(LUẬN văn THẠC sĩ) xây dựng nông thôn mới ở huyện mỹ hào, tỉnh hưng yên

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

BỘ NỘI VỤ

HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA

PHẠM VĂN LÂM

XÂY DỰNG NƠNG THƠN MỚI Ở
HUYỆN MỸ HÀO, TỈNH HƯNG YÊN

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG

HÀ NỘI, 2016

download by :


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

BỘ NỘI VỤ

HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA

PHẠM VĂN LÂM

XÂY DỰNG NƠNG THƠN MỚI Ở
HUYỆN MỸ HÀO, TỈNH HƯNG YÊN

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CƠNG
Chun ngành: Quản lý cơng

Mã số: 60340403

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. HOÀNG SỸ KIM

HÀ NỘI, 2016

download by :


i
LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi.
Các số liệu, tư liệu được sử dụng trong luận văn là trung thực, có xuất xứ rõ
ràng.
Những kết quả khoa học của luận văn chưa được cơng bố trong bất kỳ
cơng trình nào.
Tác giả luận văn

Phạm Văn Lâm

download by :


ii
LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình được học tập tại Học viện Hành chính Quốc gia và thực
hiện Luận văn Thạc sỹ Quản lý công với đề tài “Xây dựng nông thôn mới
ở

huyện Mỹ Hào tỉnh Hưng Yên” tôi đã nhận được rất nhiều sự giúp đỡ, tạo

điều kiện của tập thể lãnh đạo Học viện, giảng viên và lãnh đạo các khoa, các
phịng ban trong trường. Tơi xin bày tỏ lịng cảm ơn chân thành về những sự giúp
đỡ đó.
Tơi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới TS. Hồng Sỹ Kim, Trưởng
khoa Đơ thị - Nơng thơn, Học viện Hành chính Quốc gia, người đã trực
tiếp hướng dẫn, chỉ bảo tơi hồn thành luận văn này.
Tơi cũng xin gửi lời cảm ơn tới gia đình, bạn bè, đồng nghiệp, những
người đã động viên, hỗ trợ tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu tại
Học viện Hành chính Quốc gia.
Nội dung luận văn đề cập đến vấn đề quản lý nhà nước trong xây dựng
nông thôn mới ở huyện Mỹ Hào, tỉnh Hưng Yên, đây là một vấn đề tương đối
rộng và cần được nghiên cứu và giải quyết trong thời gian dài. Do đó, luận
văn khơng tránh khỏi những khiếm khuyết, thiếu sót và hạn chế. Tơi rất mong
nhận được sự tham gia đóng góp ý kiến của các thầy, cô giảng viên trong Học
viện và các quý vị có quan tâm để luận văn được hoàn thiện hơn.
Xin trân trọng cảm ơn!
Tác giả luận văn

Phạm Văn Lâm

download by :


iii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
BCĐ

Ban chỉ đạo

BQL

Ban Quản lý

CN

Công nghiệp

CNH, HĐH

Cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa

HĐND

Hội đồng nhân dân

MTTG

Mục tiêu quốc gia

MTTQ

Mặt trận tổ quốc

NN

Nông nghiệp

NTM

Nông thôn mới

QH

Quy hoạch

QLNN

Quản lý nhà nước

TMDV

Thương mại dịch vụ

TTCN

Tiểu thủ công nghiệp

UBND

Ủy ban nhân dân

VNAH

Việt Nam Anh hùng

XDNTM

Xây dựng nông thôn mới

XHCN

Xã hội chủ nghĩa

download by :


iv
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN....................................................................................................................................i
LỜI CẢM ƠN...........................................................................................................................................ii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT.......................................................................................iii
MỤC LỤC.................................................................................................................................................iv
DANH MỤC BẢNG.........................................................................................................................vii
DANH MỤC HÌNH.........................................................................................................................viii
PHẦN MỞ ĐẦU.....................................................................................................................................1
Chương 1. CƠ SỞ KHOA HỌC QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ XÂY
DỰNG NÔNG THÔN MỚI..........................................................................................................7
1.1. Một số khái niệm liên quan...............................................................................................7
1.1.1. Khái niệm về quản lý và quản lý nhà nước....................................................7
1.1.2. Khái niệm về nông thôn và nông thôn mới....................................................9
1.2. Quản lý nhà nước về xây dựng nông thôn mới..................................................12
1.2.1. Xây dựng nông thơn mới và vai trị của mơ hình nơng thơn mới
trong phát triển kinh tế - xã hội........................................................................................12
1.2.2. Nội dung quản lý nhà nước về xây dựng nông thôn mới...................14
1.3. Một số yếu tố ảnh hưởng đến quản lý nhà nước về xây dựng nông thôn
mới...........................................................................................................................................................17
1.3.1. Các chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước đối
với vấn đề nơng nghiệp, nơng dân và nơng thơn...................................................17
1.3.2. Trình độ quản lý, tổ chức thực hiện của đội ngũ cán bộ cơng chức

18
1.3.3. Đặc điểm tình hình kinh tế - xã hội..................................................................18
1.4. Kinh nghiệm quản lý nhà nước về xây dựng nông thôn mới của một số
địa phương trong nước................................................................................................................19
1.4.1. Kinh nghiệm của huyện Hải Hậu, tỉnh Nam Định..................................19

download by :


v
1.4.2. Kinh nghiệm của huyện Đan Phượng, Thành phố Hà Nội................21
1.4.3. Kinh nghiệm của huyện Phước Long, Tỉnh Bạc Liêu..........................25
Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ XÂY DỰNG
NÔNG THÔN MỚI Ở HUYỆN MỸ HÀO, TỈNH HƯNG YÊN....................29
2.1. Tổng quan về huyện mỹ hào, tỉnh hưng yên........................................................29
2.1.1. Về Điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội..........................................................29
2.1.2. Ảnh hưởng của điều kiện kinh tế - xã hội đến quá trình thực hiện
xây dựng nơng thơn mới ở Huyện Mỹ Hào, tỉnh Hưng n..........................34
2.1.3. Tình hình nơng dân và nơng thôn của huyện Mỹ Hào hiện nay...36
2.2. Thực trạng xây dựng nông thôn mới ở huyện mỹ hào, tỉnh hưng yên 37
2.2.1. Xây dựng nông thôn mới ở tỉnh Hưng Yên hiện nay............................37
2.2.2. Thực trạng quản lý nhà nước về xây dựng nông thôn mới ở huyện
Mỹ Hào, tỉnh Hưng Yên hiện nay...................................................................................40
2.2.3. Đánh giá chung............................................................................................................63
Chương 3. PHƯƠNG HƯỚNG, GIẢI PHÁP HỒN THIỆN XÂY
DỰNG NƠNG THƠN MỚI Ở HUYỆN MỸ HÀO, TỈNH HƯNG YÊN 71
3.1. Những vấn đề đặt ra trong xây dựng nông thôn mới ở huyện Mỹ Hào,
tỉnh Hưng Yên..................................................................................................................................71
3.1.1. Vấn đề xác định mục tiêu ưu tiên.....................................................................71
3.1.2. Vấn đề phát huy vai trò của người dân..........................................................72

3.1.3. Vấn đề quản lý, sử dụng và huy động các nguồn lực...........................72
3.1.4. Vấn đề cơ chế chính sách.......................................................................................73
3.1.5. Vấn đề về các tiêu chí chưa phù hợp..............................................................73
3.1.6. Vấn đề năng lực của cán bộ quản lý, điều hành, giám sát.................74
3.2. Phương hướng, quan điểm, mục tiêu quản lý nhà nước trong xây dựng
nông thôn mới ở huyện Mỹ Hào...........................................................................................74

download by :


vi
3.2.1. Xây dựng nông thôn mới phải gắn với tăng cường sự lãnh đạo của
các cấp ủy đảng, chính quyền, huy động cả hệ thống chính trị cùng thực
hiện....................................................................................................................................................75
3.2.2. Xây dựng nơng thơn mới phải gắn liền với q trình cơng nghiệp
hóa, hiện đại hóa nơng nghiệp, nơng thơn.................................................................76
3.2.3. Xây dựng nông thôn mới phải lấy phát huy nội lực làm trọng tâm
77
3.3. Một số giải pháp chủ yếu tăng cường quản lý nhà nước trong q trình
xây dựng nơng thôn mới ở huyện Mỹ Hào, tỉnh Hưng Yên.................................78
3.3.1. Giải pháp về chỉ đạo, điều hành.........................................................................78
3.3.2. Giải pháp về tuyên truyền, hướng dẫn, tập huấn.....................................78
3.3.3. Giải pháp về lập quy hoạch và thực hiện quy hoạch.............................79
3.3.4. Giải pháp về tập trung xây dựng cơ sở hạ tầng kinh tế - xã hội thiết
yếu......................................................................................................................................................82
3.3.5. Giải pháp về phát triển kinh tế............................................................................84
3.3.6. Giải pháp về nâng cao trình độ cán bộ quản lý và chất lượng lao động

87
3.3.7. Giải pháp về quản lý, sử dụng và huy động vốn......................................88

3.3.8. Giải pháp về đơn đốc, kiểm tra, giám sát, đánh giá tình hình thực
hiện xây dựng nông thôn mới............................................................................................90
3.4. Một số kiến nghị và đề xuất...........................................................................................91
3.4.1. Đối với Trung ương...................................................................................................91
3.4.2. Đối với tỉnh.....................................................................................................................91
KẾT LUẬN.............................................................................................................................................92
TÀI LIỆU THAM KHẢO..............................................................................................................94

download by :


vii
DANH MỤC BẢNG
Bảng 2.1. Tốc độ tăng trưởng huyện Mỹ Hào giai đoạn 2012 - 2015.................31
Bảng 2.2. So sánh kết quả thực hiện từng tiêu chí xây dựng nơng thơn mới
của tỉnh Hưng Yên.....................................................................................................39
Bảng 2.3. Bảng tổng hợp các chính sách do huyện Mỹ Hào ban hành để thực
hiện chương trình MTQG xây dựng NTM..................................................49
Bảng 2.4. Tổng hợp vốn thực hiện Chương trình MTQG xây dựng NTM
huyện Mỹ Hào giai đoạn 2011 – 2015...........................................................54
Bảng 2.5. Tỷ trọng cơ cấu nông nghiệp huyện Mỹ Hào qua các năm thực hiện
NTM...................................................................................................................................56
Bảng 2.6. Kết quả hỗ trợ phát triển sản xuất, nâng cao thu nhập cho nông dân
trên địa bàn huyện giai đoạn 2012 - 2015....................................................57

download by :


viii
DANH MỤC HÌNH

Hình 2.1. Cơ cấu trình độ chun mơn đội ngũ CBCC cấp xã huyện Mỹ Hào
năm 2015..........................................................................................................................43
Hình 2.2. Tỷ trọng cơ cấu ngành nông nghiệp huyện Mỹ Hào................................56

download by :


1
PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài luận văn
Hội nghị lần thứ 7 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa X đã
ban hành Nghị quyết số 26-NQ/TW ngày 5/8/2008 về vấn đề nông nghiệp,
nông dân, nông thôn đã chỉ rõ:"Sau hơn 20 năm thực hiện đường lối đổi mới,
dưới sự lãnh đạo của Đảng, nông nghiệp, nông dân, nơng thơn nước ta đã đạt
được thành tựu khá tồn diện và to lớn. Nông nghiệp tiếp tục phát triển với
tốc độ khá cao theo hướng sản xuất hàng hóa, nâng cao năng suất, chất lượng
và hiệu quả; đảm bảo vững chắc an ninh lương thực quốc gia". Đồng thời,
nhằm thực hiện các nhiệm vụ mà Nghị quyết 26-NQ/TW đề ra, Chính phủ đã
ban hành Quyết định số 491/QĐ-TTg ngày 16/4/2009 ban hành Bộ tiêu chí
quốc gia về nơng thơn mới, Quyết định 800/QĐ-TTg ngày 4/6/2010 phê duyệt
chương trình Mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới 2010-2020. Bên
cạnh đó, để có cơ sở thực tiễn cho chỉ đạo xây dựng nơng thơn mới, Ban Bí
thư Trung ương Đảng đã chỉ đạo 11 xã đại diện cho các vùng kinh tế - văn
hoá trên cả nước xây dựng thí điểm mơ hình nơng thơn mới nhằm thực hiện
mục tiêu: Xây dựng nơng thơn nơng thơn mới có kết cấu hạ tầng kinh tế - xã
hội hiện đại, cơ cấu kinh tế và các hình thức tổ chức sản xuất hợp lý, gắn nông
nghiệp với phát triển nhanh công nghiệp, dịch vụ, đô thị theo quy hoạch. Xã
hội nông thơn ổn định, giàu bản sắc văn hóa dân tộc, dân trí được nâng cao,
mơi trường sinh thái được bảo vệ, hệ thống chính quyền cấp xã ở nơng thơn
dưới sự lãnh đạo của Đảng được tăng cường.

Sau 05 năm thực hiện Chương trình Mục tiêu quốc gia về xây dựng
nông thôn mới 2010-2020, diện mạo nông thôn trên địa bàn Mỹ Hào đã có
những thay đổi rõ rệt góp phần làm thay đổi nếp sống, nếp nghĩ, cách làm của
người dân, bộ mặt làng, xã cũng được thay đổi rõ rệt, cảnh quan môi trường

download by :


2
được bảo vệ... từ đó góp phần nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của nhân
dân trên địa bàn huyện.
Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đã đạt được, trong q trình triển
khai xây dựng nơng thơn mới trên địa bàn huyện Mỹ Hào vẫn có những hạn
chế như: đây là một lĩnh vực mới, trong khi kinh nghiệm của cán bộ (nhất là
cán bộ cấp xã) chưa cao; trong q trình triển khai cịn chú trọng xây dựng hạ
tầng, chưa quan tâm nhiều đến các mơ hình sản xuất mới; Sự trông chờ ỷ nại
của một bộ phận cán bộ cơ sở, dân cư là khá lớn, vẫn tồn tại quan niệm “xin –
cho”. Xuất phát từ những vấn đề trên tôi tiến hành nghiên cứu đề tài: “Xây
dựng nông thôn mới ở huyện Mỹ Hào tỉnh Hưng Yên”.
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn
Trong những năm gần đây, có nhiều cơng trình nghiên cứu liên quan
đến đề tài luận văn.
Cơng trình nghiên cứu: “Chính sách nơng nghiệp, nơng thơn sau Nghị
quyết X của Bộ Chính trị” do PGS,TSKH Lê Đình Thắng chủ biên do Nxb
Chính trị Quốc gia ấn hành năm 1998 đã đề cập nhiều nội dung quan trọng
liên quan đến chủ đề nghiên cứu như phân tích q trình phát triển nông
nghiệp của Việt Nam dưới sự tác động của hệ thống chính sách, đi sâu phân
tích một số chính sách cụ thể như chính sách đất đai, chính sách phân phối
trong phát triển nông nghiệp nông thôn nước ta.
“Những quy định pháp luật và cơng tác văn hóa xã hội ở cơ sở và xây

dựng nông thôn mới”, của tác giả Bùi Văn Thấm, Nxb Chính trị quốc gia, Hà
Nội, năm 2003. Cơng trình nghiên cứu này chủ yếu đề cập và giới thiệu các
quy định của Nhà nước về cơng tác văn hóa xã hội và quy định về nông thôn
mới, về việc xây dựng nông thôn mới ở các vùng miền của đất nước, trong
đó, nhấn mạnh miền núi, biên giới, hải đảo, vùng sâu, vùng xa.

download by :


3
“Nông nghiệp, nông thôn Việt Nam sau hai mươi năm đổi mới - quá
khứ và hiện tại” của tác giả Nguyễn Văn Bích, Nxb Chính trị quốc gia, Hà
Nội, năm 2000. Cuốn sách này tác giả đã phân tích những sự thay đổi cơ bản
trong cơ cấu kinh tế nông nghiệp và đời sống kinh tế, văn hóa, xã hội nông
thôn Việt Nam sau hơn hai mươi năm đổi mới.
“Phát triển kinh tế nông nghiệp, nông thôn ở Việt Nam”, của tác giả
Nguyễn Hữu Tiến, Nxb Nông nghiệp, Hà Nội năm 2007. Cuốn sách là tập
hợp các cơng trình nghiên cứu của tác giả trên các lĩnh vực kinh tế - xã hội ở
nơng thơn. Qua đó thấy được những tồn tại và hạn chế của việc phát triển
kinh tế xã hội ở nông thôn Việt Nam hiện nay.
“Nông nghiệp, nông dân, nông thôn Việt Nam hôm nay và mai sau”,
của chuyên gia nghiên cứu về nông nghiệp, nông thôn Việt Nam, tác giả
Đặng Kim Sơn, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, năm 2008. Cơng trình này
đã nêu lên thực trạng các vấn đề về nông nghiệp, nông dân, nơng thơn hiện
nay, những thành tựu cũng như những khó khăn, vướng mắc còn tồn tại.
Xuất phát từ thực tiễn đó, tác giả đã đề xuất những định hướng và kiến nghị
chính sách nhằm đưa nơng nghiệp, nơng dân, nơng thôn ngày càng phát
triển.
"Xây dựng nông thôn mới những vấn đề lý luận và thực tiễn" do tác
giả Vũ Văn Phúc chủ biên, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, năm 2012. Cơng

trình là tập hợp các bài viết của các nhà khoa học, lãnh đạo các cơ quan
Trung ương, địa phương, các ngành, các cấp về xây dựng nông thôn mới ở
Việt Nam, gồm những vấn đề lý luận chung về xây dựng nông thôn mới,
kinh nghiệm quốc tế về xây dựng nông thôn mới, thực tiễn và kết quả bước
đầu trong xây dựng nông thôn mới ở một số địa bàn trên phạm vi cả nước,
đặc biệt là các địa bàn thí điểm xây dựng nơng thơn mới.
“Nhìn lại hơn 3 năm thực hiện Chương trình Mục tiêu quốc gia xây

download by :


4
dựng nông thôn mới: Kết quả và một số bài học kinh nghiệm” của Phó Thủ
tướng, Trưởng ban chỉ đạo Chương trình Mục tiêu quốc gia xây dựng nơng
thơn mới, Tạp chí Cộng sản, (số 94), năm 2014, tr.8-14. Bài viết đã trình bày
những kết quả quan trọng bước đầu trong hơn 3 năm thực hiện Chương trình
Mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới căn cứ và 19 tiêu chí của nơng
thơn mới. Đồng thời bài viết cũng khái quát những ưu điểm, hạn chế, vướng
mắc từ các cấp chính quyền địa phương, cơ chế, chính sách, văn bản hướng
dẫn thực hiện đến nguồn vốn đầu tư cho Chương trình, từ đó, đề xuất một số
giải pháp chủ yếu tiếp túc đẩy mạnh thực hiện Chương trình xây dựng nơng
thơn mới trong thời gian tiếp theo…
3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn
3.1. Mục đích:Thơng qua đánh giá việc xây dựng nông thôn mới ở
huyện Mỹ Hào, tỉnh Hưng Yên để đánh giá tính khả thi của Chương trình
Mục tiêu quốc gia về xây dựng nơng thơn mới 2010-2020 nói chung và khả
năng triển khai việc xây dựng nông thôn mới ở huyện Mỹ Hào, tỉnh Hưng
Yên nói riêng. Thơng qua đó đề xuất một số giải pháp nhằm tiếp tục đẩy
mạnh việc thực hiện Chương trình Mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn
mới 2016-2020 ở huyện Mỹ Hào, tỉnh Hưng Yên trong giai đoạn hiện nay.

3.2. Nhiệm vụ: Để đạt được mục đích trên, luận văn thực hiện các
nhiệm vụ sau:
-

Trình bày những vấn đề lý luận chung về xây dựng nơng thơn mới.

-

Trình bày, đánh giá việc xây dựng nông thôn mới ở huyện Mỹ Hào,

tỉnh Hưng Yên.
-

Trình bày thành tựu và hạn chế trong q trình triển khai việc xây

dựng nơng thơn mới ở huyện Mỹ Hào, tỉnh Hưng Yên.
-

Đề xuất một số giải pháp nhằm nhằm tiếp tục đẩy mạnh việc thực

hiện Chương trình Mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới 2016 -2020

download by :


5
ở huyện Mỹ Hào, tỉnh Hưng Yên trong giai đoạn hiện nay.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn
4.1. Đối tượng nghiên cứu: Việc triển khai các chính sách về xây dựng
nơng thơn mới và hiệu quả của nó trong thực tiễn ở huyện Mỹ Hào, tỉnh Hưng

Yên.
4.2. Phạm vi nghiên cứu: Luận văn tập trung nghiên cứu, khảo sát việc
xây dựng nông thôn mới ở huyện Mỹ Hào, tỉnh Hưng Yên từ năm 2010 đến
nay.
5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu của luận văn
5.1. Phương pháp luận: Luận văn được triển khai nghiên cứu trên cơ
sở quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và quan
điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam thể hiện trong các chính sách về nơng
nghiệp, nơng thơn nói chung và xây dựng nơng thơn mới nói riêng. Đồng thời,
luận văn cũng kế thừa những kết quả của các cơng trình nghiên cứu trước về
xây dựng nông thôn mới trong thời gian qua.
5.2. Phương pháp nghiên cứu: Luận văn sử dụng các phương pháp
nghiên cứu logic - lịch sử, phân tích - tổng hợp, so sánh, khảo sát thực tiễn...
nhằm làm sáng tỏ vấn đề và trình bày luận văn một cách khoa học.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn
Luận văn góp phần làm rõ những khía cạnh lý luận trong q trình xây
dựng nơng thơn mới và hiệu quả của nó trong thực tiễn. Đồng thời kết quả
nghiên cứu của luận văn có thể làm tài liệu tham khảo cho việc học tập,
nghiên cứu và làm tài liệu tham khảo để tun truyền trong q trình xây
dựng nơng thơn mới trong thời gian tiếp theo.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Danh mục tài liệu tham khảo, nội
dung chính của luận văn gồm 03 chương.

download by :


6
Chương 1: CƠ SỞ KHOA HỌC QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ XÂY
DỰNG NÔNG THÔN MỚI

Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ XÂY DỰNG
NÔNG THÔN MỚI Ở HUYỆN MỸ HÀO, TỈNH HƯNG YÊN
Chương 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP CHỦ YẾU TĂNG CƯỜNG QUẢN
LÝ NHÀ NƯỚC TRONG QUÁ TRÌNH XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI Ở
HUYỆN MỸ HÀO, TỈNH HƯNG YÊN

download by :


7
CHƯƠNG 1
CƠ SỞ KHOA HỌC QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ
XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI
1.1. Một số khái niệm liên quan
1.1.1. Khái niệm về quản lý và quản lý nhà nước
1.1.1.1. Khái niệm về quản lý
Thuật ngữ “quản lý” có nhiều cách hiểu:
Trong tiếng Anh, từ “management” dùng hiện nay được hiểu là quản lý
. Một số tác giả cho rằng, từ này có nguồn gốc từ tiếng Latinh (Manus – main
– bàn tay) hoặc từ phát sinh từ tiếng Ý (manegiaire – manoeuvrer – vận hành,
mánh khóe). Hiện nay, ở Việt Nam có rất nhiều cách giải thích khác nhau về
thuật ngữ quản lý, tùy thuộc vào góc độ nghiên cứu của các ngành khoa học
khác nhau như: Kinh tế học, hành chính học, luật học, điều khiển học, xã hội
học…đều sử dụng thuật ngữ quản lý với nội dung phù hợp với đối tượng
nghiên cứu của mình. Có thể đưa ra một số giải thích sau:
-

Quản lý là hoạt động được thực hiện nhằm bảo đảm sự hồn thành

cơng việc qua những nỗ lực của người khác.

-

Quản lý là cơng tác phối hợp có hiệu quả các hoạt động của những

người cộng sự cùng chung một tổ chức.
-

Quản lý là một hoạt động thiết yếu đảm bảo phối hợp những nỗ lực cá

nhân nhằm đạt được các mục tiêu của nhóm.
-

Quản lý là điều khiển, chỉ đạo một hệ thống hay một quá trình, căn cứ

vào quy luật, định luật hay nguyên tắc tương ứng để cho hệ thống hay quá trình ấy
vận động theo ý muốn của người quản lý nhằm đạt được mục đích đã định trước.
Theo khái niệm này, quản lý được hiểu theo góc độ hành động, góc độ quy trình
của tác động (quản lý là điều khiển).

download by :


8
-

Quản lý là sự tác động có ý thức để chỉ huy, điều hành, hướng dẫn,

các quá trình xã hội và hành vi hoạt động của con người để hướng đến mục đích,
đúng ý chí và phù hợp với quy luật khách quan.
Mục đích của quản lý là điều khiển, chỉ đạo chung con người, phối hợp

các hoạt động riêng lẻ của từng cá nhân tạo thành một hoạt động chung thống
nhất của cả tập thể và hướng hoạt động chung đó theo những mục tiêu định
trước. Như vậy, ta có thể hiểu thuật ngữ quản lý: “Là sự tác động có chủ đích,
có tổ chức của chủ thể quản lý lên đối tượng bị quản lý và khách thể của quản
lý nhằm sử dụng có hiệu quả nhất các tiềm năng, các cơ hội của hệ thống để
đạt được mục tiêu đặt ra trong điều kiện biến động của môi trường”.
1.1.1.2. Khái niệm về quản lý nhà nước
Thuật ngữ “quản lý nhà nước” có nhiều cách hiểu khác nhau:
-

Quản lý nhà nước là hoạt động có tổ chức bằng pháp quyền của bộ

máy nhà nước để điều chỉnh các q trình xã hội và hành vi của cơng dân và mọi
tổ chức xã hội, chính trị, khoa học, văn hóa – xã hội nhằm giữ gìn thể chế chính trị,
trật tự xã hội theo những mục tiêu đã định.
-

Quản lý nhà nước là hoạt động của nhà nước trên các lĩnh vực lập

pháp, hành pháp và tư pháp nhằm thực hiện chức năng đối nội và đối ngoại của
nhà nước.
-

Quản lý nhà nước là một dạng quản lý xã hội mang tính quyền lực nhà

nước để điều hành các quan hệ xã hội và hành vi hoạt động của con người.
-

Quản lý nhà nước là sự chỉ huy, điều hành để thực thi quyền lực nhà

nước; là tổng thể về thể chế, về tổ chức và cán bộ của bộ máy nhà nước có trách
nhiệm quản lý cơng việc hàng ngày của nhà nước do tất cả các cơ quan nhà nước
(lập pháp, hành pháp, tư pháp) tiến hành bằng các văn bản quy phạm pháp luật để
thực hiện các chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn mà nhà

download by :


9
nước giao cho trong việc tổ chức và điều chỉnh các quan hệ xã hội và hành vi
của công dân.
Như vậy, thông qua những điểm chung của các khái niệm, một cách
chung nhất – ta có thể hiểu: “Quản lý nhà nước là hoạt động thực hiện quyền
lực nhà nước của các cơ quan trong bộ máy nhà nước nhằm thực hiện các
chức năng đối nội và đối ngoại của nhà nước trên cơ sở các quy luật phát
triển xã hội, nhằm mục đích ổn định và phát triển đất nước”.
1.1.2. Khái niệm về nông thôn và nông thôn mới
1.1.2.1. Khái niệm nông thôn
Khái niệm “nông thôn” thường đồng nghĩa với làng, xóm, thơn. Theo
các tài liệu nghiên cứu, “làng” là từ nơm, là tiếng nói dân dó, ngụn ngữ đời
sống trong dân gian ăn sâu vào trong tâm lý, ý thức của người Việt. GS,TS
Hồng Chí Bảo trong cơng trình ngiên cứu về “Hệ thống chính trị ở cơ sở
nông thôn nước ta hiện nay” cũng cho rằng làng Việt vốn hình thành một cách
tự nhiên, ra đời khơng qua bàn tay nhào nặn của chính quyền Trung ương,
mang nét đặc trưng riêng; cùng với sự thay đổi của các triều đại trị vì trong
lịch sử mà tên gọi của làng cũng khác nhau: “làng” cũng gọi là "thôn" hoặc
"làng xóm", cũng có khi làng cũng chính là "xóm".
Làng - xóm là một cộng đồng địa vực, có ranh giới lãnh thổ tự nhiên và
hành chính xác định. Làng là một đơn vị tự cấp, tự túc về kinh tế. Làng xóm
vừa có ruộng, có nghề, có chợ tạo thành một khơng gian khép kín thống nhất.

Làng - xóm là một cộng đồng tương đối độc lập về phong tục tập qn văn
hố. Làng - xóm cũng là một đơn vị tự trị về chính trị [6].
Theo Từ điển Bách khoa Việt Nam thì nơng thơn là: "phần lãnh thổ của
một nước hay của một đơn vị hành chính nằm ngồi lãnh thổ đơ thị, có mơi
trường tự nhiên, hoàn cảnh kinh tế xã hội, điều kiện sống khác biệt với thành
thị và dân cưu chủ yếu làm nông nghiệp"

download by :


10
Về mặt địa lý tự nhiên, nông thôn là một địa bàn rộng lớn tạo thành các
vành đai bao quanh thành thị.
Về kinh tế, nông thôn là địa bàn hoạt động chủ yếu của các ngành sản
xuất vật chất nông - lâm - ngư ngiệp. Ngồi ra nó cịn có các ngành nghề phi
nông nghiệp như: công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, dịch vụ.
Về tổ chức xã hội - cơ cấu dân cư, ở nông thôn chủ yếu là nông dân và gia
đình họ với mật độ dân cư thấp. Ngồi ra, có một số người làm việc ở nơng thôn
nhưng sống ở đô thị; một số người làm việc ở đơ thị, sống ở nơng thơn.

Về văn hóa, nơng thôn là nơi bảo tồn, lưu giữ các di sản văn hóa truyền
thống chủ yếu của dân tộc như: phong tục, tập quán cổ truyền, các ngành nghề
truyền thống, các di tích lịch sử.
Trình độ dân trí, khoa học cơng nghệ, và kết cấu hạ tầng của cộng đồng
dân cư nông thôn thường thấp kém, thua xa so với đô thị.
Ngày nay, khái niệm “nông thôn” đã mở rộng nội hàm so với “làng”,
“bao gồm cả những thị trấn mà sự tồn tại và phát triển của nó phụ thuộc vào
nông nghiệp, gắn với nông thôn và bảo đảm các dịch vụ cần thiết cho dân cư
ở nông thôn”.
Theo Nghị định số 41/2010/NĐ-CP ngày 12/4//2010 của Chính phủ về

chính sách tín dụng phục vụ phát triển nơng nghiệp, nơng thơn, thì: Nơng thơn
là phần lãnh thổ khơng thuộc nội thành, nội thị các thành phố, thị xã, thị trấn,
được quản lý bởi cấp hành chính cơ sở là UBND xã. Đặc điểm của các vùng
nông thôn nước ta gắn liền với các loại hình lao động, sản xuất nơng, lâm,
ngư nghiệp với tuyệt đại đa số dân cư sinh sống bằng một loại hình lao động,
bởi vậy diện mạo các vùng nơng thơn rất ít có sự thay đổi nhất là về phương
diện kinh tế - xã hội.
1.1.2.2. Khái niệm về nông thôn mới
Trong Nghị quyết số 26-NQ/TW đưa ra mục tiêu: “Xây dựng nông thôn

download by :


11
mới có kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội hiện đại, cơ cấu kinh tế và các hình
thức tổ chức sản xuất hợp lý, gắn nông nghiệp với phát triển nhanh công
nghiệp, dịch vụ, đô thị theo quy hoạch; xã hội nông thôn ổn định, giàu bản sắc
văn hố dân tộc; dân trí được nâng cao, mơi trường sinh thái được bảo vệ; hệ
thống chính trị ở nơng thôn dưới sự lãnh đạo của Đảng được tăng cường”.
Như vậy, nơng thơn mới trước tiên nó phải là nơng thôn, không phải là
thị tứ, thị trấn, thị xã, thành phố và khác với nơng thơn truyền thống hiện nay,
có thể khái quát gọn theo các nội dung cơ bản sau:
Thứ nhất, đó là làng xã văn minh, sạch đẹp, hạ tầng hiện đại; đảm bảo
không gian nông thôn phải mang đặc trƣng nông thôn với khuôn viên, cảch
quan của làng xã, của hộ gia đình nơng thơn.
Thứ hai, sản xuất phải phát triển bền vững theo hướng kinh tế hàng hố;
thu nhập đảm bảo, cơng ăn việc làm ổn định, khơng có hộ nghèo đói.
Thứ ba, đời sống về vật chất và tinh thần của dân nông thôn ngày càng
được nâng cao.
Thứ tư, bảo vệ và phát triển tài nguyên thiên nhiên; bảo vệ và phát triển

môi trường, bảo tồn và khai thác cảnh quan tự nhiên, duy trì cân bằng sinh thái.

Thứ năm, bản sắc văn hoá dân tộc được giữ gìn và phát triển, trong đó,
bảo tồn và phát triển các di sản văn hoá truyền thống của các dân tộc, các địa
phương.
Thứ sáu, xã hội nông thơn an ninh tốt, quản lý dân chủ.
Hay nói cách khác: Nơng thơn mới là nơng thơn mà trong đó đời sống vật
chất, văn hoá, tinh thần của người dân không ngừng được nâng cao, giảm dần sự
cách biệt giữa nông thôn và thành thị. Nông dân được đào tạo, tiếp thu các tiến
bộ kỹ thuật tiên tiến, có bản lĩnh chính trị vững vàng, đóng vai trị làm chủ nơng
thơn mới. Bên cạnh đó, nơng thơn mới phải có kinh tế phát triển toàn diện, bền
vững, cơ sở hạ tầng được xây dựng đồng bộ, hiện đại, phát triển theo

download by :


12
quy hoạch, gắn kết hợp lý giữa nông nghiệp với công nghiệp, dịch vụ và đô
thị. Nông thôn ổn định, giàu bản sắc văn hố dân tộc, mơi trường sinh thái
được bảo vệ. Sức mạnh của hệ thống chính trị được nâng cao, đảm bảo giữ
vững an ninh chính trị và trật tự xã hội.
1.2. Quản lý nhà nước về xây dựng nông thôn mới
1.2.1. Xây dựng nông thôn mới và vai trị của mơ hình nơng thơn mới trong
phát triển kinh tế - xã hội
1.2.1.1. Về xây dựng nông thôn mới
Việc xây dựng nông thôn mới nhằm phục vụ yêu cầu phát triển kinh tế
của quê hương, đất nước trong giai đoạn mới. Sau 30 năm thực hiện đường lối
đổi mới dưới sự lãnh đạo của Đảng, nông nghiệp, nông dân, nông thôn nước
ta đã đạt nhiều thành tựu to lớn. Tuy nhiên, nhiều thành tựu đạt được chưa
tương xứng với tiềm năng và lợi thế: Nông nghiệp phát triển còn kém bền

vững, sức cạnh tranh thấp, chuyển giao khoa học - công nghệ và đào tạo
nguồn nhân lực cịn hạn chế. Nơng nghiệp, nơng thơn phát triển thiếu quy
hoạch, kết cấu hạ tầng như giao thông, thuỷ lợi, trường học, trạm y tế, cấp
nước… cịn yếu kém, mơi trường ngày càng ô nhiễm. Đời sống vật chất, tinh
thần của người nơng dân cịn thấp, tỷ lệ hộ nghèo cao, chênh lệch giào nghèo
giữa nông thôn và thành thị còn lớn, phát sinh nhiều vấn đề xã hội bức xúc.
Khơng thể có một nước cơng nghiệp nếu nơng nghiệp và nơng thơn cịn lạc
hậu và đời sống nhân dân cịn thấp và “xây dựng nơng thơn mới là một trong
những nhiệm vụ quan trọng hàng đầu của sự nghiệp cơng nghiệp hố, hiện
đại hố q hương, đất nước; đồng thời, góp phần cải thiện, nâng cao đời
sống vật chất và tinh thần cho người dân sinh sống ở địa bàn nơng thơn”.
Vì vậy, ta có thể hiểu xây dựng nông thôn mới là cuộc cách mạng và
cuộc vận động lớn để cộng đồng dân cư ở nông thôn đồng lịng xây dựng
thơn, xã, gia đình của mình khang trang, sạch đẹp; phát triển sản xuất toàn

download by :


13
diện (nơng nghiệp, cơng nghiệp, dịch vụ); có nếp sống văn hố, mơi trường và
an ninh nơng thơn được đảm bảo; thu nhập, đời sống vật chất, tinh thần của
người dân được nâng cao.
1.2.1.2. Vai trị của mơ hình nơng thôn mới trong phát triển kinh tế - xã hội
-

Về kinh tế: Nơng thơn có nền sản xuất hàng hố mở, hướng đến thị

trường và giao lưu, hội nhập. Để đạt được điều đó, kết cấu hạ tầng của nơng thôn
phải hiện đại, tạo điều kiện cho mở rộng sản xuất giao lưu buôn bán. Thúc đẩy
nông nghiệp, nông thôn phát triển nhanh, khuyến khích mọi người tham gia vào thị

trường, hạn chế rủi ro cho nông dân, điều chỉnh, giảm bớt sự phân hoá giàu nghèo,
chênh lệch về mức sống giữa các vùng, giữa nông thôn và thành thị. Hình thức sở
hữu đa dạng, trong đó chú ý xây dựng mới các hợp tác xã theo mơ hình kinh doanh
đa ngành. Hỗ trợ các hợp tác xã ứng dụng tiến bộ khoa học công nghệ phù hợp với
các phương án sản xuất kinh doanh, phát triển ngành nghề ở nơng thơn.
-

Về chính trị: Phát huy dân chủ với tinh thần thượng tôn pháp luật, gắn

lệ làng, hương ước với pháp luật để điều chỉnh hành vi con người, đảm bảo tính
pháp lý, tơn trọng kỷ cương phép nước, phát huy tính tự chủ của làng xã. Phát huy
tối đa quy chế dân chủ ở cơ sở, tôn trọng hoạt động của các đồn thể, các tổ chức
hiệp hội vì lợi ích cộng đồng, nhằm huy động tổng lực vào xây dựng nơng thơn
mới.
-

Về văn hố xã hội: Xây dựng đời sống văn hoá ở khu dân cư, giúp

nhau xoá đói giảm nghèo, vươn lên làm giàu chính đáng.
-

Về con người: Xây dựng hình mẫu người nơng dân sản xuất hàng hố

khá giả, giàu có, kết tinh các tư cách: Công dân, thể nhân, dân của làng, người con
của các dịng họ, gia đình.
-

Về mơi trường: Xây dựng, củng cố, bảo vệ môi trường, sinh thái. Bảo

vệ rừng đầu nguồn, chống ơ nhiễm nguồn nước, mơi trường khơng khí và chất

download by :


14
thải từ các khu công nghiệp để nông thôn phát triển bền vững. Các nội dung
trên trong cấu trúc mô hình nơng thơn mới có mối liên hệ chặt chẽ với nhau.
Nhà nước đóng vai trị chỉ đạo, tổ chức điều hành q trình hoạch định và
thực thi chính sách, xây dựng đề án, cơ chế, tạo hành lang pháp lý, hỗ trợ vốn,
kỹ thuật, nguồn lực, tạo điều kiện, động viên tinh thần. Nhân dân tự nguyện
tham gia, chủ động trong thực thi chính sách. Trên tinh thần đó, các chính
sách kinh tế - xã hội sẽ tạo hiệu ứng tổng thể nhằm xây dựng mơ hình nơng
thơn mới.
1.2.2. Nội dung quản lý nhà nước về xây dựng nông thôn mới
1.2.2.1. Quản lý nhà nước về xây dựng nông thôn mới
Quản lý nhà nước về xây dựng nông thôn mới là hoạt động tổ chức,
điều hành của cơ quan nhà nước từ Trung ương đến địa phương nhằm thực
hiện mục tiêu xây dựng nông thôn mới; là tập hợp tất cả các hoạt động của
các cơ quan nhà nước tác động vào khu vực nông nghiệp, nông thôn, nông
dân nhằm hướng đến sự phát triển bền vững của nền kinh tế và đảm bảo cho
cuộc sống của người dân ngày càng tốt đẹp hơn.
Công tác quản lý nhà nước trong q trình xây dựng nơng thơn mới
phải xác định là nhiệm vụ của cả hệ thống chính trị và tồn xã hội; cấp ủy
đảng, chính quyền đóng vai trị chỉ đạo, điều hành quá trình xây dựng quy
hoạch, đề án, kế hoạch và tổ chức thực hiện. Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức
chính trị, xã hội vận động mọi tầng lớp nhân dân phát huy vai trò chủ thể
trong xây dựng nông thôn mới cùng tham gia chung sức thực hiện từ khâu lập
đề án, quy hoạch, kiểm tra, giám sát đến triển khai, tham gia và hưởng thụ.
Để thực hiện được mục tiêu trên, đòi hỏi phải kiên trì, trong thời gian
dài với sự tham gia tích cực của cả hệ thống chính trị, phát huy cao độ vai trị

của người dân và các cấp chính quyền đìa phương, nhất là cấp cơ sở (xã,
thơn). Hệ thống chính trị ở cơ sở phải thường xuyên được củng cố, hiệu quả

download by :


15
hoạt động ngày càng được nâng lên; thực hiện tốt qui chế dân chủ cơ sở, sức
mạnh tổng hợp của quần chúng ngày càng phát huy; an ninh chính trị và trật
tự xã hội được giữ vững ổn định.
1.2.2.2. Nội dung quản lý nhà nước về xây dựng nông thôn mới
Xây dựng NTM không phải là đề án đầu tư của Nhà nước mà là việc
người dân cần làm, để cuộc sống tốt hơn, Nhà nước chỉ hỗ trợ một phần.
Chính vì vậy, xét trên khía cạnh tổng thể, quản lý nhà nước trong xây dựng
NTM cần tập trung vào một số nội dung sau:
-

Tổ chức bộ máy quản lý nhà nước về xây dựng nông thôn mới: Được

thực hiện theo Thông tư liên tịch số: 61/2008/TTLT-BNN-BNV ngày 15 tháng 5
năm 2008 do Bộ Nội vụ và Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn đã ban hành
về hướng dẫn chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của cơ quan
chuyên môn thuộc UBND cấp tỉnh, cấp huyện và nhiệm vụ QLNN của UBND cấp
xã về nông nghiệp và phát triển nơng thơn. Theo đó, chức năng nhiệm vụ của từng
cơ quan chuyên môn được quy định rõ trong việc phối hợp xây dựng nông thôn
mới. Thành lập Ban chỉ đạo xây dựng nông thôn mới ở cấp địa phương để tuyên
truyền, quản lý cũng như chỉ đạo hướng dẫn việc thực hiện chương trình. Mỗi
huyện đều thành lập Văn phịng điều phối xây dựng nơng thơn mới để quản lý
chuyên biệt về xây dựng nông thôn mới trên từng địa bàn.
-

Quy hoạch, thực hiện quy hoạch và ban hành các văn bản hướng dẫn,

triển khai: Quy hoạch là bố trí, sắp xếp địa điểm, diện tích sử dụng các khu chức năng
trên địa bàn xã: khu phát triển dân cư; hạ tầng KT-XH, các khu sản xuất nông nghiệp,
tiểu thủ công nghiệp, dịch vụ… theo chuẩn NTM theo Thơng tư hướng dẫn thực hiện
Bộ tiêu chí quốc gia về NTM. Để có mơ hình nơng thơn mới mang tính kế thừa và bổ
sung, phát triển mới theo hướng cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa, vấn đề quy hoạch
được đặt lên hàng đầu, trở thành tiêu chí đầu tiên.

download by :