Luận văn thạc sỹ - Hoàn thiện công tác lập dự toán ngân sách nhà nước tại tỉnh Hòa Bình

Trờng đại học kinh tế quốc dân
--- ---

TRN MNH CNG

HON THIN CễNG TC LP D TON
NGN SCH NH NC TI TNH HềA BèNH

CHUYấN NGNH: LCH S KINH T

luận văn thạc sĩ KINH Tế
Ngi hng dn khoa hc:

PGS. TS. Lấ QUC HI

Hà nội - 2017


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan rằng, toàn bộ số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn
là hoàn toàn trung thực và chưa từng được sử dụng để bảo vệ một học vị nào.
Tôi xin cam đoan mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã được
cám ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn này đã được chỉ rõ nguồn gốc.
Hà Nội, ngày

tháng năm 2017

Tác giả luận văn

Trần Mạnh Cường

LỜI CẢM ƠN
Trước tiên, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn đến Ban giám hiệu trường Đại học
Kinh tế Quốc dân, Khoa Sau đại học, Khoa Lịch sử Kinh tế, đã giúp đỡ, tạo mọi
điều kiện cho tôi học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn này.
Đặc biệt, tôi xin bày tỏ sự biết ơn sâu sắc đến PGS.TS.Lê Quốc Hội, người
thầy đã trực tiếp tận tình hướng dẫn và giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn này.
Xin chân thành cảm ơn Lãnh đạo và cán bộ Sở Tài chính Hòa Bình, Sở Kế
hoạch và Đầu tư Hòa Bình, Cục thuế tỉnh Hòa Bình, Cục Thống kê Hòa Bình đã
giúp đỡ tạo điều kiện cung cấp những thông tin cần thiết để tôi hoàn thành luận
văn này.
Qua đây, tôi xin cảm ơn bạn bè, đồng nghiệp và gia đình đã động viên, khích
lệ, giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn này.
Mặc dù bản thân đã rất cố gắng hoàn thiện luận văn bằng tất cả sự nhiệt
huyết và năng lực của mình, song với kiến thức còn nhiều hạn chế và trong giới hạn
thời gian quy định, luận văn này chắc chắn còn nhiều thiếu sót. Tác giả rất mong
nhận được những đóng góp quý báu của quý thầy cô, đồng nghiệp và các chuyên
gia để nghiên cứu một cách sâu hơn, toàn diện hơn trong thời gian tới.
Xin trân trọng cảm ơn !
Hà Nội, ngày

tháng năm 2017

Tác giả luận văn

Trần Mạnh Cường


MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN

LỜI CẢM ƠN
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
DANH MỤC SƠ ĐỒ, BẢNG BIỂU
TÓM TẮT LUẬN VĂN...........................................................................................i
MỞ ĐẦU..................................................................................................................1
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ LẬP DỰ TOÁN NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC..6
1.1 Tổng quan về Ngân sách nhà nước..................................................................6
1.1.1 Khái niệm Ngân sách nhà nước.................................................................6
1.1.2 Đặc điểm của Ngân sách nhà nước............................................................7
1.1.3 Vai trò của Ngân sách nhà nước................................................................8
1.2. Lập dự toán Ngân sách nhà nước..................................................................10
1.2.1. Khái niệm về Lập dự toán Ngân sách nhà nước.....................................10
1.2.2 Vai trò của lập dự toán Ngân sách nhà nước............................................11
1.2.3 Những nội dung cơ bản của lập dự toán NSNN......................................13
1.2.4. Đặc điểm và các yêu cầu cơ bản đối với lập dự toán NSNN..................14
1.2.5. Quy trình lập dự toán NSNN..................................................................18
1.2.6. Yếu tố ảnh hưởng đến lập dự toán NSNN..............................................22
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG LẬP DỰ TOÁN NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC TẠI
TỈNH HÒA BÌNH..................................................................................................25
2.1 Tình hình phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh Hòa Bình.................................25
2.1.1. Về kinh tế...............................................................................................25
2.1.2. Về xã hội................................................................................................27
2.2. Thực trạng công tác lập dự toán ngân sách tỉnh Hòa Bình............................30
2.2.1. Quy trình lập dự toán ngân sách tỉnh Hòa Bình......................................30
2.2.2 Bộ máy tham gia lập dự toán ngân sách tỉnh Hòa Bình...........................36
2.2.3. Lập dự toán thu ngân sách tỉnh Hòa Bình..............................................40
2.2.4. Lập dự toán chi ngân sách nhà nước tỉnh Hòa Bình...............................44
2.2.5. Cân đối dự toán thu chi ngân sách nhà nước và phân cấp quản lý ngân
sách nhà nước...................................................................................................48

2.2.6. Thực trạng giữa lập dự toán ngân sách nhà nước và thực hiện dự toán
ngân sách nhà nước tỉnh Hòa Bình...................................................................50
2.3. Đánh giá chung về công tác lập dự toán ngân sách nhà nước tỉnh Hòa Bình 55
2.3.1. Kết quả đạt được....................................................................................55
2.3.2. Hạn chế..................................................................................................56
2.3.3. Nguyên nhân của những hạn chế............................................................58
CHƯƠNG 3: PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUY
TRÌNH LẬP DỰ TOÁN NSNN TỈNH HÒA BÌNH............................................59
3.1 Quan điểm và định hướng hoàn thiện công tác lập dự toán ngân sách nhà
nước tỉnh Hòa Bình..............................................................................................59
3.1.1 Quan điểm hoàn thiện công tác lập dự toán ngân sách nhà nước tỉnh
Hòa Bình..........................................................................................................59
3.1.2. Định hướng hoàn thiện công tác lập dự toán ngân sách nhà nước tỉnh
Hòa Bình..........................................................................................................60
3.2 Các giải pháp hoàn thiện công tác lập dự toán ngân sách nhà nước tỉnh
Hòa Bình............................................................................................................. 61
3.2.1. Nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của quá trình lập dự toán ngân
sách nhà nước...................................................................................................61
3.2.2. Hoàn thiện căn cứ để lập dự toán ngân sách nhà nước...........................62
3.2.3. Hoàn thiện về phương pháp lập dự toán ngân sách nhà nước.................63
3.2.4. Hoàn thiện về quy trình lập dự toán ngân sách nhà nước.......................65
3.2.5. Hoàn thiện về bộ máy tham gia lập dự toán ngân sách nhà nước...........67
3.2.6. Đầu tư cho con người, công nghệ lập dự toán ngân sách nhà nước........67
KẾT LUẬN............................................................................................................69
TÀI LIỆU THAM KHẢO.....................................................................................70


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

Viết tắt

Diễn giải

NSNN

Ngân sách nhà nước

GDP

Tổng sản phẩm nội địa

UBND

Ủy ban nhân dân

KH & ĐT

Kế hoạch và đầu tư

TCKH

Tài chính kế hoạch

HCSN

Hành chính sự nghiệp

KT- XH

Kinh tế xã hội

GTGT

Giá trị gia tăng

WB

Ngân hàng thế giới

TT. HĐND

Thường trực hội đồng nhân dân


DANH MỤC SƠ ĐỒ, BẢNG BIỂU

BẢNG
Bảng 2.1:

Giá trị sản xuất (theo giá thực tế) của tỉnh Hòa Bình giai
đoạn 2013 – 2015............................................................................26

Bảng 2.2:

Một số chỉ tiêu xã hội chủ yếu giai đoạn 2012 - 2016.......................29

Bảng 2.3:

Nguồn nhân lực lập dự toán ngân sách của tỉnh Hòa Bình................39

Bảng 2.4:

Các chỉ tiêu phát triển kinh tế xã hội kế hoạch giai đoạn 2012 -201642

Bảng 2.5.

Kế hoạch chi ngân sách địa phương giai đoạn 2012 - 2016...............45

Bảng 2.6:

Tỷ lệ nguồn thu các cấp ngân sách....................................................49

Bảng 2.7:

Tỷ lệ nguồn chi các cấp ngân sách.....................................................50

Bảng 2.8:

Tình hình thu ngân sách giai đoạn 2012– 20136...............................51

Bảng 2.9:

Chi NSNN giai đoạn 2012– 2016.....................................................53

Bảng 2.10:

Kết quả thu chi ngân sách so với dự toán..........................................54

Bảng 2.11:

Kết quả thực hiện dự toán giai đoạn 2012 – 2016..............................55

SƠ ĐỒ
Sơ đồ 1.1:

Quy trình lập dự toán NSNN Việt Nam............................................19

Sơ đồ 2.1:

Quy trình lập dự toán.........................................................................33

Sơ đồ 2.2:

Bộ máy lập dự toán NSNN................................................................38

Sơ đồ 3.1:

Mô hình lập dự toán thông tin phản hồi.............................................65


Trờng đại học kinh tế quốc dân
--- ---

TRN MNH CNG

HON THIN CễNG TC LP D TON
NGN SCH NH NC TI TNH HềA BèNH

CHUYấN NGNH: LCH S KINH T

tóm tắt luận văn thạc sĩ

Hà nội - 2017


i

TÓM TẮT LUẬN VĂN
Ngân sách Nhà nước là mắt xích, là khâu quan trọng nhất giữ vai trò chủ đạo
trong hệ thống tài chính công, NSNN là một hệ thống bao gồm các cấp ngân sách
phù hợp với hệ thống chính quyền nhà nước các cấp. NSNN đảm bảo nguồn tài
chính thường xuyên đáp ứng việc thực hiện các nhiệm vụ phát triển kinh tế - văn
hoá - xã hội, điều hoà vốn giữa các ngành và khu vực kinh tế, xây dựng mối quan
hệ hợp lý giữa tích luỹ và tiêu dùng; đảm bảo lực lượng dự trữ, có thể tiến hành
bình thường quá trình tái sản xuất mở rộng.
Lập dự toán ngân sách nhà nước là khâu đầu tiên và là giai đoạn khởi đầu
trong một quá trình ngân sách ở mỗi quốc gia. Lập dự toán ngân sách thể hiện tổng
hòa quan điểm, đường lối, chiến lược và mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội của nhà
nước ở từng thời kỳ, thiết lập kỷ luật tài khóa về thu chi và cân đối ngân sách cho
hoạt động của bộ máy nhà nước từ Trung ương đến cơ sở, xác lập rõ nhiệm vụ,
trách nhiệm và quyền hạn của các cấp ngành, địa phương chủ động hoàn thành các
nhiệm vụ kinh tế - chính trị - xã hội được giao, tạo khuôn khổ cho việc chấp hành
NSNN, giúp Chính phủ không bị động trong hành động.
Hòa Bình cũng như các địa phương khác trong cả nước thực hiện công tác lập
dự toán ngân sách hàng năm trên cơ sở kế hoạch phát triển của địa phương. Công tác
lập dự toán ngân sách nhà nước trong thời gian qua trên địa bàn tỉnh đã có những
chuyển biến tích cực, dự toán đã phản ánh được nhu cầu phát triển của địa phương,
mức chênh lệch giữa dự toán và thực hiện thực tế đã dần được cải thiện. Tuy nhiên,
việc lập dự toán ngân sách hàng năm vẫn còn nhiều khiếm khuyết, dự toán ngân sách

vẫn còn có những thiếu sót, phương thức lập dự toán, căn cứ và cách thức lập dự toán
vẫn còn nhiều hạn chế và đặc biệt dự toán ngân sách nhà nước chưa thực sự trở thành
công cụ hiệu quả trong phát triển kinh tế xã hội nhất là đối với tỉnh Hòa Bình-địa
phương còn gặp nhiều khó khăn. Xuất phát từ thực tế ấy, một yếu cầu bức thiết đó là
phải hoàn thiện công tác lập dự toán ngân sách của tỉnh, do vậy việc lựa chọn đề tài :
“Hoàn thiện công tác lập dự toán ngân sách nhà nước tại tỉnh Hòa Bình” có ý
nghĩa cả về lý luận và thực tiễn đối với tỉnh Hòa Bình hiện nay.


ii
Lập dự toán ngân sách nhà nước được nghiên cứu dưới nhiều cấp độ: cấp quốc
gia, cấp địa phương, cấp doanh nghiệp. Tuy nhiên, hiện nay việc nghiên cứu công
tác lập dự toán ngân sách nhà nước tại các địa phương còn ít, đặc biệt với tỉnh Hòa
Bình là địa phương nhỏ còn nhiều khó khăn thì việc nghiên cứu công tác lập dự
toán ngân sách sẽ cho thấy bức tranh đầy đủ hơn thực trạng của các địa phương thực
hiện công tác này như thế nào.
Luận văn đã hệ thống hóa những vấn đề lý luận cơ bản về lập dự toán ngân
sách nhà nước. Đặc biệt phân tích làm rõ những nội dung cơ bản của công tác lập
dự toán ngân sách, yêu cầu của công tác lập dự toán ngân sách, quy trình của công
tác lập dự toán ngân sách ở các địa phương hiện nay.
Phân tích, đánh giá thực trạng công tác lập dự toán ngân sách của Sở tài chính
tỉnh Hòa Bình giai đoạn 2012-2016. Đánh giá những thành công, hạn chế còn tồn
tại và chỉ ra những nguyên nhân cơ bản của những hạn chế đó. Từ đó đề xuất các
giải pháp, kiến nghị nhằm hoàn thiện công tác lập dự toán ngân sách nhà nước tại
Sở tài chính tỉnh Hòa Bình.
Ngoài phần mở đầu, phần kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung
bài luận văn được kết cấu gồm 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lí luận về lập dự toán ngân sách nhà nước
Chương 2: Thực trạng lập dự toán ngân sách nhà nước tại tỉnh Hòa Bình
Chương 3: Giải pháp hoàn thiện lập dự toán ngân sách nhà nước tỉnh Hòa Bình

Chương 1 luận văn tập trung vào một số nội dung sau:
* Tổng quan về Ngân sách nhà nước.
Khái niệm Ngân sách nhà nước: NSNN là toàn bộ các khoản thu - chi của
Nhà nước trong dự toán đã được cơ quan Nhà nước có thẩm quyền quyết định và
được thực hiện trong một năm để đảm bảo các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước.
Khái niệm lập dự toán ngân sách: Chu trình NSNN là hoạt động của ngân
sách từ khi bắt đầu cho tới khi kết thúc để chuyển sang ngân sách của năm tài chính
mới. Chu trình ngân sách nhà nước gồm 3 khâu:
Lập dự toán ngân sách nhà nước
Chấp hành ngân sách nhà nước


iii
Kế toán, kiểm toán ngân sách nhà nước
* Vai trò của lập dự toán Ngân sách nhà nước
Lập dự toán ngân sách thể hiện tổng hòa quan điểm, đường lối, chiến lược và
mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội của nhà nước ở từng thời kỳ.
Lập dự toán ngân sách tạo khuôn khổ cho việc chấp hành NSNN.
Lập dự toán ngân sách giúp Chính phủ không bị động trong hành động.
Lập dự toán ngân sách là công cụ để Chính phủ hoạch định và kiểm soát
công việc tài chính trong năm ngân sách.
* Những nội dung cơ bản của lập dự toán NSNN
(1) Lập dự toán thu ngân sách.
(2) Lập dự toán chi ngân sách
(3) Cân đối dự toán thu chi ngân sách
* Yếu tố ảnh hưởng đến lập dự toán NSNN
- Chế độ chính sách Nhà nước
- Nhận thức và yêu cầu của nhà quản lý
- Trình độ năng lực lập dự toán NSNN
- Cơ sở vật chất và trang thiết bị kỹ thuật

Chương 2 luận văn nêu tình hình phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh Hòa Bình:
Về kinh tế; Về xã hội.
Luận văn đi sâu phân tích thực trạng công tác lập dự toán ngân sách tỉnh Hòa Bình.
Về việc lập dự toán thu ngân sách tỉnh Hòa Bình: Dựa vào những chỉ tiêu
phát triển kinh tế xã hội kế hoạch 5 năm (từ năm 2012 - 2016), dự báo khả năng thu
ngân sách trong thời kỳ kế hoạch 2012 - 2016 theo phương án tăng trưởng cơ bản
của tỉnh Hòa Bình (tính theo giá hiện hành) vào khoảng 31.900 tỷ đồng, trong đó
thu các khoản địa phương được hưởng theo phân cấp 8.800 tỷ đồng (chiếm 27,5%);
thu bổ sung từ trung ương 23.100 tỷ đồng (chiếm 72,5%).
Về việc lập dự toán chi ngân sách tỉnh Hòa Bình: Chi đầu tư sẽ tập trung ưu
tiên các dự án trọng điểm chuyển tiếp của tỉnh; tăng vốn đầu tư cho công nghiệp,
dịch vụ, đầu tư phát triển hệ thống giao thông. Mặt bằng ngân sách và bản cân đối
ngân sách trong kế hoạch 5 năm 2012 - 2016 so với mặt bằng ngân sách và bản cân


iv
đối ngân sách trong kế hoạch 5 năm trước (2006 - 2011) đã được nâng lên gấp 2 lần.
Các mục tiêu chi ngân sách đã được cải thiện rõ rệt hơn.
Về việc cân đối dự toán thu chi ngân sách nhà nước và phân cấp quản lý
ngân sách nhà nước hiện nay được thực hiện phân cấp như sau: Quản lý thu chi
NSNN giữa cơ quan tài chính các cấp, Quản lý thu chi NSNN đối với các cơ quan
Nhà nước có liên quan, Phân cấp quản lý ngân sách giữa ngân sách trung ương và
ngân sách địa phương.
Về thực trạng giữa lập dự toán ngân sách nhà nước và thực hiện dự toán
ngân sách nhà nước tỉnh Hòa Bình: Tăng trưởng kinh tế trong giai đoạn 2012- 2016
tốc độ tăng trưởng kinh tế duy trì ở mức cao và ổn định. Số thu ngân sách giai đoạn
2012-2016 đạt mức tăng trưởng hàng năm khá. Bước đầu đã khai thác được thế
mạnh của vùng tiếp giáp giữa Hà Nội với các tỉnh Tây Bắc.
Từ phân tích thực trạng công tác lập dự toán ngân sách tỉnh Hòa Bình luận
văn đưa ra những đánh giá:

* Kết quả đạt được
Công tác lập dự toán đã thường xuyên được hoàn thiện nhằm phù hợp hơn,
đảm bảo chất lượng và thời gian thực hiện dự toán.
Dự toán thu chi đã phần nào phản ảnh được nhu cầu phát triển KT-XH của
địa phương.
Chất lượng của công tác dự toán qua các năm đều có sự cải thiện thể hiện ở
sự chênh lệch giữa dự toán và thực tế thực hiện đã được rút ngắn.
* Bên cạnh những kết quả đạt được, công tác lập dự toán ngân sách tỉnh Hòa
Bình còn nhiều hạn chế cần khắc phục:
Công tác tham mưu đã bám sát chủ trương của Tỉnh ủy, Ủy ban nhân dân
tỉnh đảm bảo huy động các nguồn vốn phục vụ chi thường xuyên tuy nhiên chưa có
giải pháp đột phá về thu ngân sách để huy động những nguồn lực lớn đáp ứng với
nhu cầu xây dựng kết cấu hạ tầng, phát triển hạ tầng các khu công nghiệp và những
dự án lớn nhằm phát triển kinh tế xã hội của Tỉnh.
Một số đơn vị còn có tình trạng nợ đọng thuế, công tác đôn đốc thu, thu hồi
nợ đọng sau thanh tra, kiểm toán mặc dù đã được tăng cường, nhưng chưa thường


v
xuyên, quyết liệt. Các chính sách về thuế thường xuyên sửa đổi, bổ sung, gây khó
khăn cho người nộp thuế cũng như cơ quan thu trong việc triển khai thực hiện.
Một số đơn vị dự toán và ngân sách cấp huyện còn chưa chủ động sắp xếp bố
trí nhiệm vụ chi, vẫn còn tư tưởng trông chờ vào ngân sách cấp trên, vẫn còn có các
dự án triển khai chậm dẫn đến chậm tiến độ giải ngân, còn tình trạng bố trí vốn cho
các dự án dàn trải, chưa chú trọng bố trí trả nợ đọng cho các công trình hoàn thành.
Một số huyện còn chưa kiên quyết trong việc cắt giảm, giãn tiến độ các công trình
hoặc còn tiếp tục khởi công dự án mới, trong khi chưa cân đối được nguồn vốn, đặc
biệt là tình trạng các chủ đầu tư, các nhà thầu chậm nghiệm thu, quyết toán công
trình chờ chính sách thay đổi để điều chỉnh tổng mức đầu tư.
Trên thực tế, việc lập dự toán ngân sách tại tỉnh Hòa Bình chủ yếu vẫn dựa

vào số giao dự toán của ngân sách cấp trên chứ không dựa vào tình hình thực tế. Sự
đánh giá, dự báo các chỉ tiêu kế hoạch mang tính tương đối, suy đoán chưa có công
thức tính toán khoa học, cụ thể nào. Chính điều này đã dẫn đến dự toán mang tính
chủ quan nhiều của người lập ngân sách, không đúng sát với tình hình thực tế.
Công tác lập dự toán của các đơn vị, các cấp ngân sách thiếu tính tích cực;
dự toán thu thường là xây dựng thấp, dự toán chi thường là đưa ra nhu cầu quá cao,
trong khi khả năng cân đối ngân sách của cấp trên còn rất khó khăn. Do đó, quá
trình thảo luận giao kế hoạch ngân sách rất khó thống nhất, thường dẫn đến sự áp
đặt số liệu của cơ quan quản lý Ngân sách cấp trên.
Công tác lập dự toán Ngân sách ở cấp xã mới chỉ bước đầu thực hiện theo
luật phần lớn đều do cấp huyện làm thay, và chủ yếu mới tính toán được phần chi
cho con người và một phần chi cho hoạt động không tính toán được phần chi cho
phát triển, đầu tư, nuôi dưỡng nguồn thu.
* Những tồn tại trên là do nguyên nhân:
- Năm 2016 là năm cuối của thời kỳ ổn định ngân sách 2011-2016.
- Công tác thu ngân sách đã được các ngành, các cấp quan tâm tuy nhiên có
nơi đôi khi còn chưa quyết liệt.
- Việc tổng hợp, chấp hành chế độ báo cáo của các đơn vị, các cấp ngân sách
chưa kịp thời, số liệu còn thiếu, chất lượng báo cáo chưa đáp ứng yêu cầu làm ảnh
hưởng đến tiến độ báo cáo của toàn tỉnh.


vi
- Một số cán bộ công chức chưa chủ động, sáng tạo khi thực hiện nhiệm vụ,
chưa mạnh dạn đề xuất các giải pháp xử lý các vướng mắc thuộc thẩm quyền của
mình dẫn đến chậm xử lý một số nhiệm vụ được giao.
- Kiểm tra, giám sát việc thực hiện nhiệm vụ chuyên môn của một số lãnh đạo
phòng chuyên môn còn chưa kịp thời. Sự phối hợp giải quyết và thực thi nhiệm vụ giữa
các ngành, các cấp và giữa các phòng chuyên môn thuộc sở đôi lúc còn chưa kịp thời.
- Do đặc thù của ngành, đặc biệt là các năm gần đây chế độ, chính sách phát

sinh nhiều, tình hình ngân sách hết sức khó khăn, vừa làm nhiệm vụ chuyên môn,
vừa tìm giải pháp tham mưu cho Tỉnh ủy và UBND tỉnh bảo đảm cân đối ngân sách
là nhiệm vụ hết sức nặng nề, do vậy ngành chủ yếu tập trung thời gian để giải quyết
công việc chuyên môn, chưa giành nhiều thời gian nghiên cứu, đề xuất các giải
pháp để tham mưu cho Tỉnh ủy, UBND tỉnh trong phát triển KT-XH của địa phương
để tạo nguồn thu cho NSNN.
Chương 3: Từ những phân tích, đánh giá thực trạng công tác lập dự toán ngân sách
tỉnh Hòa Bình, luận văn đã đưa ra phương hướng và giải pháp hoàn thiện quy trình
lập dự toán NSNN tỉnh Hoà Bình.
Các chỉ tiêu định hướng công tác lập dự toán ngân sách tỉnh trong giai đoạn
tới: phấn đấu duy trì nhịp độ tăng trưởng GDP bình quân hàng năm tăng từ 12 –
13%. GDP bình quân đầu người năm 2015 tăng gấp 2 lần so với năm 2010. Thu
NSNN trên địa bàn năm 2015 đạt 2.200 tỷ đồng (mức tăng bình quân hàng năm
khoảng 12,7%).
Định hướng hoàn thiện công tác lập dự toán ngân sách tỉnh trong giai đoạn
tới: Trong giai đoạn tới, công tác lập dự toán ngân sách cần phải được thực hiện
đảm bảo đúng theo định hướng hoàn thiện sau: (i) Lập dự toán ngân sách nhà nước
tỉnh phải định lượng một cách đầy đủ chính xác, có cơ sở khoa học những yếu tố tác
động đến số thu – chi ngân sách trên địa bàn tỉnh; (ii) Đề xuất các phương án tối ưu,
những giải pháp hữu hiệu, khả thi nhằm thực hiện hiệu quả dự toán ngân sách đã
được xây dựng; (iii) Đảm bảo nâng cao hiệu quả và hoạt động của bộ máy nhà nước
cũng như của toàn bộ hệ thống chính trị của tỉnh; (iv) Đảm bảo dự toán ngân sách
được xây dựng trên cơ sở sắp xếp, phân bổ các nguồn lực một cách hiệu quả nhất;
(v) Đảm bảo dự toán ngân sách theo đúng phương hướng, tầm nhìn chiến lược mà
tỉnh đã đề ra cho kế hoạch 5 năm phát triển KT-XH.


vii
Để hoàn thiện công tác lập dự toán ngân sách theo đúng định hướng đã đề ra,
nhất thiết phải có sự đổi mới trong phương pháp lập dự toán của tỉnh. Đồng thời, dự

toán ngân sách nhà nước phải tính đến được ảnh hưởng của các chỉ tiêu kinh tế vĩ
mô đến số thu NSNN, phân tích được các ảnh hưởng do các biến động từ chính trị,
xã hội trong và ngoài nước đến số thu NSNN, biến động số chi dự toán ngân sách.
Các nguyên tắc cần tuân thủ khi hoàn thiện dự toán ngân sách nhà nước:
- Công tác dự toán ngân sách phải được thực hiện liên tục. Dự toán ngân sách
không phải là việc làm được thực hiện đều đặn mỗi năm một lần vào cuối quý hai
của năm hiện tại mà công tác dự toán ngân sách phải được thực hiện liên tục trong
năm. Cần thường xuyên theo dõi việc thực hiện dự toán, xem xét, so sánh kết quả
thực tế đạt được với các chỉ tiêu dự toán để có những điều chỉnh kịp thời làm cho
dự toán phản ánh đúng với tình hình thực tế hơn.
- Lập dự toán cần dựa trên nguyên tắc đảm bảo tính linh hoạt của dự toán ngân
sách. Do dự toán hàm chứa yếu tố không chắc chắn nên việc xây dựng dự toán trên
nguyên tắc đảm bảo tính linh hoạt là rất cần thiết để có thể điều chỉnh nhanh chóng
và dễ dàng khi có những thay đổi ngoài dự kiến. Công tác lập dự toán phải đảm bảo
nguyên tắc thận trọng, không nóng vội. Để có những báo cáo dự toán có tính chính
xác và thực tế cao, yêu cầu thông tin phục vụ cho công tác lập dự toán phải có tính
thực tế và phù hợp. Vì vậy, nên cho các bộ phận có liên quan một khoảng thời gian
cần thiết để thu thập đầy đủ các thông tin hữu ích.
- Công tác lập dự toán phải bao quát được tất cả các lĩnh vực phát triển KTXH. Do đó, lập dự toán phải có sự phối kết hợp, sự hợp tác của tất cả các bộ ngành
có liên quan để khi các chỉ tiêu dự toán được đưa ra thì nó là phù hợp nhất.
Luận văn đưa ra một số giải pháp tăng cường huy động vốn tại chi nhánh
Nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của quá trình lập dự toán ngân sách
nhà nước.
Có thể nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của quá trình lập dự toán bằng
các phương pháp sau:
- Hàng năm tổ chức các lớp tập huấn, nâng cao trình độ cho các đơn vị sử
dụng ngân sách. Có thể chọn thời điểm khi bắt đầu làm dự toán hàng năm. Một
mặt hướng dẫn các đơn vị làm dự toán ngân sách năm đó, mặt khác từng bước
nâng cao nhận thức của đơn vị trong việc lập dự toán. Giúp đơn vị hiểu rõ thế
nào là lập dự toán NSNN, giúp đơn vị hiểu rõ quy trình lập dự toán NSNN.

viii
- Đối với cơ quan quản lý nhà nước, hàng năm tổ chức các lớp tập huấn nâng
cao trình độ cho cán bộ lập dự toán ở cơ quan mình. Để cho cán bộ thực hiện việc
lập dự toán có trình độ cao hơn, có thể có cái nhìn tổng quát về NSNN của địa
phương. Từ đó có những phân tích đánh giá đúng về NSNN.
Hoàn thiện căn cứ để lập dự toán ngân sách nhà nước
Dự toán NSNN phải được xây dựng trên cơ sở kế hoạch phát triển kinh tế - xã
hội và phải mang tính tích cực. Muốn vậy, phải có sự chỉ đạo tập trung, thống nhất
của UBND tỉnh với các ngành, các đơn vị trong việc xây dựng kế hoạch phát triển
kinh tế – xã hội và dự toán ngân sách của địa phương.
Hoàn thiện về phương pháp lập dự toán ngân sách nhà nước
- Để hoàn thiện hơn phương pháp lập dự toán, thiết nghĩ việc xây dựng các các
chuẩn mực khoa học làm cơ sở, căn cứ lập dự toán và xét duyệt dự toán chi ngân
sách cho phù hợp với tình hình thực tế của tỉnh là quan trọng hơn cả.
- Đồng thời, khi bắt đầu thực hiện lập dự toán hàng năm, phòng Quản lý ngân
sách – Sở Tài chính cần có một văn bản để hướng dẫn các đơn vị thụ hưởng ngân
sách một cách chi tiết, cụ thể, rõ ràng để các đơn vị có căn cứ thực hiện.
Hoàn thiện về quy trình lập dự toán ngân sách nhà nước
Để dự toán ngân sách ngày càng hoàn chỉnh và phù hợp với thực tế,
tỉnh Hòa Bình cần hoàn thiện hơn quy trình lập dự toán ngân sách. Theo đó, các bước
trong quy trình cần có sự xắp sếp hợp lý cả về thời gian và nội dung của từng bước.
Hoàn thiện về bộ máy tham gia lập dự toán ngân sách nhà nước
Để công tác lập dự toán được hoàn thiện hơn, thiết nghĩa nên nâng cao vai trò
của kế toán xã trong quá trình lập dự toán NSNN hàng năm, bổ sung ngân sách xã
là một bộ phận của quá trình lập dự toán.
Đầu tư cho con người, công nghệ lập dự toán ngân sách nhà nước
Xây dựng đội ngũ cán bộ quản lý NSNN có đầy đủ năng lực, trình độ chuyên
môn giỏi, có tầm chiến lược trong quản lý NSNN, có khả năng thuyết phục lãnh đạo

UBND, HĐND trong việc thông qua các quyết sách mang tầm chiến lược. Điều này
sẽ giúp cho việc quản lý và điều hành ngân sách chuẩn mực, khoa học, hiệu quả,
tránh được tình trạng chủ quan, áp đặt trong xét duyệt dự toán NSNN ở địa phương.


Trờng đại học kinh tế quốc dân
--- ---

TRN MNH CNG

HON THIN CễNG TC LP D TON
NGN SCH NH NC TI TNH HềA BèNH

CHUYấN NGNH: LCH S KINH T

luận văn thạc sĩ KINH Tế
Ngi hng dn khoa hc:

PGS. TS. Lấ QUC HI

Hà nội - 2017


1

MỞ ĐẦU
1.Tính cấp thiết của đề tài
Ngân sách Nhà nước là mắt xích, là khâu quan trọng nhất giữ vai trò chủ đạo
trong hệ thống tài chính công, NSNN là một hệ thống bao gồm các cấp ngân sách
phù hợp với hệ thống chính quyền nhà nước các cấp. NSNN đảm bảo nguồn tài

chính thường xuyên đáp ứng việc thực hiện các nhiệm vụ phát triển kinh tế - văn
hoá - xã hội, điều hoà vốn giữa các ngành và khu vực kinh tế, xây dựng mối quan
hệ hợp lý giữa tích luỹ và tiêu dùng; đảm bảo lực lượng dự trữ, có thể tiến hành
bình thường quá trình tái sản xuất mở rộng.
Lập dự toán ngân sách nhà nước là khâu đầu tiên và là giai đoạn khởi đầu trong
một quá trình ngân sách ở mỗi quốc gia. Lập dự toán ngân sách thể hiện tổng hòa quan
điểm, đường lối, chiến lược và mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội của nhà nước ở từng
thời kỳ, thiết lập kỷ luật tài khóa về thu chi và cân đối ngân sách cho hoạt động của bộ
máy nhà nước từ Trung ương đến cơ sở, xác lập rõ nhiệm vụ, trách nhiệm và quyền
hạn của các cấp ngành, địa phương chủ động hoàn thành các nhiệm vụ kinh tế - chính
trị - xã hội được giao, tạo khuôn khổ cho việc chấp hành NSNN, giúp Chính phủ không
bị động trong hành động. Nhiều năm qua dự toán được xem là công cụ quản lý hiệu
quả khoa học và khá hữu ích. Nếu được xây dựng khoa học và sát với thực tế, dự toán
ngân sách sẽ mang lại nhiều lợi ích và góp phần nâng cao hiệu quả trong việc phân bổ
các nguồn lực hạn hẹp sao cho mang lại lợi ích cao nhất cho địa phương.
Việc nghiên cứu để hoàn thiện chất lượng công tác lập dự toán ngân sách nhà
nước, nhằm giúp các tại các địa phương xây dựng hệ thống báo cáo dự toán ngân
sách chính xác, phản ánh đúng tiềm năng, nhu cầu kinh phí cho các nhiệm vụ mà
đơn vị được giao, đảm bảo cho dự toán thực sự là công cụ hữu ích, và đảm bảo cho
việc chuẩn bị các nguồn lực để phát triển thực sự có ý nghĩa lý luận và thực tiễn
trong giai đoạn hiện nay.
Hòa Bình cũng như các địa phương khác trong cả nước thực hiện công tác lập
dự toán ngân sách hàng năm trên cơ sở kế hoạch phát triển của địa phương. Công tác
lập dự toán ngân sách nhà nước trong thời gian qua trên địa bàn tỉnh đã có những


2
chuyển biến tích cực, dự toán đã phản ánh được nhu cầu phát triển của địa phương,
mức chênh lệch giữa dự toán và thực hiện thực tế đã dần được cải thiện. Tuy nhiên,
việc lập dự toán ngân sách hàng năm vẫn còn nhiều khiếm khuyết, dự toán ngân sách

vẫn còn có những thiếu sót, phương thức lập dự toán, căn cứ và cách thức lập dự toán
vẫn còn nhiều hạn chế và đặc biệt dự toán ngân sách nhà nước chưa thực sự trở thành
công cụ hiệu quả trong phát triển kinh tế xã hội nhất là đối với tỉnh Hòa Bình-địa
phương còn gặp nhiều khó khăn. Xuất phát từ thực tế ấy, một yếu cầu bức thiết đó là
phải hoàn thiện công tác lập dự toán ngân sách của tỉnh, do vậy việc lựa chọn đề tài :
“Hoàn thiện công tác lập dự toán ngân sách nhà nước tại tỉnh Hòa Bình” có ý
nghĩa cả về lý luận và thực tiễn đối với tỉnh Hòa Bình hiện nay.

2.Mục tiêu nghiên cứu:
Hệ thống hóa những vấn đề lý luận cơ bản về lập dự toán ngân sách nhà nước.
Đặc biệt phân tích làm rõ những nội dung cơ bản của công tác lập dự toán ngân
sách, yêu cầu của công tác lập dự toán ngân sách, quy trình của công tác lập dự toán
ngân sách ở các địa phương hiện nay.
Phân tích, đánh giá thực trạng công tác lập dự toán ngân sách của Sở tài chính
tỉnh Hòa Bình giai đoạn 2012-2016. Đánh giá những thành công, hạn chế còn tồn
tại và chỉ ra những nguyên nhân cơ bản của những hạn chế đó.
Đề xuất các giải pháp, kiến nghị nhằm hoàn thiện công tác lập dự toán ngân
sách nhà nước tại Sở tài chính tỉnh Hòa Bình.

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu:
- Đối tượng nghiên cứu: công tác lập dự toán ngân sách nhà nước tại Sở tài
chính tỉnh Hòa Bình.
- Phạm vi nghiên cứu:
+ Phạm vi về nội dung: Luận văn tập trung phân tích cơ sở lý luận về lập dự
toán ngân sách nhà nước, thực trạng công tác lập dự toán ngân sách nhà nước tại
tỉnh Hòa Bình. Phân tích những thành tựu, hạn chế qua đó đề xuất một số giải pháp
và khuyến nghị nhằm hoàn thiện công tác lập dự toán ngân sách nhà nước tại tỉnh
Hòa Bình.
+ Phạm vi về không gian: Nghiên cứu công tác lập dự toán ngân sách nhà

3
nước được thực hiện tại tỉnh Hòa Bình
+ Phạm vi về thời gian: Nghiên cứu thực hiện trong giai đoạn năm 2012 - 2016

4. Phương pháp nghiên cứu:
Phương pháp tiếp cận:
+ Từ lý luận đến thực tiễn: Luận văn nghiên cứu theo cách tiếp cận từ lý luận
đến thực tiễn công tác lập dự toán ngân sách nhà nước tại địa phương là tỉnh Hòa
Bình, chỉ ra những thành tựu cũng như những hạn chế của việc lập dự toán ngân
sách nhà nước trong giai đoạn 2012-2016.
+ Tiếp cận hệ thống: Theo cách tiếp cận này, luận văn sẽ làm rõ các bước
trong công tác lập dự toán ngân sách nhà nước theo một trình tự bao gồm: nội dung
cơ bản của lập dự toán ngân sách nhà nước; Các yêu cầu cơ bản của lập dự toán
ngân sách nhà nước; Quy trình lập dự toán ngân sách nhà nước. Với cách tiếp cận
này, quá trình phân tích công tác lập dự toán ngân sách nhà nước sẽ được trình bày
một cách có hệ thống và logic.
Phương pháp nghiên cứu:
+ Phương pháp lịch sử cụ thể: là phương pháp nghiên cứu đặc thù của khoa
học lịch sử kinh tế được sử dụng nhằm phân tích so sánh các khía cạnh của công tác
lập dự toán ngân sách nhà nước trong một giai đoạn nhất định gồm: công tác lập dự
toán thu ngân sách, công tác lập dự toán chi ngân sách, thực hiện thu/chi ngân sách
so với dự toán qua đó đánh giá được hiệu quả của công tác lập dự toán ngân sách.
+ Phương pháp thống kê mô tả, phương pháp thống kê so sánh và một số
phương pháp phân tích kinh tế khác để đi sâu phân tích nội dung, quy trình và thực
trạng công tác lập dự toán ngân sách ở tỉnh Hòa Bình hiện nay.

5. Tổng quan nghiên cứu
Lập dự toán ngân sách nhà nước là vấn đề được quan tâm và nghiên cứu dưới
nhiều giác độ khác nhau:

Sử Đình Thành (2005), “Vận dụng phương thức lập ngân sách
theo kết quả đầu ra trong quản lý chi tiêu công của việt Nam” đề
cập tới việc lập dự toán dựa trên việc tính toán kết quả đầu ra


4
trong lĩnh vực chi tiêu công của Việt Nam hiện nay. Đây cũng là
một cách thức xây dựng dự toán ngân sách được sử dụng khi tình
toán các nguồn chi tiêu công và xây dựng ngân sách cho các hạng
mục này. Nghiên cứu được thực hiện trong giai đoạn 1991-2004 ở
Việt Nam, thông qua thực trạng lập dự toán ngân sách dựa trên
việc tính toán kết quả đầu ra trong lĩnh vực chi tiêu công của Việt
Nam, nghiên cứu đề xuất các giải pháp nhằm xây dựng khuôn khổ lập
ngân sách theo kết quả đầu ra trong quản lý chi tiêu công của Việt Nam. Cùng chủ
đề liên quan đến lập dự toán ngân sách nhà nước trong lĩnh vực chi tiêu công còn có
nghiên cứu của Trần Thị Thanh Hương (2007).
Nguyễn Đức Thanh (2004), “Nghiên cứu hoàn thiện phương
thức lập dự toán ngân sách nhà nước Việt Nam” nghiên cứu lập dự
toán ngân sách nhà nước giai đoạn 1990-2004 trong đó công tác
lập dự toán ngân sách theo kết quả đầu ra gắn với khuôn khổ chi
tiêu trung hạn (MTEF). Đây là cách tiếp cận mới trong việc gắn kết
các mục tiêu trung hạn với công tác lập dự toán của Việt Nam. Để
thực hiện được, nghiên cứu đã đề xuất một số thay đổi trong công
tác lập dự toán ngân sách như: (i) Cần có quy trình lập kế hoạch
chiến lược và dự báo cho toàn bộ quá trình lập dự toán ngân sách
theo đầu ra gắn với MTEF; (ii) Cải thiện tính minh bạch trong công
tác lập dự toán ngân sách theo đầu ra gắn với MTEF; (iii) Hoàn
thiện về cơ chế chính sách. Nghiên cứu của Nguyễn Hồng Thắng
(2004) cũng đề cập tới nội dung liên quan đến lập dự toán ngân
sách trong khuôn khổ chi tiêu trung hạn.

Lập dự toán ngân sách là một nội dung quan trọng và không thể thiếu, là một
công cụ quản lý hữu hiệu. Việc xây dựng toán ngân sách không chỉ được thực hiện
ở các địa phương mà cũng là công việc mà các doanh nghiệp cũng phải thực hiện để
hướng hoạt động của doanh nghiệp theo các mục tiêu này. Thực tế đã có một số
công trình nghiên cứu vấn đề này ở cấp độ doanh nghiệp như:
Nguyễn Ý Nguyên Hân (2008), “Hoàn thiện dự toán ngân sách nhà


5
nước tại công ty Phân bón Miền Nam” đã chỉ ra vai trò quan trọng
của lập dự toán ngân sách đối với hoạt động của các doanh
nghiệp. Thông qua việc nghiên cứu cơ sở lý thuyết và thực tiễn
công tác dự toán ngân sách tại Công ty Phân bón Miền Nam, tác
giả nhận thấy công tác dự toán ngân sách tại Công ty còn nhiều
khiếm khuyết và đi đến kết luận. Để công tác hoàn thiện dự toán
ngân sách được thuận lợi, cần hoàn thiện, xây dựng và tuân thủ
các nguyên tắc dự toán như: nguyên tắc thực hiện liên tục, đảm
bảo tính linh hoạt (khả năng có thể thay đổi), nguyên tắc thận
trọng, nguyên tắc thu hút tất cả các bộ phận cùng tham gia đảm
bảo công tác hoàn thiện dự toán ngân sách được thực hiện một
cách nghiêm chỉnh và đồng bộ. Những giải pháp đưa ra đó là: Tổ
chức lại bộ máy kế toán: Tổ chức lại phòng Kế toán - Thống kê
thành hai bộ phận: Bộ phận Kế toán quản trị và Bộ phận Kế toán
tài chính. Tổ chức nguồn nhân lực trong việc thực hiện dự toán.
Đầu tư trang thiết bị kỹ thuật hiện đại phục vụ công tác dự toán.
Như vậy, lập dự toán ngân sách nhà nước được nghiên cứu
dưới nhiều cấp độ: cấp quốc gia, cấp địa phương, cấp doanh
nghiệp. Tuy nhiên, hiện nay việc nghiên cứu công tác lập dự toán
ngân sách nhà nước tại các địa phương còn ít, đặc biệt với tỉnh
Hòa Bình là địa phương nhỏ còn nhiều khó khăn thì việc nghiên

cứu công tác lập dự toán ngân sách sẽ cho thấy bức tranh đầy đủ
hơn thực trạng của các địa phương thực hiện công tác này như thế
nào.

6. Kết cấu luận văn
Ngoài phần mở đầu, phần kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung
bài luận văn được kết cấu gồm 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lí luận về lập dự toán ngân sách nhà nước
Chương 2: Thực trạng lập dự toán ngân sách nhà nước tại tỉnh Hòa Bình


6
Chương 3: Giải pháp hoàn thiện lập dự toán ngân sách nhà nước tỉnh Hòa Bình


7
CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ LẬP DỰ TOÁN NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC
1.1 Tổng quan về Ngân sách nhà nước.
1.1.1 Khái niệm Ngân sách nhà nước
NSNN ra đời cùng với sự xuất hiện của Nhà nước và sự phát triển của các
mối quan hệ hàng hoá, tiền tệ. Nhà nước ra đời đã ban hành các luật thuế để lấy tiền
chi tiêu. Song cho tới chế độ phong kiến, việc thu - chi của Nhà nước rất tuỳ tiện,
chủ yếu là theo quyết định của nhà vua. Do đó mọi khoản thu - chi không có kế
hoạch trước, không có niên độ, cũng không có sự tính toán phân loại và không có
luật lệ điều chỉnh. Chỉ đến khi chủ nghĩa tư bản ra đời, giai cấp tư sản đấu tranh đòi
Nhà nước phải hỗ trợ tài chính cho lĩnh vực kinh tế, đòi thiết lập trình tự lập kế
hoạch chi tiêu và cơ chế kiểm tra, giám sát đối với việc chi tiêu của nhà nước thì các
nhân tố của NSNN mới được quy tụ đầy đủ và NSNN mới được hình thành với các
đặc trưng của nó, đó là tính kế hoạch dự toán tính cân đối thu - chi và tính niên độ.

Như vậy, có thể nói, sự tồn tại của nhà nước và sự phát triển của kinh tế hàng
hoá, tiền tệ quyết định sự tồn tại của NSNN. Ngày nay thuật ngữ NSNN được dùng
phổ biến trong đời sống kinh tế - xã hội ở mọi quốc gia.
Theo từ điển thuật ngữ Tài chính - Tín dụng, thuật ngữ Ngân sách bắt
nguồn từ tiếng nước ngoài có nghĩa là cái túi. Tuy nhiên, trong đời sống kinh tế,
thuật ngữ này đã thoát ly ý nghĩa ban đầu và nội dung hoàn toàn khác. Theo đó,
Ngân sách được hiểu là dự toán và thực hiện mọi khoản thu nhập tiền thu vào và
chi tiêu tiền chi ra của bất kỳ một cơ quan, xí nghiệp, tổ chức, gia đình hoặc cá
nhân, trong một khoảng thời gian nhất định thường là một năm.
“ NSNN là dự toán và thực hiện các khoản thu - chi bằng tiền của Nhà nước
trong khoảng thời gian nhất định, thường là một năm”.
NSNN là mắt xích, là khâu quan trọng nhất giữ vai trò chủ đạo trong hệ
thống tài chính công, NSNN là một hệ thống bao gồm các cấp ngân sách phù hợp
với hệ thống chính quyền nhà nước các cấp. Việc quản lý NSNN phải được tuân
theo một chu trình đã được ghi rõ trong Luật NSNN và các văn bản hướng dẫn thực


8
hiện Luật. Đặc trưng cơ bản của các quan hệ trong tạo lập và sử dụng NSNN là
mang tính pháp lý cao, gắn liền với quyền lực chính trị của nhà nước và không
mang tính hoàn trả trực tiếp và Luật NSNN của nước Cộng hoà Xã hội chủ nghĩa
Việt Nam quy định:
" NSNN là toàn bộ các khoản thu - chi của Nhà nước trong dự toán đã được
cơ quan Nhà nước có thẩm quyền quyết định và được thực hiện trong một năm để
đảm bảo các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước”.
1.1.2 Đặc điểm của Ngân sách nhà nước
NSNN là quỹ tiền tệ tập trung của Nhà nước. Quỹ này thể hiện lượng tiền
huy động từ thu nhập quốc dân để đáp ứng cho các khoản chi tiêu của Nhà nước, có
hai mặt đó là: mặt tĩnh và mặt động. Mặt tĩnh thể hiện các nguồn tài chính được tập
trung vào NSNN mà chúng ta có thể xác định được vào bất kỳ thời điểm nào. Mặt

động thể hiện các quan hệ phân phối dưới hình thức giá trị gắn liền với quỹ tiền tệ
tập trung vào NSNN và từ NSNN phân bổ các nguồn tài chính cho các ngành, các
lĩnh vực, các địa phương của nền kinh tế quốc dân.
NSNN là một phạm trù kinh tế tài chính, được coi là một hệ thống quan hệ
kinh tế tồn tại khách quan. Hệ thống các quan hệ kinh tế này được đặc trưng bởi
quan hệ tiền tệ phát sinh trong quá trình phân phối các nguồn tài chính và bằng các
quan hệ kinh tế đó mà quỹ tiền tệ tập trung của nhà nước được tạo lập và sử dụng.
Hệ thống các quan hệ kinh tế này bao gồm:
Quan hệ kinh tế giữa NSNN với khu vực doanh nghiệp
Quan hệ kinh tế giữa NSNN với các đơn vị hành chính sự nghiệp
Quan hệ kinh tế giữa NSNN với các tầng lớp dân cư
Quan hệ kinh tế giữa NSNN với thị trường tài chính.
Như vậy đằng sau hình thức biểu hiện bên ngoài của NSNN là một loại
quỹ tiền tệ của Nhà nước với các khoản thu và các khoản chi của nó thì NSNN
lại phản ảnh các quan hệ kinh tế trong quá trình phân phối, thể hiện các quan hệ
phân phối và các quan hệ lợi ích kinh tế gắn với một chủ thể đặc biệt, đó là Nhà
nước nhằm tạo lập và sử dụng nguồn tài chính quốc gia để giải quyết các nhiệm