Phát hiện một loại đột biến gen ty thể ở người việt nam bằng kỹ thuật PCR RFLP

Phát hin mt loi t bin gen ty th  i Vit
Nam bng k thut PCR-RFLP

Phm Minh Hu

i hc Khoa hc T nhiên, Khoa Sinh hc
LuChuyên ngành: Sinh hc thc nghim; Mã s: 60 42 30
ng dn: PGS.TS Phan Tu
o v: 2011

Abstract: Tp trung nghiên cu v t bin mn 9 bp CCCCCTCTA trong
vùng không mã hóa (vùng V) nm gia gene mã cho cytochrome c oxidase
subunit II (COII) và gen mã hóa cho phân t RNA vn chuyn Lysine
(tRNALys). Ngoài ra, tìm hiu v t bi     c
chng minh là chim khong 80% s ca mang hi chng là MELAS
 





 9 








 bin này.

Keywords: Sinh hc thc nghim; t bin gen; i Vit Nam; K thut
PCR-RFLP; Gen ty th
Content
Ty th là m ca t bào nhân thc có vai trò ti dng ATP
cho các hong sng ca t bào.
Ty th i DNA dng mch vòng, kích tc 16,5 kb, 

37 gen mã hóa cho
13 protein, 22 RNA vn chuyn và 2 RNA ribosome ca ty th. Các gen trong ty th di truyn
t m sang con.



v











.

























. 
 (reactive oxygen species)  gây nên









.
T l t bin cao, có kiu tha k khác nhau và s bn sao ln trên mi t bào là nhc
a DNA ty th (mtDNA). Nghiên ct bin trong mtDNA là mt trong
nhng cách cho phép chúng ta hic quá trình tii, c th là v ngun gc,
quan h h hàng, kh i vi h khác, s i nhng vùng mi ca
th gii.
Mt lot các loi hi chng và bnh t ng cht
a t t bin trong h gen
ty tht bin trong h gen ty th, cho dù là mt bin hay
ng xy ra  các loi mô bào cn nn, tuyn ni tit và
u ng ln chi v.
t biu tiên gây bnh trên h gen ty th c bi
t bin gây bnh trên h gen ty th c phát hit bin trong mtDNA
n kh ng hp ATP ca t bào và t ng n ht c
các h th. Tuy nhiên, các t  ng nhiu nht là nhng
b phn có mc tiêu th ng cao nh bt bin mtDNA
xut hin là nguyên nhân ch yu gây mt chn kinh.
Không phi tt c các phn ca genome ty th phát trin  cùng mt m t bin, phn
ng xuyên nht ca mtDNA là phn không mã hóa, phn nu
khin gi là D-loop (cha hai vùng siêu bin HVR1 và HVR2 chim khong 7% genome ty
th). Mt trong nhng phc coi là ch th sinh h cho ngun
gc các t i là phn trình t lp li 9 bp nm trong vùng V gia gen mã hóa cho
cytochrome c oxidase (COII) và tARN
Lys
ng t
bin mn  các bnh nhân b hi chng bnh ty th.
 Vit Nam, nhng nghiên cu v genome ty th c quan tâm nhiu. Vic nghiên cu
t bin trong h gen ty th n, góp phn làm sáng t nguyên nhân ca nhiu bnh
di truyn và chuyi quan h tin hóa, di truyn trong qun th.
 c hi tài: “Phát hiện một loại đột biến gen ty thể ở người

Việt Nam bằng kỹ thuật PCR-RFLP”, p trung nghiên cu v t bin
m n 9 bp CCCCCTCTA trong vùng không mã hóa (vùng V) nm gia gene mã cho
cytochrome c oxidase subunit II (COII) và gen mã hóa cho phân t RNA vn chuyn Lysine
(tRNA
Lys
). Ngoài ra, cng thi nghiên ct bim A3243G và A8344G
c chng minh là chim khong 80% s ca mang hi ch  ng là MELAS và
  





n 9 





 các 


 ph bin này .
Đối tượng nghiên cứu: 



-20
o


Hóa chất: gm các cp m  sàng lc các lo t bi m trên mtDNA và cp mi
pUC19Fw và pUC19Rv (b  c mua t hãng Invitrogen và Fermentas, thang chun
c mua t hãng Fermentas; b kit tách chic mua t
hãng Qiagen, kit pGEM- c mua t hãng Invitrogen; Taq DNA polymerase ca Hãng
Enzynomics và Protein cung cp, hóa cht cho gii trình t ca hãng Beckman Coulter. Các
hóa cht còn l tinh sch cho nghiên cu sinh hc phân t.
Hai loi cp m kim tra s có mt ca 2 lot bim A3243G và A8344G trên
mtDNA gây nên các hi chng là MELAS và MERRF (bp mi
c s d sàng lng thi hai lot bin là A8344G và
t bin mn 9 bp CCCCCTCTA.
Bảng 1: Trình tự các cặp mồi dùng trong PCR
STT
Tên mồi
Trình tự mồi

1
Mt Fw
-CAAGAGAAATAAGGCTTACTTC- 
Mt Rv
-GGAGTAGGAGGTTAGCCATGGG-

2
MRAGFw
-GGTATACTACGGTCAATGCTC- 
MRAGRv
-TTTCACTGTAAAGAGGTGTGGG-

Các cp mc thit k  bt cc hiu vn DNA cng
mi cha nucleotide không ghép c to thêm hoc gim bt v trí ct ca các
enzyme gii hn, t n di khác nhau  mu bnh nhân b t bin và

t bin.
Thit b máy móc chính gng, máy PCR (Eppendorf), máy soi
và ch  hp th quang hc trình t CEQ
8000 ( Beckman Coulter) và nhiu thit b cn thit khác.
Phương pháp nghiên cứu
1. 
2. Tách plas
3. 
4. 
5. 
6. 
7.               -
RFLP)
8. -T
9. 
10. 
Kết quả nghiên cứu
1. Thu thập mẫu máu bệnh nhân và tách chiết DNA tổng số
Một số đặc điểm của mẫu phân tích

--



  

Tách chiết DNA của các mẫu
DNA tng s t 200 µl mu máu ca bc tách theo kit ca Qiagen, ch phm
DNA tng s n di trên gel agarose 1%. Kt qu n di cho thu có
mv ng n thp, chng t DNA tng s u nguyên vn

 hp th ánh sáng t ngoi ca ch phm DNA tng s
t 72 mu b  tinh sng DNA. Kt qu
c cho thy các mu có t s A
260
/A
280
nm trong khong t
ch phm ít lc các sn phm DNA tng s t
yêu c tic thí nghim tip theo.
2. Phát hiện đột biến A8344G và đột biến mất đoạn 9 bp bằng PCR-RFLP
t bin hi chng MERRF nm gn lp 9 bp
CCCCCTCTA, nên chúng tôi nghiên cu s có mt ct bin này cùng nhau.
Nhân bản đoạn gen từ 8155-8366 bằng PCR
 thut PCR vi mi xuôi (8155-8175) bt cp hoàn toàn vi si khuôn và mi
c (8366-8345) cha mm không bt cp vi si khuôn có trình t  nhân bn
n gen 212 bp (8155-8366) trong h gen ty th.
Tên mồi
Trình tự
MRAG Fw
-8175)
MRAG Rv
G-8345)
n DNA mà chúng tôi nhân bn là trình t ng có th t bin mn 9 bp
nm  mt trong hai trình t lp li CCCCCTCTA t v trí 8272-  t bi m
A8344G.
t bin mt bin A8344G s có chiu dài 212 bp
t bin A8344G thì chm ct ca BanII (GAGCCC và GGGCCC).
c nhân bn bc ct bng enzyme BanII s tn vi
c là 99 bp, 41 bp và 72 bp. Nt bin A8344G, vi cách thit k mi va nêu
n DNA nhân bn s có thêm mm ct  n 72 bp (GAGCCC)n

phm ct bng BanII s gn vc là 99 bp, 41 bp, 52 bp và 20 bp. t
bin mn gen nhân bn ch còn 203 bp và nc ct bng BanII s cho
c là 99 bp, 32 bp, 52 bp và 20 bp. c nhìn thy trên gel
c qúa nh nên có th chy ra khi gel.
Kt qu n di agarose 2% sn phm PCR cho thy s xut hin ci kích
i (203-212 bp)  các mu có DNA tách t bmu
kim tra âm (không cha DNA) không n nào. y, cp mi chúng
tôi thit k c hiu cao cho vic nhân bn DNA c 212 bp
Sau khi kim tra sn phn hành ct trc tip các
sn phm PCR bng enzyme gii hn Bann di sn phm trên gel polyacrylamide
15%. Kt qu cho thy sn phm PCR ca tt c 72 mu bnh nhân chúng tôi nghiên cu
c enzyme BanII ct t y n DNA mà chúng tôi nhân bn
ch có 2 v trí nhn bit cho enzyme BanII, chng t tt c các mu kit
bim A8344G.
Mc dù tt c các mu b c khác nhau gia
hai nhóm: nhóm th nht sn phm PCR b ct t là
99 bp, 41 bp, 72 bp; nhóm th t hic
ngChúng tôi nghi ng các mu  nhóm th hai này xy ra hing mt
mn nucleotide và s mn này nm  (t v 
ch t.
Tt c các mu nghi ng        t bin m n này  dng
homoplasmy  tt c ng ht bin mn có mt  tt c các bn
copy ca DNA ty th.
 khnh tính cht di truyn theo dòng m ca các gen trên h gen ty th
kim tra ph -RFLP cu I, II, III và IV) có bnh nhân nghi ng
mn. Kt qu n di cho thy sn phm PCR vi mu DNA khuôn ca b bnh nhân ca
c t bng Bani kích c 99 bp, 72 bp và 41 bp gi
mn phm PCR vi DNA khuôn ca m bnh nhân  c 4 gia
c ct bng Banc 99 bp, 72 bp và 32 bp gi
mu bnh nhân nghi ng t bin mn. Kt qu này chng t b bnh nhân ca c 

t bin mn, còn bnh nhân và m bnh nhân ct
bin mn.
 có thêm bng chng v di truyn t m sang con ct bin m
tin hành kim tra ph n gen 212 bp cnh nhân khác 
V và VI), mt qu n di sn phm PCR trên gel polyacrylamide 15%
cho thn  mu các con và m bu ch
nhân bn  mu b bnh nhân. Kt qu này mt ln na b sung tính cht di truyn theo dòng m
ct bin mn 9 bp.
 kh nh chc chn nhng kt lu    -    
chúng tôi tic nhân bn bng PCR vào vector pGEM-T và
gii trình t c 212 bp i vi 
Sn phc gn vi vector pGEM-c bin np vào t bào kh bin E. coli
 ch LB có 50-t X-gal và
cht cm    37
o
C, các khun lc xanh và khun lc
trng xut hin. Các khun lc màu trng theo lý thuyt là cha vector tái t hp.

h
   
pGEM-
-T. 
t             
, 
    .             
pUC19Fw và          


.
T các khun lc, mt s khun lc trc chn ngu nhiên  nuôi trong

ng LB lng, chun b c tinh sch plasmid


hàng gen). Kt qu so sánh trình t n gen cho thn gen t vector tái t hp pGEM-T
ca b bnh nhân  ng 99,53% so vi 
trên GenBank . (C) nucleotide (A)

 
                   
CCCCCTCTACCCCCTCTA.
Tuy nhiên, trình t n gen ca bi m ch  ng 95,3% so vi
            trên GenBank, do m 


-83
-

-
chú

Lys

  
. 

RRF là

                
COII/tRNA
Lys


 





3. Phân tích đột biến A3243A
Nhân đoạn gen mang đột biến A3243G
Nhm tìm hiu s liên quan gi t bin m n 9 bp vt bin A3243G ca hi chng
n hành sàng lc s có mt ct bin này  72 bnh nhân mà chúng tôi
chn t bin mt bin A8344G nêu trên.
t bin thay th A thành G  v trí 3243 làm xut hin trình t nhn bit ca enzyme HaeIII
          -  c nêu trong
nghiên cu ca Trnh Lê Pp th.
Cp mc hiu trên (MtFw và MtRv  bng 1) cha hai v trí nhn bit ca enzyme HaeIII
và  mc thay bng 3149T còn  mc thay bng 3318A
(so vi trình t gc). Vi cách thit k p mloi b hai trình t nhn bit ca
HeaIII trong sn phm PCR. Vì vy, ch nhn DNA cht bin mi có v trí nhn
bit ca enzyme HaeIII và b cn mn DNA không cht bin thì
không có v trí nhn bit ca enzyme HaeIII nên không b ct và gi c ban
u. Theo tính toán lý thuyt, PCR vi cp mi thit k chúng tôi nhân bn DNA t
v n v c 198 bp.
Chúng tôi s dng ch phm DNA tng s tách t mu máu ca các bnh nhân cho PCR. Kt
qu n di sn phm PCR trên gel agarose 2% cho thy sn phm PCR t các mu DNA tng
s tách t máu ca các bu cho m
toán lý thuyn phm PCR ca mu không c
DNA nào c.
Phát hiện đột biến A3243G bằng PCR-RFLP
Sau khi kim tra sn phn hành ct trc tip các

sn phm PCR bng enzyme gii hn HaeIII, sn phm ca phn ng ct gii hn
di trên gel polyacrylamide 15%. Theo lý thuyt, enzyme HaeIII cc 198
bp cht bin mn DNA
không cht bin không b enzyme HaeIII ct và gi u 198 bp.
Da vào ph c chúng ta có th kt lut bin hay
không.
i ch  c ct t DNA khuôn bnh nhân b t bi  nh trong
nghiên cu Trp th sau khi ct bng Haeg DNA là 198
    t bi   c nhóm nghiên cu gii trình t và kh nh
t bin A3243G bng PCR-RFLP là hoàn toàn chính xác
   y, di cht, t 72 mu bu tra,
chúng tôi phát hin ra mng hp mt bnh nhân b t bin A3243G và bnh nhân này
nm trong s 23 bt bin mu tra 
t bin A thay th G  v trí 3243 nm trên gen mã hóa cho tRNA
Leu(UUR)
thuc hi
chng não gi tai bin mch (MELAS). Bnh nhân này là mt tr
nam 11 tui (Nguyi Hu-nh), có biu hin ri lon chuyn hóa ty th c
ng acid lactic máu rt cao 9,2 mmol/L so vi nng là 1,0 -
1,78 mmol/L. Du hiu v thi chng MELAS: bnh nhân có
biu hin b ng kinh co git nng, run tay phi, co git chân phi, hay b co git dn lit
ni và hi phc cht v m n mt ý thc. Phát trin tinh thn
vng chm, tay chân nhi cao và rt gy (tr là 18 kg, so vi bình
ng là khong 25 kg). Kt qu chp cng t cho thy bnh nhân b viêm não, hình
nh tm hai bên. Nhng t
ph bin trong hi chng Melas vt bin A3243G, nhiu nghiên cng s mt
ch góp phn cho nhng phá hy thn kinh trong hi chng Melas. Kim tra sau
c thy kh ng Ca
2+
là 0,95 mmol/L gim so vi mc

ng là 1,1-1,3 mmol/L, có th do nhiu ty th b hng làm gim kh  và
 ng ion Ca
2+
trong máu bnh nhân. Bnh nhân này có th trng gy yu, mt mi, rt
bing b t qu kip, tiêu hóa,
-p, th lc không phát hic bit. Các ch u trong mc
ng. Kt qu phát hin các virus EV, EBV, CMV, HSV1 cho kt qu âm tính.
m tra s có mt ct binh
nhân Nguyt qu n di sn phm PCR-RFLP cho thy sn phm PCR vi mu
DNA khuôn ca b bnh nhân sau khi ct bng HaeIII ch cho mt kích
c 198bp gin phc khi ct bng HaeIII. n phm PCR
vi mu DNA khuôn ca bnh nhân, m và anh trai bnh nhân thì sau khi ct bng Haeu
i cha vào thang chu
t là 87 bp, 111 bp và 198 bp. Kt qu này chng t b bnh
t bin A3243G, còn m bnh nhân, anh trai bnh nhân và bu mang
t biu này mt ln nnh m ca bt bin
A3243G cho con.
S tn ti cu 198 bp  các sn phm ct ca mu bnh
nhân, anh và m bc lý gii bng hi t bin
A3243G chng thi bt bin và bt bin nên sn phm
PCR có cha c t bit bin
phm PCR-RFLP ca mu m, anh trai bnh nhân và bnh nhân v
Thêm na, d sáng c sn phm ct ca bnh nhân, anh và m bnh
nhân nh rng: t l sn phm PCR b ct bi enzyme HaeIII  m bnh
nhân thi con rt nhiy t l ty th t bin
A3243G/ty th t bin  m bnh nhân thi con. Nhnh này
phn nào gic bnh nhân có biu hin ca hi chng MELAS rõ rt, còn m bnh
nhân thì không có các biu hin bnh.
    
CCCCCTCTA   



-
20,3 mmol/L.
Axit lactic là mt hp cht h     c sn sinh t   ng phân
(glycolysis). Hu h ch duy trì hong nh vào quá trình
cung cng hiu khí. Tuy nhiên khi ty th b hng thì t bào s dng toàn phn hay
mt phng t ngun oxy hóa glucose ym khí và sn sinh axit lactic khuch tán vào
máu.
t bin mn 9 bp không thuc vùng gen mã hóa cho mt RNA hay protein nào, nên
không phi là nguyên nhân trc tip gây nên các ri lon ch. Các ri lo
u hin bng v thn kinh và vng (không nêu  
ca các bu tra rt có th n s có mt ct bin khác trong h
gen ty th c phát hin thy trong nghiên cu ca chúng tôi. T l t bin mn 9
bng trong nghiên cu ca chúng tôi có th nói lên rng, có s
liên quan nhnh gia mn 9 bp vi kh  t bin khác trong h gen ty th.

References
Tài liệu Tiếng Việt
1. 



-Những vấn đề nghiên cứu cơ
bản trong khoa học sự sống, Báo cáo khoa học Hội nghị khoa học toàn quốc lần thứ hai,
Nghiên cứu cơ bản trong sinh học, nông nghiệp, y học-
-829.
2. L               
 , Những vấn đề nghiên cứu cơ bản
trong khoa học sự sống, Báo cáo khoa học Hội nghị khoa học toàn quốc lần thứ hai,

Nghiên cứu cơ bản trong sinh học, nông nghiệp, y học-26/7/2003
-919.
3.          , 


        -   Tạp chí Di
truyền học và ứng dụng-9.
4.   ,            
(2006), 
, Báo cáo kết quả nghiên cứu đề mục, -04-25, 
, Hà Ni, tr.10-20.
5. PCR và Real-time PCR, các vấn đề cơ bản và các áp dụng thường
gặp, Chí Minh.
Tài liệu Tiếng Anh
6. Anderson S., Bankier A. T., Barrel B. G., de Bruijn M. H. L., Coulson A. R., Drouin J.,
Eperson I. C., Nierlich D. P., Roe B. A., Sanger F., Schreier P. H., Smith A. J. H., Staden
R., Young I. G. 
Nature, 290, pp. 
7. Andreu A. L., Bruno C., Dunne T. C., Tanjik K., Shanske S., Sue C. M., Krishna S.,
Hadjigeorgiou G. M., Shtilbans A., Bonilla E., DiMauro S. 
(G15059A) in the cytochrome b gên in a patient with exercise intolerance and
Ann. Neurol., 45, pp. 127-130.
8. Ballinger S.W., Schurr T.G., Torroni A., Gan Y. Y., Hodge J. A., Hassan K., Chen K. H. and

Genetics, 130, pp. 139-152.
9. Barrietos A., Casademont J., Solans A., Moral P., Cardellach F., Urbano-Márquez A., Estivill X.
     -bp deletion in region V of mitochondrial DNA: evidence of
Hum Genet, 96, pp. 225-228.
10. Bouzisi M. F., Schager H., Collombet J. M., Carrier H., Flocard F., Quard S., Mousson B.,
Godinot C. -cytochrome c reductase subunits in

       
Neuromuscul. Disord., 3, pp. 599-604.
11. Clayton D. A., Vinograd J.       
Nature, 216, pp. 
12. De Coo I. F., Renier W. O., Ruitenbeek W., TerLaak H. J., Bakker M., Schagger H., Van
Oost B. A., Smeets H. J. -base pair deletion in the mitochondrial cytochrome b
gene associated with parkinAnn. Neurol., 45, pp. 130-
133.
13. DiMauro S., Hirano M., Kaufmann P., Tanji K., Sanno M., Shugu D. C., Bonillia E.,
DeVivo D. C. es and genetics of myoclonic epilepsy with ragged
Adv. Neurol., 89, pp. 217-229.
14. Du W. D., Li W., Chen G., Cao H. M., Tanga H., Tanga X., Jin Q., Sund Z., Zhao H.,
Zhoua W., Hea S., Lva Y., Zhao J., Zhanga X.     
substitution mutations in human mitochondrial DNA of MERRF and MELAS by biochip
Biosen. Bioelectron., 24, pp. 23712376.
15. Handoko H. Y., Lum J. K., Rismalia G., Kartapradja H., Sofro A. S. M. and Marzuki S. (
2001), Length Variations in the COIItRNALys Intergenic Region of Mitochondrial DNA in
Hum. Biol., 73, pp. 205223.
16. Hertzberg M., Mickleson K. N. P., Serjeantson S. W., Prior J. F., and Trent R. J. (1989),
 -specific 9-bp Deletion of Mitochondrial DNA Is Frequently Found in
Am. J. Hum. Genet., 44, pp. 504-510.
17. Ida H., Rennert O. M., Iwasawa K., Kobayashi M., Eto Y. 
Hum. Genet.,
105, pp. 120126.
18. Ivanova R., Astrinidis A., Lepage V., Djoulah S., Wijnen E., Vu-Trieu A., Hors J. and
Charron D. (1999),      
Eur. J. Immunogenet., 26, pp. 417422.
19. Keightley J. A., Anitori R., Burton M. D., Quan F., Buist N. R., Kennaway N. G. (2000),
         -
, Am. J. Hum. Genet., 67, pp. 1400-1410.

20. Kolesnikova O. A., Entelis N. S., Mireau H., Fox T. D., Martin R. P., Tarassov I. A.
(2000),           
Science, 289, pp. 1931  1933.
21. Legros F., Chatzoglou E., Frachon P., Ogier De Baulny H., Laforet P., Jardel C., Godinot
C., Lombes A.       in the human
 Eur. J. Hum. Genet., 9, pp. 510-518.
22. Liu C. S., Cheng W. L., Chen Y. Y., Ma Y. S., Pang C. Y., and Wei Y. H. 
Prevalence of the COII/tRNA
Lys
Intergenic 9-bp deletion in Mitochondrial DNA of
Ann. NY. Acad. Sci., 1042, pp.
82-87.
23. Masoro E. J. and Austad S. N. (2006), Handbook of The Biology of Aging, 6
th
Edition,
Academic Press, USA.
24. Miller F. J., Losenfeldt F. L., Zhang C., Linnane A. W. and Nagley P. (2
determination of mitochondrial DNA copy number in human skeletal and cardiac muscle
by a PCR- Nucleic. Acids. Re., 31, e61.
25. Montero M., Alonso M., Albillos A., Cuchillo-Ibanez I., Olivares R., Villalobos C. (2002),
-triphosphate receptor stimulation on mitochondrial (Ca
2+
) and secretion
Biochem. J., 365, pp. 451-459.
26. Musumeci O., Andreu A. L., Shanske S., Bresolin N., Comi G. P., Rothstein R., Schon E.
A., and DiMauro S. ( 2000), 
Mutation  Am. J. Hum. Genet., 66, pp. 1900
1904.
27. Nelson D. L., Cox M. M. (2009), Lehninger Principles of biochemistry, Worth publishers,
Inc.

28. Nogueira C., Nunes J., Evangelista T., Fattori F., Tesa A., Pereira C., Santorelli F. M., Vilarinho
-tRNA
Glu
mutation (14728T>C) presenting a late-onset mitochondrial
 Mitochondrion, 7, pp. 396-398.
29. Oota H., Kitano T., Jin F., Yuasa I., Wang L., Ueda S., Saitou N., Stoking M. (2002),
Extreme mtDNA homoleneity in continental Asia populations, Am. J. Phys. Anthropol.,
118, pp. 146-153.
30. Polyak K., Li Y., Zhu H., Lengauer C., Willson J. K., Markowitz S. D., Trush M. A., Kinzer
            
Nat. Genet., 20, pp. 291-293.
31. Redd A. J., Takezaki N., Sherry S. T., McGarvey S. T., Sofro A. 
Evolutionary history of the COII/tRNALys intergenic 9 base pair deletion in human
 Mol. Biol. Evol., 12, pp. 604615.
32. Sambrook J., Russell D. W. (2001), Molecular Cloning: A laboratory manual, 3
rd
edition.
Cold Spring Harbor Laboratory, New York.
33. Schon E. A., Rizzuto R., Moraes C. T., Nakase H., Zeviani M., DiMauro S. 
direct repeat is a hostpot for large-Science,
244, pp. 346-349.
34. Schuelke M., Krude H., Finckh B., Mayatepek E., Janssen A., Schmelz M., Trefz, Trijbels
F., Smeitink J.  -optic dysplasia associated with a new mitochondrial
 Ann. Neurol., 51, pp. 388-392.
35. Singh R., Ellard S., Hattersley A., and Haries L. W. -time
polymerase chain reation method for detection and quantification of A3243G
J. Mol. Diagn., 8, pp. 225-230.
36.            lavic origin carrying
mitochondrial DNA with a 9-bp deletion in region V and a long C-stretch in D-
Elsevier Science, pp. 479483.

37. Strand H., Ingebretsen O. C., Nilssen Ø. -time detection and quantification of
mitochondrial mutations with oligonucleotide primers containing locked nucleic acid
Clin. Chim. Acta., 390, pp. 126-133.
38. Tanahashi C., Nakayama A., Yoshida M., Ito M., Mori N., Hashizume Y. MELAS
with the mitochondrial DNA 3243 point mutation: a neuropathological study, Acta.
Neuropathol., 99, pp. 31-38
39. Thomas M. G., Cook C. E., Miller K., Waring M. J. and Hagelberg E. 
instability in the COII±tRNALys intergenic region of the human mitochondrial genome:
multiple origins of the 9-bp deletion and heteropPhil. Trans.
R. Soc. Lond., 353, pp. 955-965.
40. Watkings W. S., Bamshad M., Dixon M. E., Rao B. B., Naidu J. M., Reddy P. G., Prasad B. V.
R., Das P. K., Reddy P. C., Gai P. B., Bhanu A., Kusuma Y. S., Lum J. K., Fishcher P., and
-bp Deletion in Populations of South
Am. J. Phys. Anthropol., 109, pp. 147158.
41. Wibrand F., Ravn K., Schwartz M., Rosenberg T., Horn N., Vissing J. (2001),
    a missense mutation in the mitochondrial
 Ann. Neurol., 50, pp. 540-543.
42. Wrischnik L. A., Higuichi R. G., Stoneking M., Erlich H. A., Arnheim N. and Wilson A. C.
 enzymatically
Nucleic. Acids. Res., 15, pp. 529-542.
43. Zhuo G., Feng G., Leng J., Yu L., Jiang Y.   -bp deletion homoplasmy in
women with polycystic ovary syndrome revealed by mitochondrial genome  mutation
Biochem. Genet., 48, pp. 157-163.

Tài liệu từ trang web
44.
45.

46. />dc0298525651300613209?OpenDocument
47.

Mitochondrial DNA and human history
48.
