Các điều kiện kinh tế xã hội cho sự hình thành và phát triển kinh tế tri thức ở việt nam

1

u kin kinh t - xã hi cho s hình thành
và phát trin kinh t tri thc  Vit Nam
NXB H. : T, 2012 97 tr. +

ng Th Trang



o, bng ging viên lý lun chính tr
LuKinh t chính tr; Mã s: 60 31 01
ng dn: PGS.TS.Phí Mnh Hng
o v: 2012

Abstract: u kin kinh t - xã hi cn thit cho s i và phát trin ca
kinh t tri thc. Thc trng v u ki hình thành và phát trin kinh t tri thc 
Vit Nam. Mt s gii pháp nhy nhanh s hình thành và phát trin kinh t tri thc 
Vim v vic chun b u kiy s phát trin kinh t tri thc
 Vit Nam; các gii phán.

Keywords: Kinh t chính tr; Kinh t tri thc; Vit Nam

Content
1. Tính cấp thiết của đề tài
Kinh t tri thc là m toàn cu  din ra rt mnh, lan to nhanh và làm
bii sâu sc các quá trình sn xut, cách thc kinh doanh và mc ci sng xã hi
i.  là cách mng trong k thut, trong kinh t mà còn là cách mng trong
các khái ni      ng, cách làm vic, trong các quan h xã hMt
c sn xut ca ci mi - khi phát t c phát trin, khác hn vi 
thn xut hin. i quá trình bii lc ng sn xut, t kinh t công nghip

chuyn lên nn kinh t tri thc, là quá trình toàn cu hóa; và trên thc t n kinh
t tri thc toàn c phát trin tt yu khách quan, lôi cun tt c các quc gia, không
loi tr ai, cho dù là  nhng m u.


 n nhi và thách thc hoàn toàn
mi nm ly thn kinh t tri th rút ngn khong cách so vi các
c phát trin. Nhi t vào kinh t tri thc công
nghip hoá da vào tri th dng tri thc cho phát tri
Trong bi cnh chuyn tic bit y ca lch s thì 











kinh t
tri thi 

thc hin  ngay chính Vi
phát trin kinh t tri thc li cn phi có nhu kin nhnh ca nó. Câu ht ra là liu
Vit Nam có th và có kh p cn nn kinh t tri thc hay không khi 





bi cnh xum thp, mc nông nghi lên ch i, b
2

n phát trin ch . Lúc này  tri thc gii
quyt bng nhn thng,  tin hành công nghip hoá
xong ri mi phát trin kinh t tri thc phát trin. Bi l, chúng ta không th ch i
u kin cho s hình thành kinh t tri thc  c ta t nó chín muc. Do vy, con
ng duy nht, nút g duy nht ca chúng ta hin nay là v  u tin hành công
nghip hoá, hii hoá c, va phi chun b và xây dng nhu kin kinh t - xã hi
cho s hình thành và phát trin kinh t tri thc. Vy nhu ki

























.  vic tìm hiu, nhn din, phân tích v
giá nhu kin v kinh t - xã h hình thành và phát trin kinh t tri thc, nhng mt
c  Vit Nam nhm tìm ra nhng gii pháp chic bc
tin nhanh và vng chc tr thành v thc tin cc kì quan trng.
2. Tình hình nghiên cứu
Mc dù nhng v s xut hin mt n m hu công nghi 
 cp t nh0, 80 ca th k XX trong mt s công trình cc
n hình là b  a Alvin Toffler), song phn nhng
0 ca th k XX, v kinh t tri thc mi thc s thu hút s quc bit ca gii khoa
hc và các nhà honh chính sách  nhiu quc bit là  n. Nhiu
hc gi ni ting và các t chc quc t  nhng công trình nghiên cu v kinh t tri thc,
t s tài lic biên tp và dch ra ting Vi: Cu tri thc- Xu th mi
ca xã hi th k    qu m 2000 do Ngô Quý Tùng biên son; Lester
Thurow (2000): "Sáng to ca ci; Damel Cohen và Michèle Debonneuil (2001): "Nn kinh t m
 Vit- Pháp, NXB Chính tr quc gia, Hà Ni.
 c ta v kinh t tri thc nhii quan tâm. 




, 






 , 
. : Ban Khoa Giáo TW, B KH, CN &MT, B ngoi
ng ch 



 Kinh tế tri thức và những vấn đề đặt ra đối với Việt Nam, .
 
 . ng M Kinh tế tri thức, những
khái niệm và vấn đề cơ bản”, ; PhNhững vấn đề cơ
bản về kinh tế tri thức”, Báo cáo kt qu nghiên c tài khoa hc, Hà Ni, 2002; 
Ngc Trnh ch biên cun “Bước chuyển sang nền kinh tế tri thức ở một số nước trên thế giới
hiện nay”, Nxb Giáo dc, 2002 

































 ; n K Tun ch biên cuPhát
triển kinh tê tri thức, đẩy nhanh quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá ở Việt Nam 
Chính tr Quôc gia, Hà Ni, 2004. 



 ,  2006,
PGS.TS Phí Mnh Hng ch  Một số vấn đề cơ bản về kinh tế tri thức – Cơ hội và thách
3

thức đặt ra cho Việt Nam”. ng Hu ch biên cun“Phát triển kinh tế tri
thức gắn với quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá ở Việt Namc xã hi.
 xin trình bày tóm tt nn mt s công trình nghiên cu tiêu
biu ca các nhà khoa hc:

Cu tri thc- Xu th mi ca xã hi th k  quc gia, 
2000 





Ngô Quý Tùng biên son,  Nguyn Th
Ti biên dch. Tác gi  ngun gc, nm ca kinh t tri thc;
v xu th mi  tri thc hoá kinh t th gii; Công ngh t cao - yu t n hàu hình
thành kinh t tri thc và mi quan h gia kinh t tri thc vi các v tri ca th gii.
Tác gi  t cao ch yu ca nn kinh t tri th:
Công ngh thông tin, Công ngh sinh hc, Công ngh ngung mng tái
sinh, Công ngh vt liu m
Hi th tri thc và nhng v i vi Vi
TW, B KH, CN &MT, B ngong ch trì din ra m 2000. Hi thp trung nhn
mnh và làm rõ khái nim, bn chng phát trin ca kinh t tri thc; 
giá các yu t hình thành và phát trin kinh t tri thc  Vic công ngh, cht
ng ngun nhân lc, h thng giáo do, vai trò cc  
 ra nhng chic phát trin ti.
c xut bn cun c chuyn sang nn kinh t tri thc 
mt s c trên th gii hi c Trnh (ch biên)c s là mt
công trình nghiên cu công phu, vi s tham gia ca nhiu nhà nghiên cu trong  
u cách tip cn khác nhau v cách hiu v nn kinh t tri thc; nh
yu; nhu ki hình thành nn kinh t tri th c chuyn
sang kinh t tri thc  mt s ng gi m cho Vit Nam.
Tác gi ng Mng Lân vit cu tri thc, nhng khái nim và v 
Nxb Thanh niên. Tác gi i thiu các khái nin xut phát ca kinh t tri
thc; s xut hin ca kinh t tri th;  cp n v quan tri v
phát trin da trên tri thc.















, PGS.TS Phí Mnh H  tài
trt s v n v kinh t tri thc  i và thách tht ra cho Vit Nam,
2006. 

 ng t mt s v n kinh t tri thc bit
là lt thi kinh t mi; gii thiu và cp nht mt s kinh nghim quc t
v tip cn kinh t tri thc; làm rõ nhng v ng phát trin kinh t tri tht ra cho Vit
Nam; t  xut mt s gii pháp chic nhng và phát trin kinh t ca
Vit Nam.
c xã h

 n kinh t tri thc gn vi quá
trình công nghip hoá, hii hoá  Ving Hu ch 

 tham gia
4

ca nhiu nhà nghiên cc. Các tác gi  vai trò ca tri thi vi
s phát trin; s i ca nn kinh t tri thc; các ch s  phát trin ca nn kinh
t tri thc; thc trng nn kinh t tri thc V

t Nam nhìn t  phát trin da trên tri thc.
Trong góc nhìn này, các tác gi nêu lên v Vit Nam tt yu phi phát trin kinh t tri th
rút ngn quá trình công nghip hoá, hing xã hi ch 
t s gii pháp nhnh cho v trên.
Ngoài ra còn có rt nhiu bài vit ca các nhà khoa hên các tp chí. 



: bài
vit ca TS Tr tri thc và v la chn mô hình phát trin  Vi
p chí Cng sn, s 22 tháng 11/2000. Tác gi nh rng s xut hin ca kinh t
tri tht khi s ca C.Mác v s tin hoá lch s  ba hình thái ca
 t s gi ý v la chn mô hình phát trin ca Vii tác
ng cng chuyn sang nn kinh t tri thc
y, các công trình nghiên c cp  nhng m khác nhau v nn kinh t tri
thc. Tt c c tác gi k tha và s d là nhng ý kin gi m cho s
nghiên cu ca mình.
3. Mục đích, nhiệm vụ của đề tài
* Mục đích:
Nhn rõ nhu kin v kinh t - xã h hình thành và phát trin kinh t tri thc  Vit
Nam  xut mt s gii pháp y nhanh s chín mui u kin trên  Vit Nam.
* Nhiệm vụ:
- ng u kin kinh t - xã hi cn thi hình thành và phát
trin kinh t tri thc  Vit Nam.
-  xut mt s gin tu kin cho s hình thành và phát trin kinh t tri

thc  Vit Nam.
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
* Về đối tượng:
 tài ly u kin kinh t - xã h hình thành và phát trin nn kinh t tri thc 
Vit Nam ng nghiên cu.
* Về phạm vi nghiên cứu:
+ V hc thut: Tp trung nghiên c lý lun và thc tin v u kin hình
thành và phát trin kinh t tri thc. Trong các yu t  tp trung nghiên cu mt s vn
 v ngun nhân lc, giáo dng th chc khoa hc và h thi
mi qu h tng thông tin và truyn thông.
+ Phm vi lãnh tha bàn quc gia Vit Nam
+ V thi gian: Lup trung nghiên cu t  2001 n nay.
5. Phƣơng pháp nghiên cứu
Trong sut quá trình tri tài, tác gi chú trng s dtrng
5

hoá khoa hc, ng hp trên tinh thn bin chng, gn lí lun vi thc tin,
logic kt hp vi lch s khi nghiên cu. 









   p
các d liu, s liu.
Thu thp các d liu, s ling cho toàn b lu

Nhng 

 thu thp 





 có nh thc tin nht liên quan t tài
nghiên cu gm: u kin hình thành kinh t tri thc, kinh nghim cc trong phát
trin kinh t tri thc, nhng mc trong vic xác lu kin hình thành
nn kinh t tri thc  Vit Nam. Công trình s dng s liu ca Tng cc Thng kê, các công
trình, d án, bài vit trên các sách báo, tp chí và t mng Internet 












.
6. Đóng góp của luận văn
- Góp phn làm rõ nhng u kin tiên quyt chi phi s hình thành và phát trin kinh t
tri thc nói chung và vn dng kt qu   chín mui cu
kin này  Vit Nam.

-  xut các gii pháp nhy s i và phát trin kinh t tri thc  Vit Nam
thông qua viu kin nói trên.
- Các kt qu nghiên cu là nhng lun c có tính khoa hc, do vy có th làm tài liu
tham kho tt phc v cho ging dy và hc tp. Ngoài ra,  u tham
kho tt cho các , ban ngành a các yu t hình thành
nn kinh t tri thc.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phn m u, kt lun, danh mc tài liu tham kho và ph lc, cu trúc lu
g
Chƣơng 1: Các điều kiện kinh tế - xã hội cần thiết cho sự ra đời và phát triển của
kinh tế tri thức.
Chƣơng 2: Thực trạng về các điều kiện để hình thành và phát triển kinh tế tri thức ở
Việt Nam.
Chƣơng 3: Một số giải pháp nhằm đẩy nhanh sự hình thành và phát triển kinh tế tri
thức ở Việt Nam.

CHƢƠNG 1
CÁC ĐIỀU KIỆN KINH TẾ XÃ HỘI CẦN THIẾT
CHO SỰ RA ĐỜI VÀ PHÁT TRIỂN NỀN KINH TẾ TRI THỨC.
1.1 Bản chất và đặc trƣng của kinh tế tri thức
1.1.1 Sự xuất hiện nền kinh tế tri thức trên thế giới
1.1.2 Bản chất nền kinh tế tri thức
6

Kinh tế tri thức là nền kinh tế trong đó sự sản sinh ra, phổ cập và sử dụng tri thức giữ
vai trò quyết định đối với sự phát triển kinh tế, tạo ra của cải và nâng cao chất lượng cuộc
sống.[5,17]
1.1.3 Những đặc trưng cơ bản của nền kinh tế tri thức
1.1.3.1 Tri thc tr thành yu t ch yu nht ca nn kinh t.
1.1.3.2 cu các ngành kinh t chuyi ngày càng nhanh theo

 
1.1.3.3 T bii cao.
1.1.3.4 Cu trúc mng ca các quan h kinh t
1.1.3.5 Kinh t tri thc v bn cht là nn kinh t toàn cu.
1.2 Các điều kiện kinh tế - xã hội có tính chất tiền đề cho việc hình thành, phát triển kinh tế
tri thức.
1.2.1 Các điều kiện chung.
1.2.1.1 







, 




1.2.1.2 c khoa hc, công ngh và h thi mi quc gia
1.2.1.3 H thng giáo do phát trin, to ra ngun nhân lc có chng
1.2.1.4  h tng thông tin và truyn thông phát trin cao
1.2.2 Cơ hội và thách thức đối với các nước đang phát triển trong việc xác lập các điều
kiện hình thành nền kinh tế tri thức.
1.2.2.1 
1.2.
1.3 Những kinh nghiệm từ quá trình phát triển nền kinh tế tri thức ở một số nước và bài học đối với
Việt Nam
1.3.1 Kinh nghiệm của Singapore

1.3.2 Kinh nghiệm của Trung Quốc
1.3.3 Kinh nghiệm của Hàn Quốc
1.3.4 Một số bài học

CHƢƠNG 2
THỰC TRẠNG VỀ CÁC ĐIỀU KIỆN ĐỂ HÌNH THÀNH
VÀ PHÁT TRIỂN NỀN KINH TẾ TRI THỨC Ở VIỆT NAM
2.1 Phân tích các điều kiện cơ bản hình thành và phát triển nền kinh tế tri thức ở Việt Nam
Xét   a thì Vit Nam vn là m phát trin rt
thp. Tuy nhiên cho dù là da vào nht sc h
không cho thy ht nn móng quan trng và cn thit nht cho s hình thành và phát trin kinh t
tri thc  Vit Nam. Do vy có th s dng các kt qu trong bm H thng ch 
ng kinh t tri thc KAM 

  gii xây dng. Ma trc  KAM
7

bao gm mt b ch u và tính cht kinh t - xã hi ca mt quc gia v 
kinh t tri thc. Trong ln gii thiu tiên KAM gm 61 ch tiêu. Sau mt s  dng, WB
u li và b sung mt s bin s. KAM tính cho Vi2009 gm 101
ch tiêu  xem xét thc trng và kh n kinh t tri thc  Vit Nam
trong s so sánh vi M, bao gm: ch ng thành tu kinh t, ch ng ch 
kinh t,ch ng ch  th ch, ch ng ngun lc coi, ch ng
h thi mi, ch ng kt cu h tng thông tin, ch tiêu v gii, ch tiêu v giáo dc.
Có th thy ngay h thng các ch tiêu này ca WB ng bn mng thit yu trong s
hình thành và phát trin nn kinh t da trên tri th
2.1.1 Môi trường thể chế
2.1.2 Nguồn nhân lực và hệ thống giáo dục đào tạo
2.1.3 Năng lực khoa học, công nghệ và hệ thống đổi mới quốc gia
2.1.4 Cơ sở hạ tầng thông tin và truyền thông

2.2 Đánh giá chung
2.2.1 Những kết quả tích cực
Qua 25 i mi, Vic nhng thành tu quan trng trong phát trin kinh
t n vic chun b u kin cho s tip cn kinh t tri thc.
- Th nhng kinh t n du kinh t:
- Th hai, xây dng th ch kinh t th ng, tu kin thun li cho s phát trin ca
khu vc kinh t 
- Th ba, ch ng hi nhp kinh t quc t:
- Th u 

t cu h tng then cht cho kinh t tri thc:
2.2.2 Những hạn chế.
- Th nht, Ch s KEI th m, tht nhiu so vi các
 là 9,02. Chng kinh t còn thp c ci thin nhiu
- Th hai, th ch kinh t th ng còn non yu, thi

 o ra
nhng ti thun li cho s phát trin kinh t tri thc.
- Th bac biu hia kinh t tri thc t cu h tng
thông tin n:
Th  phát trin ca giáo dc, 

o cc ta còn nhiu bt cp bc l nhng yu
kém dai dng trong nhic phc, chng ngun nhân lc thp.

8

CHƢƠNG 3
MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM THÚC ĐẨY CÁC ĐIỀU KIỆN HÌNH THÀNH VÀ
PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRI THỨC Ở VIỆT NAM
3.1. Quan điểm về việc chuẩn bị các điều kiện thúc đẩy sự phát triển kinh tế tri thức ở Việt Nam.
3.1.1 Coi việc tích cực chuẩn bị các điều kiện để phát triển kinh tế tri thức là cách tận
dụng tốt nhất cơ hội phát triển mà thời đại mang lại
3.1.2 Tích cực hội nhập quốc tế
3.1.3 Thực sự coi con người là nguồn nhân lực số một trong phát triển đất nước
3.2 Các giải pháp cơ bản
3.2.1 Tiếp tục hoàn thiện môi trường thể chế hướng đến kinh tế tri thức
3.2.2 Tăng cường đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng công nghệ – thông tin hiện đại.
3.2.3 Đổi mới căn bản giáo dục - đào tạo để phát triển nhanh nguồn nhân lực chất lượng cao.
3.2.4 Tăng cường hệ thống đổi mới quốc gia để sử dụng có hiệu quả tri thức phục vụ phát triển.
Tóm lạing s dng tri thc mt cách có hiu qu ng phát trin nhanh
và bn vng, góp phy mnh s nghip công nghip hoá, hii hong
tin ti nn kinh t tri thc. Vic rút ngn khong cách tri thc cc ta so vc phát
trin trong khu vc và th gii, mt mi chúng ta phi ch ng hi nhp mt cách có hiu
qu  khai thác nhi mà mà toàn cu hoá và cuc cách mng khoa hc k thui,
mt khác phi nhanh chóng to ra lp nhu kin, ti cn thit nhm xây dc
tri th  kh t nht qua nhng thách thc.

KẾT LUẬN
1. 

 




 






3. 

9

 


 . 

 ,  , 


, 
























.
K



 .

References
1. Ban Khoa Giáo TW, B KH, CN &MT, B ngong ch Kinh tế tri thức và
những vấn đề đặt ra đối với Việt Nam”, 
2.
2011, Internet.
3. HuyInternet: Nền tảng công nghệ cho xã hội tri thức”, VietnamNet, ngày 15/5,
ly t ngày 1/6/2009.
4. Khoa học công nghệ – Kinh tế tri thức và công nghiệp hoá ở nước ta,

5. Damel Cohen và Michèle Debonneuil, "Nền kinh tế mới, chương trình Diễn đàn kinh tế

Việt-Pháp quc gia, Hà N
6. Nguyng h tài "Phát trin kinh t tri tha bàn Hà
Nn 2011 - 
7. PGS.TS Phí Mnh HMột số vấn đề cơ bản về kinh tế tri thức – Cơ hội và thách thức đặt
ra cho Việt Nam”
8. ng Hu ch biên “Phát triển kinh tế tri thức gắn với quá trình công nghiệp hoá,
hiện đại hoá ở Việt Namc xã h.
9. ng MKinh tế tri thức, những khái niệm và vấn đề cơ bản”, Nxb Thanh niên,

10. PhNhững vấn đề cơ bản về kinh tế tri thức”, Báo cáo kt qu nghiên cu
 tài khoa hc, Hà Ni, 2002
11.  
 10, 2000.

10


12. Lester Thurow,"Creating Wealth Br
13. c Trnh ch biên, “Bước chuyển sang nền kinh tế tri thức ở một số nước
trên thế giới hiện nay”, Nxb Giáo d
14. Nguyn K Tun (Ch Phát triển kinh tê tri thức, đẩy nhanh quá trình công nghiệp
hoá, hiện đại hoá ở Việt Nam Quôc gia, Hà Ni, 2004.
15.  -37.
16.  
17.    ng

18.   

19. 
- 

20. 
21. 
22. Phm Quang Trung, Tăng cường năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp vừa và nhỏ,
i hc Kinh t Quc dân, 2009
23. Ngô Quý Tùng, Kinh tế tri thức- Xu thế mới của xã hội thế kỉ XXI quc
.
24. Word Bank, Knowledge Assessement Matrix 2009, Internet,