LUẬN văn giáo dục chủ nghĩa yêu nước hồ chí minh cho thanh niên tỉnh thanh hoá trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước

1

LUẬN VĂN-Giáo dục chủ nghĩa yêu nước Hồ Chí Minh cho
thanh niên tỉnh Thanh Hoá trong thời kỳ đẩy mạnh cơng nghiệp
hố, hiện đại hố đất nước

Mục lục

Trang
1

Mở đầu
Chương 1: chủ nghĩa u nước Hồ Chí Minh - sự hình
thành và nội dung cơ bản
1.1. Sự hình thành chủ nghĩa yêu nước Hồ Chí Minh
1.2. Một số nội dung cơ bản của chủ nghĩa yêu nước Hồ Chí
Minh

7
7
35

Chương 2: Giáo dục chủ nghĩa yêu nước Hồ Chí Minh
cho thanh niên tỉnh thanh hố trong thời kỳ
hiện nay
2.1. Vai trị của thanh niên trong sự nghiệp cơng nghiệp hố,

51

hiện đại hố hiện nay
2.2. Nội dung giáo dục chủ nghĩa yêu nước Hồ Chí Minh

51

cho thanh niên tỉnh Thanh Hố hiện nay
2.3. Những giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao hiệu quả giáo

78

dục chủ nghĩa yêu nước Hồ Chí Minh cho thanh niên
Thanh Hoá trong thời kỳ hiện nay

91


2

kết luận
danh mục tài liệu tham khảo
phụ lục

102
104

mở đầu
1. Tính cấp thiết của đề tài
Chủ tịch Hồ Chí Minh - lãnh tụ vĩ đại của Đảng và dân tộc
Việt Nam, Anh hùng giải phóng dân tộc và Danh nhân văn hoá kiệt
suất. Tư tưởng của Người là tài sản tinh thần to lớn của Đảng và dân
tộc ta, là ngọn cờ thắng lợi của cách mạng Việt Nam.
Trong hơn nửa thế kỷ hoạt động cách mạng, Hồ Chí Minh là

người ý thức sâu sắc về giá trị tinh thần Việt Nam, về sức mạnh của
chủ nghĩa yêu nước Việt Nam. Người dạy "Dân ta phải biết sử ta.
Cho tường gốc tích nước nhà Việt Nam" [36, tr.221]. Tổng kết lịch
sử Việt Nam, Hồ Chí Minh nhấn mạnh:
Dân ta có một lịng nồng nàn u nước. Đó là một
truyền thống q báu của ta. Từ xưa đến nay, mỗi khi Tổ
quốc bị xâm lăng thì tinh thần ấy lại sơi nổi, nó kết thành
một làn sóng vơ cùng mạnh mẽ, to lớn, nó lướt qua mọi sự


3

nguy hiểm, khó khăn, nó nhấn chìm tất cả lũ bán nước và
lũ cướp nước [39, tr.171].
Rõ ràng, hệ giá trị tinh thần truyền thống Việt Nam, mà đứng
đầu là chủ nghĩa u nước đã đóng một vai trị to lớn trong sự
nghiệp dựng nước, giữ nước. Trong thế kỷ XX, Hồ Chí Minh đã đến
với chủ nghĩa Mác - Lênin như một cuộc "hẹn hò lịch sử" giữa chủ
nghĩa yêu nước chân chính với học thuyết cách mạng và khoa học
của thời đại, tìm thấy ở chủ nghĩa Mác - Lênin ánh sáng soi đường
cứu dân, cứu nước. Từ đó hình thành chủ nghĩa u nước Hồ Chí
Minh.
Thời gian lặng lẽ trôi đi, nhưng chủ nghĩa yêu nước Hồ Chí
Minh làm nên thắng lợi Cách mạng Tháng Tám 1945, hai cuộc
kháng chiến và bước đầu quá độ lên CNXH mãi mãi đi vào lịch sử
dân tộc Việt Nam như một sự kiện chói lọi nhất, một biểu tượng
sáng ngời nhất của chủ nghĩa yêu nước Việt Nam truyền thống
xuyên qua mọi thời đại.
Hiện nay cách mạng nước ta bước vào thời kỳ mới - thời kỳ
đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước - với mục tiêu dân

giàu nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh vơ cùng vẻ
vang nhưng cũng khơng ít những khó khăn, thách thức. Chủ nghĩa
yêu nước Hồ Chí Minh càng đóng một vai trị quan trọng, tiếp tục
phát huy tác dụng to lớn. Nó đã được Đảng và nhân dân ta vận dụng
sáng tạo trong thời kỳ hội nhập, phát triển kinh tế tri thức, xây dựng


4

nền tảng vật chất để đưa nước ta cơ bản trở thành một nước công
nghiệp theo hướng hiện đại vào năm 2020.
Thanh Hố là một trong những địa phương có số dân đơng
(hiện có 3,7 triệu người). Trong đó thanh niên, chiếm hơn 1 triệu, là
lực lượng nòng cốt cho sự nghiệp đẩy mạnh cơng nghiệp hố, hiện
đại hố Thanh Hố nói riêng và cả nước nói chung.
Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nhận thức đúng vị trí, vai trị của
thanh niên trong sự nghiệp cách mạng giải phóng dân tộc và xây
dựng xã hội mới. Người đã thấy rất sớm sự đóng góp to lớn của tuổi
trẻ Việt Nam trong sự trường tồn và phát triển của dân tộc. Người
khẳng định: "Thanh niên là người chủ tương lai của nước nhà. Thật
vậy nước nhà thịnh hay suy, yếu hay mạnh một phần lớn là do các
thanh niên" [38, tr.186]. Họ là lực lượng đông đảo nhất, hùng hậu
nhất, hăng hái, dũng cảm nhất trong các cuộc chống xâm lược, là
lực lượng gánh vác những cơng việc nặng nề khó khăn, vất vả trong
lao động sản xuất xây dựng đất nước, "đâu cần là thanh niên có, đâu
khó có thanh niên". Trước lúc đi xa Người dặn lại trong Di chúc:
"Đảng cần phải chăm lo giáo dục đạo đức cách mạng cho họ, đào
tạo họ thành những người thừa kế xây dựng XHCN vừa "hồng" vừa
"chuyên". Bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau là một việc rất
quan trọng và rất cần thiết" [45, tr.498].

Việc giáo dục chủ nghĩa u nước Hồ Chí Minh cho thanh
niên cả nước nói chung và cho thanh niên tỉnh Thanh Hóa nói riêng
trong giai đoạn hiện nay là một việc làm rất quan trọng và cần thiết


5

vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội cơng bằng, dân chủ, văn
minh.
Nó tạo ra sức mạnh cực kỳ to lớn để phát huy tiềm năng vô tận
của con người Việt Nam trước những thách thức của lịch sử, đẩy
nhanh tốc độ tăng trưởng kinh tế, sớm đưa nước Việt Nam ra khỏi
tình trạng kém phát triển, tạo điều kiện đuổi kịp các nước tiên tiến
trong khu vực và thế giới.
Xuất phát từ yêu cầu thực tế của đất nước, dưới sự lãnh đạo
của Đảng, nhân dân ta đang chấn hưng đất nước gắn liền với giữ
vững độc lập dân tộc và xây dựng đất nước gắn liền với kiên định
chủ nghĩa xã hội. Điều đó chứng tỏ rằng Đảng và dân ta đã vận
dụng sáng tạo phát huy những tư tưởng lớn của Hồ Chí Minh về chủ
nghĩa yêu nước dưới ánh sáng chủ nghĩa Mác-Lênin và trên lập
trường giai cấp vô sản.
Với những lý do trên và trực tiếp nghiên cứu chun ngành Hồ
Chí Minh học, tơi chọn đề tài: "Giáo dục chủ nghĩa yêu nước Hồ
Chí Minh cho thanh niên tỉnh Thanh Hóa trong thời kỳ đẩy
mạnh cơng nghiệp hố, hiện đại hố đất nước" để viết luận văn
thạc sĩ khoa học chính trị chuyên ngành Hồ Chí Minh học.
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài
Những năm gần đây đã có những cơng trình khoa học nghiên
cứu về tư tưởng Hồ Chí Minh, trong đó có tư tưởng yêu nước của
Người. Đây là những thành quả rất đáng tự hào về sự lao động

nghiêm túc, không mệt mỏi của các nhà khoa học xã hội trong và


6

ngồi nước. Tuy nhiên chưa có cơng trình nào nghiên cứu về "Giáo
dục chủ nghĩa yêu nước Hồ Chí Minh cho thanh niên tỉnh Thanh
Hoá trong thời kỳ đẩy mạnh cơng nghiệp hố, hiện đại hố đất
nước", khiến tác giả yên tâm về sự lựa chọn đề tài của mình, không
trùng lặp, không lập lại ý tưởng của những người đi trước. Song
cũng có nhiều cơng trình liên quan gián tiếp đến đề tài ví như:
- Cuốn "Chủ nghĩa yêu nước Hồ Chí Minh" của Nguyễn Mạnh
Tường. Cuốn sách được hình thành trên cơ sở luận án tiến sĩ của tác
giả. Kết cấu của sách gồm 3 chương, tác giả chủ yếu tập trung
nghiên cứu chủ nghĩa yêu nước Hồ Chí Minh.
- Cuốn "Hồ Chí Minh và con người Việt Nam trên con đường
dân giầu nước mạnh" của Phạm Văn Đồng, Nxb Chính trị quốc gia,
Hà Nội, 1993 nghiên cứu tư tưởng và con người Hồ Chí Minh với
cơng cuộc đổi mới. Tác phẩm đã khẳng định: Hồ Chí Minh là một
nhà yêu nước, đồng thời là một chiến sĩ cộng sản. Từ đó để nói tới
thơng điệp của Hồ Chí Minh là lời nói nổi tiếng: "Khơng có gì quý
hơn độc lập tự do". Độc lập, tự do ở đây là độc lập của dân tộc, tự
do của nhân dân, của con người. Độc lập đi liền với tự do là độc lập
dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội. Đây là một gợi mở rất sâu sắc
khi nghiên cứu chủ nghĩa yêu nước Hồ Chí Minh.
- Cuốn "Nhận thức cơ bản về tư tưởng Hồ Chí Minh", Nxb
Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1998, tác giả Phạm Văn Đồng cũng
khẳng định hành trang ra đi tìm đường cứu nước của Nguyễn Tất
Thành là truyền thống lịch sử 4000 với sức sống mãnh liệt của một

7

dân tộc. Đó là một nhận thức cơ bản trong tư tưởng Hồ Chí Minh,
giúp ta suy nghĩ tới việc nghiên cứu chủ nghĩa u nước Hồ Chí
Minh trong tình hình hiện nay.
- Cuốn "Tư tưởng Hồ Chí Minh và con đường cách mạng Việt
Nam" do Đại tướng Võ Nguyên Giáp chủ biên, Nxb Chính trị quốc
gia ấn hành năm 1997. Tác giả đã khẳng định truyền thống yêu
nước của dân tộc đã phát triển thành chủ nghĩa yêu nước. Và chính
chủ nghĩa u nước đó đã thúc đẩy Hồ Chí Minh ra đi tìm đường
cứu nước. Chủ nghĩa u nước là một trong những nguồn gốc chủ
yếu của tư tưởng Hồ Chí Minh.
- Cuốn "Góp phần tìm hiểu cuộc đời và tư tưởng Hồ Chí
Minh"

của

GS, NGND Đinh Xuân Lâm, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2005.
Đã tập hợp nhiều bài nghiên cứu. Có thể khai thác một số bài phục
vụ cho đề tài như "Chủ nghĩa yêu nước Hồ Chí Minh - sự kết hợp
biện chứng giữa truyền thống và thời đại", "Về con đường cứu nước
của Hồ Chí Minh"...
- Cuốn "Đến với tư tưởng Hồ Chí Minh" của Trần Bạch Đằng,
Nxb Trẻ, 2004. Tác giả đã khẳng định "tư tưởng Hồ Chí Minh được ấp
ủ lâu dài trong cái nơi chủ nghĩa u nước, tắm mình sâu sắc trong tâm
hồn dân tộc, là kết tinh truyền thống nhiều nghìn năm dựng nước và
giữ nước của nhân dân Việt Nam"...
- Đặng Xuân Kỳ có cuốn "Tư tưởng Hồ Chí Minh về phát
triển văn hố và con người", Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2005.

8

- "Chủ nghĩa yêu nước Việt Nam thời đại Hồ Chí Minh" của
Trần Xuân Trường, Nxb Quân đội nhân dân, Hà Nội, 2001.
- Cuốn "Hồ Chí Minh và nhà tư tưởng lỗi lạc" của Song
Thành, Nxb Lý luận chính trị, 2005.
- Lê Hữu Bl, "Vai trị của tư tưởng u nước Việt Nam và
phương hướng kế thừa phát triển trong sự nghiệp đổi mới đất
nước", Luận văn thạc sĩ Triết học, Học viện Chính trị quốc gia Hồ
Chí Minh, Hà Nội, 1993.
Những kết quả nghiên cứu của tác giả trên là nguồn tư liệu
quý giá để tôi tham khảo và kế thừa có chọn lọc trong q trình thực
hiện đề tài luận văn của mình.
3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn
3.1. Mục đích:
Làm rõ thêm về chủ nghĩa yêu nước Hồ Chí Minh và đề xuất
phương hướng, giải pháp giáo dục chủ nghĩa yêu nước Hồ Chí Minh
cho thanh niên Thanh Hóa trong thời kỳ đẩy mạnh cơng nghiệp hoá,
hiện đại hoá đất nước.
3.2. Nhiệm vụ:
- Xác định chủ nghĩa u nước Hồ Chí Minh là gì? Cơ sở hình
thành nội dung chủ yếu và những đặc điểm của chủ nghĩa yêu nước
Hồ Chí Minh.
- Đánh giá thực trạng đội ngũ thanh niên và công tác giáo dục
thanh niên, đề xuất phương hướng, giải pháp để nâng cao hiệu quả


9

giáo dục chủ nghĩa yêu nước Hồ Chí Minh cho thanh niên Thanh
Hóa trong tình hình mới.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu:
- Các bài nói bài viết trong Hồ Chí Minh tồn tập và cuộc đời,
sự nghiệp của Người đấu tranh không mệt mỏi cho nền độc lập dân
tộc và tự do hạnh phúc của nhân dân Việt Nam.
- Các văn kiện, chỉ thị của Đảng và Tỉnh uỷ Thanh Hóa.
- Phong trào thanh niên tỉnh Thanh Hóa.
4.2. Phạm vi nghiên cứu:
Luận văn chỉ tập trung nghiên cứu những quan điểm của Hồ
Chí Minh về chủ nghĩa yêu nước và việc giáo dục chủ nghĩa yêu
nước cho thanh niên ở tỉnh Thanh Hóa trong tình hình hiện nay.
5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu của đề tài
5.1. Cơ sở lý luận:
Luận văn vận dụng lý luận của chủ nghĩa Mác-Lênin và tư
tưởng Hồ Chí Minh, những quan điểm của Đảng về thanh niên và
"Bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau".
5.2. Phương pháp nghiên cứu:
Luận văn sử dụng phương pháp duy vật biện chứng và duy vật
lịch sử, phương pháp lịch sử và lơgic, phương pháp phân tích tổng
hợp, điều tra khảo sát thực tiễn và các phương pháp chuyên ngành
trong nghiên cứu và thể hiện đề tài.
6. Những đóng góp về khoa học của luận văn


10

- Luận văn góp phần làm sáng tỏ thêm những vấn đề cơ bản

trong nghiên cứu chủ nghĩa yêu nước Hồ Chí Minh. Làm rõ vai trị
của chủ nghĩa u nước Hồ Chí Minh trong hình thành nhân cách
thanh niên tỉnh Thanh Hóa hiện nay.
- Đánh giá có căn cứ khoa học thực trạng và đề xuất một số
giải pháp từng bước nâng cao chất lượng giáo dục chủ nghĩa u
nước Hồ Chí Minh cho thanh niên Thanh Hố.
7. Kết cấu luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và tài liệu tham khảo, luận văn
được kết cấu 2 chương, 5 tiết.


11

Chương 1
CHỦ NGHĨA YÊU NƯỚC HỒ CHÍ MINH SỰ HèNH THÀNH VÀ NỘI DUNG CƠ BẢN
1.1. SỰ HèNH THÀNH CHỦ NGHĨA YÊU NƯỚC HỒ
CHÍ MINH
1.1.1. Quan niệm về chủ nghĩa yờu nước Hồ Chớ Minh
Chủ nghĩa yêu nước là một trong những giá trị tinh thần cú
tớnh phổ quỏt ở mọi dõn tộc. Khụng một dõn tộc nào trờn thế giới
lại khụng yờu mến Tổ quốc của họ. Tuy nhiờn, giữa cỏc quốc gia
dõn tộc, do nhiều lý do khỏc nhau, làm cho quỏ trỡnh hỡnh thành và
phỏt triển chủ nghĩa yờu nước về bản chất cũng như đặc điểm
khụng hoàn toàn giống nhau.
Ở Việt Nam, chủ nghĩa yêu nước là giỏ trị tinh thần truyền
thống cao nhất của dõn tộc ta, là sự kết tinh tư tưởng và bản lĩnh của
nhõn dõn ta trong quỏ trỡnh đấu tranh chinh phục thiên nhiên khắc
nghiệt để dựng nước và trong các cuộc khỏng chiến chống ngoại
xõm để giữ nước. Đó là lũng tha thiết yờu làng xúm, quờ hương, đất
nước, tụn kớnh tổ tiờn, ụng bà, hiếu kớnh cha mẹ. Đó là sự q

trọng tiếng nói, nền văn hố và các phong tục tập quán tốt đẹp của
dân tộc, là ý thức cộng đồng đoàn kết, tỡnh đồng bào, gắn bú trong
một quốc gia dân tộc. Đó là ý thức chủ quyền và tồn vẹn lónh thổ
của đất nước.


12

Chủ nghĩa yêu nước truyền thống Việt Nam trải dài theo
dũng lịch sử từ thời Vua Hùng dựng nước, đi qua tinh thần của Hai
Bà Trưng “đền nợ nước trả thù nhà”, của bà Triệu “không chịu cúi
đầu, khom lưng làm tỳ thiếp cho người”, đến thời Lý Thường Kiệt
khẳng định thành văn ý chí độc lập, chủ quyền dân tộc và sự tồn
vẹn lónh thổ quốc gia. Được vun đắp qua thời Lờ Lợi, Nguyễn Trói,
thành lý tưởng khỏt vọng dập tắt muôn đời ngọn lửa chiến tranh
xâm lược, xây dựng quan hệ hoà hiếu, bỡnh đẳng giữa các dân tộc.
Chủ nghĩa yêu nước Việt Nam cũn được giương cao trong phong
trào nụng dân Tây Sơn, với lónh tụ thiờn tài Quang Trung, đó thể
hiện một ý chớ mónh liệt của nhõn dõn ta trong xõy dựng và bảo vệ
một Tổ quốc độc lập, thống nhất và giàu mạnh. Yêu nước, quý trọng
độc lập tự do đó trở thành lẽ sống, phẩm chất đạo đức truyền thống
của người dân nước ta, của toàn thể dân tộc ta.
Chủ nghĩa yêu nước Hồ Chí Minh là chủ nghĩa yêu nước
Việt Nam xuất hiện trong q trình đấu tranh giải phóng dân tộc
Việt Nam bằng con đường cách mạng vô sản và xây dựng một nước
Việt Nam hịa bình, thống nhất, độc lập, dân chủ và giàu mạnh theo
con đường xã hội chủ nghĩa.
Chủ nghĩa yêu nước Hồ Chí Minh là chủ nghĩa yêu nước
cách mạng. Hồ Chí Minh là người đặt nền móng đầu tiên cho chủ
nghĩa yêu nước cách mạng với tư cách một lãnh tụ của Đảng, của

dân tộc, Người đã soi sáng cho nó theo suốt lịch sử từ cách mạng


13

tháng Tám đến nay. Chủ nghĩa yêu nước cách mạng ấy trở thành của
toàn thể dân tộc Việt Nam.
Chủ nghĩa yêu nước Hồ Chí Minh là chủ nghĩa yêu nước của
dân tộc ở thời hiện đại. Đó là chủ nghĩa yêu nước của dân tộc mang
tên Người. Chủ nghĩa yêu nước truyền thống của dân tộc, dưới ánh
sáng chủ nghĩa Mác - Lênin, đã có bước phát triển nhảy vọt về chất
vươn lên ngang tầm thời đại. Trong bước phát triển nhảy vọt ấy, Hồ
Chí Minh là người đặt nền móng đầu tiên cho việc hình thành một
chủ nghĩa u nước kiểu mới ở giai đoạn mới của lịch sử dân tộc,
mà những đặc điểm nổi bật là thống nhất dân tộc với giai cấp, độc
lập dân tộc với chủ nghĩa xã hội, chủ nghĩa yêu nước với chủ nghĩa
quốc tế vô sản. Tư tưởng yêu nước của Người lớn dần lên từ truyền
thống yêu nước của gia đình, quê hương và trước cảnh nước mất
nhà tan, trước những nổi đau khổ của nhân dân, đặc biệt là những
thất bại đau lòng của các phong trào yêu nước. Trong thời gian tìm
đường cứu nước ở nước ngồi, Người cịn được chứng kiến những
nổi đau khổ và những thất bại đau lịng của nhân dân các dân tộc
khác đấu tranh vì nền độc lập của Tổ quốc mình. Điều dễ thấy là từ
năm 1920 cho đến khi về cõi vĩnh hằng toàn bộ tinh lực của Người
và của Đảng tập trung vào vấn đề giải phóng dân tộc, bảo vệ Tổ
quốc và xây dựng đất nước. Nhưng tư tưởng yêu nước và chủ nghĩa
yêu nước ở Người là có sự thống nhất với nhau trong bản chất khoa
học và cách mạng.

14

Chủ nghĩa yêu nước Việt Nam truyền thống, dưới ánh sáng
của chủ nghĩa Mác - Lênin, đã vươn lên lập trường giai cấp vơ sản
và ngang tầm địi hỏi của sự nghiệp giải phóng đất nước trong thời
hiện đại,trở thành chủ nghĩa yêu nước Hồ Chí Minh. Chủ nghĩa yêu
nước ấy mang tinh thần cách mạng triệt để, mang tư tưởng nhân văn
sâu sắc và được thể hiện trong sự thống nhất của sự nghiệp giải
phóng dân tộc, giải phóng giai cấp và giải phóng con người. Đó
cũng là sự thống nhất giữa độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội.
1.1.2. Sự ra đời chủ nghĩa yêu nước Hồ Chí Minh là một
tất yếu lịch sử
1.1.2.1. Vai trũ của chủ nghĩa yêu nước truyền thống và sự
bất cập của chủ nghĩa yờu nước theo tư tưởng phong kiến và tư
sản dõn tộc trong cuộc chống Phỏp xõm lược giành lại độc lập
dõn tộc đầu thế kỷ XX
Chủ nghĩa yêu nước truyền thống Việt Nam đó đóng một vai
trũ lịch sử cực kỳ to lớn đó là động lực tinh thần chủ yếu của nhân
dân ta trong quỏ trỡnh lõu dài hàng chục thế kỷ dựng nước và giữ
nước. Tuy nhiên, từ giữa thế kỷ XIX, khi dân tộc ta đứng trước sự
xâm lược của chủ nghĩa tư bản phương Tây thỡ chủ nghĩa yêu nước
ấy tỏ ra rất bất cập và bắt đầu bước vào một thời kỳ khủng hoảng
kéo dài hơn nửa thế kỷ.
Với sự xâm lược của thực dân Pháp, lần đầu tiên nhân dân
Việt Nam đương đầu với một kẻ thù mới, đại diện cho một chế độ


15

xó hội cao hơn chế độ phong kiến, nắm trong tay một nền kinh tế và

kỷ thuật quân sự hiện đại, với những thủ đoạn thống trị tinh vi hơn.
Chủ nghĩa yêu nước truyền thống tuy vẫn tiếp tục đóng vai trũ
động lực tinh thần trong những cuộc chiến đấu đầu tiên của nhân
dân vỡ độc lập dân tộc, nhưng đó tỏ ra kộm hiệu lực hơn trước.
Thời đại mới và kẻ thù mới đũi hỏi dõn tộc phải cú những vũ khớ
tinh thần mới.
Chủ nghĩa yêu nước truyền thống Việt Nam có được cái cốt
lừi nhõn dõn sõu sắc, nú bao hàm cả những lý tưởng về dân chủ và
cơng bằng xó hội. Tuy nhiên, trong điều kiện lịch sử, trong những
giới hạn chật hẹp của hệ tư tưởng phong kiến, lý tưởng về độc lập
dõn tộc, tự do, hạnh phỳc của nhõn dõn chỉ cú thể tương đồng với lý
tưởng về một quốc gia phong kiến độc lập, có vua hiền tụi giỏi, thỏi
bỡnh thịnh trị. Song, sự thối nát triền miên của một chế độ phong
kiến suy tàn đó làm suy giảm trong lũng nhõn dõn niềm hy vọng về
một xó hội bỡnh trị, một xó hội "nơi thụn cựng xúm vắng khụng cú
tiếng khúc thương, sầu thảm". Tuy nhiờn trong xó hội phong kiến
nhà Nguyễn, lý tưởng đó vẫn phỏt triển cao trong tõm hồn một bộ
phận vua quan biểu hiện bằng những thất bại liờn tiếp của cỏc toỏn
tớnh “Cần vương” khi đất nước bị Phỏp xõm lược.
Chủ nghĩa yêu nước với nội dung chính trị và lý tưởng xó
hội "Cần vương" đó cỏo chung, nhưng tỡnh cảm yêu nước mónh liệt
của nhõn dõn với những truyền thống lịch sử bền vững thỡ vẫn cũn
đó. Cái tâm hồn khoẻ khoắn, bừng bừng khí thế chiến đấu của dân


16

tộc không mất đi mà chỉ tạm lắng xuống để chờ đợi một lý tưởng
chính trị mới mẻ tỡm đến với nó. Lịch sử Việt Nam trong những
năm cuối thế kỷ XIX và đầu thế kỷ XX là những năm khủng hoảng

về đường lối cứu nước, là những năm tỡm kiếm, rốn giũa vũ khớ
tinh thần mới.
Cú một thời kỳ, lý tưởng chính trị tư sản dân quyền đó tỡm
đến tâm hồn yêu nước của người Việt Nam và muốn đóng vai trũ
như lý tưởng "qũn thần" xưa kia đó từng đóng. Sau khi phong trào
kháng chiến cần vương tan vỡ, các sĩ phu, các nhà yêu nước đó phải
suy nghĩ nhiều về nguyờn nhõn mất nước. Bộ phận tiên tiến nhất
trong tầng lớp đó, qua những tác phẩm của các nhà cải cách Trung
Quốc, Nhật Bản, đó tiếp xỳc với tõn văn, tõn thư và văn minh
phương Tây đó đề ra, đường lối “khai dõn trớ, chấn dõn khớ”.
Đường lối chống Pháp giành lại độc lập dõn tộc, lập chế độ quân
chủ lập hiến hoặc chế độ cộng hoà, phát triển nhà nước theo lối duy
tân của Nhật và nhờ vào sự giỳp đỡ của Nhật, thực chất chỉ là tư
tưởng chính trị tư sản cải lương.
Phong trào yêu nước Việt Nam trong những năm đó chứng
tỏ rằng lý tưởng tư sản dân quyền hóy cũn lạ với quảng đại nhõn
dõn Việt Nam. Với một sự nhạy cảm chính trị, nhân dân ta thấy rằng
đây không phải là cái cần thiết đối với mỡnh. Lý tưởng đó với
những nội dung trừu tượng, chung chung của nó khơng đáp ứng
được những nhu cầu bức thiết của quần chỳng cụng nụng. Trong khi
cơ sở xó hội cần thiết cho chủ nghĩa yờu nước tư sản phát triển là


17

giai cấp tư sản bản xứ và tầng lớp tri thức gắn liền với giai cấp đó ở
Việt Nam lại quá mỏng manh và yếu ớt. Vỡ vậy, hệ tư tưởng chính
trị tư sản đi qua tâm hồn dân tộc một cách nhanh chóng và để lại
dấu vết khơng đáng kể. Có thể xem đõy là sự bất cập của hệ tư
tưởng phong kiến, tư sản ở cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX trong

đấu tranh giải phúng dõn tộc.
Cuộc khủng hoảng của chủ nghĩa yêu nước phong kiến và tư
sản tạo ra một chỗ trống trong tõm hồn dõn tộc. Tõm hồn những
người yêu nước Việt Nam đang đứng trước sự lựa chọn quyết liệt.
Quay trở lại với hệ tư tưởng phong kiến thỡ quỏ lạc hậu. Tiến theo
ngọn cờ "tự do, bỡnh đẳng, bác ái", theo mụ hỡnh của nước Phỏp
đang thống trị mỡnh thỡ cũng chưa hứa hẹn điều gỡ tốt lành. Nếu
tâm hồn yêu nước Việt Nam không gặp được hơi thở của thời đại,
không kết hợp được một hệ tư tưởng chính trị tiên tiến thỡ chủ
nghĩa yờu nước truyền thống mónh liệt của dõn tộc Việt Nam có
nguy cơ trở thành một chủ nghĩa yêu nước thuần tuý tỡnh cảm.
Chủ nghĩa yêu nước truyền thống trầm lắng lại, chưa có
phương hướng phát huy sức mạnh. Các nhà cách mạng đều yêu
nước, thương dân sâu sắc, song họ không tỡm thấy con đường, lực
lượng và phương pháp cách mạng để đánh thắng được đế quốc Pháp
và bố lũ phong kiến tay sai. Chỉ cú lũng yờu nước và nhiệt tỡnh cứu
nước thỡ chưa đủ để có thể giải phóng dân tộc. Tỡnh hỡnh đen tối
và sẽ khơng có đường ra nếu như khơng chuyển hướng đường lối
cứu nước theo lập trường của giai cấp công nhân, nếu như không


18

kết hợp chủ nghĩa yêu nước Việt Nam truyền thống với chủ nghĩa
Mỏc-Lờnin, và nâng chủ nghĩa yêu nước truyền thống lên một trỡnh
độ mới về chất. Bởi vỡ mỗi thời đại có những quy luật chủ yếu của
nó về con đường tiến hoá và cách mạng, vấn đề cách mạng bao giờ
cũng gắn với vấn đề thời đại.
1.1.2.2. Thời đại mới, hoàn cảnh mới đũi hỏi chủ nghĩa
yờu nước mới - chủ nghĩa yêu nước Hồ Chí Minh

Tỡnh hỡnh thế giới trong những năm đầu thế kỷ XX cú
những chuyển biến lớn. Cỏch mạng xó hội chủ nghĩa thỏng Mười
Nga thành cơng vào năm 1917 đó mở ra con đường giải phóng giai
cấp vơ sản và các dân tộc bị áp bức. Chính thời đại mới bắt đầu từ
Cỏch mạng thỏng Mười Nga đó quy định và chỉ ra sự cần thiết phải
kết hợp chủ nghĩa yêu nước với chủ nghĩa quốc tế vô sản trong các
cuộc cỏch mạng. Cỏch mạng thỏng Mười Nga đó tỏc động vào các
dân tộc thuộc địa và phụ thuộc ở khắp các lục địa, hướng họ đi tới
cách mạng vô sản và liờn minh với giai cấp vụ sản. Nó là một tấm
gương đối với nhân dân lao động thế giới, đặc biệt là đối với nhân
dân các dân tộc phương Đông - những dân tộc mà bọn đế quốc đó
nụ dịch và đang tiếp tục nơ dịch, kỡm hóm họ trong vũng đói khổ
và ln ln trà đạp lên tinh thần dân tộc của họ.
Chớnh lúc phong trào yêu nước Việt Nam đang trong tỡnh
trạng khủng hoảng về đường lối cứu nước đó xuất hiện Nguyễn Tất
Thành - Nguyễn Ái Quốc một thanh niờn cỏch mạng quyết tõm đi
tỡm đường cứu nước và anh đó tỡm thấy con đường cứu nước mỡnh


19

trong con đường cứu cỏc nước của cách mạng vô sản, con đường
của cỏch mạng thỏng Mười Nga. Là một nhà yêu nước vĩ đại, Hồ
Chớ Minh là sự kết tinh truyền thống yêu nước, đạo lý làm người
trong bốn ngàn năm của dân tộc, Người cũn tiờu biểu cho những
truyền thống nhõn nghĩa, nhõn ỏi lõu đời của nhõn dõn ta. Lũng yờu
nước, thương người cùng khổ, yêu thương nhân loại cần lao bị áp
bức, bóc lột đó làm cho Nguyễn Tất Thành - Hồ Chớ Minh sớm
nhận ra chủ nghĩa đế quốc khụng chỉ là kẻ thự của dõn tộc mỡnh,
mà cũn là kẻ thù chung của các dân tộc và từng bước Người đến với

chủ nghĩa Mỏc - Lờnin - chủ nghĩa quốc tế vụ sản.
Cụng lao to lớn của Chủ tịch Hồ Chí Minh đối với nhân dân
Việt Nam chính là Người đó tỡm ra con đường cứu nước mới, con
đường cách mạng chân chính và do đó đó đưa cách mạng nước ta đi
từ thắng lợi này đến thắng lợi khác. Con đường đó là con đường
cách mạng vô sản.
Trong lời tự bạch của mỡnh, Chủ tịch Hồ Chớ Minh núi:
Lúc đầu chính là chủ nghĩa yêu nước, chứ chưa phải
chủ nghĩa cộng sản đó đưa tôi tin theo Lờnin, tin theo quốc tế
thứ ba. Từng bước một trong cuộc đấu tranh vừa nghiờn cứu
lý luận Mỏc - Lờnin, vừa làm công tác thực tế, dần dần tơi
hiểu được rằng chỉ có chủ nghĩa xó hội, chủ nghĩa cộng sản
mới giải phúng được các dân tộc bị áp bức và những người
lao động trên thế giới khỏi ách nô lệ [43, tr.128].


20

Sự phát triển tư tưởng Hồ Chí Minh từ chủ nghĩa yêu nước
đến chủ nghĩa cộng sản, việc Người xuất phát từ động cơ yêu nước,
ra đi tỡm đường cứu nước và đó tỡm thấy con đường cứu nước ở
con đường của cách mạng vô sản, ở chủ nghĩa Mỏc - Lờnin và Cỏch
mạng thỏng Mười, đánh dấu bước chuyển biến quyết định trong lịch
sử cỏch mạng Việt Nam, đó chấm dứt thời kỳ khủng hoảng tương
đối dài về đường lối cứu nước của nhân dân ta những năm cuối thế
kỷ XIX đầu thế kỷ XX.
Với con đường đó, một chủ nghĩa yêu nước kiều mới, chủ
nghĩa yêu nước theo hệ tư tưởng cách mạng và khoa học của chủ
nghĩa Mác - Lờnin đó ra đời và đóng vai trũ động lực tinh thần
cho nhân dân ta trong cuộc trường chinh lịch sử mới của dân tộc

giành lại độc lập, tự do từ tay đế quốc hùng mạnh.
Chủ nghĩa yêu nước mới - chủ nghĩa yờu nước Hồ Chí Minh
mang một bản chất giai cấp và một nội dung khác về chất với chủ
nghĩa yêu nước truyền thống theo tư tưởng phong kiến và tư sản. Đó
là một chủ nghĩa yêu nước theo lập trường chính trị của một giai
cấp hoàn toàn mới trong lịch sử Việt Nam, giai cấp cơng nhân Việt
Nam. Đó là chủ nghĩa u nước của một thời đại mới, thời đại chưa
hề có trước đây, thời đại quỏ độ lờn CNXH bắt đầu từ cuộc đại cách
mạng tháng Mười Nga. Đó cũng là chủ nghĩa yêu nước thuộc một
hệ tư tưởng tiên tiến nhất, hệ tư tưởng cỏch mạng và khoa học của
chủ nghĩa Mỏc - Lờnin. Rừ ràng, chủ nghĩa yêu nước Hồ Chí Minh
đó khắc phục được nhược điểm cảm tính và trực quan của chủ nghĩa


21

yêu nước phong kiến và tư sản trước đây. Cụng bằng mà núi trong
tinh thần yêu nước truyền thống đó cú ớt nhiều tớnh mục tiờu, cú lý
tưởng xó hội và biện phỏp đấu tranh, nhưng nột chủ yếu trong chủ
nghĩa yêu nước truyền thống là nhiệt tỡnh yờu nước nồng nàn, là
tâm hồn yêu nước rực cháy, biểu hiện thành hành động anh hùng
trong sự nghiệp cứu nước và giữ nước. Chủ nghĩa yêu nước truyền
thống trước Hồ Chớ Minh chưa thể trở thành một hệ luận chính trị
yêu nước có hệ thống chặt chẽ theo đúng nghĩa khoa học của từ này.
Chủ nghĩa yêu nước Hồ Chí Minh khụng chỉ kế thừa, phỏt
triển tỡnh cảm yờu nước nồng nàn, mónh liệt của dõn tộc đến những
đỉnh cao mới, mà cũn hỡnh thành một hệ thống những quan điểm về
con đường cứu nước, về mục tiờu xó hội, về chiến lược và sách
lược và biện pháp đấu tranh để giành và giữ độc lập dõn tộc. Nghĩa
là đó hỡnh thành và phỏt triển một lý luận chớnh trị yờu nước với tư

cách một bộ phận của lý luận cách mạng Việt Nam. Chính bằng
cách đó, chủ nghĩa u nước Việt Nam kiểu Hồ Chí Minh đó mang
trong mỡnh đầy đủ cỏc yếu tố để trở thành một chủ nghĩa u nước
với nghĩa hồn chỉnh của từ này, và đó trở thành một trào lưu lý
luận, tư tưởng và tỡnh cảm thống nhất của mỗi người Việt Nam
trong hoàn cảnh mới. “Muốn cứu nước và giải phóng dân tộc khơng
có con đường nào khác con đường cách mạng vô sản”. Và “Chỉ có
chủ nghĩa cộng sản mới cứu nhân loại, đem lại cho mọi người
không phân biệt chủng tộc và nguồn gốc sự tự do, bỡnh đẳng, bác
ái, đoàn kết, ấm no trên quả đất, việc làm cho mọi người và vỡ mọi


22

người, niềm vui, hoà bỡnh, hạnh phỳc” [34, tr.461]. Kết luận ấy thật
sự đó tạo ra một bước ngoặt quyết định đối với con đường cứu nước
của dân tộc Việt Nam, nâng chủ nghĩa yêu nước Việt Nam lên một
chất lượng mới, kết hợp chủ nghĩa yêu nước với chủ nghĩa quốc tế
vơ sản. Đó chính là chủ nghĩa u nước kiểu mới - chủ nghĩa yêu
nước Hồ Chí Minh.
1.1.3. Sự hỡnh thành chủ nghĩa yêu nước Hồ Chí Minh
1.1.3.1. Hồ Chớ Minh đó nõng chủ nghĩa yờu nước truyền
thống Việt Nam lờn tầm cao mới - chủ nghĩa yờu nước Hồ Chớ
Minh
Hồ Chí Minh đó từng khẳng định:
Dõn ta cú một lũng nồng nàn yờu nước. Đó là một
truyền thống quý báu của ta. Từ xưa đến nay, mỗi khi tổ
quốc bị xâm lăng, thỡ tinh thần ấy lại sụi nổi, nú kết hợp
thành một làn song vụ cựng mạnh mẽ, to lớn, nú lướt qua
mọi nguy hiểm, khó khăn, nó nhấn chỡm tất cả lũ bỏn nước

và lũ cướp nước [39, tr.171].
Cuộc đời hoạt động yêu nước, cách mạng của Hồ Chí Minh
đó khẳng định đanh thép và là một minh chứng rực rỡ cho chân lý
lịch sử hào hựng đó.
Đau xót trước cảnh đoạ đầy đau khổ, trước cuộc sống nô lệ
đầy máu và nước mắt của đồng bào ta dưới ách thống trị hà khắc
của thực dõn Phỏp và phong kiến tay sai, nhận thấy sự bế tắc của


23

phong trào yêu nước ở nước ta hồi đầu thế kỷ XX, ngày 05 tháng 06
năm 1911 Bác Hồ kính yêu của chúng ta đó ra đi tỡm đường cứu
nước đúng đắn “về cho đồng bào”.
Mối quan tâm đầu tiên và chủ yếu của Người lúc mới bước
chân ra đi tỡm đường cứu nước cũng như trong suốt quá trỡnh hoạt
động về sau này là làm sao đem lại độc lập cho Tổ quốc, tự do hạnh
phúc cho đồng bào - "Độc lập cho Tổ quốc tụi, tự do, hạnh phỳc cho
đồng bào tụi".
Ở Chủ tịch Hồ Chớ Minh, chủ nghĩa yêu nước sớm được
hỡnh thành khụng phải như một ý niệm mơ hồ, trừu tượng mà bắt
nguồn từ tỡnh thương yêu nhân dân sâu sắc, niềm tự hào về truyền
thống anh hùng của dân tộc. Ở Người có rất nhiều phẩm chất quý
báu. Đó là yờu ghột phõn minh, bạn thự rừ rệt. Đó là nghĩa nước
gắn chặt với tỡnh dõn, tỡnh dõn là cỏi gốc của nghĩa nước. Ở Người
là sự trung với nước hiếu với dân, là hai mặt không thể tách rời
nhau. Người không chỉ thông cảm sâu sắc với đời sống lầm than cực
khổ của quần chúng công nông trên đất nước mỡnh mà là tất cả
những người nghèo khổ, những người lao động bị bóc lột ở tất cả
các nơi mà người đó đi qua trên thế giới. Người đau nỗi đau của họ,

có ý thức đứng về phía họ tỡm cỏch giỳp họ thoỏt khỏi búc lột,
thoỏt khỏi nghốo nàn lạc hậu và mọi nỗi khổ đau do chủ nghĩa đế
quốc gây nên. Tinh thần thương dân của Chủ tịch Hồ Chớ Minh
khỏc về chất với tinh thần “dõn vi quý” của các nhà yêu nước thuộc
các giai cấp thống trị trước đây trong lịch sử. Khác ở chỗ, khỏi niệm


24

“dõn” của chủ tịch Hồ Chớ Minh bao hàm một nội dung giai cấp cụ
thể, chỉ rừ thành phần chủ yếu chiếm tuyệt đại đa số trong "dõn" là
nhân dân lao động. Đồng thời cũng khỏc ở chỗ tỡnh cảm yờu dõn
của Chủ tịch Hồ Chớ Minh khụng phải là tỡnh cảm của người trên
nhỡn xuống. Theo Hồ Chớ Minh, yờu dõn thỡ phải làm đầy tớ trung
thành của dân, hết lũng hết sức phục vụ nhõn dõn. Tỡnh yờu dõn
của Chủ tịch Hồ Chớ Minh xuất phỏt từ niềm tin tưởng không bờ
bến vào sức mạnh của dân. Người khẳng định: “Cụng nụng là gốc
cỏch mạng”, “Cụng nụng là người chủ cỏch mạng” [35, tr.266].
Người đó sớm nhận ra sai lầm bất hợp lý trong những
phương thức cứu nước theo tư tưởng phong kiến hoặc theo khuynh
hướng tư sản. Bởi vậy, Người đó đi về phía những người lao động
để tỡm con đường cứu nước mới và Người đó đứng hẳn vào đội ngũ
của giai cấp vô sản, một giai cấp mang bản chất quốc tế. Con người
yêu nước Nguyễn Ái Quốc đó hồ làm một với con người công
nhân. Chân lý rất sơ đẳng, nhưng lại rất căn bản, là ở đâu chủ nghĩa
tư bản cũng tàn ác và vô nhân đạo, ở đâu giai cấp vô sản và các tầng
lớp nhân dân lao động cũng đều bị chủ nghĩa tư bản áp bức bóc lột
một cách giống nhau: "Ở đâu trên thế giới này cũng có hai loại
người là một loại người bóc lột và một loại người bị bóc lột". Chân
lý ấy đó được Người trực tiếp thể hiện qua cuộc sống lao động làm

thuê của mỡnh ở nhiều nước tư bản chủ nghĩa khác nhau, qua dân
tin ở quần chúng lao động đó dẫn Người đi tới tiếp thu chủ nghĩa
Mác-Lờnin một cách nhanh chóng và sâu sắc những năm sau đó.


25

Động cơ đầu tiên và cũng là cuối cùng của việc lựa chọn con
đường xó hội chủ nghĩa là do Người đó nhận thức được rằng “Chỉ cú
giải phúng giai cấp vụ sản thỡ mới giải phúng được dân tộc; cả hai
cuộc giải phúng này chỉ cú thể là sự nghiệp của chủ nghĩa cộng sản và
của cỏch mạng thế giới” [34, tr.416]. Rừ ràng là lúc đầu chính vỡ
chủ nghĩa yờu nước, chính vỡ tha thiết với độc lập dân tộc mà
Nguyễn Ái Quốc đó tin theo Lờnin, tin theo quốc tế thứ ba, rồi trở
thành một trong những người tham gia sáng lập Đảng Cộng sản
Phỏp.
Khi đọc được luận cương về vấn đề dân tộc và vấn đề thuộc
địa của V.I.Lờnin, Người đó vui mừng đến phát khóc lên. Bởi vỡ
Người nhận thấy ở đó con đường cứu nước, con đường giải phóng
dân tộc đúng đắn nhất kể từ khi Người ra đi tỡm đường cứu nước,
cứu dân. Luận cương của Lờnin về vấn đề dân tộc và vấn đề thuộc
địa là lập trường giải quyết các vấn đề dân tộc và thuộc địa theo
những nguyên tắc của giai cấp công nhân quốc tế mà quốc tế thứ ba
là đại biểu. Trong luận cương ấy Lờnin núi rừ:
Trong chớnh sỏch của quốc tế cộng sản về vấn đề dân
tộc và vấn đề thuộc địa phải là làm cho giai cấp vô sản và
quần chúng lao động của tất cả các dân tộc và tất cả các
nước gần gũi nhau để tiến hành cuộc đấu tranh cách mạng
chung nhằm lật đổ bọn địa chủ và giai cấp tư sản. Bởi vỡ cú
sự gần gũi ấy mới đảm bảo việc chiến thắng chủ nghĩa tư

bản, nếu khơng có chiến thắng đó thỡ khụng thể thủ tiờu