học.
17


18


Phần III. KẾT LUẬN

1. KẾT QỦA ĐẠT ĐƯỢC
Là một giáo viên giảng dạy môn Tin học lâu năm, đứng trước bối cảnh đổi
mới phương pháp giáo dục của Đảng và Nhà nước ta trong giai đoạn hiện nay, bản
thân tôi trăn trở, học hỏi, nghiên cứu các tài liệu, học tập các chuyên đề về đổi mới
phương pháp giáo dục theo hướng phát triển phẩm, năng lực để nâng cao về trình
độ chun mơn cũng như phẩm chất đạo đức đáp ứng với vai trò của một giáo viên
trong thời đại công nghiệp 4.0. Đề tài sáng kiến kinh nghiệm trên đây của tôi là
một phần sản phẩm nghiên cứu, học hỏi, đúc rút về phương pháp đổi mới giáo dục
trong trong thời gian qua.
Đề tài “Phương pháp dạy học môn Tin học theo định hướng phát triển
phẩm chất, năng lực học sinh THCS" đề xuất mới giải pháp cải tiến, đổi mới
phương pháp dạy học và xây dựng tiến trình dạy học theo hướng phát triển phẩm
chất, năng lực học sinh, có thể ứng dụng sáng tạo và có hiệu quả những thành tựu
khoa học - công nghệ mới vào dạy học môn Tin học. Đây là một giải hợp lý đổi
mới phương pháp dạy học dạy học môn Tin học THCS trong giai đoạn hiện nay.
Đề tài “Phương pháp dạy học môn Tin học theo định hướng phát triển
phẩm chất, năng lực học sinh THCS" là một giải pháp giúp giáo viên thực hiện
chuyển từ phương pháp dạy học theo lối "truyền thụ một chiều" sang dạy cách học,
cách vận dụng kiến thức, rèn luyện kỹ năng, hình thành năng lực và phẩm chất
của học sinh. Giải pháp này nâng cao hiệu quả hoạt động dạy học, tác động đến
hoạt động học của học sinh trong giờ học, đã phát huy tính tích cực, tự giác, chủ
động hình thành và phát triển năng lực tự học (sử dụng sách giáo khoa, nghe, ghi
chép, tìm kiếm thơng tin...) trên cơ sở đó trau dồi các phẩm chất linh hoạt, độc lập,
sáng tạo của tư duy.
Những giải pháp nêu trong đề tài đã được áp dụng vào dạy học môn Tin học
ở trường THCS nơi tôi đang công tác và mang lại những kết quả tương đối tốt,
khẳng định tính khả thi của đề tài trong thực hiện nhiệm vụ giáo dục của nhà
trường. Kết quả thu được khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm như sau:

19

- Kết quả khảo sát chất lượng học sinh lớp 9 đầu năm học 2020 - 2021:
Kết quả kiểm tra
TT

Lớp

Sĩ số

Giỏi
SL

%

Khá
SL

TB

%

SL

%

Yếu

Kém

SL

%

SL

%

1

9A

39

5

12.8 10

25.
6

12 30.1

10

25.6

2

5.0

2

9B

39

7

17.9

9

23.
1

15 38.5

7

17.9

1

2.6

Tổng cộng

78

12

15.4

19

24.
4

27 34.6

17

21.8

3

3.8

- Kết quả kiểm tra học kì I lớp 9 năm học 2020 - 2021, sau khi áp dụng sáng
kiến kinh nghiệm:
Kết quả kiểm tra HKI
TT

Lớp

Sĩ số

Giỏi

Khá

TB

SL

%

SL

%

SL

%

Yếu

Kém

SL

%

SL

%

1

7.4

39

8

20.5

11

28.
2

17 43.6

3

7.7

0

0

2

7.7

39

9

23.1

12

30.
8

16 41.0

2

5.1

0

0

17

21.8

23

29.
5

33 42.3

5

6.4

0

0

Tổng cộng 78

2. KIẾN NGHỊ
Để thực hiện hiệu quả việc đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát
triển phẩm chất, năng lực của học sinh:
* Đối với giáo viên:
- Giáo viên phải xác định được những vấn đề cần đổi mới: Phải xác định
mục tiêu, nội dung, phương tiện và hình thức tổ chức, đánh giá.
- Giáo viên cần lập kế hoạch và chuẩn bị môi trường lớp học: Lập kế hoạch
về thời gian và đảm bảo sự tham gia của cả lớp. Cung cấp các đầu vào hoặc mơ
hình để phổ biến kiến thức mới.
- Giáo viên phải giỏi kỹ năng truyền đạt kiến thức: Nắm rõ yêu cầu của giáo
dục, nắm rõ kiến thức và kỹ năng để truyền đạt nội dung cho học sinh.
- Giáo viên phải chủ động và có sáng kiến, giúp học sinh tự học, tự vận
dụng, hợp tác chia sẻ, giúp việc học tập hiệu quả hơn.
20


- Giáo viên phải có kiến thức đa dạng: Giáo viên cần có kiến thức chun
mơn và kiến thức sư phạm về các đề tài thực hiện giảng dạy.
* Đối với học sinh:
- Bồi dưỡng, rèn luyện các phẩm chất và năng lực như: yêu nước, nhân ái,
chăm chỉ, trung thực, trách nhiệm, tự chủ và tự học, giao tiếp và hợp tác, giải quyết

vấn đề và sáng tạo.
* Đối với nhà trường, cán bộ quản lí và các tổ chức chuyên môn:
- Chuẩn bị phương tiện, thiết bị hỗ trợ giáo viên trong việc đổi mới.
- Hướng dẫn giáo viên trong việc đổi mới giáo dục.
- Lấy ý kiến về chất lượng giảng dạy từ giáo viên và học sinh.
- Khen thưởng giáo viên có thành tích tốt trong thực hiện phương pháp dạy
học đổi mới.
- Khai thác và sử dụng CNTT vào hoạt động dạy học.
- Tổ chức bồi dưỡng trình độ giáo viên theo chuyên đề một cách hiệu quả
- Tổ chức tốt giờ thao giảng, dự giờ.
- Đổi mới sinh hoạt chuyên môn: Được thực hiện bởi tổ chuyên môn và chú
trọng vào việc lập kế hoạch, nghiên cứu, tập trung… để mang lại hiệu quả.
- Đổi mới đánh giá: Đổi mới đánh giá giúp phát triển năng lực học tập,
khuyến khích tư duy sáng tạo và giảm áp lực về thành tích cho học sinh.
* Đối với ngành Giáo dục:
- Thực hiện đánh giá giáo viên theo Thông tư 20/2018/TT-BGDĐT ngày
22/8/2018 của Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành quy định chuẩn nghề nghiệp giáo
viên cơ sở giáo dục phổ thông. Đây là cơ sở vững chắc để soi vào đó, đưa ra được
sự đánh giá tương đối khách quan và chính xác đối với năng lực của giáo viên, tạo
ra động lực để giáo viên cống hiến sức lực, tâm trí hồn thành tốt nhiệm vụ được
giao. Ngoài ra cần xây dựng khung năng lực nhà giáo tương lai theo chuẩn nghề
nghiệp trong giai đoạn tới để làm thước đo cho các nhà giáo nỗ lực vươn lên.
3. KẾT LUẬN CHUNG
Trên đây chỉ là một số đóng góp của tơi được đúc kết qua những năm giảng
dạy Tin học. Đề tài đã áp dụng có hiệu quả đáng kể, góp phần vào đổi mới phương
pháp dạy học Tin học ở trường THCS, được các đồng nghiệp và các nhà trường
đánh giá cao và tiếp tục triển khai ở những năm tiếp theo.
Bản thân mong muốn có sự chia sẻ, góp ý chân thành từ đồng nghiệp để đề
tài được hoàn thiện hơn và ứng dụng có hiệu quả hơn trong thực tiễn.
21

Tôi xin chân thành cảm ơn!
Yên thành, ngày 28 tháng 04 năm 2021.

TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Sách giáo khoa Tin học dành cho trung học cơ cở quyển 4 (Nhà xuất bản
giáo dục)
2. Sách bài tập Tin học dành cho trung học cơ sở quyển 4 (Nhà xuất bản giáo
dục)
3. Các chuyên đề học trực tuyến bồi dưỡng thường xuyên GVPT 2018
4. Một số nghị quyết về đổi mới phương pháp giáo dục của Trung ương

22