Tài liệu QuẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ KINH TẾ VÀ CÁC VẤN ĐỀ XÃ HỘI pdf

Qu N LÝ NHÀ N C V KINH T VÀ Ả ƯỚ Ề Ế
CÁC V N Đ XÃ H IẤ Ề Ộ
GVC.PHAN K VÂNẾ
P.Tr. Khoa Nhà n c &pháp ướ
lu tậ

•
M C ĐÍCH YÊU C U:Ụ Ầ
•
Cung c p cho ng i h c m t s v n đ chung ấ ườ ọ ộ ố ấ ề
nh t lý lu n qu n lý nhà n c v kinh t và các ấ ậ ả ướ ề ế
v n đ xã h i trong n n kinh t th tr ng đ nh ấ ề ộ ề ế ị ườ ị
h ng XHCN n c ta.ướ ở ướ
•
T lý lu n đ c h c và th c ti n,ng i h c v n ừ ậ ượ ọ ự ễ ườ ọ ậ
d ng vào th c t và đ xu t gi i pháp góp ph n ụ ự ế ề ấ ả ầ
nâng cao hi u qu QLNN v kinh t và các v n ệ ả ề ế ấ
đ xã h i trên ph m vi c n c nói chung và ề ộ ạ ả ướ ở
đ a ph ng nói riêngị ươ

•
TÀI Li U THAM KH OỆ Ả
•
Tài li u b i d ng v ệ ồ ưỡ ề Qu N LÝ HÀNH CHÍNH NHÀẢ
N CƯỚ ( Ch ng trình chuyên viên chính) ươ PH N III – Ầ
Qu N LÝ NHÀ N C Đ I V I NGÀNH, LĨNH V CẢ ƯỚ Ố Ớ Ự
( Nxb khoa h c và k thu t,HN-2009 )ọ ỹ ậ
•
PGS-TS Nguy n H u Khi n - ễ ữ ể Tìm hi u v hành chính ể ề
nhà n c.ướ ( Nxb Lao đ ng, HN- 2003)ộ

•
GS. Mai H u Khuê- ữ Lý lu n qu n lý nhà n cậ ả ướ ( Hà
N i-3003 )ộ
•
Văn ki n Đ i h i Đ i bi u toàn qu c c a Đ ng c ng ệ ạ ộ ạ ể ố ủ ả ộ
s n Vi t Nam VI, VII, VIII, IX,Xả ệ
•
Lu t Doanh nghi p 2005ậ ệ
•
…

Tr c khi nghiên c u nh ng n i ướ ứ ữ ộ
dung chính,các anh (ch ) cùng trao ị
đ i m t s v n đ sauổ ộ ố ấ ề
•
1/ Qu n lý nhà n c là gì ?.ả ướ
•
2/ Nhà n c qu n lý và qu n lý nhà ướ ả ả
n c khác nhau nh th nào ?.ướ ư ế
•
3/ Căn c theo th m quy n, c quan ứ ẩ ề ơ
hành chính nhà n c có m y lo i ? Là ướ ấ ạ
nh ng c quan nào?ữ ơ

Qu N LÝ NHÀ N C V KINH TẢ ƯỚ Ề Ế
•
A- M T S V N Đ CHUNG Qu N LÝ NHÀ N C Ộ Ố Ấ Ề Ả ƯỚ
V KINH TỀ Ế
•
I/ Nh ng đ c đi m c b n c a n n kinh t th ữ ặ ể ơ ả ủ ề ế ị

tr ng đ nh h ng XHCN Vi t Namườ ị ướ ở ệ
•
N n kinh t th tr ng đ nh h ng XHCN là m t ki u ề ế ị ườ ị ướ ộ ể
t ch c n n kinh t mà trong đó,s v n hành c a nó ổ ứ ề ế ự ậ ủ
v a tuân theo nh ng nguyên t c và quy lu t c a b n ừ ữ ắ ậ ủ ả
thân h th ng kinh t th tr ng,l i v a b chi ph i b i ệ ố ế ị ườ ạ ừ ị ố ở
nh ng nguyên t c và nh ng quy lu t ph n ánh b n ch t ữ ắ ữ ậ ả ả ấ
xã h i hóa – XHCN.ộ

1/ Kinh t th tr ngế ị ườ
1.1- Đ c tr ng c a kinh t th tr ngặ ư ủ ế ị ườ
•
a/ khái ni m kinh t th tr ngệ ế ị ườ
•
Kinh t th tr ng là n n kinh t v n hành theo c ế ị ườ ề ế ậ ơ
ch th tr ng, đó th tr ng quy t đ nh s n xu t ế ị ườ ở ị ườ ế ị ả ấ
và phân ph i.ố
•
b/ Đ c tr ng c a kinh t th tr ngặ ư ủ ế ị ườ
•
M tộ là,quá trình l u thông hàng hóa ch y u b ng ư ủ ế ằ
ph ng th c mua – bánươ ứ
•
Hai là, ng i trao đ i hàng hóa ph i có quy n t do ườ ổ ả ề ự
nh t đ nh khi tham gia trao đ i trên th tr ng trên th ấ ị ổ ị ườ ị
tr ng 3 m t:ườ ở ặ
•
+ T do l a ch n n i dung s n xu t và trao đ iự ự ọ ộ ả ấ ổ
•
+ T do l a ch n đ i tác trao đ iự ự ọ ố ổ

•
+ T do th a thu n giá c trao đ i, t do c nh tranhự ỏ ậ ả ổ ự ạ

•
Ba là,ho t đ ng mua bán đ c th c ạ ộ ượ ự
hi n th ng xuyên, r ng kh p, trên c s ệ ườ ộ ắ ơ ở
m t k t c u h t ng t i thi u, đ đ vi c ộ ế ấ ạ ầ ố ể ủ ể ệ
mua –
bán di n ra thu n l i, an toàn, v i m t h ễ ậ ợ ớ ộ ệ
th ng th tr ng ngày càng đ y đ .ố ị ườ ầ ủ
. B n là,ố Các đ i tác ho t đ ng trong n n ố ạ ộ ề
KTTT đ u theo đu i l i ích c a mình. L i ề ổ ợ ủ ợ
ích cá nhân là đ ng l c tr c ti p c a s ộ ự ự ế ủ ự
phát tri n kinh tể ế

•
Năm là, t do c nh tranh là thu c tính c a KTTT, là ự ạ ộ ủ
đ ng l c thúc đ y s ti n b kinh t và xã h i, nâng ộ ự ẩ ự ế ộ ế ộ
cao ch t l ng s n ph m hàng hóa và d ch v , có l i ấ ượ ả ẩ ị ụ ợ
cho ng i s n xu t và tiêu dùng.ườ ả ấ
•
Sáu là,S v n đ ng c a các quy lu t khách quan ự ậ ộ ủ ậ
c a th tr ng d n d t hành vi,thái đ ng x c a các ủ ị ườ ẫ ắ ộ ứ ử ủ
ch th kinh t tham gia th tr ng, nh đó,hình thành ủ ể ế ị ườ ờ
m t tr t t nh t đ nh c a th tr ng t s n xu t, l u ộ ậ ự ấ ị ủ ị ườ ừ ả ấ ư
thông, trao đ i, tiêu dùng.ổ
•
M t n n kinh t có đ c nh ng đ c tr ng c b n trên ộ ề ế ượ ữ ặ ư ơ ả
đ c g i là n n kinh t th tr ng.ượ ọ ề ế ị ườ

•
Ngày nay, cùng v i s phát tri n m nh m c a s c s n ớ ự ể ạ ẽ ủ ứ ả
xu t trong t ng qu c gia và s h i nh p kinh t mang ấ ừ ố ự ộ ậ ế
tính toàn c u t o đi u ki n và kh năng đ n n kinh t ầ ạ ề ệ ả ể ề ế
th tr ng phát tri n đ t t i trình đ cao- ị ườ ể ạ ớ ộ kinh t th ế ị
tr ng hi n đ i.ườ ệ ạ
•
Kinh t th tr ng hi n đ i, ngoài nh ng đ c tr ng ế ị ườ ệ ạ ữ ặ ư
chung c a n n KTTT còn có các đ c tr ng sau:ủ ề ặ ư
•
+ M t là,ộ có s th ng nh t m c tiêu kinh t v i các m c ự ố ấ ụ ế ớ ụ
tiêu chính tr xã h i.ị ộ
•
+ Hai là, Có s qu n lý c a nhà n c.ự ả ủ ướ
•
+ Ba là,Có s chi ph i m nh m c a s phân công và ự ố ạ ẽ ủ ự
h p tác qu c t - n n KTTT mang tính qu c tợ ố ế ề ố ế

•
1.2- Nh ng u th và nh ng khuy t t t c b n c a ữ ư ế ữ ế ậ ơ ả ủ
n n kinh t th tr ngề ế ị ườ
•
a- Nh ng u th :ữ ư ế
•
T đ ng đáp ng nhu c u có th thanh toán đ c c a xã h i m t cách linh ự ộ ứ ầ ể ượ ủ ộ ộ
ho t và h p lý.ạ ợ
•
Có kh năng huy đ ng t i đa m i ti m năng c a xã h iả ộ ố ọ ề ủ ộ
•
T o ra đ ng l c thúc đ y ho t đ ng c a các doanh nghi p đ t hi u qu ạ ộ ự ẩ ạ ộ ủ ệ ạ ệ ả

coa và thông qua phá s n t o ra c ch đào th i nh ng doanh nghi p ho t ả ạ ơ ế ả ữ ệ ạ
đ ng y u kémộ ế
•
Ph n ng nhanh, nh y tr c các thay đ i c a nhu c u xã h i và các đi u ả ứ ạ ướ ổ ủ ầ ộ ề
ki n kinh t trong n c và qu c t .ệ ế ướ ố ế
•
Bu c các doanh nghi p ph i th ng xuyên h c h i l n nhau, h n ch saiộ ệ ả ườ ọ ỏ ẫ ạ ế
l m trong kinh doanhầ
. T o đ ng l c thúc đ y s phát tri n nhanh ch ng khoa h c- công ngh - k ạ ộ ự ẩ ự ể ố ọ ệ ỹ
thu tậ


•
b/ Nh ng khuy t t tữ ế ậ
•
Đ ng l c l i nhu n cao t o ra nguy c vi ph m pháp ộ ự ợ ậ ạ ơ ạ
lu t, th ng m i hóa các giá tr đ o đ c và đ i s ng ậ ươ ạ ị ạ ứ ờ ố
tinh th nầ
•
S c nh tranh không t ch c d n đ n m t cân đ i vĩ ự ạ ổ ứ ẫ ế ấ ố
mô, l m phát, th t nghi pạ ấ ệ
•
T o ra b t bình đ ng,phân hóa giàu nghèoạ ấ ẳ
•
L i ích chung, dài h n c a xã không đ c chăm lo.ợ ạ ủ ượ
•
Phát sinh các t n n xã h i: buôn gian bán l n, tham ệ ạ ộ ậ
nhũng
•
Tài nguyên và môi tr ng b tàn phá nhanh chóng. ườ ị

•
Anh (ch ) trao đ i – theo anh ch n n ị ổ ị ề
kinh t th tr ng đ nh h ng XHCN ế ị ườ ị ướ ở
Vi t Nam có nh ng đ c tr ng gì?ệ ữ ặ ư

•
2/ Nh ng đ c tr ng ch y u c a n n kinh t thi tr ng đ nh ữ ặ ư ủ ế ủ ề ế ườ ị
h ng XHCN Vi t Namướ ở ệ
•
2.1-M c tiêu c a n n kinh t th tr ng đ nh h ng XHCNụ ủ ề ế ị ườ ị ướ
•
M c tiêu t ng quát phát tri n kinh t - xã h i n c ta là: “ Dân ụ ổ ể ế ộ ở ướ
giàu, n c m nh, xã h i công b ng, dân ch , văn minh”. Quá trình ướ ạ ộ ằ ủ
phát tri n KTTT n c ta là quá trình th c hi n m c tiêu đó. C ể ở ướ ự ệ ụ ụ
th :ể
•
a/ v m c tiêu kinh t - xã h i – văn hóaề ụ ế ộ
+ Làm cho dân giàu, là bình quân đóng góp GDP/ đ u ng i tăng ầ ườ
nhanh; kho ng cách giàu nghèo ngày m t thu h p.ả ộ ẹ
+ N c m nh, th hi n đóng góp to l n vào ngân sách qu c gia,gia ướ ạ ể ệ ớ ố
tăng ngành kinh t mũi nh n, s d ng ti t ki m, có hi u qu ngu n ế ọ ử ụ ế ệ ệ ả ồ
tài nguyên qu c gia, b o v môi sinh, môi tr ng…ố ả ệ ườ
+ Xã h i công b ng, văn minh, th hi n x lý l i ích trong n i b n n ộ ằ ể ệ ử ợ ộ ộ ề
kinh t ,góp ph n gi i quy t các v n đ xã h i…ế ầ ả ế ấ ề ộ
,

•
b/ M c tiêu chính trụ ị
•

làm cho xã h i dân ch , bi u hi n dân ộ ủ ể ệ ở
ch hóa n n kinh t , m i ng i, m i ủ ề ế ọ ườ ọ
thành ph n kinh t có quy n tham gia ầ ế ề
ho t đ ng kinh t , vào SX- KD, có quy n ạ ộ ế ề
s h u tài s n c a mìnhở ữ ả ủ

•
2.2- Ch đ s h u và các thành ph n kinh tế ộ ở ữ ầ ế
•
a/ Ch đ s h uế ộ ở ữ : s h u toàn dân, s h u t p ở ữ ở ữ ậ
th , s h u t nhân,trong đó s h u toàn dân, s ể ở ữ ư ở ữ ở
h u t p th là n n t ngữ ậ ể ề ả
•
b/ Thành ph n kinh t :ầ ế kinh t nhà n c, kinh ế ướ
t t p th , kinh t cá th ,ti u ch , kinh t t b n ế ậ ể ế ể ể ủ ế ư ả
t nhân, kinh t t b n nhà n c và kinh t có ư ế ư ả ướ ế
v n đ u t n c ngoài. Các thành ph n kinh t ố ầ ư ướ ầ ế
đ u là b ph n c u thành quan tr ng c a n n ề ộ ậ ấ ọ ủ ề
KTTT đ nh h ng XHCN. ị ướ

•
2.3/ C ch v n hành n n kinh t :ơ ế ậ ề ế
•
là c ch th tr ng đ phân b h p lý các l i ơ ế ị ườ ể ổ ợ ợ
ích và ngu n l c, kích thích phát tri n các ti m ồ ự ể ề
năng kinh doanh, các l c l ng s n xu t tăng ự ượ ả ấ
hi u qu và tăng năng su t lao đ ng xã ệ ả ấ ộ
h i.Đ ng th i nhà n c XHCN-đ i di n cho l i ộ ồ ờ ướ ạ ệ ợ
ích chính đáng c a nhân dân lao đ ng và xã h i ủ ộ ộ
th c hi n qu n lý vĩ mô đ i v i n n KTTT, h ng ự ệ ả ố ớ ề ướ

d n s v n hành n n kinh t c n c theo đúng ẫ ự ậ ề ế ả ướ
m c tiêu phát tri n kinh t xã h iụ ể ế ộ

•
2.4/ V hình th c phân ph iề ứ ố
•
Có nhi u hình th c phân ph i đan xen.Trong đó u tiên ề ứ ố ư
phân ph i theo lao đ ng, theo v n, theo tài năng và hi u ố ộ ố ệ
quả
•
Đ m b o s phân ph i công b ng và h n ch b t bình ả ả ự ố ằ ạ ế ấ
đ ng trong xã h i.ẳ ộ
•
2.5/Nguyên t c gi i quy t các m t, các m i quan ắ ả ế ặ ố
h .ệ
•
K t h p ngay t đ u quan h gi a l c l ng s n xu t ế ợ ừ ầ ệ ữ ự ượ ả ấ
v i QHSX, xây d ng l c l ng s n xu t m i k t h p v i ớ ự ự ượ ả ấ ớ ế ợ ớ
c ng c và hoàn thi n QHSX, quan h qu n lý tiên ti n ủ ố ệ ệ ả ế
nh m ph c v cho phát tri n s n xu t và CNH – HĐH ằ ụ ụ ể ả ấ
đ t n c; nâng cao đ i s ng nhân dân, gi i quy t các ấ ướ ờ ố ả ế
v n đ xã h iấ ề ộ

•
2.6/ Tính c ng đ ng, tính dân t cộ ồ ộ
•
Kinh t th tr ng đ nh h ng XHCN mang tính ế ị ườ ị ướ
c ng đ ng cao, trên c s hài hòa l i ích cá nhân ộ ồ ơ ở ợ
và l i ích c a c ng đ ng, chăm lo làm giàu ợ ủ ộ ồ
không ch chú tr ng cho m t s ít ng i mà cho ỉ ọ ộ ố ườ

c c ng đ ng, h ng t i xây d ng m t c ng ả ộ ồ ướ ớ ự ộ ộ
đ ng xã h i giàu có, đ y đ v v t ch t, phong ồ ộ ầ ủ ề ậ ấ
phú v tinh th n,công b ng dân ch , văn minh, ề ầ ằ ủ
đ m b o m no, h nh phúc cho m i ng i.ả ả ấ ạ ọ ườ

•
2.7/ V quan h qu c tề ệ ố ế
•
Kinh t th tr ng đ nh h ng XHCN d a ế ị ườ ị ướ ự
vào s phát huy t i đa ngu n l c trong ự ố ồ ự
n c và tri t đ tranh th ngu n l c ngoài ướ ệ ể ủ ồ ự
n c theo ph ng châm “ k t h p s c ướ ươ ế ợ ứ
m nh c a dân t c và s c m nh c a th i ạ ủ ộ ứ ạ ủ ờ
đ i” và s d ng chúng m t cách h p lý ạ ử ụ ộ ợ
đ t hi u qu cao nh t đ phát tri n kinh ạ ệ ả ấ ể ể
t đ t n cế ấ ướ

II- S C N THI T KHÁCH QUAN Ự Ầ Ế
C A Qu N LÝ NHÀ N C Đ I Ủ Ả ƯỚ Ố
V I N N KINH TỚ Ề Ế
•
Trao đ i v n đ sau:ổ ấ ề
•
S qu n lý nhà n c đ i v i n n kinh t ự ả ướ ố ớ ề ế
th tr ng đ nh h ng XHCN Vi t Nam ị ườ ị ướ ở ệ
là c n thi t khách quan. Vì sao ?ầ ế

•
1/ Kh c ph c nh ng h n ch , khuy t t t c a kinh t th tr ng, b o ắ ụ ữ ạ ế ế ậ ủ ế ị ườ ả
đ m th c hi n m c tiêu phát tri n kinh t xã h i đã đ ra.ả ự ệ ụ ể ế ộ ề

•
2/ B ng quy n l c,chính sách và s c m nh kinh t c a mình, nhà ằ ề ự ứ ạ ế ủ
n c ph i gi i quy t nh ng mâu thu n l i ích kinh t ph bi n, ướ ả ả ế ữ ẩ ợ ế ổ ế
th ng xuyên và c b n trong n n kinh t qu c dân.ườ ơ ả ề ế ố
•
Trong n n KTTT có nh ng lo i mâu thu n c b n sau:ề ữ ạ ẩ ơ ả
•
+ Mâu thu n gi a các doanh nhân v i nhau trên th ng ẩ ữ ớ ươ
tr ngườ
•
+ Mâu th n gi a ch và th trong các doanh nghi p.ẩ ữ ủ ợ ệ
•
+ Mâu thu n gi a gi i s n xu t kinh doanh v i toàn th c ng ẩ ữ ớ ả ấ ớ ể ộ
đ ng trong vi c s d ng tài nguyên và môi tr ngồ ệ ử ụ ườ
Nh ng mâu th n trên có tính ph bi n, th ng xuyên, căn b n ữ ẩ ổ ế ườ ả
liên quan đ n s n đi nh kinh t , xã h i, ch có Nhà n c m i ế ự ổ ị ế ộ ỉ ướ ớ
gi i quy t đ c.ả ế ượ

•
3/ Tính khó khăn, ph c t p c a s nghi p ứ ạ ủ ự ệ
kinh tế
•
Làm kinh t ,nh t là làm giàu ph i có ít nh t các ế ấ ả ấ
đi u ki n: ý chí làm giàu, tri th c làm giàu, ề ệ ứ
ph ng ti n s n xu t kinh doanh và môi tr ng ươ ệ ả ấ ườ
kinh doanh. Không ph i công dân nào cũng có ả
đ các đi u ki n trên đ làm kinh t , làm giàu.S ủ ề ệ ể ế ự
can thi p c a Nhà n c là r t c n thi t trong ệ ủ ướ ấ ầ ế
vi c h tr công dân có nh ng đi u ki n c n ệ ổ ợ ữ ề ệ ầ
thi t th c hi n s nghi p kinh t .ế ự ệ ự ệ ế

•
4/ Tính giai c p trong kinh t và b n ch t giai c p ấ ế ả ấ ấ
c a Nhà n củ ướ
•
Nhà n c hình thành khi xã h i phân chia giai c p. Nhà ướ ộ ấ
n c đ i di n cho l i ích c a giai c p th ng tr , trong đó ướ ạ ệ ợ ủ ấ ố ị
có l i ích kinh t . Nhà n c CHXHCN Vi t Nam đ i di n ợ ế ướ ệ ạ ệ
cho l i ích c a dân t c, c a nhân dân.M c tiêu phát ợ ủ ộ ủ ụ
tri n kinh t - xã h i làm cho dân giàu, n c m nh, xã ể ế ộ ướ ạ
h i công b ng, dân ch , văn minh. Tuy v y, trong n n ộ ằ ủ ậ ề
kinh t nhi u thành ph n, m c a v i n c ngoài xu t ế ề ầ ở ử ớ ướ ấ
hi n xu h ng v a h p tác, v a đ u tranh trong quá ệ ướ ừ ợ ừ ấ
trình ho t đ ng kinh t trên các m t quan h s h u, ạ ộ ế ặ ệ ở ữ
quan h qu n lý, quan h phân ph iệ ả ệ ố
•
Trong cu c đ u tranh trên m t tr n kinh t , Nhà n c ộ ấ ặ ậ ế ướ
ta ph i th hi n b n ch t giai c p c a mình đ b o v ả ể ệ ả ấ ấ ủ ể ả ệ
l i ích c a nhà n c và c a nhân dân.ợ ủ ướ ủ

III-CÁC CH C NĂNG Qu N LÝ Ứ Ả
KINH T C A NHÀ N CẾ Ủ ƯỚ
1-Đ nh h ngs phát tri nc a n n kinh tị ướ ự ể ủ ề ế
-
Khái niêm: Đ nh h ng s phát tri n kinh t xác đ nh ị ướ ự ể ế ị
con đ ng và h ng s v n đ ng c a n n kinh t ườ ướ ự ậ ộ ủ ề ế
nh m đ t đ n m c đích nh t đ nh căn c vào đ c đi m ằ ạ ế ụ ấ ị ứ ặ ể
kinh t , xã h i c a đ t n c trong t ng th i kỳ nh t đinh ế ộ ủ ấ ướ ừ ờ ấ
( cách đi, b c đi c th ,trình t th i gian cho t ng b c ướ ụ ể ự ờ ừ ướ
đi đ đ t m c tiêu)ể ạ ụ

-
Vì sao ph i đ nh h ng? ả ị ướ
Vì s v n hành c a n n KTTT mang tính t phát và tính ự ậ ủ ề ự
không xác đ nh r t l n.Do đó Nhà n c ph i th c hi n ị ấ ớ ướ ả ự ệ
ch c năng đ nh h ng phát tri n n n kinh t c a mình.ứ ị ướ ể ề ế ủ

-
Ph m vi đ nh h ng phát tri n n n kinh tạ ị ướ ể ề ế
+ toàn b n n kinh tộ ề ế
+ Các ngành kinh tế
+ Các vùng kinh tế
+ Các thành ph n kinh tầ ế
-
N i dung đ nh h ng phát tri n n n kinh tộ ị ướ ể ề ế
+ xác đ nh m c tiêu chung dài h n( cái đích trong m t ị ụ ạ ộ
t ng lai xa,có th vài ch c năm hoăc xa h n)ươ ể ụ ơ
+ xác đ nh m c tiêu cho t ng th i kỳ(10,15,20 năm) đ c ị ụ ừ ờ ươ
xác đ nh trong chi n l c phát tri n KT-XH và đ c th ị ế ượ ể ượ ể
hi n trong k ho ch 5 năm,3 năm, hàng nămệ ế ạ
+ xác đ nh th t u tiên các m c tiêuị ứ ự ư ụ
+ xác đ nh gi i pháp đ đ t m c tiêuị ả ể ạ ụ