(luận văn thạc sĩ) hoàn thiện công tác lập dự toán và quyết toán ngân sách nhà nước tại phòng tài chính kế hoạch huyện đức phổ

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ

HUỲNH THỊ KIM DUNG

HỒN THIỆN CƠNG TÁC LẬP DỰ TOÁN
VÀ QUYẾT TOÁN NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC TẠI
PHỊNG TÀI CHÍNH – KẾ HOẠCH HUYỆN ĐỨC PHỔ

LUẬN VĂN THẠC SĨ KẾ TOÁN

Đà Nẵng – Năm 2017

download by :


ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ

HUỲNH THỊ KIM DUNG

HỒN THIỆN CƠNG TÁC LẬP DỰ TOÁN
VÀ QUYẾT TOÁN NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC TẠI
PHỊNG TÀI CHÍNH – KẾ HOẠCH HUYỆN ĐỨC PHỔ

LUẬN VĂN THẠC SĨ KẾ TOÁN

Mã số: 60.34.03.01

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS. TS ĐOÀN NGỌC PHI ANH

Đà Nẵng – Năm 2017

download by :


LỜI CAM ĐOAN
Tơi cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của riêng tôi.
Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng
được ai công bố trong bất kỳ cơng trình nào khác.
Tác giả luận văn

Huỳnh Thị Kim Dung

download by :


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
1. Tính cấp thiết của đề tài ...................................................................... 1
2. Mục tiêu nghiên cứu ........................................................................... 2
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ...................................................... 3
4. Phƣơng pháp nghiên cứu .................................................................... 3
5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn ............................................................ 3
6. Kết cấu của đề tài ................................................................................ 4
7. Tổng quan tài liệu nghiên cứu ............................................................ 4
CHƢƠNG 1. LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ CÔNG TÁC LẬP VÀ QUYẾT
TOÁN NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC CẤP HUYỆN ....................................... 9
1.1. TỔNG QUAN VỀ NSNN VÀ NSNN CẤP HUYỆN ............................... 9
1.1.1. Khái niệm, bản chất của NSNN.................................................... 9
1.1.2. Chức năng của NSNN................................................................. 10

1.1.3. Vai trò của NSNN ....................................................................... 11
1.1.4. Hệ thống NSNN ở Việt Nam ...................................................... 12
1.1.5. NSNN cấp huyện trong hệ thống NSNN .................................... 14
1.2. NỘI DUNG CƠNG TÁC LẬP VÀ QUYẾT TỐN NSNN CẤP HUYỆN .. 23
1.2.1. Cơng tác lập dự tốn thu, chi NSNN huyện ............................... 23
1.2.2. Cơng tác quyết tốn thu, chi NSNN huyện ................................ 27
KẾT LUẬN CHƢƠNG 1 ................................................................................ 29
CHƢƠNG 2. THỰC TRẠNG CƠNG TÁC LẬP VÀ QUYẾT TỐN
NSNN TẠI PHỊNG TÀI CHÍNH - KẾ HOẠCH HUYỆN ĐỨC PHỔ ... 31
2.1. GIỚI THIỆU KHÁI QT VỀ PHỊNG TÀI CHÍNH - KẾ HOẠCH
HUYỆN ĐỨC PHỔ ........................................................................................ 31
2.1.1. Chức năng, nhiệm vụ .................................................................. 31

download by :


2.1.2. Cơ cấu tổ chức ............................................................................ 32
2.2. THỰC TRẠNG CÔNG TÁC LẬP VÀ QUYẾT TỐN NSNN TẠI
PHỊNG TÀI CHÍNH - KẾ HOẠCH HUYỆN ĐỨC PHỔ ............................ 34
2.2.1. Công tác lập dự tốn thu, chi NSNN huyện ............................... 34
2.2.2. Cơng tác quyết toán thu, chi NSNN huyện ................................ 51
2.3. ĐÁNH GIÁ CƠNG TÁC LẬP VÀ QUYẾT TỐN NSNN TẠI PHỊNG
TÀI CHÍNH - KẾ HOẠCH HUYỆN ĐỨC PHỔ TRONG THỜI GIAN QUA57
2.3.1. Những kết quả đạt đƣợc .............................................................. 57
2.3.2. Những hạn chế ............................................................................ 58
2.3.3. Nguyên nhân cơ bản của những hạn chế trên ............................. 63
KẾT LUẬN CHƢƠNG 2 ................................................................................ 66
CHƢƠNG 3. GIẢI PHÁP HỒN THIỆN CƠNG TÁC LẬP VÀ QUYẾT
TỐN NSNN TẠI PHỊNG TÀI CHÍNH - KẾ HOẠCH HUYỆN ĐỨC
PHỔ ................................................................................................................ 67

3.1. SỰ CẦN THIẾT PHẢI HỒN THIỆN CƠNG TÁC LẬP VÀ QUYẾT
TỐN NSNN TẠI PHỊNG TÀI CHÍNH - KẾ HOẠCH HUYỆN ĐỨC PHỔ67
3.2. GIẢI PHÁP HỒN THIỆN CƠNG TÁC LẬP VÀ QUYẾT TỐN
NSNN TRONG THỜI GIAN ĐẾN ................................................................ 68
3.2.1. Hồn thiện cơng tác lập dự tốn thu, chi NSNN huyện ............. 68
3.2.2. Hồn thiện cơng tác quyết tốn thu, chi NSNN huyện............... 75
3.2.3. Nâng cao năng lực của đội ngũ cán bộ kế tốn .......................... 78
3.2.4. Phát triển hệ thống thơng tin quản lý NSNN (TABMIS) ........... 78
3.3. KIẾN NGHỊ ............................................................................................. 79
KẾT LUẬN .................................................................................................... 81
TÀI LIỆU THAM KHẢO

download by :


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
DNNN

Doanh nghiệp Nhà nƣớc

HĐND

Hội đồng nhân dân

KBNN

Kho bạc Nhà nƣớc

KT-XH

Kinh tế - xã hội

NSNN

Ngân sách Nhà nƣớc

UBND

Ủy ban nhân dân

download by :


DANH MỤC CÁC BẢNG
Số hiệu

Tên bảng

bảng

Trang

Định mức phân bổ chi quản lý hành chính cấp xã, thị
2.1

2.2

trấn theo số cán bộ, công chức xã và theo vùng
Định mức phân bổ chi quản lý hành chính cấp xã, thị
trấn theo số cán bộ không chuyên trách

39

40

Định mức phân bổ chi sự nghiệp văn hóa thơng tin cấp
2.3

xã, thị trấn

42

Định mức phân bổ chi sự nghiệp thể dục thể thao cấp xã,
2.4

2.5

thị trấn
Định mức phân bổ chi sự nghiệp phát thanh cấp xã, thị
trấn

43

43

2.6

Định mức phân bổ chi đảm bảo xã hội cấp xã, thị trấn

44

2.7

Định mức phân bổ chi an ninh cấp xã, thị trấn

45

2.8

Định mức phân bổ chi quốc phòng cấp xã, thị trấn

46

2.9

Định mức phân bổ chi sự nghiệp môi trƣờng cấp xã, thị
trấn

download by :

47


DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ
Số hiệu

Tên sơ đồ

sơ đồ
1.1

2.1
2.2

Hệ thống NSNN Việt Nam
Sơ đồ tổ chức Phịng Tài chính - Kế hoạch huyện Đức
Phổ
Quy trình lập và giao dự tốn ngân sách huyện

Trang
12
33
35

Sơ đồ kết nối giữa các đơn vị thơng qua hệ thống
2.3

TABMIS tại Phịng Tài chính - Kế hoạch huyện Đức
Phổ

download by :

54


1

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
NSNN ln là cơng cụ quan trọng trong q trình phát triển KT-XH, là
cơng cụ tài chính hiệu quả trong việc điều tiết nền kinh tế và đảm bảo an sinh

xã hội của một quốc gia.
Ngân sách huyện là một cấp ngân sách thực hiện vai trò, chức năng,
nhiệm vụ của thu, chi NSNN; có vai trị quan trọng trong hệ thống NSNN.
Việc tổ chức, quản lý ngân sách huyện hiệu quả sẽ góp phần thúc đẩy tăng
trƣởng kinh tế, giải quyết đƣợc những vấn đề bức thiết của xã hội trên địa bàn
huyện.
Đức Phổ là một huyện phía Nam của tỉnh Quảng Ngãi, có nguồn lực
huy động NSNN cịn rất thấp trong khi nhu cầu đầu tƣ phát triển KT-XH là rất
lớn. Trong thời gian đến, huyện đang tập trung xây dựng thị trấn Đức Phổ trở
thành thị xã trực thuộc tỉnh. Cùng với nhiều chƣơng trình, dự án đầu tƣ về
cơng nghiệp, dịch vụ, giao thông trên địa bàn huyện đang thực hiện đầu tƣ là
tiền đề rất quan trọng để phát triển KT-XH của huyện. Điều đó địi hỏi huyện
phải có những giải pháp mạnh mẽ, tích cực hơn nhằm tăng cƣờng công tác
quản lý NSNN huyện theo hƣớng đổi mới, tiết kiệm và hiệu quả.
Trong những năm vừa qua, địa phƣơng đã có những biện pháp tích cực
để đƣa công tác quản lý ngân sách huyện ngày càng tốt hơn nhƣ: quy định các
quy trình trong cơng tác lập dự toán ngân sách, các định mức phân bổ ngân
sách, các chế độ chính sách trong chi tiêu tài chính, tổ chức thực hiện ngân
sách đã đƣợc phê chuẩn, từng bƣớc kiện toàn sắp xếp bộ máy quản lý tài

download by :


2
chính ngân sách…
Tuy nhiên, trong q trình làm việc, tơi nhận thấy cơng tác lập dự tốn
và quyết tốn NSNN tại Phịng Tài chính - Kế hoạch huyện vẫn cịn nhiều tồn
tại bất cập, gây thất thốt và lãng phí. Cơng tác lập dự tốn ngân sách cịn
nhiều yếu kém, chƣa đáp ứng đƣợc yêu cầu quản lý theo dự tốn đƣợc duyệt,
trong năm cịn bổ sung, điều chỉnh dự tốn nhiều lần, gây khó khăn cho cơng

tác quản lý dự tốn đƣợc duyệt từ đầu năm. Cơng tác quyết toán ngân sách
chƣa thực sự nghiêm túc mà chỉ mang tính hình thức, tồn tại nhiều sai sót và
bất hợp lý. Mặt khác, trƣớc yêu cầu và xu thế về đổi mới phƣơng thức quản lý,
trong đó lập dự tốn ngân sách phải sát với thực tế, quyết toán ngân sách phải
đƣợc thực hiện nghiêm túc và hiệu quả.
Trƣớc các địi hỏi đó, các đơn vị cịn lúng túng, bị động và chƣa có biện
pháp phù hợp. Vì vậy, tăng cƣờng cơng tác lập dự tốn và quyết tốn NSNN
là một nhiệm vụ bức thiết nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng vốn, tiền, tài sản
của Nhà nƣớc và góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế địa phƣơng.
Xuất phát từ ý nghĩa, vai trò và thực tế nêu trên, tơi chọn đề tài “Hồn
thiện cơng tác lập và quyết tốn ngân sách Nhà nước tại Phịng Tài chính Kế hoạch huyện Đức Phổ” để làm Luận văn tốt nghiệp.
2. Mục tiêu nghiên cứu
Luận văn có các mục tiêu nghiên cứu sau:
- Hệ thống hóa những vấn đề lý luận cơ bản về cơng tác lập dự tốn và
quyết tốn NSNN cấp huyện;

download by :


3

- Phân tích thực trạng cơng tác lập dự tốn và quyết tốn NSNN tại
Phịng Tài chính - Kế hoạch huyện Đức Phổ để đánh giá kết quả đạt đƣợc và
tìm ra nguyên nhân của những hạn chế;
- Qua nghiên cứu thực tiễn, đề xuất một số giải pháp khoa học, hợp lý
nhằm hồn thiện cơng tác lập dự tốn và quyết tốn NSNN tại Phịng Tài
chính - Kế hoạch huyện Đức Phổ trong thời gian đến.
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
- Đối tƣợng nghiên cứu: Luận văn nghiên cứu cơng tác lập dự tốn và
quyết tốn NSNN tại Phịng Tài chính - Kế hoạch huyện Đức Phổ.

- Phạm vi nghiên cứu:
+ Về không gian: Luận văn tập trung nghiên cứu cơng tác lập dự tốn
và quyết tốn NSNN tại Phịng Tài chính - Kế hoạch huyện Đức Phổ.
+ Về thời gian: Luận văn sử dụng số liệu dự tốn và quyết tốn NSNN
tại Phịng Tài chính - Kế hoạch huyện Đức Phổ từ năm 2011 đến năm 2015.
4. Phƣơng pháp nghiên cứu
Tác giả luận văn sử dụng phƣơng pháp thống kê, mô tả: thu thập tài
liệu thứ cấp, phân tích, tổng hợp, so sánh số liệu từ dự toán và báo cáo quyết
toán của các năm trong cơng tác lập dự tốn và quyết tốn NSNN để đánh giá
các nhận định, từ đó rút ra kết luận về vấn đề đƣợc nghiên cứu thông qua việc
xử lý số liệu bằng phƣơng pháp thống kê toán học trên Excel. Dữ liệu thu
đƣợc là dữ liệu thứ cấp từ Phịng Tài chính - Kế hoạch huyện Đức Phổ.
5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn
- Ý nghĩa khoa học: Tài liệu dùng tham khảo cho công việc nghiên

download by :


4
cứu, hoạch định các chính sách quản lý NSNN.
- Ý nghĩa thực tiễn: Tài liệu giúp cho các nhà quản lý ở địa phƣơng
tham khảo để vận dụng vào công tác lập dự toán và quyết toán NSNN.
6. Kết cấu của đề tài
Ngoài phần Mở đầu và Kết luận, luận văn đƣợc chia thành 3 chƣơng
với các nội dung cụ thể nhƣ sau:
Chƣơng 1: Lý luận cơ bản về công tác lập và quyết toán NSNN cấp
huyện.
Chƣơng 2: Thực trạng cơng tác lập và quyết tốn NSNN tại Phịng Tài
chính - Kế hoạch huyện Đức Phổ.
Chƣơng 3: Giải pháp hoàn thiện cơng tác lập và quyết tốn NSNN tại

Phịng Tài chính - Kế hoạch huyện Đức Phổ.
7. Tổng quan tài liệu nghiên cứu
Trong những năm qua, công tác lập dự toán và quyết toán NSNN cấp
huyện đã đƣợc đề cập đến trong một số cơng trình nghiên cứu, trong một số
bài viết trên các tạp chí, với nhiều cách tiếp cận khác nhau, giải pháp khác
nhau nhƣng mục tiêu cuối cùng là đƣa ra những giải pháp nhằm giúp cho
công tác lập dự toán và quyết toán NSNN đạt hiệu quả. Cụ thể:
Luận văn thạc sĩ “Nghiên cứu hoàn thiện phương thức lập dự toán
ngân sách nhà nước Việt Nam” của tác giả Nguyễn Đức Thanh, Đại học Kinh
tế Hồ Chí Minh, năm 2004. Tác giả đã nêu ra, phân tích, đánh giá những
phƣơng thức lập dự tốn NSNN và đề xuất những giải pháp nhằm hồn thiện
cơng tác lập dự toán NSNN. Tuy nhiên, phạm vi nghiên cứu của luận văn là

download by :


5
từ năm 1990 đến năm 2004 nên những phân tích, đánh giá của tác giả khơng
cịn phù hợp với điều kiện hiện tại.
Luận văn thạc sĩ “Thu ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Hòa
Vang” của tác giả Nguyễn Thị Hoa, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh,
năm 2011. Luận văn này hệ thống hóa và làm rõ thêm những vấn đề lý luận
cơ bản về thu NSNN nói chung và thu NSNN ở huyện nói riêng. Trên cơ sở
đó, tác giả đã khảo sát và đánh giá thực trạng tình hình thực hiện thu NSNN
trên địa bàn huyện Hòa Vang, thành phố Đà Nẵng; chỉ ra những kết quả đạt
đƣợc, những mặt hạn chế và nguyên nhân của những hạn chế đó. Từ đó, tác
giả đã đề xuất hệ thống các quan điểm, giải pháp nhằm thực hiện tốt cơng tác
thu NSNN ở huyện, góp phần hồn thiện và phát huy vai trị tích cực chính
sách thu của Nhà nƣớc đối với sự phát triển KT-XH của huyện trong thời gian
đến.

Luận văn thạc sĩ “Một số giải pháp hồn thiện cơng tác quản lý ngân
sách ở Triệu Phong, Quảng Trị” của tác giả Lê Thị Hồng Bốn, Đại học Đà
Nẵng, năm 2011. Trong quá trình nghiên cứu, tác giả sử dụng phƣơng pháp
phân tích, tổng hợp, so sánh và thống kê. Tác giả đã hệ thống hóa một số vấn
đề lý luận cơ bản liên quan đến NSNN, vai trò của NSNN, nội dung quản lý
NSNN cấp huyện và các nhân tố ảnh hƣởng. Trên cơ sở phân tích, đánh giá
thực trạng quản lý NSNN ở huyện Triệu Phong, tác giả đã đề xuất hai nhóm
giải pháp cụ thể gồm quản lý thu ngân sách và quản lý chi ngân sách. Bên
cạnh đó, tác giả cịn đƣa ra một số giải pháp bổ sung để công tác quản lý ngân
sách ở huyện Triệu Phong có hiệu quả hơn.
Luận văn thạc sĩ “Hồn thiện cơng tác phân bổ ngân sách nhà nước tại
tỉnh Quảng Bình” của tác giả Bùi Mạnh Cƣờng, Đại học Đà Nẵng, năm 2012.

download by :


6
Trong luận văn này, tác giả đã trình bày đƣợc các vấn đề lý luận về NSNN và
phân bổ NSNN, đánh giá tình hình KT-XH cũng nhƣ thực trạng cơng tác phân
bổ NSNN ở lĩnh vực chi thƣờng xuyên và chi đầu tƣ phát triển cụ thể tại tỉnh
Quảng Bình trong giai đoạn 2007-2010. Trên cơ sở đó, tác giả đề ra những
giải pháp cụ thể để hồn thiện cơng tác phân bổ NSNN tại tỉnh Quảng Bình.
Tuy nhiên, luận văn chƣa phân tích đƣợc tác động của cơ chế chính sách tài
chính đến cơng tác phân bổ NSNN tại Việt Nam nói chung và địa bàn tỉnh
Quảng Bình nói riêng, dẫn đến thất thốt, lãng phí và giảm hiệu quả sử dụng
vốn NSNN.
Luận văn thạc sĩ “Hồn thiện cơng tác lập, phân bổ và giao dự toán
ngân sách địa phương trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi” của tác giả Nguyễn Thị
Hồng Phúc, Đại học Đà Nẵng, năm 2013. Luận văn đã hệ thống hóa những
vấn đề lý luận cơ bản về NSNN; về công tác lập, phân bổ và giao dự toán

ngân sách để làm cơ sở nghiên cứu đề tài. Đặc biệt, luận văn làm rõ vị trí, vai
trị của cơng tác này đã ảnh hƣởng, tác động đến q trình phát triển KT-XH
của đất nƣớc nói chung và của tỉnh Quảng Ngãi nói riêng. Trên cơ sở phân
tích, đánh giá thực trạng cơng tác lập, phân bổ và giao dự toán ngân sách địa
phƣơng trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi giai đoạn 2010-2012, chỉ rõ những kết
quả đạt đƣợc cũng nhƣ những hạn chế, bất cập và nguyên nhân của những hạn
chế trong việc tổ chức thực hiện cơng tác lập, phân bổ và giao dự tốn ngân
sách địa phƣơng tại Quảng Ngãi; tác giả đã đề xuất các giải pháp cụ thể, giải
pháp có tính định hƣớng nhằm hoàn thiện và nâng cao hiệu lực, hiệu quả cơng
tác lập, phân bổ và giao dự tốn NSNN nói chung, đối với tỉnh Quảng Ngãi
nói riêng trong thời gian đến.
Bài viết “Đánh giá thực trạng lập, chấp hành, quyết toán NSNN và

download by :


7
phương hướng hoàn thiện” trong đề tài “Nghiên cứu Pháp luật về Tài chính
cơng Việt Nam”, TS. Phạm Thị Giang Thu (chủ nhiệm), Đại học Luật Hà Nội,
năm 2011 (Trang 101-128). Đề tài này đã chỉ ra những ƣu điểm và mặt hạn
chế của quy phạm pháp luật điều chỉnh trong chu trình quản lý NSNN hiện
hành, từ khâu lập, chấp hành và quyết toán NSNN, đánh giá thực trạng thực
hiện chu trình quản lý ngân sách hiện nay.
Riêng đối với cơng tác lập dự tốn và quyết tốn NSNN tại Phịng Tài
chính - Kế hoạch huyện Đức Phổ cho đến nay chƣa có cơng trình nào nghiên
cứu về vấn đề này nên chƣa thể áp dụng vào điều kiện thực tế của huyện.
Trong khuôn khổ luận văn này, tác giả muốn nêu lên một số vấn đề đã có,
những thành quả, kế thừa có chọn lọc các cơng trình nghiên cứu khoa học có
nội dung gần với đề tài; đồng thời, sử dụng các cơng cụ để phân tích và đề
xuất các giải pháp để công tác lập dự tốn và quyết tốn NSNN có hiệu quả

hơn trong thời gian đến.
Ngồi ra, trong q trình nghiên cứu, tác giả còn tham khảo một số văn
bản nhƣ: Luật NSNN số 01/2002/QH11 ngày 16/12/2002, Luật NSNN số
83/2015/QH13 ngày 25/6/2015, Nghị định số 60/2003/NĐ-CP ngày
06/6/2003 của Chính phủ quy định chi tiết và hƣớng dẫn thi hành Luật NSNN,
Nghị định 130/2005/NĐ-CP ngày 17/10/2005 của Chính phủ quy định chế độ
tự chủ, tự chịu trách nhiệm về sử dụng biên chế và kinh phí quản lý hành
chính đối với các cơ quan nhà nƣớc, Nghị định số 43/2006/NĐ-CP ngày
25/4/2006 của Chính phủ quy định quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm về thực
hiện nhiệm vụ, tổ chức bộ máy, biên chế và tài chính đối với đơn vị sự nghiệp
cơng lập, Nghị định số 163/2016/NĐ-CP ngày 21/12/2016 của Chính phủ quy
định chi tiết thi hành một số điều của Luật NSNN, Thông tƣ số

download by :


8
59/2003/TT-BTC ngày 23/6/2003 của Bộ Tài chính hƣớng dẫn thực hiện Nghị
định số 60/2003/NĐ-CP ngày 06/6/2003 của Chính phủ quy định chi tiết và
hƣớng dẫn thi hành Luật NSNN, Thông tƣ số 108/2008/TT-BTC ngày
18/11/2008 của Bộ Tài chính hƣớng dẫn xử lý ngân sách cuối năm và lập, báo
cáo quyết tốn NSNN hàng năm, Thơng tƣ số 102/2015/TT-BTC ngày
30/6/2015 của Bộ Tài chính hƣớng dẫn xây dựng dự tốn NSNN năm 2016,
Nghị quyết số 17/2010/NQ-HĐND ngày 13/12/2010 của HĐND tỉnh Quảng
Ngãi ban hành định mức phân bổ dự toán chi thƣờng xuyên ngân sách địa
phƣơng năm 2011, Quyết định số 33/2010/QĐ-UBND ngày 14/12/2010 của
UBND tỉnh Quảng Ngãi ban hành định mức phân bổ dự toán chi thƣờng
xuyên ngân sách địa phƣơng năm 2011 - năm đầu của thời kỳ ổn định ngân
sách…

download by :


9

CHƢƠNG 1

LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ CÔNG TÁC LẬP
VÀ QUYẾT TOÁN NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC CẤP HUYỆN
1.1. TỔNG QUAN VỀ NSNN VÀ NSNN CẤP HUYỆN
1.1.1. Khái niệm, bản chất của NSNN
NSNN là một phạm trù kinh tế khách quan, ra đời, tồn tại và phát triển
trên cơ sở sự ra đời, tồn tại và phát triển của Nhà nƣớc. Có nhiều quan điểm
và định nghĩa khác nhau về NSNN ở mỗi giai đoạn lịch sử, mỗi thời kỳ, ngoài
ra khái niệm về NSNN còn phụ thuộc vào quan điểm, mục đích nghiên cứu,
nhƣng xét về hình thức biểu hiện bên ngồi thì NSNN là một bảng dự tốn
thu, chi bằng tiền của Nhà nƣớc trong một khoản thời gian nhất định, thƣờng
là một năm hoặc một số năm.
Có nhiều cách tiếp cận (định nghĩa) về NSNN nhƣ:
“NSNN là dự toán (kế hoạch) thu – chi bằng tiền của Nhà nƣớc trong
một khoảng thời gian nhất định (phổ biến là một năm)” [16, tr. 59].
“NSNN là phạm trù kinh tế và là phạm trù lịch sử. NSNN phản ảnh các
quan hệ kinh tế phát sinh gắn liền với quá trình tạo lập, phân phối và sử dụng
quỹ tiền tệ tập trung của Nhà nƣớc khi Nhà nƣớc tham gia phân phối các
nguồn tài chính quốc gia nhằm thực hiện các chức năng của Nhà nƣớc trên cơ
sở luật định” [12, tr. 71].
“NSNN là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nƣớc đã đƣợc cơ quan
nhà nƣớc có thẩm quyền quyết định và đƣợc thực hiện trong một năm để bảo
đảm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nƣớc” [3, tr.14].

download by :


10
Theo Luật NSNN đã đƣợc Quốc hội nƣớc Cộng hòa xã hội chủ nghĩa
Việt Nam khóa XIII, kỳ họp thứ 9, thơng qua ngày 25/6/2015, cho rằng:
“NSNN là tồn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước được dự toán và thực
hiện trong một khoảng thời gian nhất định do cơ quan Nhà nước có thẩm
quyền quyết định để bảo đảm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà
nước”.
Tuy có nhiều khái niệm khác nhau về NSNN nhƣng đều có bản chất
chung là NSNN khơng thể tách rời Nhà nƣớc. Bởi vì, NSNN phục vụ các nhu
cầu chi tiêu của Nhà nƣớc và tất cả các nhu cầu chi tiêu đều đƣợc thỏa mãn
các nguồn thu từ thuế, các khoản thu khơng mang tính chất thuế, vay nợ và
các hình thức thu khác.
1.1.2. Chức năng của NSNN
NSNN là một bộ phận rất quan trọng đóng vai trị chủ đạo trong hệ
thống tài chính quốc gia. Vì vậy, NSNN cũng có hai chức năng là chức năng
phân phối, chức năng điều chỉnh và kiểm soát [16].
- Chức năng phân phối: bất cứ Nhà nƣớc nào muốn tồn tại đòi hỏi phải
có nguồn lực tài chính để đáp ứng các khoản chi tiêu cho hoạt động của mình,
muốn vậy Nhà nƣớc phải huy động vốn trong, ngoài nƣớc. Nguồn huy động
trong nƣớc chủ yếu là nguồn thu từ thuế, phí, lệ phí và các nguồn thu hợp
pháp khác. Nguồn huy động từ nƣớc ngoài gồm viện trợ, vay nợ, chênh lệch
xuất, nhập khẩu. Vốn huy động đƣợc Nhà nƣớc thực hiện phân phối mang
tính chất khơng hồn trả trực tiếp.
- Chức năng điều chỉnh và kiểm sốt: thể hiện q trình huy động và sử
dụng NSNN phải đƣợc thể hiện bằng các văn bản pháp luật, vì vậy phải đƣợc

download by :

11

theo dõi, quản lý, giám sát, kiểm tra chặt chẽ các khoản thu, chi NSNN theo
những tiêu chuẩn, định mức do Nhà nƣớc quy định.
Hai chức năng này có mối quan hệ mật thiết với nhau, hỗ trợ nhau
nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng vốn ngân sách. Từ đó phát huy vai trị tích
cực của NSNN đối với q trình quản lý vĩ mơ nền KT-XH, giúp cho Nhà
nƣớc quản lý NSNN đƣợc hiệu quả, đúng quy định pháp luật.
1.1.3. Vai trị của NSNN
NSNN có vai trị rất quan trọng trong tồn bộ hoạt động KT-XH, an
ninh, quốc phịng và đối ngoại của đất nƣớc. Tuy nhiên, vai trò của NSNN
bao giờ cũng gắn liền với vai trò của Nhà nƣớc trong từng thời kỳ nhất định.
Vì vậy, NSNN có các vai trị chủ yếu sau:
Thứ nhất, với chức năng phân phối, ngân sách có vai trị huy động
nguồn tài chính để đảm bảo nhu cầu chi tiêu của Nhà nƣớc và thực hiện sự
cân đối thu, chi tài chính của Nhà nƣớc.
Thứ hai, NSNN là cơng cụ tài chính của Nhà nƣớc góp phần thúc đẩy
sự tăng trƣởng của nền kinh tế, điều chỉnh kinh tế vĩ mô. Nhà nƣớc sử dụng
NSNN nhƣ là cơng cụ tài chính để kiềm chế lạm phát, ổn định thị trƣờng, giá
cả cũng nhƣ giải quyết các nguy cơ tiềm ẩn về bất ổn KT-XH.
Thứ ba, NSNN là cơng cụ tài chính góp phần bù đắp những khiếm
khuyết của kinh tế thị trƣờng, đảm bảo công bằng xã hội, bảo vệ môi trƣờng,
thúc đẩy phát triển bền vững.
Nhƣ vậy, vai trò của NSNN là rất lớn. Nó đảm bảo nhu cầu chi tiêu của
Nhà nƣớc và các cấp chính quyền địa phƣơng để duy trì sự tồn tại của bộ máy
Nhà nƣớc. Tác động tích cực đến cơ cấu kinh tế nhằm đảm bảo cân đối hợp lý,

download by :

12
góp phần kích thích tăng trƣởng kinh tế. Điều tiết thị trƣờng, ổn định giá cả và
kiểm soát lạm phát, đó là điều tiết cung - cầu, nhằm bảo vệ lợi ích chính đáng
của ngƣời sản xuất và ngƣời tiêu dùng, thơng qua các hình thức trực tiếp nhƣ:
chi ngân sách mua hàng hóa, dịch vụ để điều chỉnh tổng cầu, trợ giá, bình ổn
giá; sử dụng thuế để tác động gián tiếp vào cung - cầu thông qua hạn chế hoặc
khuyến khích. Giải quyết các vấn đề xã hội nhƣ điều tiết, làm giảm bớt
khoảng cách chênh lệch về thu nhập, hạn chế sự phân hóa giữa các tầng lớp
nhân dân và góp phần vào thực hiện cơng bằng xã hội; thông qua các khoản
chi tiêu ngân sách mà thực hiện các chính sách phúc lợi cơng cộng và an sinh
xã hội…
1.1.4. Hệ thống NSNN ở Việt Nam
Hệ thống NSNN tại mỗi quốc gia có khác nhau, tùy theo hệ thống tổ
chức hành chính Nhà nƣớc và phân cấp quản lý ngân sách của từng nƣớc.
Theo Điều 6 Luật NSNN số 83/2015/QH13 ngày 25/6/2015, “NSNN gồm
ngân sách Trung ương và ngân sách địa phương. Ngân sách địa phương gồm
ngân sách của các cấp chính quyền địa phương.”.
Nhƣ vậy, nói một cách đầy đủ, hệ thống NSNN ở Việt Nam gồm 2 cấp:
Ngân sách Trung ƣơng và ngân sách địa phƣơng, trong đó ngân sách địa
phƣơng gồm có 3 cấp là ngân sách cấp tỉnh (thành phố trực thuộc Trung
ƣơng), ngân sách cấp huyện (quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh) và ngân sách
cấp xã (phƣờng, thị trấn) nhƣ trình bày trong Sơ đồ 1.1.

download by :


13
Hệ thống NSNN Việt Nam đƣợc tổ chức theo sơ đồ sau đây:

NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC

NGÂN SÁCH ĐỊA PHƢƠNG

NGÂN SÁCH TRUNG ƢƠNG

Ngân sách
Ngân sách
tỉnh và thành
phố trực thuộc
Trung ƣơng

huyện,
quận, thị
xã, thành
phố thuộc

Ngân sách
xã,
phƣờng,
thị trấn

tỉnh

Sơ đồ 1.1. Hệ thống NSNN Việt Nam
(Nguồn: Luật NSNN số 83/2015/QH13 ngày 25/6/2015)
Quan hệ giữa ngân sách các cấp đƣợc thực hiện theo nguyên tắc sau
đây:
- Ngân sách Trung ƣơng và ngân sách mỗi cấp chính quyền địa phƣơng
đƣợc phân định nguồn thu và nhiệm vụ chi cụ thể.

- Thực hiện việc bổ sung từ ngân sách cấp trên cho ngân sách cấp dƣới
để đảm bảo cân bằng, phát triển cân đối giữa các vùng, các địa phƣơng. Số bổ

download by :


14
sung này là khoản thu của ngân sách cấp dƣới.
- Trƣờng hợp cơ quan quản lý Nhà nƣớc cấp trên ủy quyền cho cơ quan
quản lý Nhà nƣớc cấp dƣới thực hiện nhiệm vụ chi thuộc chức năng của mình
thì phải chuyển kinh phí từ ngân sách cấp trên cho ngân sách cấp dƣới để thực
hiện nhiệm vụ đó.
- Ngồi việc bổ sung nguồn thu và thực hiện ủy quyền thực hiện nhiệm
vụ chi nêu trên, không đƣợc dùng ngân sách này để chi cho nhiệm vụ của cấp
khác.
1.1.5. NSNN cấp huyện trong hệ thống NSNN
a. Khái niệm NSNN cấp huyện
"Ngân sách huyện (quận) là quỹ tiền tệ tập trung của huyện (quận)
được hình thành bằng các nguồn thu và đảm bảo các khoản chi trong phạm vi
huyện (quận)" [4, tr. 26].
b. Đặc điểm của NSNN cấp huyện
Ngân sách huyện (quận) thực hiện vai trò, nhiệm vụ của thu, chi NSNN

trên phạm vi địa bàn huyện (quận); đó là mối quan hệ giữa ngân sách với các
tổ chức, cá nhân trong quá trình phân bổ, sử dụng các nguồn lực kinh tế của
huyện.
Chính quyền cấp huyện là chính quyền trung gian, nối tỉnh (thành phố)
với xã, phƣờng, thị trấn. Ngân sách huyện (quận) là cơng cụ quan trọng của
chính quyền cấp huyện trong việc ổn định và phát triển KT-XH trên địa bàn
huyện (quận). Do đó chính quyền cấp huyện không chỉ đơn thuần thực hiện

sự chỉ đạo của tỉnh (thành phố) mà cịn có những định hƣớng riêng phù hợp
với tình hình thực tế của huyện (quận) trong khn khổ pháp luật. Do vậy, cấp

download by :


15
huyện cần có ngân sách riêng để thực hiện chức năng, nhiệm vụ của mình, nó
là cơng cụ quan trọng của chính quyền cấp huyện trong việc ổn định và phát
triển KT-XH trên địa bàn.
c. Vai trò của NSNN huyện đối với sự phát triển KT-XH trên địa bàn
Ngân sách huyện có vai trị rất quan trọng trong tồn bộ hoạt động
KT-XH, an ninh, quốc phòng của huyện. Tuy nhiên, vai trị của ngân sách
ln gắn liền với vai trị của Nhà nƣớc trong từng thời kỳ nhất định.
Vai trò, ý nghĩa của thu NSNN cấp huyện
Với nội dung thu phân cấp cho cấp huyện trên lĩnh vực sản xuất kinh
doanh là các hộ kinh doanh, các doanh nghiệp quy mơ nhỏ, các cá nhân bn
bán, hộ gia đình nên nhận thức về các chính sách, chế độ, nhất là các chế độ
liên quan đến luật thuế, pháp lệnh phí và lệ phí, Luật doanh nghiệp... cịn rất
hạn chế, vì vậy thực hiện công tác thu trên địa bàn nông thơn dễ nảy sinh tiêu
cực, khó quản lý. Một số khoản thu đặt ra không đúng quy định, các khoản
thu thất thốt khơng vào hệ thống NSNN.
Nguồn thu của ngân sách quận, huyện là công cụ, phƣơng tiện vật chất
bằng tiền có tác dụng rất quan trọng trong sự nghiệp xây dựng và phát triển
huyện, góp phần quản lý và điều tiết cơ cấu kinh tế trên địa bàn huyện, thực
hiện tốt nhiệm vụ quản lý địa phƣơng, thực hiện sự nghiệp cơng nghiệp hóa,
hiện đại hóa, xây dựng nơng thơn mới.
- Góp phần đảm bảo cân đối NSNN ở huyện
Xuất phát từ tinh thần luật ngân sách tạo tự chủ cho cấp cơ sở trong
lĩnh vực khai thác nguồn thu ổn định, giữ nguyên số bổ sung cân đối từ ngân

sách cấp trên cho ngân sách cấp dƣới. Vì vậy để đảm bảo phát huy vai trò

download by :


16
ngân sách cấp cơ sở phải đảm bảo thu ngân sách hằng năm đạt và vƣợt dự
toán cấp trên giao. Hơn nữa nhiệm vụ chi đƣợc bố trí trong dự toán theo định
mức rất hạn hẹp, muốn thực hiện các chƣơng trình, nội dung kinh tế để phát
triển địa phƣơng phải đẩy mạnh công tác thu, đảm bảo thu đạt và vƣợt dự toán
đƣợc giao mới đáp ứng yêu cầu thực hiện nhiệm vụ, đáp ứng vai trò quản lý
Nhà nƣớc của cấp chính quyền, định hƣớng phát triển địa phƣơng theo Nghị
quyết của cấp Đảng bộ cơ sở đƣa ra.
- Là công cụ để điều tiết kinh tế
Thông qua hoạt động thu ngân sách mà các nguồn thu đƣợc tập trung
nhằm tạo lập quỹ tiền tệ để sử dụng vào các mục đích mà huyện đƣợc phân
cấp quản lý kinh tế xã hội, đồng thời giúp chính quyền nắm bắt đƣợc quy mô
phát triển các ngành nghề trên địa bàn, hiệu quả sản xuất kinh doanh, mức thu
nhạp bình quân của bộ phận ngƣời dân trên lĩnh vực sản xuất tại địa phƣơng.
- Điều tiết thu nhập, đảm bảo cơng bằng xã hội.
Thu ngân sách địa phƣơng cịn góp phần vào việc thực hiện đúng các
chính sách xã hội, nhƣ đảm bảo cơng bằng giữa những ngƣời có nghĩa vụ
đóng góp cho ngân sách hoặc miễn giảm cho các loại hình sản xuất kinh
doanh mới phát triển, chƣa ai làm, cần vốn lớn, nhất là ngành nghề thu hút
nhiều la động tại địa phƣơng, đặc biệt là lao động trẻ, giải quyết công ăn việc
làm, giảm tỉ lệ thất nghiệp, góp phần phát triển kinh tế chung của địa phƣơng,
ổn định an ninh trật tự...
Vai trò, ý nghĩa của chi NSNN cấp huyện
Chi NSNN có tác dụng làm tăng hiệu quả sử dụng vốn ngân sách, đảm
bảo tiết kiệm, có hiệu quả. Thơng qua quản lý các khoản cấp phát của chi

download by :


17
NSNN sẽ có tác động khác nhau đến đời sống KT-XH, giữ vững ổn định, đặc
biệt là giải quyết các vấn đề bức xúc của xã hội nhƣ: xóa đói giảm nghèo, giải
quyết việc làm, các hoạt động mang tính cộng đồng.
Vai trò của chi ngân sách trong việc phục vụ chuyển dịch cơ cấu kinh tế
ở tầm vĩ mô đƣợc thể hiện rất rõ. Đồng thời vai trò của nó cịn thể hiện ở chỗ
thơng qua đầu tƣ và quản lý vốn đầu tƣ sẽ tạo ra điều kiện rút ngắn khoảng
cách giữa nông thôn và thành thị, giữa đồng bằng và miền núi, vùng sâu, vùng
xa. Có thể nói vấn đề chi ngân sách có hiệu quả là yếu tố góp phần thúc đẩy
phát triển bền vững.
d. Nguồn thu và nhiệm vụ chi của ngân sách huyện
Thu ngân sách huyện là quá trình tạo lập, hình thành ngân sách huyện,
đóng vai trị quan trọng, quyết định đến việc chi ngân sách huyện. Để đảm
bảo nguồn thu cho ngân sách, cần phải có chính sách thu hợp lý, hiệu quả, tập
hợp các biện pháp, chủ trƣơng nhằm huy động nguồn thu vào cho ngân sách
[3].
Về nguồn thu, ngân sách huyện bao gồm các loại chính sau:
Thứ nhất, các khoản thu phân chia giữa ngân sách tỉnh, huyện và xã,
phƣờng, thị trấn. Theo quy định, các khoản thu này bao gồm: Thuế tiêu thụ
đặc biệt: là khoản thuế gián thu, chỉ thu đối với một số sản phẩm hàng hóa,
dịch vụ mà Nhà nƣớc có chính sách định hƣớng tiêu dùng, thƣờng áp dụng
thuế suất cao nhằm điều tiết thu nhập của những cá nhân tiêu dùng các hàng
hoá dịch vụ đặc biệt (trừ mặt hàng bia và xổ số kiến thiết) thu từ các DNNN;
các DNNN đã cổ phần hố; các doanh nghiệp có vốn đầu tƣ nƣớc ngồi; thuế
tài nguyên (kể cả tài nguyên rừng); thu thuế đối với ngƣời có thu nhập cao.

download by :