xây dựng một phân hệ hỗ trợ việc thu thập và bước đầu xử lý ý kiến-thông tin của các chuyên gia

Xây dựng một phân hệ hỗ trợ việc thu thập và bớc đầu xử lý ý kiến-thông tin của các chuyên gia
Lời CảM ơn
Trớc hết, em xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới Giáo s - Tiến sĩ khoa học
Thái Thanh Sơn, ngời đã tận tình giúp đỡ hớng dẫn em trong suốt quá trình
nghiên cứu đề tài này.
Em xin chân thành cảm ơn Giáo s - Tiến sĩ khoa học Bùi Công Cờng -
Viện Toán học đã tạo điều kiện, giúp đỡ, chỉ bảo cho em trong suốt thời gian
học tập tại trờng.
Cuối cùng, em xin chân thành cảm ơn Tập thể các thầy cô giáo và các
bạn sinh viên Khoa Công nghệ Tin học - Viện Đại học Mở Hà Nội đã truyền
đạt kiến thức và giúp đỡ em trong quá trình học tập tại trờng.
Trong quá trình thực hiện, vì thời gian nghiên cứu có hạn, bài đồ án này
chắc chắn không tránh khỏi nhiều thiếu sót, vì vậy em rất mong đợc sự chỉ bảo
của các thầy cô giáo và toàn thể các bạn sinh viên.


Sinh viên thực hiện
Nguyễn Bích Vợng
Sinh viên thực hiện : Nguyễn Bích Vợng - 1 -
Xây dựng một phân hệ hỗ trợ việc thu thập và bớc đầu xử lý ý kiến-thông tin của các chuyên gia
Lời nói đầu
!"#$#%&'()'*&+
'*&&&,-+$. '/01',&234
5-4&6+7880
9,&',':;&<3&8&='!>?3@A43B
&&&8& C&2D+E&DF%0'G&#
;',,&H!. 'I&*&J3K&$. L,"'/0
4;',B&M#M'$&8'$&&3N
L+E0O% B &>?3@B!''$&*4
8,*'HP3*M&&*'801Q"&
+8R&-=8,&+0S'H4

;','( !P3&&3K&-&RTU
&R&&&DA43D8B&&$. L,"'/B&& :
R& 'HB&% >?3@@D"
8'()3K&-&R8'B.L+
&6+NT*-DM &&3K&D&+&:)A43B5
D-B&">N8B%AB
V$&AW&6+XYZY[+Y:B\'(L,"'/
&E'T]Xây dựng một phân hệ hỗ trợ việc thu thập và bớc đầu xử lý ý
kiến - thông tin của các chuyên gia0 S*+-&R&HB)'^
,\>Q#,&6,"TN'T8:#>?3@@D"&6+
&&&,-+0
A'^#+^]
7:_]$. L,"'/+C&6+&&&,-+0
7:__]1+3`+&&&+A80
7:___]X,A&&+A'!>?3@:#@D"&6+&&&,-
+0

Giáo viên hớng dẫn : GS - TSKH Thái Thanh Sơn -2-
Xây dựng một phân hệ hỗ trợ việc thu thập và bớc đầu xử lý ý kiến-thông tin của các chuyên gia
Ch ơng I
Hệ trợ giúp quyết định
và vai trò của các chuyên gia
I. Hệ TRợ GIúP QUYếT ĐịNH (DSS)
1. Khái niệm về hệ trợ giúp quyết định
4 & && 5 8 LJ 3@ a9_Y Z
9+\\\_b+Y,\c'$& A=&6,"3K&LJ3@0
*+*34,3$83\4L,'/
5N'!D&;&H!QD"B?+'UB#U. &LJ3@
'T5&8&0,-B !&6+>(3$8
,&3B5L+4+&& ;?5,& R&

0&&5 R& B*LJ3@P#MG 3$8L
3NDH&&>?3@G&D8>?3@'$&0VT,'Cd8'+
+&LJ3@ J'$&&M3E&&\&&'H01T+
4RA='G&# R& B&&LQ &B?A=&8&=
E&'$& A=&8LJ3@D$. L,"
'/aS\&Y Y,\ZSYYc+'*0
72\LQ !,B+&H!N,'$&D&#4+
SYY9_YD8 J)LQ>?3@#-&6+5aLJ3@
7YSeBLQ &000c)=&'&&6+&&RA=&&R
A='H'$&?A=++'!. 'ILQ+L,"'/G&3+&E
:0
$. L,"'/&H=&3&&N 8&+
L,"'/LQ>?3@8&=!0Hệ trợ giúp quyết định là sự
áp dụng của một công nghệ hữu hiệu và thích hợp dựa trên máy vi tính để
trợ giúp giải quyết một cách có hiệu quả trong quá trình quyết định đối với
Sinh viên thực hiện : Nguyễn Bích Vợng - 3 -
Xây dựng một phân hệ hỗ trợ việc thu thập và bớc đầu xử lý ý kiến-thông tin của các chuyên gia
các vấn đề nửa cấu trúcZV/K+,AX0f0[ggY7h'('T>Z
ijkl0
2. Vai trò, khả năng của hệ trợ giúp quyết định trong công việc
của con ngời
2.1. Vai trò của DSS và các khái niệm liên quan
,+,BD,&+'6R&+,"&*&&&8&
R& B'Cd8BDm3m'^*8*3&
&n !&6+>(,&)- R& BQ&&$.
,&)-'M&3&&o$&&*&&8&
+&HLJ0$. L,"'/TAp:&&8
D&q=&'&$. &&&3('LJ3@DE&; J
+&&L,"'/D8&H&N.&G&?+&N.&0,SYY?A=D"
$ &&,-B&6+&&&DJ&6+,'!

&N3$&6+&&L,"'/HD8L,"'/&=!&<o$
&&& :'!LJ3@3+&E'++L,"'/&5
&n0
78&&6+&*8L+&&&o
&&L,"'/0Y&qLQ+L,"'/3LQ3-=&B'
r&&L,"'/&H&N.&R&N aA+-3% QcL,"'/
D8&N.&R&&+aD8&;3% Qc0
ZsQcó cấu trúc+L+6=&&&N'T3G '3G
3&&6=&+L,"'/&t0
ZsQkhông có cấu trúc*M&&8*B&&
N'T R& BD8!&HL,"'/J u0
&&N'Tcó cấu trúcB&&6=&*An'!>&'/J
5NaG&+&2'65c07&N'T'L+3&&!
G&&&'3$%0

Giáo viên hớng dẫn : GS - TSKH Thái Thanh Sơn -4-
Xây dựng một phân hệ hỗ trợ việc thu thập và bớc đầu xử lý ý kiến-thông tin của các chuyên gia
7&N'Tkhông có cấu trúc '!Q#+^3% D"&G&
&&&A/&=0
7&N'Tbán cấu trúca)4+&H&N.&D8&H&N
.&cD"$ &JJ &t >m&07&N'T#&N.&
*'$&'T&% D"&:B"3% &B+D\&&&
J t%A/&& &'$&50)',&H!&J
&N3$8'!A+'H&&N D8&<4J
':'&&C&HDJ&&N 3&&J '+>\+0
7&DJ,& m &&LJ3@!5#J&N-&6+N
'TB%,BE&H!+L,"'/5:0
sQ3% D"&#+^A(,&&L,"'/]3QB3.&B
+3B)'B+3000v1Q%,B3% D"&BU&R&&<'L
QLJ3@&2'^*Dm\+&&L,"'/0

Y8JLQ+L,"'/3LQ#+^+
']
ZTìm hiểu ]-&R8*B% A438&&'TD
&;&&+L,"'/0
ZThiết kế ]w!B &+&&"Q'DJ
>J,+B!#BD!?&&J DJ0
ZLựa chọn ]e++LQ'r&&J DJ0
ZCài đặt]7'G&&J '(3+&E0
2.2. Những đặc tính và khả năng của DSS
DSS có những đặc tính và khả năng sau:
ZSYY&&N $. &4*+L,"'/4Q
5D8&N.&G&?+&N.&04Q5,D8!J
L,"#q&&5D&0
Z$. &&R&LJ3@D&+r*&'"&&LJ
3@0
Sinh viên thực hiện : Nguyễn Bích Vợng - 5 -
Xây dựng một phân hệ hỗ trợ việc thu thập và bớc đầu xử lý ý kiến-thông tin của các chuyên gia
Z$. &&&&&H0
ZSYY$. &N&J&&+'&6+LQ+L,"'/]Q
!B"D"B3+&E&'G0
ZSYY$. &&'+A'5LQ+L,"'/&&
D!+L,"'/B- n$ 4+SYY&&&&6+*
+L,"'/0
ZSYY&HDJ&TAp0S%,*An&H!
-B>BD"$ B+,'UG&M 'G3&& ;&:#J'!SYY&H
!&&N &&&J3*+&H&4Q5#N&$0
ZSYYAx?A=BA'H*An&JN,J'550
SYY&HDJ'^&H84+A*,&$ 0
ZSYYH ;&+LJ&6+LQ+L,"'/&y
'J#J'.'MB&>&B*+B&N3$000

Z*+L,"'/'TD!#&&#&&6+LQ+L,"
'/DJL,"#0SYY$. &RD8+,"
*+L,"'/0*+L,"'/&H!#dL+3*D,-&6+,)
#NDz+'LQ>?3@0
ZSYY*?A=&&8Q &Q5+L,"'/0
[J8Q& m ?4&"3$&D&+B
4&N.&D&+0
ZSYY)R&&+'$&+#/ ;R&BA%,H& m
D+&4T'!J4#DH&&&HLJ0
2.3. Một số nhóm ứng dụng của DSS
SYY&H!'$&RA=&&3K&+]
Ze% D"&LJ3@]w 5&&J t,-3B3-
D"&J>ND!+B3% 3/&&8&BLJ3@D!+A000
ZsJ3@&]An& &BD"&&000

Giáo viên hớng dẫn : GS - TSKH Thái Thanh Sơn -6-
Xây dựng một phân hệ hỗ trợ việc thu thập và bớc đầu xử lý ý kiến-thông tin của các chuyên gia
ZS#]S#&;/*B&3$&;T&B
,-&;&J>NB',-&;D000
Zw&'LQ]VLJLQB3+&E
:50
`-&'H&C&HRA=DL+E3]'DJ
q'++L,"'/3+&EB*$ &HT'5$++
'5&+&<&H!3+&E5&.Q&'DJ
'!&HL,"'/$ 3@3&L+E0
3. Mô hình hệ trợ giúp quyết định
&"$. L,"'/38&HDJJL,"
N'Taw#3\Y3\c&HDJ,a\&cB'G&#&HDJ
:&a_\+&\cB'5aS+3\cD&LJ3@8
8*&,!r :L,"'/,+ :L,"'/

D&B*L,"'/&H!D!'$&0
Y:'^+&+N,QAu:T8Q$. L,"
'/A"F`n787*'++ijj0
SYY#+^]&:)A43B&&&R&LJ/&:)A43B&:)
R&B8Q3$B# %#&+A*?A=0
H&SYY&2#+^&& ;>?3@8#NDz0
YD&+&3)&&'!+]
Zw: ?A=&+A*AnaAn84-B
:&*,&" c0
Z7HG ;3$0
Sinh viên thực hiện : Nguyễn Bích Vợng - 7 -
Xây dựng một phân hệ hỗ trợ việc thu thập và bớc đầu xử lý ý kiến-thông tin của các chuyên gia

Qi]98Q&6+$. L,"'/
3.1. Cơ sở dữ liệu
7:)A43348&H3-L+'"#0[!D53Z
$A43&;" =&#&=!09 ;&6+SYY J&H
DJ34BQD"B?+'UB&% %8r&:)A430sJ/
&:)A43 J3# %M#H&6+SYY0
3.2. Cơ sở tri thức
7:)R&#+^&&3%&&DB&H&R&'J#J
&,!'U&&R&#!Ax&6+R&B R&B+" *
?A=D8&,-*84&,-8B;84
-0
3.3. Bộ phận lợng hoá
` %3$&6+SYY3 ;DH&'G:&JB8Q3$
&+#!AxE&&6+&N.& R& L+4+&& ;
D&+&6+#078&=3$,&;"&#'!#
&H!>?3@#q,'?0` %3$^ ;]

Giáo viên hớng dẫn : GS - TSKH Thái Thanh Sơn -8-
Phần mềm quản lý
Quản lý Hệ thông tin
8
Hình thành vấn đề đánh
giá các giải pháp
8Q
7:)
A4
3
7:
)
R&
7:)8Q

7:)%
H{N{*?A=
{:&Z'5
Xây dựng một phân hệ hỗ trợ việc thu thập và bớc đầu xử lý ý kiến-thông tin của các chuyên gia
Z98Q]7,!r"&A:'^B'^/'!8J
&N.&#BL+4+&& ;&6+#L+4+&&
;&6+"&0
Z98JE&]98Q- J#!Ax'$&AA&8R&
E&3-D"&& ;&6+#B-u5L+L+34+
&.0
Z[F%3$]7HT&8&=. &3$8JE&
&6+#aL,&,"B3000c09oDF%'$&'++'! A=
4#-a3% 3/&J>NB 5J tB &
6000c0
Zs,QJ%]7&&8R&E&A$&#"'U4

L,Q =&T,"5aD&&I#B3+&ELQ3$
000c0
3.4. Bộ sinh báo cáo
YR&&6+SYYDJ3$&C& m *?A=
>\>m,% D53$A433&&+&H)A
&8'E#&0=&&6+##&3B B
3N,#QBM >" 000A43!/AAx?A=08Z
* ;LJ/&:)A43&H!&&&&R&#&Z
z&DJ&6+,&;*?A=T&R&
RA='$&>,A ;TSYY0
3.5. Giao diện ngời dùng
X+A*An&H&R&U&R&E:&3-3&
*LJ3@0SYY5&HDJDM& =&4 R& DF%&6+
#,#-B':J5'+&*?A=07&'G&&;&H3]
Zw-A/&';&6+*?A=43,!'$&B
'++AW$ 3@B%&*?A=&2*'(&H
D0
Sinh viên thực hiện : Nguyễn Bích Vợng - 9 -
Xây dựng một phân hệ hỗ trợ việc thu thập và bớc đầu xử lý ý kiến-thông tin của các chuyên gia
4. Phân loại hệ trợ giúp quyết định
$. L,"'/&+&&3A',A+&N
L,"'/]
Z$. L,"'/:&#+^&&+&A43B&& Z
: L,&50
Z$. L,"'/8#+^&,-+B
0
Z$. L,"'/*^3@,"% *B3&*84
*0
V5$. L,"'/:&B'H'5*Z,
34&dZJ3*4+*,+,:&4+*,3

A'&&&&6+*,09,Q>?3@A433+
&E :B*Q&&N &&A43&;"B&'LQ
>?3@A434*$ DH'+L,"'/&5
&n0
5. Các tính chất cơ bản của Hệ trợ giúp quyết định
V!"D"5B&"&;>\>m4&N&:#J
&6+H0
5.1. Tính chất hệ thống
[-&R>,A$. L,"'/B';-+&;"
\ : " &%5'! &&N.&3% $ &&
53-4+&&# %&N5B!5&'L+3
&6+&&# %'H05!)&o% $ &&# %3-
5B+3&H&H3$":3U!&&DJ
&6+r# %0
5.2. Tính chất trợ giúp
&N&6+5 =&&6!L,"'/B$. D!
Q$. '"R&07H! &&3$. ]

Giáo viên hớng dẫn : GS - TSKH Thái Thanh Sơn -10-
Xây dựng một phân hệ hỗ trợ việc thu thập và bớc đầu xử lý ý kiến-thông tin của các chuyên gia
Z$. =']'TD%3$&&6!L,"'/+
L,"'/0
Z$. \,T5]4*L,"'/'$&&&N 8
'!Q&&L,"'/ !H0
Z$. ]4*J+L,"'/'$&
$. L,"'/&&N T :'!&E0
Z$. \'/R&]$. L,"'/& 5#L
QJ+L,"'/B&6!L,"'/&<&;&&N A43
&&'/R&0
5.3. Tính chất tơng tác

!DJD+&&&8&;"r*?A=&6+
$. B$&3*?A=%'$&8L+EB+&H
&6+$. '!&'LQL,"'/0
5.4. Tính chất quyết định
S+8*?A=&&N B$. >?3@8
#q&&'++&&-&t : >?3@&$ '++3*%
>mq$. &*?A=0w;';'(HTN'T,0
U$ &&&N-3&$. L,"'/D&&&
8D&0
6. Xây dựng hệ trợ giúp quyết định
&!#"4N'T R& &6+LQ'$&
'B* !SYY&C J%R&N'8*+
L,"'/0R&T &5D&;"&Z
:Q J$>+&>,A&&5D&0*"D"
JA+-D"R&&T3K&D&+E&B&8
,B-&R&&LQB3@,"L,"'/BD+E&D"B
D+E&DF%BD+E&5D-LJ3@0["R&T &3
&+'6B&&-++ J&H'$&&&D'!
#4+DJ&"=&;301&>,ASYY^
Sinh viên thực hiện : Nguyễn Bích Vợng - 11 -
Xây dựng một phân hệ hỗ trợ việc thu thập và bớc đầu xử lý ý kiến-thông tin của các chuyên gia
#&]-&RDJB &'5B !5
B&'G5LQL,"'/0
7. ứng dụng tập mờ trong các hệ trợ giúp quyết định
&&&8&='$&?A=&"D"&'G&&SYYB3@,"
% *&HTR+|B#)3P3$8% '$&D8 J3.&
&2*A5BTD% *"&>&G&&+';,
'6u+,r';B% *3A&$ &48
,0+LQ+L,"'/B*+&; J%
&@D"&6+&&&,-+B'H3&*3&8&='!&$ &&@

D"AH&&&HLJ0
Mô hình ra quyết định :
4;',B#$. L,"'/'+=&-'(
'$&-&R !NPB'G&#3L+% *
: L,"'/'+&a93 3\O#\S\&9+DZ
9OS9c& m UL$ 3@4&8',09OS9
Q+3+&E&&a% O3% &&DJ3+&Ec+
+&6+T&B*&HL+:&+0H% &&6
,"&>,AU$ &&3+&EG&L+L+34+&&
3+&Ea+%O
ì
Oco&0Y+'H3+'&$ &
m +L,"'/'!+R#%&G&M >" R&&DJ3+&E0
9#9OS9'G&'!'$& #!+]
7}3&&&'!'&&DJ&EBQ'5
$*:R&,&H!#)% *
à
}
a>cB>

~
}
~
}
#!
Ax+'-&}0" \ J&&% *&o
DJ&E+


Oo&}0r'H+&H% &&'R

oDJ&E+o&}B&H!3&N.& #5
>&Nwa>cB'!'++D"3%0

Giáo viên hớng dẫn : GS - TSKH Thái Thanh Sơn -12-
Xây dựng một phân hệ hỗ trợ việc thu thập và bớc đầu xử lý ý kiến-thông tin của các chuyên gia
+&C&H&&D&'!JL,"#9OS93>,A
&&L+Y
}
a+

+
D
c-~
}
ì
~
}
#!AxR&'+

D8Dm:+
D
R
&}BE3 : r&G 0
II. Lý thuyết làm quyết định
A. giới thiệu về hệ trợ giúp quyết định
Hệ trợ giúp quyết định là một trong những h-
ớng phát triển mới của các hệ thông tin, là sự
hội tụ của những thành tựu của các lĩnh vực
cơ sở dữ liệu, các ngôn nhữ mô hình hoá, các
phơng tiện phần mềm và kỹ thuật tin học. Các

hệ thống mang tên nh vậy cho đến ngày nay dù
đã phát triển rất đa dạng, ở những bớc tiến th-
ờng bao gồm nhóm ngời t vấn, một dàn các ph-
ơng tiện kỹ thuật và bộ chơng trình
(software) đợc thiết kế, thu thập có ý thức để
phục vụ cho chuẩn bị các báo cáo, các biểu cáo,
các tính toán kinh doanh hay các phơng án
hành động, các dự báo tình huống với nhiều
thông tin đáng tin cậy, tăng dần các luận cứ
khoa học để phục vụ cho các cấp ra quyết
định.
Sinh viên thực hiện : Nguyễn Bích Vợng - 13 -
Xây dựng một phân hệ hỗ trợ việc thu thập và bớc đầu xử lý ý kiến-thông tin của các chuyên gia
Xét theo góc độ quản lý, các hệ thống thông
tin bắt đầu phát triển từ xử lý dữ liệu điện tử
(EDF), tiến lên các hệ thống thông tin quản lý
(MYS và ACY), các hệ CAPP, các hệ trợ giúp ra
quyết định (Decision Support System- DSS) dựa
trên tơng tác ngời- máy, dựa trên cơ sở dữ liệu
suy diễn, dựa trên hệ chuyên gia và trí tuệ
nhân tạo. Năm 1978, Peter G.Ư.Keen và Scott
Morton đã đề xớng ra khái niệm hệ trợ giúp
quyết định DSS để chỉ khía cạnh của các quá
trình xử lý tin mà có nhiệm vụ chính là cung
cấp thông tin trợ giúp cho ra quyết định quản
lý. Từ đó đến nay, DSS đã đợc phát triển thành
một lĩnh vực có nhiều hứa hẹn của tin học.
Quan điểm về DSS và cấu hình của nó đã phát
triển khá nhiều trong nhiều năm qua. Trớc hết
DSS là một hệ tin học có khả năng giải quyết

vấn đề (Problem Solver), có khả năng tìm kiếm
nghiệm suy (Heuristic). Song cái làm cho DSS
khác với các hệ thống tin trớc đây là khả
năng tơng tác (Interactive), hội thoại
(Dialogue). Việc chuyển từ một phơng án quyết

Giáo viên hớng dẫn : GS - TSKH Thái Thanh Sơn -14-
Xây dựng một phân hệ hỗ trợ việc thu thập và bớc đầu xử lý ý kiến-thông tin của các chuyên gia
định này sang phơng án khác đều phải qua sự
kiểm soát của ngời làm quyết định.
Hiện nay, các hệ trợ giúp quyết định đã đợc áp
dụng vào nhiều lĩnh vực, riêng trong quản lý
sản xuất kinh doanh ta có thể thấy các ứng
dụng.
- Về tài chính công ty.
+ Xác định khấu hao.
+ Tính xuất triết khấu và giá trị ròng hiện
thời.
+ Phân tích điểm hoà vốn, vừa đủ.
+ Tính mức thuế so với mua.
- Về phân tích thị trờng.
+ Dự báo, phân tích hàng hoá bán đợc
+ Phân tích quảng cáo.
+ Kiểm tra sổ sách hàng hoá đợc bán từ phía ng-
ời tiêu thụ.
- Đầu t điền sản thực tế.
+ Tìm phơng án đối chọn về tài chính.
+ Các nguồn vốn, lu lợng về tiền mặt.
Sinh viên thực hiện : Nguyễn Bích Vợng - 15 -
Xây dựng một phân hệ hỗ trợ việc thu thập và bớc đầu xử lý ý kiến-thông tin của các chuyên gia

+ Tính bớt các khoản thuế.
+ Tính các khoản trang trải.
- Phân tích danh sách vốn đầu t và chọn u
tiên
Bên cạnh đó còn một ứng dụng khác nh là
trong lĩnh vực dự báo.
+ Dự báo thời tiết.
+ Dự báo kết quả mua sắm.
+ Dự báo kết quả vốn đầu t.
B. các yếu tố của lý thuyết quyết định
[&;&8&'HBLJ3@38'G+
&d]wJ3QvwJ3"vwJ\QL,M&
v000'!&8&Ax+5&6+E0V5LJ3@D
"Q&Q&J3*&&&&d]J>N&QBJ>N"B
53$#+-B&+383N'T&N "QHJ)'"^
!&6+A+ 0
e@,"L,"'/a Theory of decision makingc38D+E&
-&RT 3%&& : B&&%qJ
L,"4N'T-0e@,"L,"'/&H!&# %L+
E[+E&LJ3@B-H'$& A=T3K&D&
+ LB&&AB&&N'TD"Z>(000qJL,"
4N'T&,-B3-000A&6+HN .B'+
AT*$ &2N R& 0

Giáo viên hớng dẫn : GS - TSKH Thái Thanh Sơn -16-
Xây dựng một phân hệ hỗ trợ việc thu thập và bớc đầu xử lý ý kiến-thông tin của các chuyên gia
1. Chủ thể quyết định
9N'T'$&'G+B+3*L,"'/]
Z9&0
Z9% !]

7HT*&HL,"'/#Q'y0
7HT*&HE3$L,"'/D&+0
7H53$'80
7H53$0
z\&6!L,"'/LQ3+&E3D&+0
2. Đối tợng quyết định
V5$L,"'/3,"5L+ED8!"3@,"
L,"'/Q'!JL,"N'T&&8p%3$QLJ
3@B&6!L,"'/BP'++&& :D&+'!3+&E+ :
5N0V5$L,"'/&3% && :0S%,B&';
-&6+&6!L,"'/ J33'++'$&&& :&H!&H078
&,)&r':J&+N R& Q% :,
'(#+'6&& :&+B+,'(#dH5 :09 :
'$&Q#JH'(3-L+'"T,"5D&+&&
:&r3K&D&+&2ND&+07'T,H
3-4'G&'+A&6+'5$L,"'/0
3. Môi trờng ra quyết định
ở ;,&.+L+8*+L,"'/#+^&&
,"58B,"5DF%&*0
98*+L,"'/J(4L,"'/-&6+4
&G&U&R&D+L,"'/0['T&% '"8*+
L,"'/B&.+ JH'"A4380D+E&8
Sinh viên thực hiện : Nguyễn Bích Vợng - 17 -
Xây dựng một phân hệ hỗ trợ việc thu thập và bớc đầu xử lý ý kiến-thông tin của các chuyên gia
&.+&.@8*'4+*+L,"'/,
H&07.+&+8*,+3&& ;&+]
Z98*84+&3:%8BA43r4
DD&+3&:)D'!&+L,"'/0
Z98*R&38'$&D">ND"5+098Z
*,34R&&;"#+^DB48

+DJ48 =$0
Z98*>?3@q>?3@8'++D"&&E :
50
Z98*!/Q#,8'(&H&<+ :50
Z98*J&:&3:*+L,"'/J&D"
LJ''$&'++48 :'(&E0
Z98C&3RA= :&E0
-',B&.+'++4DT8*+L,"'/0
98*,P'++\4N'TL+'('$&H'"&
+L,"'/&6+&*0
%,B8*+L,"'/34DD&L+B:4
DB'Ax+uD&JD&L+04
'TDD&+B&.+P&H48*D&+&H8
,% 09GD&B8*3:&* J+" D>
L+B,B"#/B84BR&B!#"08*,B
*+L,"'/P&H'$&8BA43&;"'!M >" \R
N'/'++ :&E5N"D"LJ5NB''$&=&
'&B,-&;'Cd&6+N'T0
4. Tiêu chuẩn quyết định
-&tL,"'/34&&R'!&6!L,"'/A+'H
3+&E :5NB :&N %'$&z=&-&6+&6
!L,"'/0

Giáo viên hớng dẫn : GS - TSKH Thái Thanh Sơn -18-
Xây dựng một phân hệ hỗ trợ việc thu thập và bớc đầu xử lý ý kiến-thông tin của các chuyên gia
Đặc điểm:
ZS+-&t+&H#3+&EL,"'/=&
-0
ZS+T-&t+&H#3+&EL,"'/\T
&<-0

Z7&-&tL,"'/&An&H!3$'$&+,&<3
'$&QW'++&& : >?3@ n$ 0
-&t3$'$&3o :'$&'#)&5
&=!B'J(&=!B+,&CE3I'!&E+&& :J
(^&.+Br'H'++L,"'/&E :5N0
z\=&'&+&HL,Q3+&ED&+0
V5#\T&<-]
Z"N&J&&-&t&H!3$'$&K+3 :
>'H&H!'-&tR#)b

a>cQ+&H!'+#
L,"'/,T#L,&\T&<-0
Ví dụ:
w: >?3@&& :5wOgh0
Z"&&-&t&<'$&D83$'$&Q&&>?
3@PD& 3'!0
Z"&HT-&t5-&t&H!3$&H
-&t&<'$&BQ JD"$ T&&>?3@D&+0
Ví dụ:
Y&8,>,AT5&5'/Q&H!3$'$&BZ
,&6+&8,'H-/*3D8!3$'$&
&<&H! 3&H,5B#Q*+,>N000
Z&"&HT#>J,+3$B&& :
'HT-&tG&N&J&&-&tD8!Dy'/&M&
Sinh viên thực hiện : Nguyễn Bích Vợng - 19 -
Xây dựng một phân hệ hỗ trợ việc thu thập và bớc đầu xử lý ý kiến-thông tin của các chuyên gia
&M&<&H!%#"'&%,'HBH&&D&L+4+
&& :3&&L+*0e@,"% *3&*&2'(&H
4&5"N'/T : 3%&-&R&&#
3+&EL,"'/B&&Q5D8&M&&MBD8u

01&HDr-&tNuU!3D8u0
%,B-&tL,"'/N'+AB&&>?3@&2 .
N R& B'!L,"'/&8D8!#dL+,"54+
'H3'TDL,"'/0
5. Hệ thống thông tin
V!&L,"'/B&6!L,"'/ J&H4'TD]
:&BDF%B3&B*+00080'H
58 =&=&3+&EL,"'/&H@K+L+ENQ
58&H+CL,"'/3+&EL,"'/-
,-3@&6+VTD!E&3]3+&EL,"'/&&N3 một quá
trình>?3@80
[AJ+,>,A58 =&=&#
3+&EL,"'/B&6!L,"'/&;L+'"N'T+]
5.1 Hệ thống thông tin đầy đủ và chính xác
7<&H!JL,"'.'MN'TD&H8';,'6
&>&0e$8&;" =& R& &6+N'T&;
L,"'/&2 =&&JQ' =BD&6+&6
!L,"'/0['(&H585Q&6!L,"
'/&;&H&&>?3@8&>&B'.'M"8&+'6
'!L,"'/N'T&&&M&&MB&;&H# #U80
5.2 Hệ thống thông tin không đầy đủ và không chắc chắn
Q5,*>,->J,+&"01Q>N r
58D8&>&D8';,'6&-L,Q :
>?3@8&H'"'&2D8Dd46
AD"01Q"&EL,"'/Q5,&CE3&E
L,"'/&H!0

Giáo viên hớng dẫn : GS - TSKH Thái Thanh Sơn -20-
Xây dựng một phân hệ hỗ trợ việc thu thập và bớc đầu xử lý ý kiến-thông tin của các chuyên gia
H3B&&,"5&6+3@,"L,"'/&H#&3W+

D8!","5#NDzL,Q3+&EL,"'/0
C. Quá trình lựa chọn quyết định
1. Quá trình quyết định
&&&#&+LQL,"'/]
aicrN'T&;&B&';-3'++&& :':
JBN&Hr+ :)3-0
acwJ&<u=&-B&A=BLJ&6+o :"'$&
&E'!&0
ac"3% &&-&tBA+'H'LJ&6+o Z
:'!3&:)&&3+&E&& :0
acw&LJ&6+o :\&&-&tL,"'/
'(-'!r'H&E+'$& :&$ G& :50
s,"'/'.P'\3LJBTBU'/ !0
$&3BL,"'/+P,+5DmB"TDQ(
!0
2. Phân lớp các bài toán quyết định
`L,"'/&H!&+&&3E++]
Z76!L,"'/3&+,% !0
Zs,"'/\-&t+,T-&t0
ZsQL,"'/&H%'$&+,D8%'Z
$&0
Zs,"'/'$&&E3;+,\T+'0
Z58';,'6+,D8';,'6Z#L,"'/
&&'TD&M&&M+,&H!0
Sinh viên thực hiện : Nguyễn Bích Vợng - 21 -
Xây dựng một phân hệ hỗ trợ việc thu thập và bớc đầu xử lý ý kiến-thông tin của các chuyên gia
3. Một số phơng pháp phân tích phơng án của bài toán quyết
định theo nhiều chỉ tiêu
3.1 Đối với bài toán quyết định có tập tiêu chuẩn có thể lợng hoá
đợc

~m : >?3@&& :5 wOghBr% :
&E+% :&+]
S]% :0
>S+Q% ]Aa>c{,S]>,}R&3Q+% :#+
^&& :,^:&& :>TE-&t0
XJ?o :>&HD-&t3$'$&b
i
a>c0000b
D
a>c
S

SAa>cB>Sb

a>cb

a,c>

,0
['HB% :5wOghP3]
">B,S

D'H"&H>

,Q}J(,
,
>0
S'HB3+&E :% :5wOgh0
Z7H!#"'U&&-&t-&t#q&&'++
E5&&&-&t0

V++L+ :3@)+'H&E+ :;
3@)N0
+>b

a>c+


+>b
D
a>c+
D
w:3@)]
~b
i
a~c+
i
B0000Bb
D
a~c+
D
08*~S0
['H :>

~+
i
000+
D
QDJ&&4+&.':&]

Giáo viên hớng dẫn : GS - TSKH Thái Thanh Sơn -22-

1
1
)(max, axDpx
f
=
2
1
))((),(

=
=
k
x
axfXxp
Xây dựng một phân hệ hỗ trợ việc thu thập và bớc đầu xử lý ý kiến-thông tin của các chuyên gia
z\L+TDJ&&AW'">?3@D&+'5
&& :5wOgh0
>


&3 :&;&E
3.2. Đối với bài toán quyết định với hệ thông tin không đầy đủ,
không chính xác
Tr ờng hợp1:
7H :'!&E]O
i
B000BO

Q5D&+`
i

B000B`

+D8#":3+Q
5&M&&MP>J,++&<#"H>J,+>&N'HBR&
3#" #5>&N
i
B

B000B

0
"+&E :O

'TDQ5`
}
>J,+QP
'$&LJ
}
-&t'$&3+&E)',3&E :&HDz
E&6+LJ33N0
7=!'G]
Y+'H&E]


+>

1aiB0000Bc
Tr ờng hợp 2:
X5 *$ iD8#"QT>&N&H!>J,+B
D8#"QTDJP>J,+Q507H!&H&&J

+',]
Z-&te+ 3+&\]7>&N>J,+&&Q5`
i
000`

3
#q+
}
i}BD'H&E\L,M&]
Sinh viên thực hiện : Nguyễn Bích Vợng - 23 -
),(),(min
*
XxpXp
x
Dpx
=


=
=
n
j
ijii
UpU
1
Xây dựng một phân hệ hỗ trợ việc thu thập và bớc đầu xử lý ý kiến-thông tin của các chuyên gia
VG]

==
==

n
j
ijij
n
j
i
U
n
U
n
U
11
11
Y+'HQ]

+>

Z-&tf+3A&CE3-&t+>0
1o :& :Q5>NN]LJN
N07E :5N :&HLJN N0
Z-&t%E]
ij
j
i
UU =
Z-&t3&L+]
ij
j
i
UV +>=

L35&LaBic
VG]
iii
VqqUa )1(
+=
%,+

3U$ 3^&6+

1

A4+-&t
+>+>+>0\&Q&E :O

]
i
j
r
aa +>=
"Li+'$&-&tf+3A+>3+0
"L3,-3@+>+>&;+,0
Z-&tY++\]
r&&&5
}
+3% +%a+

c'H]

kj
k

ijij
UUa +>=
Y+'H A=-&tf+3AK+3'G]
i
j
rij
j
i
ggag +> ==

Giáo viên hớng dẫn : GS - TSKH Thái Thanh Sơn -24-
Xây dựng một phân hệ hỗ trợ việc thu thập và bớc đầu xử lý ý kiến-thông tin của các chuyên gia
9o-&t-&H@K+-B A=&&&<-D&
+&H!AW'"&3+&E&& :D&+0
SH&'N*+&H!?A=N&J&&-&t-'!3+
&E0"&& :'$&3+&E3n+Q&H&A=3&Z
*&EL,"'/,-0"&& :'$&3+&E3D&+Q
&H! &&.\4-&t#U'!L,"
'/0
III/ các toán tử tích hợp
1. Toán tử trung bình sắp xếp có trọng số
( Ordered Weighted Averaging - OWA)
Quá trình tích hợp thông tin xuất hiện trong rất nhiều ứng dụng của các
hệ tri thức, ví dụ tích hợp trong mạng nơron (neural networks), điều khiển mờ,
hệ chuyên gia và hệ trợ giúp quyết định, đặc biệt trong các bài toán phải xử lý
những thông tin bất định. R.Yager đã giới thiệu một số kỹ thuật tích hợp mới
đặc cơ sở trên toán tử trung bình có sắp xếp ( Ordered Weighted Averaging ,
viết tắt là OWA)
1.1 Định nghĩa:
7\&E5

i
B

B 0B


T
B&&E5

J




iB
oiB BJ'TD

i


i
7\&+a+

B 0B+

c


n
0?hfO3>]

n


>&'/#)a+c

j

}
#
}
'H#
}
3 ;?R}&6+\&+0
Ví dụ :
XJ?f0B0B0B0i
T
B\&+a0kBiB0B0cB\&#P
3#aiB0kB0B0ca+ca0caica0ca0kca0ca0ca0ica0c0k
ý &:#J&6+,3M >" 3BK+3 ;?&;&$ +

D8D"$ E5

E5PD"$ /:
R&+% && ;?&$ +D'('$&M >" 0YD&+4+&&
?hfO'$& ##)&&E5,0
Sinh viên thực hiện : Nguyễn Bích Vợng - 25 -