các mâu thuẫn trong quá trình phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta hiện nay

I- Đặt vấn đề
Mọi sự vật hiện tợng đều chứa các mâu thuẫn,mà bản thân nó chính là
sự thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lập trong bản thân sự vật hiện t-
ợng. Các mặt đối lập tồn tai một cách khách quan trong thế giới khách quan
nên mâu thuẫn cũng tồn tại một cách khách quan và chính mâu thuẫn khi đợc
giải quyết sẽ là một động lực của sự phát triển.
Nớc ta đang trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội với hớng phát
triển kinh tế thị trờng định hớng xã hội chủ nghĩa nhng cũng làm nảy sinh
trong lòng nó khá nhiều mâu thuẫn.
Từ sau khi đại hội Đảng lần thứ VI (tháng 12 năm 1986) Đảng ta đã đặt
ra đờng lối đổi mới của đất nớc ta đặc biệt là trong lĩnh vực kinh tế. Xoá bỏ
nền kinh tế tập trung quan liêu bao cấp,xây dựng nền kinh tế hàng hoá nhiều
thành phần thị trờng xã hội chủ nghĩa. Đến đại hội Đảng lần thứ IX tổng kết
của quá trình 15 năm đổi mới bên cạnh những thành tựu đáng kể nớc ta cũng
còn nhiều yếu kém và khuyết điểm: Nền kinh tế phát triển cha vững chắc;
hiệu quả kinh tế thấp,mức sống của phần lớn dân c còn thấp
Đảng ta đã chủ trơng thực hiện chính sách kinh tế nhiều thành phần theo
cơ chế thị trờng theo định hớng xã hội chủ nghĩa trong đó thành phần kinh tế
Nhà nớc và thành phần kinh tế tập thể có vai trò chủ đạo. Phát triển kinh tế thi
trờng là một yêu cầu tất yếu và khách quan đối với công cuộc đổi mới. Trớc
sự phát triển nh vũ bão của khoa học kĩ thuật, đứng trớc nguy cơ tụt hậu về
kinh tế Đảng ta đã chỉ rõ, chỉ có phát triển kinh tế thị trờng định hớngXã Hội
Chủ Nghĩa mới đa nền kinh tế của chúng ta phát triển hơn nữa .Nhng nền
kinh tế thị trờng của chúng ta có sự chỉ đạo của Nhà nớc Cộng Hoà Xã Hội
Chủ Nghĩa Việt Nam theo con đờng mà Đảng và Bác Hồ đã chọn. Phát triển
kinh tế thị trờng để mang lại cho nhân dân đời sống ấm no, đầy đủ, hạnh
phúc để nớc ta sánh vai với các cờng quốc trên thế giới.
1
Tuy thế trong quá trình phát triển kinh tế thị trờng ở nớc ta cũng xuất
hiện nhiều mâu thuẫn, những mâu thuĩân đó không chỉ ở trong nội tại bản
thân kinh tế thi trờng mà còn nảy sinh trong quá trình phát triển của nó, đó là

mâu thuẫn của kinh tế thị trờng với biến đổi về giá trị đạo đức, mâu thuẫn lợi
ích, mâu thuẫn về bản chất kinh tế của kinh tế t bản chủ nghĩa và kinh tế xã
hội chủ nghĩa .
Nhng những mâu thuẫn này hoàn này hoàn toàn là tất yếu khách quan.
Nó không phụ thuộc vào ý muốn của chúng ta muốn hay không muốn Để
phát triển đợc nền kinh tế thị trờng chúng ta phải giải quyết đợc mâu thuẫn
này một cách triệt để để tìm ra nguồn gốc, động lực phát triển cho kinh tế nớc
nhà . Bài viết của em có nhiều thiếu xót,mong Thầy góp ý để bài viết của em
đợc hoàn thiện hơn.
Em xin chân thành cảm ơn!
2
II- Giải quyết vấn đề
1. Phần quy luật triết học:
Quy luật thống nhất và đấu tranh giữa các mặt đối lập là quy luật xác
định nguồn gốc, động lực của sự phát triển: là do sự thống nhất và đấu tranh
của các mặt đối lập trong các mâu thuẫn của sự vật
a. Mâu thuẫn là mối liên hệ giữa các mặt đối lập. Các mặt đối lập vừa
thông nhất vùa trái ngợc nhau
Từ trớc đến nay có rất nhiều định nghĩa về mâu thuẫn. Theo nghĩa siêu
hình thì mâu thuẫn là tất cả những gì đối lập nhau, loại trừ nhau do đó dẫn
đến sự tiêu diệt lẫn nhau (đồng nghĩa với việc không tạo ra mâu thuẫn). Còn
trong lôgíc học hình thức, toán học và trong quan niệm đời thờng thì nếu
trong t tởng của chúng ta co mâu thuẫn thì đó là phi lý, phi lôgíc ,không chấp
nhận đợc (đó không phải là điều kiện của phát triển)
Trong phép biện chứng duy vật mâu thuãn đợc hiểu theo theo một nghĩa
hoàn toàn khác là: Mâu thuẫn là mối liên hệ giữa các mặt đối lập. Vậy mặt đối
lập là gì? Nh chúng ta đã biết: Tất cả các sự vật hiện tợng trên thế giới đều chứa
đựng những mặt trái ngợc nhau. Trong sinh vật có hai quá trình đồng hoá và dị
hoá. Đồng hoá là quá trình tổng hợp nên chất hữu cơ; còn quá trình dị hoá là qúa
trình đốt cháy các chất hữu cơ sinh năng lợng cho cơ thể hoạt động,đồng thời để

tổng hợp nên chất hữu cơ. Trong nguyên tử thì có hạt nhân chứa nơtron mang
điện tích dơng, nhng điện tử lại mang điện tích âm, chúng không đẩy nhau mà
còn liên kết chặt chẽ với nhau tạo thành cấu trúc nguyên tử. Trong kinh tế thị tr-
ờng thì cung và cầu là hai quá trình trái ngợc ,nhng không thể thiếu một trong
hai quá trính đó đợc. Nếu thiếu thì không còn tồn tại thị trờng hàng hoá, mọi quá
trình sẽ ngừng phát triển Tất cả những mặt trái ngợc đó, trong phép biện chứng
duy vật gọi là các mặt đối lập. Vậy mặt đối lập dùng để chỉ tất cả những gì có xu
hớng vận động trái ngợc nhau, vừa là điều kiện tồn tại của nhau(quy định lẫn
nhau)và vì vậy nó bao hàm khả năng chuyển hoá lẫn nhau. Các mặt đối lập đó
3
nằm trong sự liên hệ, tác động qua lại lẫn nhau đã tạo thành mâu thuẫn biện
chứng.
VD: Trong quan hệ cơ bản của thị trờng là quan hệ : cung- cầu
Ta thấy trong quan hệ này: Hai đờng cong cung cầu luôn dịch chuyển
trái ngợc nhaunhng nó lại là tiền đề phát triển của nhau. ở đây ngời
cung( hàng hoá trên thị trờng) là ngời phải trả lời hay đáp ứng câu hỏi: sản
xuất cho ai, sản xuất cái gì, sản xuất bằng cách nào, giá cả là bao niêu và hơn
hết là phải căn cứ vào ngời cầu. Cầu bao gồm nhu cầu và khả năng thanh toán
của ngời mua. Còn đối với ngời cầu câu hỏi đặt ra là mua cái gì? Mua của ai?
Và phơng thức mua nh thế nào? Nh ta đã biết hàng hóa có hai đặc tính là
giá trị và giá trị sử dụng trong khi đó giá trị đợc xác định bằng tiền hay chính
xác hơn là giá cả của hàng hoá đợc xác định bằng tiền với tiền là đại biểu của
giá trị. Khi cha trao đổi hàng hoá thì ngời cầu nắm giá trị của hàng hoá, giữa
cung và cầu tồn tại một mối quan hệ biện chứng: Sự tác động giữa chúng hình
thành nên giá cả thị trờng, giá cả đó không thể đạt đợc ngay mà phải trải qua
một thời gian dao động quanh vi trí cân bằng. Ngời cung nắm giá trị sử dụng.
Khi hai trao đổi này không đợc thực hiện thì xảy ra khủng hoảng, hàng hoá bị
ứ đọngvà ngời có nhu cầu thì không mua đợc, ngời muốn bán cũng không bán
đợc dẫn đến sản xuất bị trì trệ, xã hội bị đình đốn. Khi trao đổi đợc thực
hiện, tức là giá cả đợc hình thành trên sự thống nhất của hai phía, thì ngời

cung chuyển giao giá trị sử dụng sang ngời sử dụng và nhận về giá trị là tiền.
Tuy nhiên ngời bán lại có xu hớngnâng cao giá cả lớn hơn giá trị, còn ngời
mua lại có xu hớng giảm giá cả nhỏ hơn giá trị của hàng hoá. Đây là một mâu
thuẫn đặc trng nhng nó lại làm cho quá trình trao đổi hàng hoá đợc thực hiện,
thị trờng đợc lu thông. Tuy nhiên sự cân bằng giữa cung và cầu cũng chỉ là
tạm thời , mà nó thờng xuyên xảy ra hiện tợng không cân bằng do chịu tác
động của nhiều nhân tố.
Từ đó ta thấy đợc các mặt đối lập là trái ngợc nhau, thủ tiêu lẫn nhau nh-
ng mặt khác nó lại là điều kiện tồn tại của nhau. Đây chính là sự thống nhất
của các mặt đối lập, chúng là sự nơng tựa lẫn nhau, tồn tại không tách rời
4
nhau vì chúng là tiền đề cho nhau cùng tồn tại và phát triển. Do các mặt đối
lập không tách rời nhau nên giữa chúng bao giờ cũng có các nhân tố giống
nhau đó là sự đồng nhất của các mặt đối lập. Do đó khi xuất hiện mâu thuẫn
thì tất yếu là có đấu tranh của các mặt đối lập từ chỗ cha tiêu biểu đến chỗ
biểu hiện một cách gay gắt thì mâu thuẫn đợc giải quyết lúc đó các mặt đối
lập có thể chuyển hoá lẫn nhau.
b. Mâu thuẫn biên chứng là các tồn tại khách quan và phổ biến trong tất
cả các sự vật hiện tợng.
Sự tồn tại các mặt đối lập là khách quan và phổ biến trong tất cả các sự
vật hiện tợng. Mà mâu thuẫn lại là sự đấu tranh và thống nhất của các mặt đối
lập, dẫn đến mâu thuẫn biện chứng cũng tồn tại một cách khách quan và phổ
biến trong tự nhiên, xã hội và trong cả t duy. Bất cứ sự vật hiện tợng nào cũng
là một cấu trúc mở ,có nhiều yếu tố vận động lẫn nhau và chúng luôn trong
mối liên hệ vơí các sự vật hiện tợng khác. Do có mối liên hệ nên giữa chúng
cũng phát sinh nhiều mâu thuẫn dẫn đến chúng có các khả năng vận động
khác nhau. Các khả năng vận động này lại diễn ra một cách khách quan, có
những xu hớng vận động trùng nhau nhng cũng có những xu hớng vận động
trái ngợc nhau nhng do chúng cùng trong một sự vật ,hiện tợng nên đó lại là
sự ràng buộc và thống nhất của nhau, là điều kiện tồn tại của nhau. trong t

duy của con ngời cũng tồn tại mâu thuẫn. T duy cuả con ngời chỉ là có giới
hạn trong khi tri thức của thế giới là vô hạn. Hai điều này thúc đẩy con ngời ta
phải tìm tòi, khám phá học hỏi nhiều hơn thì mới có tri thức rộng hơn làm cho
con ngời phát triển hoàn thiện hơn Vì vậy mâu thuẫn biện chứng không phải
là ngẫu nhiên, chủ quan mà là tồn tại khách quanvà phổ biến. Nó làm tiền đề
cho các sự vật hiện tợng phát triển.
c. Theo Lênin: Sự phát triển là sự đấu tranh gi ã các mặt đối lập .
Trong sự thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lập đã tạo nên mâu
thuẫn: Sự thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lập không tách rời nhau
trong sự vận động và phát triển của sự vật.
5
Trong quá trình đấu tranh sinh tồn con ngòi phải thích nghi với các điều
kiện tự nhiên, sinh vật có khả năng tự biến đổi màu sắc cho giống với màu
môi trờng, cá phải có mang để thích nghi với môi trờng dới nớc đó đều là
động lực cho sự phát triển của sự sống trên trái đất. Sinh vật phải đấu tranh
với điều kiện ngoại cảnh, cụ thể là tự nhiên rồi tìm cách thích nghi với chúng
dẫn đến xuất hiện những đặc điểm mới và rồi phát triển tiếp sự sống của
mình.
Trong đời sống xã hội, đấu tranh giã các giai cấp: giai cấp vô sản- t sản,
giai cấp nông dân địa chủ. Đấu tranh giữa các thể chế chính trị đều tạo ra sự
phát triển của xã hội.
T duy đấu tranh giữa các trờng phái khoa học( sự tranh luận khoa học
của các nhà khoa học) là động lực cho sự phát triển của khoa học.
Ta thấy rằng chính trong quá trình đấu tranh của các mặt đối lập thì
mỗi mặt đối lập đã loại trừ đợc những cái hạn chế, thoái hoá của nó. Chính
trong quá trình phát triển đấu tranh thì các biến đổi ngày càngphù hợp với yêu
cầu và quy luật khách quan. Điều đó dẫn tới quá trình chuyển hoá, sự chuyển
hoá này lại tạo điều kiện tiếp theo cho quá trình hoàn thiện và phát triển của
sự vật, của các hiện tợng , của tự nhiên , của thị trờng.
Vì vậy có thể nói rằng trong sự đồng nhất của các mặt đối lập có bao

hàm sự khác nhau. Trong cái khác biệt lại bao hàm những cái khác biệt cơ
bản trong một điều kiện xác định có thể chuyển hoá thành các mặt đối lập
.Giai đoạn phát sinh mâu thuẫn diễn ra một quá trình qua các giai đoạn tăng
dần của quá trình đấu tranh giữa các mặt đối lập từ chỗ cha tiêu biểu đến biểu
hiện một cách gay gắt cuối cùng dẫn tới mâu thuẫn đợc giải quyết. Thực chất
là sự chuyển hoá các mặt đối lập.
Vậy mâu thuẫn chính là nguồn gốc và vận động với sự phát triển.
d. Đấu tranh là tuyệt đối và thống nhất là tơng đối.
Sự thống nhất và dấu tranh của mâu thuẫn là những tồn tại khách quan
không tách rời nhau trong quá trình vận động và phát triển của sự vật. Đấu
6
tranh là tuyệt đối vì nó diễn ra ở bất cứ giai đoạn nào của quá trình tồn tại
mâu thuẫn. Đã là mâu thuẫn là thì phải có đấu tranh, nó chỉ thể hiện ra rõ
ràng hay không rõ ràng mà thôi. Nó chỉ biểu hiện ở một mức độ nào đó kể cả
ở điểm cân bằng thì vẫn là đấu tranh của các mặt đối lập. Trong quan hệ cung
cầu tại điểm thống nhất thì cung- cầu vẫn đấu tranh với nhau. Điểm đó chỉ là
tạm thời và vợt qua điểm đó sự vật hiện tợng mới phát triển đợc. Vì vậy mọi
cái tồn tại của mâu thuẫn đều tồn tại bên trong nó sự đấu tranh. Khi đấu
tranh ,nó đạt đến sự thống nhất của các mặt đối lập nh một quy luật, kết quả
tất yếu nó không dừng lại ở điểm thống nhất mà sẽ vợt qua điểm thống nhất
để phát triển ở một trình độ cao hơn cả về chất và lợng( mọi sự vật hiện tợng
đều luôn phát triển không ngừng).
e Văn kiện đại hội Đảng IX đã định hớng phát triển nền kinh tế nớc ta
trong thời đại mới.
Nớc ta hiện nay đang phát triển nền kinh tế thị trờng theo điều kiện xã
hội chủ nghĩa. Mà tiền đề quan trọng cho sự phát triển này là phải giải quyết
thoả đáng những mâu thuẫn vốn có của nền kinh tế thị trờng. Có nh vậy
chúng ta mới phát triển đợc một nền kinh tế thị trờng toàn diện.
Văn kiện đại hội Đảng toàn quốc lần thứ IX xác định: Đảng và Nhà n-
ớc ta chủ trơng thực hiện nhất quán và lâu dài chính sách phát triển nền kinh

tế hàng hoá nhiều thành phần vận động theo cơ chế thị trờng, có sự quản lý
của Nhà nớc theo định hớng xã hội chủ nghĩa; đó chính là nền kinh tế thị tr-
ờng định hớng xã hội chủ nghĩa[ Đảng cộng sản Việt Nam-Vă kiện Đại hội
Đại biểu toàn quốc lần thứ IX-Nxb chính trị Quốc gia HàNội,2001-
trang87.].Với mục tiêu hàng đầu của phát triển kinh kế thị trờng ở nớc ta là
giải phóng sức sản xuất, động viên mọi nguồn lực trong và ngoài nớc để thực
hiện công nghiệp hoá, hiện đại hoá, xây dựng cơ sở vật chất kĩ thuật ,hạ tầng
cơ sở,nâng cao hiệu quả kinh tế xã hội cải thiện từng bớc đời sống nhân dân.
Lấy sản xuất gắn liền với đời sống nhân dân, tăng trởng kinh tế đi đôi với tiến
7
bộ và công bằng xã hội, khuyến khích làm giàu hợp pháp gắn liền với xoá đói
giảm nghèo.
Để đạt đợc những mục tiêu trên Đảng và nhà nớc ta phải tập trung giải
quyết những mâu thuẫn của bản thân kinh tế thi trờng và những mâu thuẫn
nảy sinh trong quá trình phát triển kinh tế thị trờng .Bởi vì chúng ta không
phải phát triển kinh tế thị trờng T Bản Chủ Nghĩa mà đang trong thời kỳ quá
độ lên Chủ Nghĩa Xã Hội. Từ một xuất phát điểm thấp là nền kinh tế tập
trung ,quan niêu bao cấp ,cơ sở vật chất kĩ thuật thấp kém ,lạc hậu ,đời sống
nhân dân có nhiều khó khăn. Để đa nền kinh tế nớc ta ra khỏi tình trạng
nghèo nàn lạc hậu thì phát triển kinh tế thị trờng định hớng Xã Hội Chủ
Nghĩa là một yêu cầu tất yếu khách quan của sự phát triển.
2. Các mâu thuẫn trong quá trình phát triển kinh tế thị trờng định h-
ớng Xã Hội Chủ Nghĩa ở nớc ta hiện nay.
Kinh tế thị trờng là một bớc phát triển cao của kinh tế hàng hoá. Kinh tế
thị trờng là thành tựu chung của văn minh nhân loại. Là sự phù hợp của quan
hệ sản xuất với lực lợng sản xuất. Là tồn tại tất yếu khách quan đối với tình
hình nớc ta hiện nay. Sự phát triển của kinh tế thị trờng sẽ thúc đẩy quá trình
tích tụ và tập trung sản xuất, từ đó tạo điều kiện cho sự ra đời của sản xuất lớn
có tính xã hội hoá cao; đồng thời chọn lọc đợc những nhân tố xuất sắc đáp
ứng đợc yêu cầu của phát triển. Tuy nhiên trong quá trình phát triển của nó

lại phát sinh nhiều mâu thuẫn đó là các mâu thuẫn giữa kinh tế thị trờng với
những giá trị đạo đức của dân tộc, với công bằng xã hội,mâu thuẫn giữa các
thành phần kinh tế ,mâu thuẫn lợi ích ,thị trờng Vì vậy cần phải có những
biện pháp giải quyết những mâu thuẫn trên một cách hợp lí để tạo đà cho sự
phát triển kinh tế nớc ta.
8
3. Phân tích các mâu thuẫn và phơng hớng giải quyết
a. Mâu thuẫn giữa kinh tế thị trờng với những giá trị đạo đức, và truyền
thống dân tộc Việt Nam .
Lối sống của ngời phơng Đông chúng ta khác xa rất nhiều so với phờng
tây.Mà kinh tế thị trờng lại bắt nguồn từ Chủ Nghĩa T Bản phơng Tây.Vì
vậyphát triển kinh tế trị trờng định hớng xã hội chủ cghĩa trong thời kì quá độ
hiện nay đã làm xuất hiện nhiều vấn đề đạo đức gây nhức nhối.Đó là sự đổ vỡ
các giá trị tinh thần, giá trị truyền thống trớc thế lực của đồng tiền,của lợi
nhuận .Là sự suy thoái và xuống cấp đạo đức nghiêm trọng ở nhiều nơi,ở
nhiều tầng lớp xã hội ngày càng lan rộng khắp nơi ,thậm chí trong cả học đ-
ờng. Tệ nạn xã hội :cờ bạc,maị dâm, ma tuý;lối sống thực dụng, buông thả,
coi đồng tiền là trên hết đang phổ biến ở một số ngời;tình hình tội phạm có xu
hớng gia tăng trên toàn quốc Tất cả những điều đó đã gây rất nhiều khó khăn
cho sự phát triển kinh tế nớc ta.Trong điều kiện kinh tế nớc ta hiện nay vấn đề
mang ý nghĩa lí luận và thực tiễn cấp bách là bảo tồn và phát huy các giá trị
truyền thống, đạo đức để luôn có tính ổn định bền vững.Bởi vì nó tồn tại một
cách khách quan,không phụ thuộc vào bất kì một thể chế xã hội nào . Đạo
đức tồn tại trong mỗi con ngời, đó là các chuẩn mực đạo lí, là nền tảng cho
việc ổn định và phát triển mối quan hệ giữa ngời với ngời.Trong thời đại ngày
naykinh tế thị trờngđã làm cho một số giá trị đạo đức bị thay đổi.Đây là một
tất yếu khi phát triển kinh tế thị trờng ,cơ chế thoáng hơn ,kích thích mọi ngời
tự do kinh doanh,thì nhiều ngời lại đặt mục đích kinh doanh lên hàng đầu.Lúc
đó họ bất chấp cả lơng tâm và các giá trị đạo đức,chà đạp lên nhân phẩm của
mọi ngời cũng nh của chính bản thân mình để đạt tới mục tiêu cuối cùng là

thu đợc thật nhiều lợi nhuận.Vì nó, họ bất chấp thủ đoạn và biện pháp kể cả
những thủ đoạn xấu xa nhất. Vấn đề đặt ra ở đây là không chỉ đạo đức trong
kinh doanh bị xâm phạm mà ngay cả đạo đức xã hội cũng bị biến dạng một
cách nặng nề.Họ làm giàu bằng mọi cách bóc lột ngời làm thuê,luồn lách qua
các khe hở của pháp luật để trốn thuế,đa hối lộ những kẻ có quyền có
9
thế Làm xuất hiện một số Đảng viên, cán bộ nhà nớcbị tha hoá biến chất,
tham ô, nhận hối lộ Tình trạng tham nhũng, suy thoái về t tởng chính trị ,
đạo đức lối sống ở một bộ phận không nhỏ cán bộ, Đảng viên là rất nghiêm
trọng. [ Đảng Cộng sản Việt Nam-Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốclần thứ
IX -Nxb Chính trị Quốc gia Hà Nội,2001-trang 76]. Từ đó xuất hiện một lớp ng-
ời có lối sống thực dụng coi tiền là trên hết sẵn sàng bán rẻ bản thân cũng nh gia
đình, bạn bè ngời thân để kiếm lợi cho bản thân . Quan hệ giữa những ngời thân
trong gia đình cũng bị sức mạnh của đồng tiền chi phối, mất hết cả tình ngời.
Có tiền, nhiều ngời đã xa vào các tệ nạn xã hội mại dâm ma tuý, cờ bạc
làm băng hoại đời sống tinh thần của con ngời, mất hết tơng lai, phá hoại hạnh
phúc gia đình. Nhiều hành vi phạm pháp xảy ra, tình trạng phạm tội liên tục xảy
ra nhiều vụ án kinh tế lớn chiếm đoạt của nhà nớc hàng trăm tỷ đồng nh : Vũ
Xuân Trờng buôn lậu, ma tuý. Năm Cam cớp của ,giết ngời có tổ chức cùng với
hàng loạt cán bộ nhà nớc phải ra trớc vành móng ngựa .
Phải chăng đây là hậu quả tất yếu của kinh tế thị trờng, nó đối lập hoàn
toàn với truyền thống của dân tộc ta: lá lành đùm lá rách, thơng ngời nh thể
thơng thân. Vì vậy cần phải giải quyết mâu thuẫn này nh thế nào để đạt đợc
một kết quả tốt nhất cho xã hội? Đảng và nhà nớc ta đã và đang có những
chính sách và biện pháp thích hợp để tạo ra một môi trờng cạnh tranh lành
mạnh. Tăng cờng sự quản lí của nhà nớc xây dựng hệ thống pháp luật một
cách đồngbộ, có biện pháp khuýên khích và trừng phạt những kẻ phạm
pháp.Thực hiện dân chủ vì dân chủ là mục tiêu và động lực của phát triển
kinh tế xã hội. Giải quyết đợc những mâu thuẫn này góp phần thúc đẩy sự
phát triển toàn diện của xã hội, vì một xã hội nhân văn,đày tình ngời.

b. Mâu thuẫn giữa phát triển kinh tế với công bằng xã hội: Phân biệt
giàu nghèo tỉ lệ thất nghiệp tăng cao, bất bình đẳng xã hội
Khi kinh tế càng phát triển và đặc biệt là sự phát triển của kinh tế thị trờng
thì hiệu quả của kinh tế lại là vấn đề đặt lên hàng đầu. Bất kỳ một doanh nhân
hay chỉ là một ngời buôn bán nhỏ đều muốn công việc của mình đạt đợc hiệu
10
quả cao nhất mà hiệu quả ở đây chính là tiền lãi. Trong kinh doanh, buôn bán
ngời ta phải cạnh tranh với nhau để đạt đợc hiệu quả cao nhất cho mỗi cá nhân,
tổ chức kinh doanh thông qua cạnh tranh ngời ta coi nâng cao hiệu qủa là phơng
sách đối phó sống còn. Để cạnh tranh có hiệu quả thì nó không đem lại công
bằng. Khi hiệu quả kinh tế đạt đợc cho một số ngời thì nó lại mâu thuẫn với công
bằng xã hội. Bởi vì để đạt đợc hiệu quả cao nhất con ngời phải luồn lách qua các
kẽ hở của pháp luật để thực hiện hành vi gian xảo của mình một cách dễ dàng
hơn ; vì tiền một số cán bộ nhà nớc sẵn sàng bán rẻ cả lơng tâm danh dự để có
tiền. Từ đó nảy sinh tình trạng tham ô tham ,nhũng trong một bộ phận cán bộ
Đảng viên. Nạn tham ô tham nhũng kéo dài trong bộ máy của hệ thống chính trị
và trong nhiều tổ chức kinh tế là một nguy cơ đe doạ sự sống còn của chế độ
ta.Trong khi đó một bộ phận lớn dân c sống trong thiếu thốn nghèo đói, một bộ
phận giàu lên nhanh chóng, tình trạng phân biệt giàu nghèo ngày càng gia tăng tỉ
lệ thất nghiệp có xu hớng tăng nhanh, đời sống của nhân dân ngày càng khó
khăn hơn.
Trong khi đó cơ chế phân phối thu nhập của thị trờng tuân thủ một cách
lạnh lùng nguyên tắc thoả thuận ngang giá với thói quen tất cả đều quy ra
hàng hoá, quy ra tiền. Đồng tiền đã làm lu mờ mục đích của sản xuất là vì con
ngời làm cho cuộc sống của con ngời tốt đẹp hơn cả về vật chất và tinh thần
mà ngợc lại nó lại đề cao mục đích giả tạo là làm giàu và có nhiều tiền. Tất cả
mọi thứ đều quy ra tiền. Từ đó con ngời chạy theo đồng tiền một cách mù
quáng mà quên rằng tiền chỉ là phơng tiện của cuộc sống chứ không phải là
mục đích của con ngời. Hiện nay thu nhập của con ngời không phải chỉ là do
lao động mà còn do buôn bán một thứ hàng hoá gì đó nh sức lao động bất

động sản dịch vụ Hàng hoá là tất cả những gì trao đổi đợc trên thị trờng chỉ
cần thu đợc lợi nhuận nên đều đợc đem bán. Tình hình thu nhập của dân c có
tăng nhng sự chênh lệch giàu nghèo ngày càng cao.
Vì vậy để giải quyết vấn đề này chúng ta phải thực hiện phân phối thành
quả theo khẳ năng lao động dể khuyến khích sản xuất cũng nh đảm bảo cho
cuộc sống của nhân dân. Phân phối hợp lý t liệu sản xuất cũng nh kết quả sản
11
xuất tạo điều kiện cho mọi ngời cùng phất triển. Phân phối công bằng tạo ra
nội lực cho hiệu quả kinh tế và tăng trởng. Nội lực đó chính là ổn định chính
trị xã hội là trạng thái tinh thần khuyến khích lao động nhiệt tình. Tăng trởng
phát triển kinh tế phải gắn liền với tiến bộ và công bằng xã hội cho dù chúng
có một số mâu thuẫn. Để giải quyết mâu thẫn phải có sự tăng cờng sự quản lý
của nhà nớc, tăng cờng khuyết khích cạnh tranh lành mạnh. Mâu thuẫn này đ-
ợc giải quyết sẽ làm cho nhân dân hăng hái sản xuất, kinh doanh đúng pháp
luật, phù hợp với yêu cầu của Đảng và nhà nớc là phát triển kinh tế đi đôi với
tiến bộ và công bằng xã hội.
c. Mâu thuẫn giữa kinh tế nhà nớc và kinh tế t bản t nhân.
Nhà nớc nhất quán thực hiện chính sách phát triển nền kinh tế nhiều
thành phần. Từ các hình thức sở hữu cơ bản là sở hữu toàn dân, sở hữu tập thể
và sở hữu t nhân đã hình thành nên nhiều thành phần kinh tế với các hình thức
tổ chức kinh doanh theo pháp luật. Đây là mặt quan hệ sản xuất phù hợp với
lực lợng sản xuất. Khi lực lợng sản xuất là trình độ khoa học kĩ thuật, tri thức
con ngời ngày càng tăng lên thì việc phát triển kinh tế hàng hoá nhiều thành
phần vận động trong cơ chế thị trờng dới sự chỉ đạo của nhà nớc là một quy
luật tất yếu tạo điều kiện cho sự phát triển mọi mặt đời sống dân tộc ta.Trong
đó kinh tế nhà nớc đóng vai trò chủ đạo trong nền kinh tế.Tất cả các thành
phần kinh tế đều chịu sự định hớng và chỉ đạo chung của nhà nớc Tuy vậy
trong điều kiện nớc ta hiện nay giữa chúng cũng có mâu thuẫn .Đó là việc
thừa nhận hình thức sở hữu t nhân đồng nghĩa với việc thừa nhận t nhân sở
hữu t liệu sản xuất của một bộ phận ngời dân .Từ đó nảy sinh vấn đề chạy

theo lợi nhuận,nảy sinh những hiện tợng tiêu cực làm tổn hại đến lơi ích
chung của xã hội ảnh hởng đến sản xuất ,nó khiến cho nền kinh tế thị trờng
nớc ta có khả năng phát triển theo những hớng khác nhau.Kinh tế nhà nớc giữ
vai trò chủ đạo trong nền kinh tế bởi vì mỗi một chế độ xã hội đều có một cơ
sở kinh tế tơng ứng với nó;kinh tế nhà nớc cùng với kinh tế tập thểđã tạo nền
tảng cho chế độ xã hội mới Xã Hội Chủ Nghĩa ở nớc ta.Mâu thuẫn này là một
12
điều tất yếu trong quá trình phát triển kinh tế vì mục đích cuối cùng của con
ngời là lợi nhuận Để xây dựng nền kinh tế có hiệu quả thì nhà nớc phải thực
hiện tốt vai trò của mình trong quản lí kinh tế xã hội để đảm bảo điều kiện
thuận lợi ngang nhau cho các thành phần kinh tế phát triển
d. Mâu thuẫn giữa các lợi ích trong cạnh tranh kinh tế
Trong nền kinh tế thị trờng tất yếu có sự cạnh tranhgiữa những ngời sản
xuất, buôn bán với nhau .Mà đã là cạnh tranh thì phải có kẻ thắng ngời
thua .Từ đó nảy sinh vấn đề cạnh tranh không lành mạnh để giành lợi nhuận
bất chấp thủ đoạn . Kinh tế thị trờng với quy luật giá trị ,nguyên tắc lợi nhuận
tối đa ,quan hệ giá cả , sự cạnh tranh đã kích thích mạnh mẽ lợi ích cá nhân ;
lợi ích có vai trò quan trọng nó làm chi phối hoạt động của con ngời.
Trên thơng trờng ngời ta luôn coi lợi nhuận là trên hết. Từ đó lợi ích cá
nhân trở thành mục đích của kinh doanh.Làm sao để thu đợc nhiều lợi nhuận
nhất, lợi ích đạt đợc là cao nhất? Đó là câu hỏi mà mỗi nhà kinh doanh phải
trả lời.Cũng chính vì điều đó mà họ đã bỏ qua lợi ích của toàn xã hội , lợi ích
của tập thể Trong khi đó Chủ nghĩa xã hội lại đề cao vai trò của lợi ích
chung toàn xã hội. Nhng điều này lại xảy ra một cách tự nhiên bởi vì trong
mỗi bản thân con ngời đều có một cái tôi cá nhân ,khi cái tôi cá nhân bộc lộ
ra ngoài thì lợi ích của bản thân mới là quan trọng .Khi mâu thuẫn này phát
triển đến cao điểm thì nó đợc giải quyết .Mọi lợi ích dần trở lên công bằng
hơn , xã hội ổn định , phát triển .
e Mâu thuẫn giữa bản chất Xã Hội Chủ Nghĩa và mặt trái của kinh tế
thị trờng (mặt T Bản Chủ nghĩa ).

Trong điều kiện hiện nay hầu nh tất cả các quốc gia trên thế giới đều
phát triển kinh tế thị trờng có sự quản lí của nhà nớc.ở nớc ta hiện nay trong
cơ chế vận hành kinh tế của nhà nớc ta ,không phải là nhà nớc t bản nh nhiều
nớc ;mà là nhà nớc Xã Hội Chủ Nghĩa : là nhà nứơc của dân, do dân và vì dân
dới sự lãnh đạo của Đảng cộng sản Việt Nam
13
Vì thế sự khác biệt rõ nét giữa kinh tế thị trờng nứơc ta với các nớc khác
là: Mục đích của nền kinh tế thị trờng định hớng xã hội chủ nghĩa là phát
triển lực lợng sản xuất,phát triển kinh tế để xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật
của chủ nghĩa xã hội,nâng cao đời sống nhân dân.Phát triển lực lợng sản xuất
hiện đại gắn liền với xây dựng quan hệ sản xuất mới phù hợp trên cả ba mặt:
sở hữu, quản lí ,phân phối . [ Đảng cộng sản Việt Nam -Văn kiện Đại hội
Đại biểu toàn quốc lần thứ IX-Nxb Chính trị quốc gia Hà Nội,2001-trang87] .
Còn ở các nớc khác (Anh, Đức, Mĩ ) là nền kinh tế thị trờng tự do khác hẳn
với nền kinh tế thị trờng định hớng xã hội chủ nghĩa ỏ nớc ta ở dó các cá
nhân,các tổ chức kinh tế đựơc tự do phát triển với mục đích là làm sao thu đợc
nhiều giá trị thặng d nhất.Từ đó dẫn đến tình trạng phân biệt giầu nghèo ở các
nớc đó ngày càng gia tăng .Chỉ cha đầy một thế kỷ giai cấp t sản t sản đã tạo
ra những lực lợng sản xuất nhiều hơn và đồ sộ hơn lực lợng sản xuất của tất
cả các thế hệ trớc cộng lại. Cùngvới nhiều hiện tợng tiêu cực khác gây ra cho
xã hội nh :ô nhiễm môi trờng,lạm phát,thất nghiệp, suy đồi đạo đức Là mặt
trái của kinh tế thị trờng nó khác biệt hẳn hoàn toàn với mục đích của chủ
nghĩa xã hội là :tăngtrởng kinh tế đi đôi với tiến bộ và công bằng xã hội , và
bảo vệ môi trờng.
Tuy nhiên những hậu quả mà kinh tế thị trờng gây ra tuy trái ngợc với
bản chất của xã hội nhng nó lại là điều hoàn toàn tất yếu.Vì trong nền kinh tế
mở,nhiều luồng văn hoá đạo đức cũng nh văn hoá kinh doanh từ bớc ngoài đã
du nhập vào nớc ta đã tác động căn bản tới đời sống của một bộ phận dân c-
.Kinh tế càng phát triển thì càng nảy sinh những vấn đề xã hội ngày càng gay
gắt ;sự giầu có của một số ngời gây lên sự bần cùng của nhiều ngời;sản phẩm

càng tinh vi thì con ngời càng bị tha hoá. Mâu thuẫn cơ bản ở đây là mâu
thuẫn của lực lợng sản xuất ngày càng cao với hậu quả xã hội mà nó gây ra.
Bằng những biện pháp và chính sách hợp lí ,nớc ta đã giải quyết phần
nào những mâu thuẫn này.Kinh tế thị trờng vốn có nhiều điểm mạnh nhng
bản thân nó vốn có những giới hạn, những khuyết tật mang tính tự phát.Hơn
nữa quan hệ thị trờng còn là môi trờng thuận lợi để phát sinh nhiều tiêu cực và
14
tệ nan xã hội .Khi những mâu thuẫn này phát sinh,chỉ bằng cách giải quyết
những mâu thuẫn một cách tích cực;đẩy mạnh việc xây dựng và hoàn thiện hệ
thống pháp luật ;nâng cao năng lực giải quyết những mâu thuẫn .Chúng ta
mới loại bỏ đợc những điểm hạn chế;đồng thời tạo điều kiện cho nền kinh tế
phát triển một cách vững chắc.
f. Mâu thuẫn giữa cung và cầu ,hàng và tiền.
Trong nền kinh tế hiện nay, cung- cầu là quan hệ cơ bản của thị tr-
ờng.Thừa cung, thiếu cầu là một mặt trái của kinh tế thị trờng. Một bộ phận
dân c đang sống trong thiếu thốn thậm chí là những vật phẩm thiết yếu nhất
cho cuộc sống thì trong khi đó vẫn thừa cung: không có đầu ra cho nhiều sản
phẩm hàng hoá , hiện tợng này xảy ra là do sự phân phối thu nhập xã hội
khác biệt giữa việc sản xuất và tiêu dùng trong các lĩnh vực sản xuất kinh
doanh và giữa các tầng lớp xã hội .
Giữa cung và cầu tồn tại một mối quan hệ biện chứng; sự tác động qua lại
giữa chúng hình thành nên giá cả của thị trờng. Để đạt đợc điều đó phải trải qua
một thời gian dao động xung quanh vị trí cân bằng của quan hệ cung cầu. Khi
quan hệ này không đợc thiết lập nghĩa là hàng hoá sản xuất ra không có ngời
mua trong khi đó nhu cầu về hàng hoá của con ngời không đợc đáp ứng lúc đó
thị trờng không đợc lu thông , tắc nghẽn làm cho sản xuất đình đốn xã hội lâm
vào khủng hoảng, lạm phát gia tăng trên mức cho phép.
Đây cũng chính là mối quan hệ của tiền và hàng. Ngời cung đóng vai trò là
ngời nắm giá trị sử dụng của hàng hoá còn ngời cầu nắm giá trị của hàng hoá
mà ở đây là tiền mua hàng .Chính vì vậy khi các mối quan hệ này cân bằng thì

tạo ra sự ổn định của mọi mặt đời sống xã hội.Tuy nhiên không phải lúc nào nó
cũng ở trạng thái cân bằng,nó chỉ luôn xoay quanh vị trí cân bằng mà thôi. Bởi
vì chúng luôn là hai mặt đối lập nhau,nhng lại thống nhất với nhau trong quan hệ
thị trờng. Khi mối quan hệ cung -cầu ,tiền -hàng trở lên gay gắt thì thờng xảy ra
lạm phát xã hội, đồng tiền bị mất giá,sản xuất trì trệ , đời sống nhân dân khó
khăn ,thất nghiệp tăng cao Nhng lạm phát không làm đẩy lùi sự phát triển mà
15
ngợc lại sau khi đợc giải quyết,nó còn thúc đẩy xã hội phát triển đến một bớc
cao hơn cả về lực lợng sản xuất và quan hệ sản xuất.Lạm phát là điều kiện tất
yếu để kinh tế phát triển hoàn thiện hơn.
g. Thị trờng dân tộc thống nhất đang hình thành nhng cha đồng bộ, mâu
thuẫn giữa thị trờng trong nớc và thị trờngquốc tế.
Kinh tế thị trờng ở nớc ta mới đợc hình thành cách đây không lâu nhng
đã thu đợc nhiều kết quả khả quan.Đời sống nhân dân có nhiều thay đổi, năng
suất lao động đợc nâng cao,thu nhập quốc dân tăng cao song bên cạnh
những thành tựu đáng kể đó quá trình xây dựng kinh tế thị trờng ở nớc ta
cũng nảy sinh nhiều vấn đề xã hội phức tạp .Đó là mâu thuẫn giữa hiện trạng
thị trờng còn thấp cha đồng bộ , giữa nguồn lực hiện có với nhu cầu phát triển
nhanh của thị trờng để hội nhập vào thị trờng quốc tế .Thị trờng của nớc ta
còn đang trong tình trạng phát triển thấp trong khi sức cạnh tranh của thị tr-
ờng ngày càng gay gắt gây cho chúng ta rất nhiều khó khăn trong quá trình
xuất nhập khẩu.
Vì vậy chúng ta cần phải giải quyết mâu thuẫn này một cách nhanh
nhất,để thúc đẩy quá trình phát triển kinh tế thị trờng nớc ta ,tiến kịp với các
nớc trên thế giới.
Phát triển kinh tế thị trờng định hớng Xã Hội Chủ Nghĩa là một định hớng
hoàn toàn đúng đắn mà Đảng và Nhà nớc đã đặt ra .Bằng việc giải những mâu
thuẫn của nền kinh tế thị trờng ,đất nớc ta sẽ nhanh chóng trở thành một trong
những quốc gia mạnh về kinh tế và một xã hội giàu tính nhân văn.
16

III. Kết luận
Để nền kinh tế nớc ta phát triển sánh vai với các cờng quốc trên thế giới
thì chúng ta phải giải quyết tốt những mâu thuẫn trên. Các mâu thuẫn trên là
tất yếu khách quan của sự phát triển .Khi mâu thuẫn đợc giải quyết sẽ giải
phóng các lực lợng sản xuất thúc đẩy sản xuất phát triển, xã hội ngày càng
tiến bộ.
Quy luật thống nhất và đấu tranh giữa các măt đối lâplà quy luật của sự
phát triển.Để nhận thức rõ và đúng bản chất của sự vật hiện tợng và giải pháp
đúng cho hoạt động thực tiễn phải nghiên cứu và phát hiện ra mâu thuẫn cơ
bản. Trong quá trình phân tích mâu thuẫn phải xem xét vai trò ,vị trí và mối
quan hệ lẫn nhau của mâu thuẫn cùng với quá trình phát sinh phát triển của
mâu thuẫn. Giải quyết mâu thuẫn để thúc đẩy sự phát triển.
Kinh tế thị trờng định hớng xã hội chủ nghĩa với những u và nhợc điểm
tạo ra cho nền kinh tế nớc ta một sức bật mới cùng với việc giải quyết những
mâu thuẫn vốn có của nó và những mâu thuẫn phát sinh trong quá trình phát
triển kinh tế thị trờng nền kinh tế nớc ta ngày càng hoàn thiện hơn cả về lực l-
ợng sản xuất và quan hệ sản xuất. Đúng nh bản chất của Chủ Nghĩa Xã Hội là
một xã hội tiến bộ công bằng giàu tính nhân văn.
Là một nhà kinh tế trong tơng lai, mỗi sinh viên phải học tập thật tốt; tu
dỡng đạo đức ;cố gắng phấn đấu để để trở thành ngời có ích cho xã hội.
17
Tài liệu tham khảo

1, Đảng cộng sản Việt nam- Văn kịên Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ
IX- Nxb Chính trị Quốc gia,2001.
2, Bộ giáo dục và đào tạo- Giáo trình triết học Mac_ Lênin-Nxb Chính trị
Quốc gia, 2003.
3, Vũ Văn Phúc- Một số vấn đề về kinh tế thị trờng định hớng Xã Hội Chủ
Nghĩa ở nớc ta- Nxb Viện thông tin Khoa Học Xã Hội, 1996.
4, Dơng Thị Liễu- Tác động của điều kiện khách quan và nhân tố chủ quan

đối với quá trình xây dựng nền kinh tế thị trờng định hớng Xã Hội Chủ
Nghĩa ở Việt Nam- Nxb Chính Trị Quốc Gia,2001.
5, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh- Phân viện Hà Nội- Tạp chí
Giáo dục lý luận, 2000.
6, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh-Tạp chí Nghiên cứu lý
luận,1999, 2000
7, Viện triết học- trung tâm khoa học xã hội và nhân văn Quốc gia- Tạp chí
Triết học, 1999,2000,2001, 2002.
8, Tạp chí Nghiên cứu của Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh- Tạp
chí Lý luận Chính trị,1999.
9, Cơ quan ngôn luận và chính trị của TƯ Đảng Cộng Sản Việt Nam- Tạp
chí Cộng sản,2000,2001,2002.
10, Đại học Kinh Tế Quốc Dân Hà Nội- Tạp chí Kinh tế và phát triển, 1999,
2000, 2001, 2002.
11, Bộ Thơng mại- Tạp chí Thơng mại,1999,2000.
12, Bài viết có sử dụng t liệu của bài giảng môn triết học Mac- Lênin của
Tiến sĩ Phạm Văn Sinh- Giảng viên trờng Đai học Kinh Tế Quốc Dân Hà
Nội.
18
Mục lục
Trang
I- Đặt vấn đề 1
II- Giải quyết vấn đề 3
1. Phần quy luật triết học: 3
a. Mâu thuẫn là mối liên hệ giữa các mặt đối lập. Các mặt đối lập vừa
thông nhất vùa trái ngợc nhau 3
b. Mâu thuẫn biên chứng là các tồn tại khách quan và phổ biến trong tất
cả các sự vật hiện tợng 5
c. Theo Lênin: Sự phát triển là sự đấu tranh giã các mặt đối lập. 5
d. Đấu tranh là tuyệt đối và thống nhất là tơng đối 6

e Văn kiện đại hội Đảng IX đã định hớng phát triển nền kinh tế nớc ta
trong thời đại mới. 7
2. Các mâu thuẫn trong quá trình phát triển kinh tế thị trờng định hớng
Xã Hội Chủ Nghĩa ở nớc ta hiện nay 8
3. Phân tích các mâu thuẫn và phơng hớng giải quyết 9
a. Mâu thuẫn giữa kinh tế thị trờng với những giá trị đạo đức, và truyền
thống dân tộc Việt Nam 9
b. Mâu thuẫn giữa phát triển kinh tế với công bằng xã hội: Phân biệt
giàu nghèo tỉ lệ thất nghiệp tăng cao, bất bình đẳng xã hội 10
c. Mâu thuẫn giữa kinh tế nhà nớc và kinh tế t bản t nhân 12
d. Mâu thuẫn giữa các lợi ích trong cạnh tranh kinh tế 13
e Mâu thuẫn giữa bản chất Xã Hội Chủ Nghĩa và mặt trái của kinh tế
thị trờng (mặt T Bản Chủ nghĩa ) 13
f. Mâu thuẫn giữa cung và cầu ,hàng và tiền 15
g. Thị trờng dân tộc thống nhất đang hình thành nhng cha đồng bộ,
mâu thuẫn giữa thị trờng trong nớc và thị trờngquốc tế 16
III. Kết luận 17
Tài liệu tham khảo 18
19
20