(SKKN mới NHẤT) SKKN vận dụng dạy học gắn liền với sản xuất kinh doanh vào thiết kế bài dạy “tia x” để giúp định hướng nghề nghiệp cho học sinh

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

THPT Thạch Thành 4

Tên đề tài: Vận dụng dạy học gắn liền với sản xuất kinh doanh vào thiết
kế bài dạy “Tia X” để giúp định hướng nghề nghiệp cho học sinh lớp 12.
A. ĐẶT VẤN ĐỀ.
I. Lí do chọn đề tài.
Cùng với sự phát triển của đất nước, nhu cầu về lao động có kiến thức
có kĩ năng trong các lĩnh vực khác nhau ngày càng đòi hỏi bức thiết. Nguồn
lao động của nước ta rất dồi dào nhưng nguồn lao động có tay nghề cao, đáp
ứng được yêu cầu thực tiễn lại đang rất khan hiếm. hơn nữa đứng trước
ngưỡng cửa chọn nghề, các em học sinh đặc biệt là học sinh vùng núi cao của
Thạch Thành 4 còn rất nhiều những băn khoăn và chưa nhiều hiểu biêt.
Bài “Tia X” thuộc chương trình lớp 12 là một trong những bài học có thể tổ
chức dạy học theo chủ đề để lồng ghép hướng nghiệp , chọn nghề cho học
sinh.
II. Xác định mục đích nghiên cứu.
Bài soạn nhằm mục đích ngồi cung cấp đầy đủ, sâu sắc kiến thức về
tia X còn giúp học sinh có một cái nhìn tổng quan về các ngành nghề khác
nhau liên quan đến tia này cũng như hướng phát triển của các ngành nghề đó.
Từ đó giúp các em có thêm hiểu.biết để lựa chọn nghề phù hợp với bản thân.
III. Xác định đối tượng nghiên cứu
Đề tài nghiên cứu về quá trình phát hiện ra tia X của Rơn ghen, cách tạo
ra và các đặc điểm , tính chất của nó. Đồng thời ở phần ứng dụng của tia
X ,đề tài chú trọng hướng nghiệp cho các em thơng qua tìm hiểu vai trị của
tia X trong nhiều lĩnh vực của đời sống con người. Từ viêc tìm hiểu sâu hơn
sự có mặt của tia X trong từng ngành nghề khác nhau, học sinh có thêm kiến
thức, có thêm những hiểu biêt tích cực giúp cho việc chọn nghê khi mà 12
năm học phổ thông sắp khép lại.
Đối tượng mà đề tài áp dụng là học sinh lớp 12C1 của trường THPT Thạch

Thành 4.
IV. Phương pháp nghiên cứu:
- Phương pháp tham quan, khảo sát thực nghiệm. Học sinh được giao
nhiệm vụ trước ở nhà. Học sinh mỗi nhóm được phân công khảo sát ứng dụng
của tia X trong từng lĩnh vực. Học sinh được tổ chức tham quan trực tiếp hoặc
thơng qua các video, tranh ảnh.Từ đó làm việc nhóm theo sự định hướng của
giáo viên.
- Phương pháp điều tra đánh giá. Học sinh và giáo viên điều tra, tìm hiểu
về mức thu nhập, nguồn nhân lực hiện tại; từ đó đánh giá tiềm năng phát
triển của mỗi ngành nghề có ứng dụng của tia X.
V. Phạm vi và thời gian nghiên cứu.
Tên đề tài: Vận dụng dạy học gắn liền với sản xuất kinh doanh vào thiết kế bài dạy
“Tia X” để giúp định hướng nghề nghiệp cho học sinh lớp 12.

download by :

1


SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

THPT Thạch Thành 4

- Đề tài được bắt đầu từ tháng 9 năm học 2017-2018 và đưa vào áp dụng
vào tháng 12 khi dạy bài “ Tia X”.
- Đề tài được thực hiện tại trường THPT Thạch Thành 4, Thanh Hóa.
B. NỘI DUNG.
I.
Cơ sở lí luận của vấn đề.
Việc phát hiện ra tia X là một sự tình cờ thú vị của Rơnghen khi ơng đang

trong q trình làm thí nghiệm nghiên cứu về ống phóng tia catơt năm 1895.
Và rất nhanh sau đó tia X đã được tìm hiểu và ứng dụng rộng rãi. Cho đến
nay Tia X càng được ứng dụng sâu hơn, rộng hơn trong nhiều lĩnh vực khác
nhau của đời sống con người.
II.
Cơ sở thực tiễn.
Tia X được ứng dụng rất rộng rãi nhưng học sinh lại hiểu biết rất hạn chế về
vấn đề này. Thậm chí có nhiều ứng dụng gần gũi, bản thân học sinh đã được
thấy nhưng các em lại hầu như khơng biết nó được ứng dụng thế nào, nó có
hại có lợi gì khơng.
Vấn đề chọn ngành nghề với học sinh 12 cũng rất quan trọng, bởi quyết
định ngày hôm nay sẽ chi phối tương lai của các em sau này. Và thực tế học
sinh của trường còn nhiều lúng túng, nhiều băn khoăn, thiếu nhiều hiểu biết
về các công việc, các nghề khác nhau. Bởi vậy đề tài sẽ giúp các em có thêm
những kiến thức bổ ích góp phần giúp các em có định hướng nghề nghiệp.
III. Mô tả giải pháp thực hiện.
III.1: Giáo án dạy học.
III.1.1. Xác định vấn đề cần giải quyết.
Nội dung các kiến thức về tia X liên quan chặt chẽ với ứng dụng của nó
trong nhiều lĩnh vực đời sống con người. Xây dựng chủ đề “Tia X” gắn liền
với các hoạt động tìm hiểu các ngành nghề liên quan sẽ giúp cho HS phát
triển phẩm chất và năng lực, góp phần giải quyết các vấn đề thực tiễn, thực
hiện việc tư vấn nghề nghiệp, hướng nghiệp phân luồng sau trung học.
Ngành nghề liên quan đến bài học:
+ y học với nhiều ứng dụng quan trọng của tia X: chiếu,chụp X-quang,
mổ bằng tia X không gây chảy máu, xạ trị,….
+ nông nghiệp với công nghệ tạo giống bằng phương pháp đột biến sử
dụng tia phóng xạ, tiệt trùng sản phẩm đóng gói….
+ cơng nghiệp: sử dụng tia X dị các vết nứt, vết xước của sản phẩm
đúc,….

+ quốc phòng an ninh: tia X dùng kiểm tra hành lí của khách tại các sân
bay, cửa khẩu…..
+ lĩnh vực thiên văn vũ trụ: tia X dùng để phát hiện, nghiên cứu các
sao, các thiên hà,…..
Tên đề tài: Vận dụng dạy học gắn liền với sản xuất kinh doanh vào thiết kế bài dạy
“Tia X” để giúp định hướng nghề nghiệp cho học sinh lớp 12.

download by :

2


SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

THPT Thạch Thành 4

III.1.2. Những công việc chuẩn bị cho phương án tổ chức dạy học
- Lựa chọn nội dung, phương pháp, hình thức tổ chức thực hiện
- Lập kế hoạch dạy học: Chú ý đến đối tượng HS; điều kiện đảm bảo tài
liệu, cơ sở vật chất và đội ngũ GV.
- Xây dựng hệ câu hỏi/ vấn đề của bài học gắn với các ngành nghề để
học sinh tìm hiểu tại cơ sở sản xuất, kinh doanh, tìm hiểu qua nhiều kênh
thơng tin khác như: video, tranh ảnh, mạng internet,….
III.1.3. Kế hoạch dạy học
III.1.3.1. Mục tiêu bài học
1. Kiến thức, kỹ năng, thái độ
* Kiến thức
+ Nêu được cách tạo ra tia X, tính chất và bản chất của tia X.
+ Nêu được các ứng dụng rộng rãi của tia X trong các lĩnh vực ngành,
nghề khác nhau.

+ Thấy rõ sự rộng lớn của thang sóng điện từ và sự cần thiết chia thành
các miền trong phổ đó.
+ Trình bày được u cầu về kiến thức, kĩ năng phổ thông khi vào làm
trong các cơ sở, các ngàng nghề liên quan đến sử dụng tia X.
+Trình bày được qui trình cơ bản của việc sử dụng tia X vào một số
lĩnh vực, những cơng đoạn khó khăn, những quy tắc an tồn...
+ Nêu được vai trị của tia X trong tạo giống cây trồng bằng phương
pháp gây đột biến bởi các tác nhân Vật lí.
+ Nêu được sơ lược quy trình của phương pháp trên, hướng phát triển.
+ Nêu được ứng dụng của tia X trong kính hiển vi X-quang; được sử
dụng để xác định vị trí các ngun tử trong tinh thể, tìm hiểu các loại liên kết
hóa học.
+ Biết được ứng dụng của tia X trong nghiên cứu các thành phần hóa
học của các chất.
+ Hiểu được vai trò của tia X trong an ninh tại cửa khẩu, sân bay,….
* Kỹ năng
- Giải thích được cơ chế tạo ra tia X từ ống Cu-lit-giơ.
- Giải thích được nguyên tắc, cơ sở của việc ứng dụng các tia X trong
từng ngành, nghề, từng lĩnh vực cũng như các quy tắc an tồn.
- Tìm hiểu ngành nghề, cơ sở sản xuất, kinh doanh, dịch vụ tại địa
phương liên quan đếnsử dụng tia X.
* Thái độ
- Quan tâm đến các vấn đề về sử dụng tia X.
- Hào hứng và chủ động nhận nhiệm vụ tìm hiểu về các ứng dụng của
tia X trong các lĩnh vực khác.

Tên đề tài: Vận dụng dạy học gắn liền với sản xuất kinh doanh vào thiết kế bài dạy
“Tia X” để giúp định hướng nghề nghiệp cho học sinh lớp 12.

download by :

3


SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

THPT Thạch Thành 4

- Chia sẻ, hợp tác, có tỉnh thần xây dựng khi trao đổi các vấn đề bài
học.
-Có ý thức phịng tránh, tun truyền tác hại của tia X với sức kỏe con
người.
- Yêu thích khoa học tự nhiên, đam mê tìm tịi, khám phá tự nhiên.
2. Các hướng phát triển năng lực cho học sinh:
- Phát triển năng lực phát hiện và phân tích vấn đề: từ các thiết bị thực tiễn
học sinh chỉ rõ phạm vi ứng dụng, bước đầu biết phân tích và đánh giá ưu
điểm nhược điểm.
Năng lực này được phát triển trong quá trình học sinh tiếp xúc với các sản
phẩm ứng dụng.
- Năng lực suy luận, năng lực liên kết các kiến thức liên quan. Năng lực này
xuất hiện và hình thành khi học sinh tìm hiểu ứng dụng tia X trong các lĩnh
vực khác nhau.
- Hình thành năng lực tự nghiên cứu để tổng hợp kiến thức. Năng lực này
được củng cố và phát triển trong quá trình giáo viên yêu cầu học sinh hoạt
động tìm hiểu SGK, các thông tin đem lại từ tranh ảnh, video, từ tìm hiểu các
ứng dụng của tia X, từ thực tiễn cuộc sống.
- Năng lực sáng tạo
Quá trình học tập để hoàn thành yêu cầu, nhiệm vụ của giáo viên cũng giúp
học sinh hình thành và phát triển khả năng làm việc độc lập, khả năng hợp
tác, nâng cao khả năng sáng tạo, linh hoạt. Đồng thời khi học sinh trình bày

câu trả lời, quá trình tự đánh giá và tham gia nhận xét đánh giá lẫn nhau cũng
có phần giúp học sinh phát triển năng lực trình bày, năng lực giao tiếp.
3. Các cơ sở sản xuất, kinh doanh liên quan
Cơ sở sản xuất, kinh doanh, dịch vụ về ứng dụng của tia X…
III.1.3.2. Chuẩn bị
1. Giáo viên
- Video clip, ảnh liên quan đến tia X, ứng dụng của tia X…
- Các phiếu học tập giao nhiệm vụ cho HS.
- Kế hoạch dạy học, câu hỏi kiểm tra đánh giá…
- Phiếu đánh giá sản phẩm, báo cáo…
2. Học sinh
- Vở ghi, SGK, Internet, tư liệu GV cung cấp
- Báo cáo kết quả tìm hiểu theo phiếu học tập.
III.1.3.3. Tổ chức hoạt động học
1. Hướng dẫn chung
Chủ đề được thực hiện theo 3 giai đoạn:
Tên đề tài: Vận dụng dạy học gắn liền với sản xuất kinh doanh vào thiết kế bài dạy
“Tia X” để giúp định hướng nghề nghiệp cho học sinh lớp 12.

download by :

4


SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

THPT Thạch Thành 4

Giai đoạn 1: Trải nghiệm thực tiễn, tìm hiểu ứng dụng của tia X qua
video, tranh ảnh để thu thập những kiến thức từ thực tiễn, sắp xếp các kiến

thức đó
Giai đoạn 2: Học tập tại lớp, báo cáo kết quả thu thập từ trải nghiệm
trước lớp, từ đó đặt các câu hỏi tìm hiểu các vấn đề lí thuyết về tia X. Thực
hiện các nghiên cứu lí thuyết và thực nghiệm trong sách giáo khoa về tia X,
bản chất, tính chất và ứng dụng của tia X.
Giai đoạn 3: Thực hiện ở lớp và ở nhà, tìm tịi, báo cáo, thảo luận, chia
sẻ, trình bày kết quả ứng với các nhiệm vụ tìm tòi mở rộng sau bài học.
Dự kiến việc tổ chức các hoạt động theo thời gian như bảng dưới:

Quá
trình
dạy
học

Hoạt động

Nội dung hoạt động
← -Chia lớp thành 4 nhóm. Giao
nhiệm vụ cho các nhóm tìm hiểu
trước ở nhà thơng qua sách báo,
mạng internet, thực tiến cuộc sống
về:
← + Nhóm 1,2 tìm hiểu ứng dụng
của tia X trong y học.
← + Nhóm 3,4 tìm hiểu ứng dụng
của tia X trong nơng nghiệp,
cơng nghiệp, quốc phòng an ninh,
thiên văn vũ trụ…..
← Ghi lại những thơng tin đã tìm
hiểu được, quan sát được và nghe

được vào phiếu học tập 01.

Thời
lượng dự
kiến
-Giao niệm
vụ cho học
sinh chuẩn
bị ở nhà
trước một
tuần.
-Trên lớp
học sinh
tiếp
tục
thảo luận
hoàn thành
phiếu học
tập trong
thời gian
10 phút.

Tình
huống
xuất
phát

Hoạt động 1;
Trải nghiệm
thực tiễn, xây

dựng báo cáo

Hình
thành
kiến
thức

- Tự đặt ra các câu hỏi về tia X.
-Chọn từ 1 đến 2 nhóm báo cáo kết quả 20 phút ở
Hoạt động 2
lớp
Báo cáo kết để trao đổi, thảo luận và đề ra các câu
quả, trao đổi hỏi nghiên cứu lí thuyết và thực
thảo luận
nghiệm.
Hoạt động 3
Hình thành hệ
thống
kiến
thức

-Các nhóm đọc sách giáo khoa tìm hiểu 45 phút ở
các kiến thức lí thuyết về khái niệm tia lớp
X, cách tạo ra tia X, tính chất tia X và
thang sóng điện từ. Hoàn thành phiếu
học tập số 02.
- Báo cáo kết quả học tập trong phiếu

Tên đề tài: Vận dụng dạy học gắn liền với sản xuất kinh doanh vào thiết kế bài dạy
“Tia X” để giúp định hướng nghề nghiệp cho học sinh lớp 12.

download by :

5


SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

THPT Thạch Thành 4

học tập số 02.
-Các nhóm tiếp tục tìm hiểu sách giáo
khoa, video, tranh ảnh, kiến thức thu
nhận được từ thực tiễn để trình bày ứng
dụng của tia X, hoàn thành lại phiếu học
tập số 01.
Hoạt động 4
- Hệ thống hóa kiến thức bài học
Luyện Hệ thống kiến
- Giải nhanh một số bài tập
tập
thức và luyện
- Giải thích hiện tượng, sự kiện
tập
Giao nhiệm vụ về nhà cho các nhóm:
Vận
Tìm hiểu các quy tắc an tồn khi sử
Hoạt động 5:
dụng,
dụng tia X và tìm hiểu một số ngành

Tìm tịi mở
tìm tịi
nghề khác liên quan chặt chẽ đến tia X:
rộng về lĩnh
mở
Các yêu cầu về nhân lực, khả năng phát
vực tia X.
rộng
triển, các quy tắc an toàn…

10 phút ở
lớp

5 phút giao
nhiệm vụ.

2. Hướng dẫn chi tiết các hoạt động học
Hoạt động 1: HS làm việc ở nhà trong một tuần: trải nghiệm thực tiễn
qua tham quan, video, tranh ảnh, mạng internet…–Thời gian trên lớp 10
phút.
a) Mục tiêu
Trải nghiệm tìm hiểu về ứng dụng của tia X để thu thập thông
tin, sắp xếp các thông tin và đặt các câu hỏi nghiên cứu.
b) Nội dung
- Tổ chức trải nghiệm qua video, tranh ảnh thu thập các thông tin
thực tiễn. Sau đó tìm hiểu từ các nguồn khác về các ứng dụng của
tia X trong các lĩnh vực của đời sống con người.
- Xây dựng báo cáo dựa trên các nhiệm vụ của phiếu học tập 01
và các kết quả trải nghiệm.
- Đề xuất và lựa chọn các câu hỏi có liên quan.

c) Gợi ý tổ - Chia nhóm từ 6 đến 8 HS. Giao nhiệm vụ thực hiện phiếu học
chức
hoạt tập 01.
động
- Chuẩn bị học liệu (vở ghi, phiếu học tập 01)
- Yêu cầu các nhóm làm viêc trước ở nhà trong một tuần.
- Tìm kiếm thêm các thông tin về tia X từ nhiều kênh thông tin
khác nhau..
- Sau đó trên lớp học sinh tiếp tục được trải nghiệm qua video,
tranh ảnh.
- Xây dựng báo cáo sản phẩm trải nghiệm.
Tên đề tài: Vận dụng dạy học gắn liền với sản xuất kinh doanh vào thiết kế bài dạy
“Tia X” để giúp định hướng nghề nghiệp cho học sinh lớp 12.

download by :

6


SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

THPT Thạch Thành 4

d) Sản phẩm Báo cáo sản phẩm về tìm hiểu thực tiễn và các câu hỏi nghiên cứu
mong đợi
của các nhóm.
e) Gợi ý GV đánh giá việc trình bày, đánh giá sản phẩm là các câu hỏi, ý
đánh giá
kiến trao đổi, đánh giá kết quả vở ghi
Hoạt động 2: Báo cáo kết quả trải nghiệm tại lớp -thời gian 10 phút

a) Mục tiêu
Trình bày báo cáo, chia sẻ thảo luận về các điều thu được từ sự
tìm hiểu trước ở nhà, từ sự trải nghiệm về vai trò của tia X trong
các lĩnh vực khác nhau của con người.
b) Nội dung
-Trình bày các báo cáo, trao đổi kết quả trải nghiệm.
-Trình bày, thảo luận để thống nhất các câu hỏi nghiên cứu: tìm
hiểu ứng dụng của tia X trong các lĩnh vực của đời sống con
người.
c) Gợi ý tổ - Đại diện HS của 1 đến 2 nhóm báo cáo trước lớp về các kết quả
chức
hoạt tự tìm hiểu, trải nghiệm. Các nhóm cịn lại lắng nghe, trao đổi,
động
bổ sung
- Đại diện HS trình bày các câu hỏi đặt ra khi trải nghiệm để
thảo luận và lựa chọn các câu hỏi hợp lí.
- Thống nhất các câu hỏi nghiên cứu lí thuyết và trải nghiệm.
d) Sản phẩm - HS tiến hành trình bày báo cáo và thảo luận theo kế hoạch
mong đợi
- Lựa chọn được các câu hỏi hợp lí
Các câu hỏi mong muốn:
 Vì sao tia X lại được ứng dụng chụp chiếu và mổ nội soi?
 Nguyên tắc của tạo giống bằng đột biến gien gây ra bởi tác
nhân vật lí là gì? Tiềm năng phát triển của phương pháp này?
 Nguyên tắc ứng dụng tia X trong cơng nghiệp là gì?
 Trong quốc phòng an ninh và các lĩnh vực khác tia X có vai
trị như thế nào?
 Tiềm năng phát triển của các ngành, nghề sử dụng tia X?
e) Gợi ý đánh + GV đánh giá quá trình thảo luận nhóm, đánh giá sản phẩm,
giá

đánh giá kết quả ghi chép được của các HS và việc trình bày
thảo luận trước lớp của HS.
+ HS tham gia đánh giá lẫn nhau về vai trị, sự đóng góp của
từng thành viên trong nhóm (bàn học).
Hoạt động 3: Tìm hiểu các kiến thức trong sách giáo khoa về cách tạo,
bản chất, tính chất của tia X; thang sóng điện từ; ứng dụng tia X - thời
gian 55 phút
a) Mục tiêu Nghiên cứu tìm hiểu và trình bày các kiến thức từ sách giáo khoa.
b) Nội dung - Đọc sách giáo khoa, lựa chọn và ghi chépcác kiến thức về tia X.
Tên đề tài: Vận dụng dạy học gắn liền với sản xuất kinh doanh vào thiết kế bài dạy
“Tia X” để giúp định hướng nghề nghiệp cho học sinh lớp 12.

download by :

7


SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

THPT Thạch Thành 4

- Sắp xếp kiến thức thành sản phẩm nhóm,hồn thành phiếu học
tập số 2, hoàn thiện phiếu học tập số 1 trên cơ sở kiến thức được
cung cấp và để báo cáo.
c) Gợi ý tổ GV giao nhiệm vụ cho các nhóm
chức hoạt - Làm việc nhóm đọc SGK (bài 28- Vật lí 12) kết hợp với các tài
động
liệu bổ trợ đã nghiên cứu ở nhà để tìm hiểu khái niệm tia X, cách
tạo ra tia X, bản chất, tính chất tia X, thang sóng điện từ để hồn
thành phiếu học tập số 1.

- Thảo luận, lựa chọn các kiến thức quan trọng để hồn thiện phiếu
học tập số1, xây dựng sản phẩm nhóm để báo cáo trước lớp.
- Đại diện một nhóm báo cáo về các kiến thức thu được, trao đổi
với các nhóm cịn lại để hồn thiện các kiến thức về tia X.
d) Sản phẩm Các báo cáo, bản ghi chép của nhóm HS đầy đủ nội dung, đạt các
mong đợi
yêu cầu:
- Tia X là gì?
- Về nguyên tắc tạo ra tia X.
- Bản chất và tính chất của tia X; thang sóng điện từ.
- Vai trị của tia X trong các lĩnh vực.
- Thực hiện báo cáo và trao đổi về các kiến thức thu được từ hoạt
động nhóm để xác nhận các kiến thức đúng và đủ.
e) Gợi ý + GV đánh giá quá trình, đánh giá sản phẩm, đánh giá kết quả
đánh giá
+ HS đánh giá lẫn nhau như thế nào (nếu cần).
Hoạt động 4: Tổng hợp kiến thức và luyện tập- 10 phút
a) Mục tiêu Nhận xét, bình luận, khen ngợi động viên và giao nhiệm vụ tìm tịi,
nghiên cứu cho các HS
b) Nội dung Khẳng định các kiến thức đã được trình bày, bổ sung
Vận dụng giải một số bài tập đơn giản
c) Gợi ý tổ - GV đưa ra ý kiến đánh giá (nhận xét, khen ngợi, phê bình, chia
chức hoạt sẻ…) về kết quả, tinh thần làm việc của các nhóm
động
- GV bổ sung thêm các kiến thức chưa đầy đủ (nếu cần)
- HS ghi kiến thức vào vở.
- Giải các bài tập do GV hoặc HS đưa ra.
d) Sản phẩm - HS giải được các bài tập
mong đợi
- Vở ghi hoàn thiện của HS

e) Gợi ý + GV đánh giá quá trình, đánh giá sản phẩm, đánh giá kết quả
đánh giá
+ HS đánh giá lẫn nhau như thế nào (nếu cần)
Hoạt động 5: Tìm tịi mở rộng về nghề liên quan đến tia X- Thời gian 5
phút.
a) Mục tiêu
Tìm tịi mở rộng kiến thức về các ngành có liên quan đến chủ đề
“Tia X”.
Tên đề tài: Vận dụng dạy học gắn liền với sản xuất kinh doanh vào thiết kế bài dạy
“Tia X” để giúp định hướng nghề nghiệp cho học sinh lớp 12.

download by :

8


SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

b) Nội dung

THPT Thạch Thành 4

- Tìm hiểu các quy tắc an toàn khi tiến hành các hoạt động liên
quan đến sử dụng tia X.
- Tìm hiểu ngành nghề, lĩnh vực kinh doanh liên quan đến tia X
ở địa phương và ở cả nước như: ngành y, viện nơng nghiệp
nghiên cứu giống cây trồng, viện hóa phân tích…..
Đặc điểm ngành sử dụng tia X trong đời sống xã hội; yêu cầu về
kiến thức, kĩ năng phổ thông khi hoạt động trong các cơ sở có
ứng dụng tia X; những cơng đoạn, khó khăn...;chi phí sản xuất

một số loại máy , các dụng cụ ứng dụng tia X trên thị trường.
- Xây dựng báo cáo các vấn đề tìm hiểu về ngành nghề có ứng
dụng tia X.

c) Gợi ý tổ + Giao các nhóm HS thực hiện nhiệm vụ ở nhà, xây dựng sản
chức
hoạt phẩm là bài giới thiệu trước lớp hoặc trước toàn trường; được hỗ
động
trợ giúp đỡ khi cần thiết.
+ Hoạt động của GV:
- Yêu cầu HS thực hiện nhiệm vụ, hướng dẫn các em hoạt động
ngoài giờ (thực hiện phiếu học tập 03)
- Chuẩn bị học liệu (SGK, vở ghi, tư liệu…), thiết bị dạy học
(tranh ảnh, mơ hình, thí nghiệm thực/ảo/mơ phỏng, video, slide)
…
d) Sản phẩm Các bài viết của HS về các nguyên tắc an toàn khi sử dụng tia X;
mong đợi
nghề liên quan đến tia X.
e) Gợi ý đánh + GV đánh giá quá trình, đánh giá sản phẩm, đánh giá kết quả
giá
+ HS đánh giá lẫn nhau như thế nào (nếu cần)
III.1.3.4. Câu hỏi kiểm tra đánh giá
1. ( Nhận biết): Tia X là sóng điện từ có bước sóng trong khoảng nào?
2. (Thông hiểu): Phương pháp chiếu, chụp X quang là ứng dụng tính chất nào
của tia X? Giải thích?
3. (Thông hiểu): Tạo giống mới bằng phương pháp gây đột biến sử dụng tia X
được ứng dụng dựa trên tính chất nào của tia X?
4. (Thơng hiểu): Trong quốc phịng an ninh tia X dùng kiểm tra hành lí của
hành khách. Giải thích rõ cơ chế của ứng dụng này?
5. (Thơng hiểu): Nêu các ngun tắc an tồn khi sử dụng tia X và giải thích

rõ?
6. (Thơng hiểu). Nêu u cầu tối thiểu để có thể làm việc trong các cơ sở, các
trung tâm ứng dụng tia X?.
7. (Vận dụng cao). Hãy kể tên các ngành nghề hoặc các cơ sở ứng dụng tia X
ở địa phương mà em đã khảo sát thực tế. Nếu là nhà quản lí hay bắt đầu khởi
nghiệp về một trong số lĩnh vực đó, hãy đề ra những bước đi, giải pháp nhằm
kinh doanh hiệu quả với ngành nghề đó?
Tên đề tài: Vận dụng dạy học gắn liền với sản xuất kinh doanh vào thiết kế bài dạy
“Tia X” để giúp định hướng nghề nghiệp cho học sinh lớp 12.

download by :

9


SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

THPT Thạch Thành 4

PHỤ LỤC
Phiếu học tập 1
Trường THPT: ..........................................................Lớp:.....................
Họ và tên:................................................................. Nhóm 1,2.
BẢN THU HOẠCH
( Làm việc ở nhà).
1. Kể tên các ứng dụng của tia X trong y tế hiện nay và những thành tựu nổi
bật đạt được mà em biết?
2. Nêu nguyên tắc, cơ sở của các ứng dụng đó?3. Các câu hỏi được đặt ra:
4. Tiềm năng phát triển của các lĩnh vực ngành nghề sử dụng tia X trong y
học?

Yêu cầu: Hoàn thành phiếu cá nhân ở nhà thơng qua việc tìm hiểu ở bệnh
viện gân nhà hoặc qua tivi, đài báo, internet,..... sau đó làm việc nhóm trên
lớp để xây dựng báo cáo sản phẩm nhóm ,trình bày tại lớp vào giờ học về chủ
đề “Tia X”.
Phiếu học tập 02.
Yêu cầu nghiên cứu bài 28 sách giáo khoa vật lí 12 thảo luận và hồn
thành các nội dung sau:
1. Q trình phát hiện ra tia X diễn ra như thế nào? Tia X là gì?
2. Nêu cấu tạo ống Cu-lit-giơ và cách tạo ra tia X?
3. Nêu tính chất và bản chất tia X?
4. Thang sóng điện từ là gì? Nêu các phổ sóng điện từ trong thang đó?
Phiếu học tập 03
Tìm hiỂu ngành NGHỀ, LĨNH VỰC kinh doanh LIÊN QUAN ĐẾN TIA X.

Cơ sở
Ngành lĩnh Yêu cầu về
(tên, địa vực
kinh con người
chỉ)
doanh có liên
quan đến tia
X.

Mức thu Nhu cầu
nhập
nhân lực
trung
bình

Đánh

nhận
về sự
triển
lĩnh
này

giá,
định
phát
của
vực

Tên đề tài: Vận dụng dạy học gắn liền với sản xuất kinh doanh vào thiết kế bài dạy
“Tia X” để giúp định hướng nghề nghiệp cho học sinh lớp 12.
10

download by :


SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

THPT Thạch Thành 4

III.2. Mô tả tiến trình dạy học.
Hoạt động 1: Trải nghiệm thực tiễn, xây dựng báo cáo.
ĐVĐ: Tia X được ứng dụng rất rộng rãi trong nhiều lĩnh vực của đời sống
con người. Việc tìm hiểu về tia X là cần thiết và mang lại nhiều lợi ích thiết
thực.
GV; Giao nhiệm vụ cho các nhóm. Trình chiếu lại nội dung phiếu học tập số
1.

u cầu: Hồn thành phiếu cá nhân ở nhà thơng qua việc tìm hiểu ở các cơ sở
gần nhà hoặc qua tivi, đài báo, internet,..... sau đó làm việc nhóm trên lớp để
xây dựng báo cáo sản phẩm nhóm, trình bày tại lớp vào giờ học về chủ đề
“Tia X”.
GV trình chiếu một số tranh ảnh tia X trong các lĩnh vực: y học, nông nghiệp,
công nghiệp, thiên văn vũ trụ, hóa phân tích,...
HS: thảo luận làm việc nhóm.
GV quan sát các nhóm làm việc, giúp đỡ, hướng dẫn học sinh khi cần thiết.
Hoạt động 2: Báo cáo kết quả làm việc ở nhà và trên lớp.
GV: Yêu cầu đại diện nhóm 1 báo cáo.
Đại diện nhóm 1: trả lời các câu hỏi trong phiếu học tập số 1.
1. Các ứng dụng của tia X trong y học là:
+ Chiếu, chụp X-quang. Phương pháp này được dùng để chẩn đoán bệnh như:
phát hiện vết rạn, vết gãy xương, chẩn đoán u phổi, u tuyến vú....
+ Chữa ung thư nông như ung thư da, xạ trị.
+ Mổ nội soi.
2. Nguyên tắc của các ứng dụng đó:
+ Chiếu chụp X-quang ứng dụng khả năng đâm xuyên của tia X.
+ Phương pháp xạ trị là ứng dụng khả năng hủy diệt tế bào của tia X.
3. Các câu hỏi đặt ra:
+ Khả năng đâm xuyên của tia X phụ thuộc vào yếu tố nào?
+ Dùng tia X trong ngành y tế ngoài mặt lợi ích cịn có tác hại gì?
+ Phương pháp mổ nội soi bằng tia X có những ưu điểm gì vượt trội?
+ Mặt tiêu cực của các phương pháp trên?
+ Các bác sĩ, những người làm việc trong mơi trường có tia X cần có biện
pháp gì để bảo vệ?
GV: u cầu nhóm 2 và các nhóm khác bổ sung.
Các nhóm theo dõi và bổ sung.
GV tiếp tục cho nhóm 3 cử đại diện để báo cáo.
Đại diện nhóm 3 báo cáo:

1. *Ứng dụng của tia X trong nông nghiệp:

Tên đề tài: Vận dụng dạy học gắn liền với sản xuất kinh doanh vào thiết kế bài dạy
“Tia X” để giúp định hướng nghề nghiệp cho học sinh lớp 12.
11

download by :


SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

THPT Thạch Thành 4

- Tạo giống cây trồng bằng phương pháp gây đột biến bởi chiếu xạ tia X.
Nhờ phương pháp này mà hàng loạt giống cây trồng mới ra đời với nhiều
ưu điểm như năng suất cao, thời gian sinh trưởng ngắn, chống chịu với
sâu bệnh tốt hơn....Như giống lúa DT10, khang dân đột biến, các loại
hoa: đồng tiền, cúc, hoa hồng,...đậu tương DT96ĐB...
-Xử lí, diệt vi khuẩn nấm mốc các nông hải sản trước khi đóng gói.
* Ứng dụng trong cơng nghiệp:
Dị các vết rạn nứt của các sản phẩm đúc, tìm các lỗi bên trong sản phẩm.
Tìm các vết rạn nứt trong xây dựng.
*Ứng dụng trong quốc phịng an ninh:
Kiểm tra hành lí khách hàng trên sân bay, cửa khẩu, bến cảng....
*Ứng dụng trong thiên văn vũ trụ:
Tia X dùng chụp ảnh các thiên thể, các thiên hà, các vì sao. Từ đó các nhà
thiên văn học có tư liệu để nghiên cứu.
2. Nguyên tắc của các ứng dụng đó:
- Chiếu tia X với liều lượng thích hợp vào hạt giống gây ra đột biến gen.
- Tia X có khả năng đâm xuyên khác nhau đối với các chất khác nhau.

3. Các câu hỏi đặt ra:
- Vì sao lại dùng tia X chụp ảnh các thiên thể thay cho chụp ảnh thông
thường?
- Việc tạo ra các giống cây trồng bằng đột biến gen có hại gì khơng? Sử
dụng các sản phẩm từ cây trồng biến đổi gen có tốt cho sức khỏe khơng?
- Quy tắc an tồn khi sử dụng tia X là gì?
Tia X dùng chụp ảnh các thiên thể, các thiên hà, các vì sao. Từ đó các nhà
thiên văn học có tư liệu để nghiên cứu.
GV cho nhóm 4 và các nhóm khác bổ sung.
Hoạt động 3: Hình thành hệ thống kiến thức.
GV: Vẫn chia lớp thành 4 nhóm như trước.Yêu cầu HS tìm hiểu sách giáo
khoa Vật lí 12 bài 28 để hoàn thành phiếu học tập số 2. GV chiếu phiếu học
tập số 2.
HS: Nghiên cứu sách giáo khoa, trao đổi, thảo luận với nhau.
GV: Theo dõi, quan sát HS làm việc, có sự giúp đỡ khi cần thiết.
GV: Yêu cầu đại diện nhóm 1 trả lời câu hỏi số 1 trong phiếu học tập 2: Quá
phát hiện tia X diễn ra như thế nào? Tia X là gì?
HS: HS nêu sự phát hiện tia X và định nghĩa tia X.
Tên đề tài: Vận dụng dạy học gắn liền với sản xuất kinh doanh vào thiết kế bài dạy
“Tia X” để giúp định hướng nghề nghiệp cho học sinh lớp 12.
12

download by :


SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

THPT Thạch Thành 4

GV: Nhận xét và chốt kiến thức.

Bổ sung:Trong lịch sử phát triển của Vật lí học, có nhiều sáng chế, nhiều phát
minh được tạo ra bắt đầu từ sự ngẫu nhiên, sự tình cờ. Ví như việc phát hiện
ra tia X vào cuối thế kỉ 19 bởi nhà bác học Wilhem Conrad Rontgen.
GV trình chiếu ảnh:

Câu chuyện về tia X bắt đầu vào tối ngày 8 tháng 11 năm 1895 tại khoa vật lí
trường Đại học Wuszbur Đức. Cũng như thường ngày vị giáo sư Rơn ghen
vẫn đang làm việc tại phịng thí nghiệm của mình, sử dụng điện áp cao tạo ra
sự phát quang giữa hai điện cực trong ống chân không, ông đã dành nhiều
thời gian nghiên cứu và tìm cách giải thích ngun nhân của hiện tượng trên.
Thời gian trong phịng thí nghiệm thường kéo dài đến nửa đêm.
Trong phịng thí nghiệm đầy bóng tối, ơng tình cờ phát hiện ra mảnh Bari
platinôxyanua(BaPt(CN)4) nằm rải rác xung quanh ống thủy tinh bắt đầu phát
sáng. Ơng dùng tấm bìa để dựng mảnh Bari platinơxyanua, sau đó dùng túi
đen bao kín xung quanh ống thủy tinh, nhưng tấm bìa đựng Bari
platinơxyanua vẫn phát sáng. Điều đó chứng tỏ có một bức xạ đã xun qua
túi đen. Ơng lại lùi ra xa phịng thí nghiệm và đóng cửa phịng thí nghiệm thì
vẫn thấy sự phát sáng. Ơng kết luận, loại bức xạ này hồn toàn mới mà trước
kia chưa phát hiện ra được. Tiến hành nhiều thí nghiệm nữa ơng nhận ra bức
xạ trên có thể xuyên qua giấy , gỗ, kim loại nhưng bị chặn bởi tấm chì. Sau
phát hiện trên, Rơn ghen đã làm việc miệt mài thậm chí quên ăn, quên ngủ.
Tại phịng thí nghiệm của mình, ơng đã viết cuốn sách đầu tiên với tựa đề
“Tìm hiểu về loại bức xạ mới”. Cuốn sách được cơng bố sau đó 7 tuần. Rơn
ghen gọi bức xạ đó là tia X. Tháng 1 năm 1896 đồng nghiệp của ông đặt tên
là tia Rơn ghen.

Tên đề tài: Vận dụng dạy học gắn liền với sản xuất kinh doanh vào thiết kế bài dạy
“Tia X” để giúp định hướng nghề nghiệp cho học sinh lớp 12.
13

download by :


SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

THPT Thạch Thành 4

Cuốn sách của ông đã lan tỏa trên toàn thế thới và 5 năm sau, năm 1901, viện
hoàng gia Thụy Điển trao giải Nobel vật lí đầu tiên trong lịch sử cho ơng.
Phát hiện của Rơn ghen dẫn đến việc chế tạo ra ống tia X( Ống Rơn ghen,
Óng Cu – lit – giơ).
GV: Trình chiếu tranh về ống Cu-lit-giơ; yêu cầu một học sinh nhóm 2 nêu
cấu tạo ống Cu-lit-giơ và cách tạo ra tia X?
Nêu cấu tạo ống Cu – lit – giơ?
HS: trả lời.
GV: Nêu hoạt động của ống?
HS: Nung nóng dây FF’ để phát nhiệt electron. Tạo một hiệu điện thế lớn cỡ
vài chục KV giữa K và A. Electron bay ra được tăng tốc trong điện trường,
đến va đập vào A làm phát ra tia X.
GV: Cho các nhóm bổ sung. GV nhận xét, khen ngợi, động viên và đưa ra kết
luận.
ĐVĐ: Vậy tia X có bản chất và tính chất như thế nào? Liệu nó có cùng loại
với các loại tia đã học không?
GV: Yêu cầu một học sinh nhóm 3 trình bày câu hỏi 3 trong phiếu học tập:
Nêu bản chất và tính chất của tia X?
HS: Bản chất: tia X cùng bản chất với tia tử ngoại, là sóng điện từ có bước
sóng từ 10-11 – 10-8m
Nêu các tính chất của tia X.
GV:- Cho các nhóm bổ sung; GV nhận xét và đưa ra kết luận.
-Cung cấp thêm cách phân loại tia X: Tia X cứng và tia X mềm.

GV: Yêu cầu một học sinh nhóm 4 trả lời câu hỏi 4 của phiếu học tập 2: thang
sóng điện từ là gì? Nêu các phổ trong thang đó?
HS: trả lời.
GV: trình chiếu tranh thang sóng điện từ và nhận xét câu trả lời của học sinh.
Bổ sung: Việc phân chia ranh giới giữa các tia cũng mang tính chất tương đối.
GV: u cầu học sinh nhóm 2 nêu các tác dụng của tia X trong y học, giải
thích cơ chế ứng dụng.
HS đại diện nhóm 2 báo cáo:
-Tia X dùng trong chụp điện, chụp X quang để chẩn đốn bệnh.
GV trình chiếu tranh ảnh.
- Cơ chế của chụp chiếu X quang là khả năng đâm xuyên, làm đen phim ảnh
của tia X. Tia X có thể đi qua các mô mềm như thịt, da, vùng xương tia X đi
qua ít hơn. Những vùng tia X đi qua nhiều thì trên phim có màu sáng, những
vùng tia X đi qua ít thì trên phim có màu tối.
-Tia X được dùng trong điều trị ung thư nơng vì tia X có khả năng hủy diệt tế
bào.

Tên đề tài: Vận dụng dạy học gắn liền với sản xuất kinh doanh vào thiết kế bài dạy
“Tia X” để giúp định hướng nghề nghiệp cho học sinh lớp 12.
14

download by :


SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

THPT Thạch Thành 4

GV: Cho các nhóm khác nhận xét. GV nhận xét và bổ sung thêm: Chụp
X quang là phương pháp quan trọng trong chẩn đoán bệnh bằng hình

ảnh. Chụp X-quang khơng chỉ giúp xác định các bệnh lí về xương, mà
cịn tìm ra các bệnh về phần mềm. Như khảo sát ngực có thể tìm ra các
bệnh về phổi( viêm phổi, ung thư phổi, phù nề phổi) khảo sát vùng bụng
có thể phát hiện ra tắc ruột(tắc thực quản), tràn khí(từ thùng ruột), tràn
dịch( trong khoang bụng), X quang phát hiện u vú...Hay nhờ chụp X
quang phát hiện vật lạ trong cơ thể.

Tia X có khả năng hủy diệt tế bào nên được dùng trong phương pháp xạ trị,
chữa trị ung thư. Tuy nhiên xạ trị cũng làm tổn thương các mơ mềm vì tia X
ngồi tiêu diệt tế bào ung thư nó cịn tiêu diệt cả tế bào lành. Đặc biệt trong
chụp, chiếu X quang, với trẻ nhỏ, thai nhi, khi tế bào mô xương và các tế bào
mô mềm khác đang trong quá trình hồn thiện, việc chiếu tia X có thể dẫn đến
sự đột biến các tế bào này và chúng có thể bị nhân lên nhanh chóng thành
khối u ung thư. Do vậy hạn chế tối đa trẻ nhỏ, bà bầu tiếp xúc với tia X.
+ Ngày nay, với sự tiến bộ của y học người ta đã sử dụng tia X , tia gama
phẫu thuật mà không gây chảy máu (ảnh)

Tên đề tài: Vận dụng dạy học gắn liền với sản xuất kinh doanh vào thiết kế bài dạy
“Tia X” để giúp định hướng nghề nghiệp cho học sinh lớp 12.
15

download by :


SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

THPT Thạch Thành 4

Đăc biệt Tia X được dùng mổ các khối u não mà không cần cưa sọ như
phương pháp truyền thống. Nhờ vậy bệnh nhân phục hồi nhanh, hiệu

quả điều trị cao.

GV: Theo em trong bệnh viện và khi làm việc với tia X người ta phòng tránh
tác hại của tia X bằng cách nào?
HS: Phịng chụp X-quang tường bao dày, có biển báo nguy hiểm, nhân viên
chụp X-quang và những người làm việc trong mơi trường có tia phóng xạ mặc
quần áo tư trang bảo vệ.....
GV trình chiếu tranh ảnh:

- Cũng nhờ phát hiện ra tia X mà các bác sĩ thời bấy giờ đã có một bước tiến
dài trong việc xóa bỏ bệnh lao trên qui mô lớn.
GV: Yêu cầu một HS trong nhóm 1 nêu tiềm năng phát triển tia X trong y
học?
HS: Trong tương lai các lĩnh vực y học sử dụng tia X còn phát triển mạnh mẽ
hơn nữa. Theo em phương pháp mổ nội soi bằng tia X sẽ được nhân rộng, các
máy móc thiết bị sẽ được trang bị hiện đại hơn. Khi đó chi phí cho các ca mổ
giảm, người nghèo cũng được tiếp cận với phương pháp này. Có lẽ các máy
chiếu chụp X quang cũng sẽ được cải tiến để cho hình ảnh rõ nét hơn và hạn
chế tối đa tác hại của tia X.
GV: Cho các học sinh khác bổ sung, nhận xét. GV bổ sung thêm: Hiện nay
đội ngũ y bác sĩ làm việc trong lĩnh vực y tế sử dụng tia X vẫn còn đang thiếu.

Tên đề tài: Vận dụng dạy học gắn liền với sản xuất kinh doanh vào thiết kế bài dạy
“Tia X” để giúp định hướng nghề nghiệp cho học sinh lớp 12.
16

download by :


SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

THPT Thạch Thành 4

Đặc biệt khi mà máy móc hiện đại ra đời thì kéo theo địi hỏi đội ngũ bác sĩ
phải có tay nghề, trình độ phù hợp. Đây cũng là cơ hội lớn cho lớp trẻ học tập
và phấn đấu.
GV: u cầu nhóm 4 tìm hiểu kiến thức thực tế, Bài 19 sinh học 12 để thảo
luận trao đổi ứng dụng của tia X trong nơng nghiệp, trình bày ứng dụng của
tia X trong nơng nghiệp và nêu cơ sở của các ứng dụng đó.
Đại diện nhóm 4 trình bày: ứng dụng trong nơng nghiệp tạo giống.
GV cho các nhóm bổ sung, GV nhận xét, khích lệ và chiếu tranh ảnh một số
giống mới năng suất cao.
GV bổ sung: việc sử dụng các tác nhân Vật lí để gây đột biến chỉ sử dụng
chủ yếu trên thực vật và vi sinh vật, không sử dụng trên người. Cũng có ý
kiến cho rằng việc tạo giống bằng phương pháp gây đột biến nói chung cũng
gây tác động xấu.

Việc cho rằng sử dụng thực phẩm biến đổi gen khơng có lợi cho sức khỏe vẫn
cịn đang gây nhiều tranh cãi.
-Tia X cũng được dùng diệt khuẩn các sản phẩm nông nghiệp.
GV: Yêu cầu học sinh khác trong nhóm trình bày ứng dụng của tia X trong
cơng nghiệp ?
HS: Trong công nghiệp tia X được dùng để kiểm tra các vết nứt, vết rạn của
các sản phẩm đúc bằng kim loại , trong xây dựng dùng tia X để dị tìm vết nứt
của các cơng trình, trong nghệ thuật để kiểm tra và khôi phục các tác phẩm
nghệ thuật bị hư hỏng.
GV trình chiếu ảnh.

Tên đề tài: Vận dụng dạy học gắn liền với sản xuất kinh doanh vào thiết kế bài dạy
“Tia X” để giúp định hướng nghề nghiệp cho học sinh lớp 12.

17

download by :


SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

THPT Thạch Thành 4

ĐVĐ: Tia X được ứng dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực. Trong quốc phòng
an ninh tia X cũng giữ nhiều vai trò quan trọng.
GV u cầu đại diện nhóm 3 trình bày ứng dụng của tia X trong quốc phòng
an ninh và các lĩnh vực khác.
HS: Ở các sân bay, của khẩu, hải cảng tia X được dùng để kiểm tra hành lý
của hành khách.
GV chiếu tranh ảnh.
GV: yêu cầu học sinh tìm hiểu qua sách báo, báo mạng để nêu những ứng
dụng của tia X trong các lĩnh vực khác như: hóa phân tích, thiên văn vũ trụ.
HS: thảo luận nhóm và trả lời:
Tia X được dùng trong các phịng thí nghiệm để nghiên cứu thành phần và
cấu trúc của các vật rắn.
-Trong nghiên cứu cấu trúc tinh thể, nghiên cứu về liên kết hóa học thì tia X
cũng là tác nhân quan trọng được sử dụng. Hai cha con Bragg là người đầu
tiên dùng tia X nghiên cứu cấu trúc tinh thể đầu tiên được xác định bởi tia X
là tinh thể muối ăn NaCl năm 1914.
-Tia X cũng được dùng trong thiên văn vũ trụ để nghiên cứu cá thiên thể,
thiên hà, các vì sao.
-Từ đó về sau những tinh thể khác cùng các loại liên kết hóa học đã được
khám phá mở ra những hiểu biết mới mẻ về thế giới vật chất xung quanh
chúng ta.

GV nhận xét và trình chiếu tranh ảnh về ứng dụng tia X trong hóa phân tích.
Giới thiệu máy phóng xạ huỳnh quang tia X.
-Trong thiên văn học, tia tử ngoại
tia X được dùng để chụp ảnh các
thiên thể, thiên hà, các vì sao. Từ
ảnh chụp mà các nhà nghiên cứu có
cơ sở để tìm hiểu về vũ trụ rộng
lớn, hé mở dần cánh cửa bí mật
- Tia X cũng được dùng trong ngành thăm dị địa chất, khai thác dầu khí, khai
thác khống sản....
GV: yêu cầu một HS nhóm 3 nêu tiềm năng phát triển của các ngành nghề sử
dụng tia X trong các lĩnh vực trên?
HS: Trong nông nghiệp, việc tạo ra các giống cây trồng mới năng suất cao,
chống chịu sâu bệnh tốt sẽ khơng ngừng được quan tâm. Vì dân số thế giới
tăng, nhu cầu sử dụng thực phẩm ắt cũng tăng; trong khi đó đất canh tác lại bị
thu hẹp dần. Do vậy các tác nhân dùng để tạo giống đột biến, trong đó có tia
Tên đề tài: Vận dụng dạy học gắn liền với sản xuất kinh doanh vào thiết kế bài dạy
“Tia X” để giúp định hướng nghề nghiệp cho học sinh lớp 12.
18

download by :


SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

THPT Thạch Thành 4

X sẽ được sử dụng nhiều. Xã hội phát triển, công nghiệp, xây dựng cũng phát
triển theo. Nhu cầu tìm hiểu vũ trụ, khám phá vũ trụ, tìm hiểu thế giới xung
quanh chúng ta cũng càng tăng. Do vậy các ngành sử dụng tia X trong các

lĩnh vực này cũng phát triển theo. Đồng thời các ngành sản xuất các máy móc,
thiết bị phục vụ cho nó cũng phát triển cùng.
GV: Cho các HS khác nhận xét, bổ sung và nhấn mạnh thêm: đây chính là cơ
hội cũng là gợi ý để chúng ta chọn nghề cho tương lai.
Hoạt động 4: Củng cố vận dụng, tìm tịi sáng tạo.
GV: u cầu học sinh nhắc lại khái quát khái niệm tia X, cách tạo ra tia X.
Bản chất, tính chất của tia X.
- Nêu các ứng dụng quan trọng của tia X.
HS: Nhắc lại khái quát kiến thức bài học.
GV: Lợi ích mà tia X đem lại vơ cùng lớn. Bên cạnh đó tia X cũng rất có hại
khi liều lường mạnh hoặc phải tiếp xúc thường xuyên với nó. Hãy nêu tác hại
của tia X mà em biết.
HS: Tia X hủy diệt tế bào nên không tiếp xúc lâu dài. Tia X cũng làm đột biến
ADN nên có nguy cơ về ung thư nếu lượng vào cơ thể lớn. Vì vậy trẻ em, bà
bầu nên tránh xa vùng có tia X, hạn chế chụp chiếu X quang.
GV: Bổ sung về lợi ích của tia phóng xạ cũng như tác hại của nó và chiếu
tranh ảnh.
GV: Bổ sung: -Lợi ích của tia phóng xạ rất lớn nhưng tác hại của chúng gây
ra cũng không hề nhỏ. Các tia phóng xạ khơng màu, khơng mùi, khơng vị và
cũng không phát nhiệt. Do vậy các giác quan của con người khơng thể nhận
ra chúng, chỉ có máy đo phóng xạ mới phát hiện ra và định lượng độ nhiễm
xạ. Mặt khác khơng có cơ thể sinh vật nào có khả năng miễn dịch với tia
phóng xạ và cũng khơng có phương pháp nào điều trị đặc hiệu.
Trong lịch sử thảm họa xảy ra tại nhà máy hạt nhân nguyên tử Chec-nôbưn gây ra hậu quả nghiêm trọng. Cho đến nay con người vẫn chưa khắc phục
hết hậu quả nặng nề đó. Vùng đất thành phố xinh đẹp Inpyat bị nhiễm phóng
xạ trở thành vùng đất chết. Ước tính 24 nghìn năm nữa con người mới có thể
quay lại đây sinh sống. Trong chiến tranh thế giới thứ 2 Mỹ ném hai quả bom
nguyên tử xuống hai thành phố Hirôsima và Nagasaki, hủy diệt hai thành phố
này, làm hàng vạn người chết tại chỗ và để lại hậu quả to lớn
- Em hãy nêu các biện pháp phòng tránh tia phóng xạ mà em biết?

HS: Tăng cường tuyên truyền giáo dục để mọi người hiểu tác hại của tia X để
có biện pháp phịng tránh.
+ Bố trí cơ sở làm việc có nguồn bức xạ ở xa dân cư, nhà trẻ, trường học,
bệnh viện....
Tên đề tài: Vận dụng dạy học gắn liền với sản xuất kinh doanh vào thiết kế bài dạy
“Tia X” để giúp định hướng nghề nghiệp cho học sinh lớp 12.
19

download by :


SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

THPT Thạch Thành 4

+ Các rác thải phóng xạ phải được gom lại và xử lí đúng qui trình.
+ Các cơ quan chức năng có thẩm quyền phải quản lí nghiêm ngặt các nguồn
phóng xạ.
GV: Chốt lại: Như vậy cùng những lợi ích to lớn thì tia X, các tia phóng xạ
cũng gây ra khơng ít tác hại. Bởi vậy mỗi chúng ta cần trang bị cho mình
những kiến thức cần thiết để nhận thức đúng đắn cũng như có những biện
pháp phịng tránh cho bản thân và cộng đồng.
Hoạt động 5: Tìm tịi mở rộng về nghề liên quan đến tia X.
GV hướng dẫn học sinh về tìm hiểu về các ngành nghề, lĩnh vực kinh doanh
có liên quan đến tia X. Hồn thành phiếu học tập số 3. Cho HS trình bày trong
buổi hoạt động ngoại khóa về hướng nghiệp.
C.KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ.
Đề tài đã được áp dụng trong quá trình giảng dạy ở lớp 12C1 trường THPT
Thạch Thành 4. Sau đó tổ chức cho học simh kiểm tra. Kết quả như sau:
Phân loại điểm

Số HS Điểm yếu, Điểm
kiểm
kém
bình
tra
SL
%
SL
39

0

0

5

trung
%
12,8
2

Điểm khá

Điểm giỏi

SL

SL

%

14

35,9

20

%
51,2
8

Ghi
chú

* Kết quả bài kiểm tra cho thấy đa số học sinh hiểu bài. Hầu hết các
em đã biết vận dụng kiến thức vào thực tiễn cuộc sống hàng ngày và có
hiểu biết rõ hơn về ngành nghề ứng dụng tia X.
Đề tài được tổ chức dạy theo chủ đề trong 2 tiêt. Để đạt hiệu quả cao
nhất thì giáo viên nên để học sinh tham quan các cơ sở thực tiễn và làm việc ở
nhà trước theo sự định hướng của giáo viên.
Trên đây là đề tài tôi đã nghiên cứu và ứng dụng trong thực tiễn giảng dạy của
mình. Đề tài cũng khơng thể tránh khỏi những hạn chế, thiếu sót, nên tơi rất
mong nhận được sự góp ý của hội đồng đáng giá cũng như đồng nghiệp để đề
tài được hoàn chỉnh hơn. Tôi xin chân thành cảm ơn.
XÁC NHẬN CỦA THỦ TRƯỞNG Thanh Hóa, ngày 20 tháng 5 năm 2018
ĐƠN VỊ
Tơi xin cam đoan đây là SKKN của mình
viết, khơng sao chép nội dung của người
khác.
(Ký và ghi rõ họ tên)

Tên đề tài: Vận dụng dạy học gắn liền với sản xuất kinh doanh vào thiết kế bài dạy
“Tia X” để giúp định hướng nghề nghiệp cho học sinh lớp 12.
20

download by :


SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

THPT Thạch Thành 4

Lê Thị Hạnh

Tên đề tài: Vận dụng dạy học gắn liền với sản xuất kinh doanh vào thiết kế bài dạy
“Tia X” để giúp định hướng nghề nghiệp cho học sinh lớp 12.
21

download by :