một số giải pháp tăng thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài trên địa bàn thành phố hồ chí minh

Chương 1: Vai trò của đầu tư trực tiếp nước ngoài
Trang 1


LỜI MỞ ĐẦU
1. Ý nghóa chọn đề tài nghiên cứu
Thứ trưởng Bộ tài chính Lê Thò Băng Tâm đã khẳng đònh trong cuộc đối thoại giữa
Bộ tài chính với các nhà đầu tư nước ngoài tại Hà Nội ngày 20/7/1999: “ Đầu tư trực tiếp
nước ngoài tạo ra gần 9% GDP, đóng góp gần 8% nguồn thu từ thuế và lệ phí của ngân
sách Nhà nước, chiếm gần ¼ kim ngạch xuất khẩu của cả nước và 30% tổng giá trò sản
lượng công nghiệp, tạo việc làm cho trên 280.000 lao động. Các doanh nghiệp có vốn đầu
tư trực tiếp nước ngoài đã khẳng đònh vò trí ngày càng quan trọng trong sự nghiệp Công
nghiệp hóa - Hiện đại hóa của Việt Nam”. Tuy nhiên, trong mấy năm trở lại đây, do nhiều
nguyên nhân khách quan và chủ quan, tình hình đầu tư trực tiếp nước ngoài tại Việt Nam
đang giảm xuống một cách nghiêm trọng.
Thành phố Hồ Chí Minh là một trung tâm kinh tế lớn của cả nước, là đòa phương
luôn dẫn đầu trong cả nước về thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài trong 15 năm qua,
chiếm gần 1/3 vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài tại Việt Nam. Nhưng tốc độ đầu tư trực tiếp
nước ngoài của thành phố đang chậm lại. Chính vì vậy, trước mắt và về lâu dài, việc đề
xuất ra những giải pháp nhằm tăng thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài trên đòa bàn thành
phố Hồ Chí Minh cũng chính là tăng thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài cho cả nước và tạo
nên một lực đẩy cho nền kinh tế phát triển.
Do đó, luận án “Một số giải pháp tăng thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài trên
đòa bàn thành phố Hồ Chí Minh” được hình thành xuất phát từ những lý do nêu trên.
2. Mục tiêu nghiên cứu đề tài

- Đánh giá thực trạng thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài của thành phố.
Nghiên cứu các nhân tố tác động đến đầu tư trực tiếp nước ngoài trên đòa bàn
thành phố.
- Đề xuất các giải pháp nhằm tăng thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài trên đòa
bàn thành phố Hồ Chí Minh.

3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu

Như chúng ta đã biết, đầu tư trực tiếp nước ngoài có ảnh hưởng đến mọi lónh vực như:
chính trò, văn hóa, xã hội, kinh tế Nhưng trong phạm vi đề tài này, chỉ tập trung phân tích
trong lónh vực kinh tế là chủ yếu, tập trung vào hoạt động đầu tư trực tiếp nước ngoài kèm theo
các giải pháp và kiến nghò, còn các lónh vực khác chỉ được giải quyết khi có liên quan.


4. Phương pháp nghiên cứu

Trên cơ sở những số liệu thu thập được từ Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Sở Kế hoạch và
Đầu tư thành phố Hồ Chí Minh, Cục thống kê, từ báo, đài; phương pháp chính được sử
Chương 1: Vai trò của đầu tư trực tiếp nước ngoài
Trang 2
dụng là thống kê -phân tích và tổng hợp để mô tả, đánh giá đúng thực trạng của hoạt động
đầu tư trực tiếp nước ngoài tại Việt Nam và thành phố Hồ Chí Minh trong thời gian qua, từ
đó rút ra những kết luận khả dụng.
Luận án còn sử dụng kết quả cuộc khảo sát do Bộ kế hoạch và đầu tư tổ chức, được tiến
hành bởi công ty PricewaterhouseCoopers (Việt nam) nhằm đánh giá môi trường đầu tư ở Việt
Nam vào cuối năm 2002, đầu năm 2003. Tổng cộng, có 18 cuộc phỏng vấn trực tiếp và một bảng
câu hỏi gửi đến 1013 doanh nghiệp tại nhiều đòa phương trong cả nước để thực hiện cuộc khảo
sát.
Luận án còn sử dụng các tài liệu, các công trình nghiên cứu trong và ngoài nước về các
vấn đề có liên quan đến đề tài nghiên cứu.
5. Những điểm mới của đế tài
- Đề tài nêu một cách có hệ thống các khía cạnh lý luận về vai trò của đầu tư trực
tiếp nước ngoài.
- Phân tích thực trạng đầu tư trực tiếp nước ngoài tại Việt Nam và thành phố Hồ Chí
Minh trong thời gian qua, so sánh với tình hình đầu tư tại hai tỉnh Đồng Nai và Bình Dương,
từ đó ghi nhận và lý giải những hiệu quả tích cực và những hạn chế của mảng hoạt động

kinh tế đối ngoại này.
- Đưa ra những đề xuất và kiến nghò mang tính khả thi nhằm nâng cao khả năng thu
hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài tại thành phố trong thời gian tới.
6. Nội dung nghiên cứu đề tài

Đề tài được chia thành 3 chương có liên quan chặt chẽ với nhau.
Chương 1 : VAI TRÒ CỦA ĐẦU TƯ TRỰC TIẾP NƯỚC NGOÀI, sẽ làm rõ
những vai trò mà đầu tư trực tiếp nước ngoài mang lại cho cả chủ đầu tư và nước tiếp nhận
đầu tư, đồng thời khái quát một số nét về tình hình đầu tư trực tiếp nước ngoài tại Việt Nam.
Chương 2 : TÌNH HÌNH ĐẦU TƯ TRỰC TIẾP NƯỚC NGOÀI TẠI THÀNH
PHỐ HỒ CHÍ MINH, chương này nêu lên thực trạng đầu tư trực tiếp nước ngoài và phân
tích hiệu quả của đầu tư trực tiếp nước ngoài mang lại cho nền kinh tế thành phố.
Chương 3 : MỘT SỐ GIẢI PHÁP TĂNG THU HÚT ĐẦU TƯ TRỰC TIẾP
NƯỚC NGOÀI TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH, chương này đưa ra
những giải pháp và kiến nghò để giải quyết những tồn tại nhằm tăng khả năng thu hút đầu
tư trực tiếp nước ngoài trên đòa bàn thành phố.








Chương 1: Vai trò của đầu tư trực tiếp nước ngoài
Trang 3
CHƯƠNG 1
VAI TRÒ CỦA ĐẦU TƯ TRỰC TIẾP NƯỚC NGOÀI
1.1 NHỮNG HIỂU BIẾT VỀ ĐẦU TƯ TRỰC TIẾP NƯỚC NGOÀI
1.1.1 Khái niệm

Đầu tư là sự bỏ vốn vào một hoạt động kinh tế nhằm mục đích tạo ra sản phẩm cho
xã hội và sinh lời cho chủ đầu tư.
Đầu tư nước ngoài là hình thức di chuyển tư bản từ nước này sang nước khác nhằm
mục đích kiếm lời.
Vốn đầu tư nước ngoài chính là lượng tư bản di chuyển từ nước này sang nước khác.
Vốn này có thể thuộc một tổ chức tài chính quốc tế (Quỹ tiền tệ quốc tế IMF, Ngân hàng
thế giới WB, Ngân hàng phát triển Châu Á ADB ), có thể thuộc một nhà nước hoặc vốn
đầu tư của tư nhân.
1.1.2 Đầu tư trực tiếp nước ngoài (Foreign Direct Investment - FDI)
- Theo quan điểm vó mô: đầu tư trực tiếp nước ngoài là việc nhà đầu tư nước ngoài
đưa vốn và kỹ thuật vào nước nhận đầu tư, thực hiện quá trình sản xuất kinh doanh, trên cơ
sở thuê mướn, khai thác các yếu tố cơ bản của nước sở tại (như tài nguyên, sức lao động, cơ
sở vật chất ).
- Theo quan điểm vi mô: đầu tư trực tiếp nước ngoài là việc chủ đầu tư đóng góp một
số vốn lớn, đủ để họ tham gia vào việc quản lý, điều hành đối tượng bỏ vốn.
- Theo Chương 1 của Luật đầu tư nước ngoài tại Việt Nam thì “đầu tư trực tiếp nước
ngoài là việc các tổ chức cá nhân nước ngoài trực tiếp đưa vào Việt Nam vốn bằng tiền
nước ngoài hoặc bất kỳ tài sản nào được chính phủ Việt Nam chấp thuận để hợp tác kinh
doanh trên cơ sở hợp đồng hoặc thành lập xí nghiệp liên doanh hoặc xí nghiệp 100% vốn
nước ngoài theo quy đònh của Luật này”.
Nhưng tại sao lại có sự xuất hiện của đầu tư trực tiếp nước ngoài ? Đó là do những
vai trò to lớn mà nó mang lại cho cả bên xuất khẩu vốn và bên nhập khẩu vốn.
1.1.3 Các hình thức đầu tư trực tiếp nước ngoài
Tương tự như đối với các nước tiếp nhận đầu tư khác, đầu tư trực tiếp nước ngoài tại
Việt Nam có ba hình thức cơ bản và các dạng đặc thù sau đây:
1.1.3.1 Hợp đồng hợp tác kinh doanh
Là một văn bản được ký kết giữa bên Việt Nam và bên nước ngoài để cùng nhau
tiến hành một hoặc nhiều hoạt động sản xuất kinh doanh ở Việt Nam trên cơ sở qui đònh
trách nhiệm và phân chia kết quả kinh doanh cho mỗi bên mà không thành lập xí nghiệp
liên doanh hay bất cứ một pháp nhân mới nào.

Đặc điểm của hình thức đầu tư này là:
- Các bên Việt Nam và bên nước ngoài cùng nhau hợp tác kinh doanh, trên cơ sở
văn bản hợp đồng đã ký giữa các bên về: việc phân đònh trách nhiệm, quyền lợi,
nghóa vụ.
- Không thành lập một pháp nhân mới, tức là không cho ra đời Công ty, xí nghiệp mới.
Chương 1: Vai trò của đầu tư trực tiếp nước ngoài
Trang 4
- Vấn đề vốn kinh doanh có thể được đề cập hoặc không nhất thiết được đề cập
tới trong văn bản hợp đồng hợp tác kinh doanh.
1.1.3.2 Doanh nghiệp liên doanh
Là doanh nghiệp được thành lập giữa một bên là Việt Nam và bên kia là các bên
nước ngoài tham gia đầu tư liên doanh (có thể hai bên hoặc nhiều bên tham gia liên doanh).
Đặc điểm của hình thức liên doanh:
- Cho ra đời một xí nghiệp hoặc công ty mới, với tư cách pháp nhân Việt Nam và
được thành lập dưới dạng công ty trách nhiệm hữu hạn.
- Các doanh nghiệp liên doanh hoạt động theo nguyên tắc tự chủ về tài chính.
- Vốn pháp đònh do các bên đóng góp tối thiểu bằng 30% tổng số vốn đầu tư.
Trong quá trình hoạt động, doanh nghiệp liên doanh không được giảm vốn pháp
đònh.Việc tăng vốn do các bên liên doanh thoả thuận. Vốn pháp đònh có thể góp
trọn một lần khi thành lập liên doanh hoặc từng phần trong một thời gian hợp lý
do các bên thoả thuận.
- Cơ quan lãnh đạo cao nhất của liên doanh là Hội đồng quản trò, có thẩm quyền
quyết đònh các vấn đề quan trọng.Tổng giám đốc và các Phó Tổng giám đốc
chòu trách nhiệm quản lý và điều hành công việc hàng ngày của liên doanh. Nếu
Tổng giám đốc là người nước ngoài thì Phó Tổng giám đốc thứ nhất phải là công
dân Việt Nam và sinh sống tại Việt Nam.
- Một đơn vò liên doanh có thể tham gia vốn để thành lập một liên doanh khác với
nước ngoài. Trong liên doanh mới này, phải có sự tham gia ít nhất của hai thành
viên thuộc liên doanh cũ, trong Hội đồng quản trò, và một trong hai thành viên
đó phải là người có quốc tòch Việt Nam.

- Thời gian hoạt động của liên doanh không quá 50 năm, trường hợp đặc biệt
không quá 70 năm.
- Các bên tham gia liên doanh phân chia lợi nhuận và rủi ro theo tỷ lệ đóng góp vốn.
1.1.3.3 Doanh nghiệp 100% vốn nước ngoài
Là doanh nghiệp do nhà đầu tư nước ngoài đầu tư 100% vốn tại Việt Nam. Như vậy,
các doanh nghiệp 100% vốn nước ngoài hoàn toàn thuộc quyền sở hữu của tổ chức, cá
nhân nước ngoài và do tổ chức, cá nhân nước ngoài thành lập, tự quản lý và hoàn toàn chòu
trách nhiệm về kết quả kinh doanh.
Đặc điểm của các doanh nghiệp 100% vốn nước ngoài là:
- Được thành lập dưới hình thức công ty trách nhiệm hữu hạn và là một pháp nhân
Việt Nam, do pháp luật nước Việt Nam chi phối và điều chỉnh.
- Thời hạn hoạt động của các doanh nghiệp này không quá 50 năm.
1.1.3.4 Hợp đồng xây dựng- kinh doanh -chuyển giao (BOT), Hợp đồng xây dựng –
chuyển giao – vận hành (BTO), Hợp đồng xây dựng-chuyển giao(BT)
Hợp đồng xây dựng – kinh doanh- chuyển giao là hình thức đầu tư được thực hiện trên
cơ sở văn bản giữa chủ đầu tư nước ngoài với cơ quan nhà nước có thẩm quyền để xây dựng
Chương 1: Vai trò của đầu tư trực tiếp nước ngoài
Trang 5
các công trình hạ tầng như: cầu, đường, bến cảng, công trình cung cấp năng lượng… trong khi
nhà nước có khó khăn về tài chính.
Đặc điểm của hình thức BOT:
- Nguồn vốn thực hiện: 100% vốn nước ngoài hoặc vốn của nước ngoài cộng với
vốn của Chính phủ Việt Nam hoặc của các tổ chức cá nhân Việt Nam.
- Các chủ đầu tư tổ chức xây dựng, kinh doanh công trình trong một thời gian đủ để
thu hồi vốn đầu tư và lợi nhuận hợp lý. Sau đó, chuyển giao toàn bộ công trình cho
Chính phủ Việt Nam mà không thu bất kỳ một khoản tiền nào.
1.1.3.5 Hình thức khu chế xuất
Đây là một khu vực lãnh thổ được nhà nước qui hoạch riêng nhằm thu hút các nhà đầu tư
trong nước và nước ngoài vào hoạt động để chế biến hàng công nghiệp phục vụ cho xuất khẩu.
Đặc đểm của khu chế xuất:

- Đơn vò tổ chức khai thác khu chế xuất là một doanh nghiệp bỏ vốn kinh doanh hạ
tầng cơ sở và các dòch vụ phục vụ cho các nhà máy xí nghiệp hoạt động trong khu
chế xuất.
- Khu chế xuất được qui hoạch tách khỏi phần nội đòa bởi một tường rào bao bọc.
- Hàng hoá nhập khẩu phục vụ cho sản xuất kinh doanh của khu chế xuất hoặc hàng
hoá của khu chế xuất xuất khẩu ra nước ngoài được miễn thuất xuất nhập khẩu.
- Hàng hoá ra vào khu chế xuất, kể cả lưu thông với nội đòa phải chòu sự kiểm soát
của Hải quan.
- Trong khu chế xuất không có hoạt động sản xuất nông nghiệp và không có dân cư
sinh sống.
1.1.3.6 Hình thức phát triển khu công nghiệp
Là khu do Chính phủ Việt Nam quyết đònh thành lập, có ranh giới đòa lý xác đònh,
chuyên sản xuất công nghiệp và thực hiện các dòch vụ hỗ trợ sản xuất công nghiệp, không có
dân cư sinh sống.
Đặc điểm của khu công nghiệp:
- Đây là khu vực được qui hoạch riêng thu hút các nhà đầu tư trong và ngoài nước vào
hoạt động để sản xuất, chế biến hàng công nghiệp.
- Hàng hoá của khu công nghiệp không những phục vụ cho xuất khẩu mà còn phục vụ
cho những nhu cầu của nội đòa.
- Hàng hoá nhập khẩu vào khu công nghiệp và từ đây xuất khẩu ra nước ngoài phải
nộp thuế xuất nhập khẩu theo luật hiện hành( trừ khu chế xuất và xí nghiệp chế xuất
hoạt động trong khu công nghiệp).

1.2 VAI TRÒ CỦA ĐẦU TƯ TRỰC TIẾP NƯỚC NGOÀI
Quá trình đầu tư trực tiếp nước ngoài liên quan đến hai bên : bên xuất khẩu vốn đầu
tư và bên nhập khẩu vốn đầu tư. Đầu tư trực tiếp nước ngoài đều có những vai trò to lớn
đối với cả hai bên. Dưới đây sẽ phân tích các vai trò này:
Chương 1: Vai trò của đầu tư trực tiếp nước ngoài
Trang 6
1.2.1 Đối với nước xuất khẩu vốn

Đối với người đầu tư, xuất khẩu vốn để xúc tiến các hoạt động đầu tư trực tiếp nước
ngoài đóng những vai trò sau đây:
1.2.1.1 Đầu tư trực tiếp nước ngoài giúp các nhà đầu tư đối phó với tình trạng tỷ
suất lợi nhuận có xu hướng giảm ở thò trường trong nước
Động cơ của đầu tư kinh doanh trước hết và trên bao giờ hết cũng xuất phát từ mục tiêu
tối đa lợi nhuận và tỷ suất lợi nhuận trên vốn đầu tư. Nghóa là về mặt toán học :
Pr
P’r = max
C + V
Ở đây : P’r : là tỷ suất lợi nhuận
C : tư bản bất biến được biểu hiện dưới hình thức các yếu tố tư liệu sản xuất như
thiết bò, nhà xưởng, nguyên vật liệu
V : là tư bản khả biến được biểu hiện dưới hình thức tiền lương
Để tối đa công thức trên, (C + V) phải được tối thiểu hóa, hay nói cách khác chi phí
sử dụng tư bản khả biến và bất biến càng nhiều càng tốt trên mỗi đơn vò xuất lượng. Tuy
nhiên, có nhiều nguyên nhân làm cho C và V có chiều hướng tăng lên, đặc biệt tại các
nước công nghiệp phát triển.
* Đối với nhóm yếu tố thuộc C

- Trong bối cảnh tiến bộ khoa học - kỹ thuật diễn ra với tốc độ ngày càng nhanh,
máy móc thiết bò - công nghệ sản xuất sẽ sớm trở nên lạc hậu, lỗi thời mặc dù chưa
hết thời hạn sử dụng. Tình hình nói trên sẽ làm cho nhiều doanh nghiệp mất lợi thế
cấu trúc trên thò trường nếu không thích ứng kòp với nhòp độ tiến triển của khoa học
- kỹ thuật. Để đối phó với hiện tượng này, nhiều doanh nghiệp buộc phải rút ngắn
thời gian sử dụng máy móc thiết bò công nghệ bằng cách nâng cao tỷ lệ khấu hao
(đưa thêm vào yếu tố hao mòn vô hình).
- Trước sức ép ngày càng tăng lên mạnh mẽ về cạnh tranh và những thay đổi mau lẹ
trong sở thích thò hiếu của người tiêu dùng, cũng như những nỗ lực nhằm tìm kiếm
những chất liệu thay thế, các doanh nghiệp đã tiêu tốn rất nhiều tiền của vào các
hoạt động nghiên cứu và phát triển (R & D : Research & Development), đặc biệt là

nghiên cứu cơ bản. Những khoản chi phí nói trên cuối cùng sẽ được phân bổ vào chi
phí sản xuất và kết quả là doanh lợi có xu hướng giảm.
- Bên cạnh đó, xuất phát từ những quan ngại về sự xuống cấp của chất lượng môi
trường, mà nguyên nhân chủ yếu do bởi những hoạt động kinh tế của con người, dư
luận và các phong trào đấu tranh xã hội đã buộc chính phủ đẩy mạnh các biện pháp
cưỡng chế các doanh nghiệp quan tâm thích đáng đến sự an toàn của môi trường
sinh thái. Các biện pháp này bao gồm: tăng thuế tài nguyên và xử phạt hành chính
về các vi phạm tiêu chuẩn an toàn, yêu cầu lắp đặt các thiết bò xử lý chất thải công
nghiệp và thay thế chất liệu sử dụng có mức độ độc hại ít hơn. Tình hình nói trên
đã buộc các doanh nghiệp phải bỏ ra những khoản đầu tư bổ sung và cấu thành một
bộ phận chi phí mà họ phải gánh chòu.
- Ngoài ra, với sức sản xuất và tiêu thụ ngày càng mở rộng, trữ lượng các nguồn tài
nguyên dùng cho sản xuất sẽ cạn kiệt dần, sự khan hiếm tài nguyên tất yếu dẫn
đến chi phí sử dụng mỗi yếu tố đầu vào đắt đỏ hơn so với trước.
Chương 1: Vai trò của đầu tư trực tiếp nước ngoài
Trang 7
* Đối với nhóm đầu tư thuộc V
Tiền lương là bộ phận chi phí quan trọng đang có xu hướng tăng không ngừng tại
các nước phát triển. Càng ngày các chủ doanh nghiệp phải trả nhiều tiền hơn cho việc
tuyển dụng và đào tạo lao động. Ở Anh quốc, trong lónh vực chế tạo; chỉ số tiền công theo
tuần từ năm 1971 đến năm 1981 tăng gần 5 lần và chỉ số bán lẻ cũng tăng gần 5 lần
(1)
.
Ngay tại các nước mới được Công nghiệp hóa như Hàn Quốc, Singapore hoặc tại
các nước Châu Á đã từng là nơi vốn có tiền lương thấp, cũng đã bộc lộ xu hướng giảm dần
lợi thế giá nhân công rẻ.
Tình trạng tiền lương có xu hướng tăng không ngừng tại các nước kinh tế phát
triển bắt nguồn từ những lý do sau đây:
- Sự mở rộng mau lẹ của các lónh vực sản xuất kinh doanh, nguyên nhân và kết quả
của tăng trưởng kinh tế, đã dẫn đến mức cầu lao động tăng nhanh, đặc biệt là cầu

lao động đối với những ngành nghề đòi hỏi kỹ năng phức tạp. Sự khan hiếm lao
động đã thúc đẩy mức lương tăng cao.
- Giá trò của sức lao động ngày càng cao do chi phí đầu tư cho giáo dục - đào tạo trở
nên hết sức tốn kém. Chẳng hạn tại Mỹ, chỉ riêng học phí trang trải cho việc dự học
tại các trường Đại học biến thiên từ 15000 USD - 22000USD/năm tuỳ theo trường.
Vì vậy tiền lương phải cao tương ứng với sự gia tăng giá trò của sức lao động.
- Một lý do khác cũng làm cho chi phí cho đầu tư lao động có xu hướng tăng là dưới
sự tác động của tiến bộ khoa học - kỹ thuật diễn ra như vũ bão, kỹ năng và kiến
thức của người lao động sớm bò lỗi thời, lạc hậu. Để thích ứng với hệ thống kỹ thuật
mới, các doanh nghiệp thường phải dành một phần ngân sách để đào tạo lại hay
cập nhật kiến thức theo đònh kỳ.
- Đối với một số nước đã chỉ số hóa tiền lương theo tỷ lệ lạm phát thì đây cũng là
một nhân tố góp phần đáng kể cho sự leo thang của tiền lương.
Tổng hợp các nhân tố thúc đẩy (C + V) có xu hướng tăng lên nêu trên đã làm cho
môi trường đầu tư ngày càng kém hấp dẫn, tỷ suất lợi nhuận bò xói mòn trên mỗi đồng vốn
đầu tư. Vốn đầu tư trở nên bò thừa tương đối vì không tìm được các cơ hội đầu tư có khả
năng sinh lợi cao và do đó đầu tư ra nước ngoài đã góp phần đáp ứng được mục tiêu tối đa
hóa lợi nhuận.
1.2.1.2 Đầu tư trực tiếp nước ngoài cho phép các nhà đầu tư khai thác lợi thế chênh
lệch về điều kiện sản xuất và trình độ phát triển không đều giữa các khu vực, quốc gia
trên thế giới
Như trên đã trình bày, do mức chi phí tính theo mỗi yếu tố đầu vào của sản xuất (lao
động, tài nguyên, công nghệ - kỹ thuật ) ngày càng tăng, làm cho tỷ suất lợi nhuận trên
vốn đầu tư có xu hướng giảm đi tại môi trường đầu tư trong nước. Thông qua đầu tư cắm
nhánh ở nước ngoài, nhiều công ty của các nước công nghiệp phát triển và những nước mới
được công nghiệp hóa không những duy trì được hiệu quả kinh doanh của vốn đầu tư mà
còn hơn thế nữa đã thu được những khoản lợi nhuận khổng lồ từ môi trường đầu tư ở nước
ngoài. Ví dụ như thông qua đầu tư quốc tế, số lợi nhuận mà các công ty Mỹ thu được từ
ASEAN năm 1985 là 1.600 triệu USD, năm 1986 là 1.379 triệu USD, năm 1989 là 2.745
triệu USD

(2)
.

(1)
Nguồn: Christopher, St., JYates: “Economics” Cassell Publishers Ltd, London 1989.
(2)
Mai Đức Lộc - Tạp chí Kinh tế Thế giới, số 5-10/1994.
Chương 1: Vai trò của đầu tư trực tiếp nước ngoài
Trang 8
Sự chênh lệch ở mức độ lớn giữa chi phí sản xuất trong nước và chi phí sản xuất
ngồi nước thể hiện ở mỗi khoản mục chi phí chính là nguồn gốc tạo nên những khoản lợi
nhuận khổng lồ cho nhà đầu tư. Cụ thể, khi xúc tiến đầu tư tại nước ngoài, nhất là tại các
nước đang phát triển, các nhà đầu tư tại các nước công nghiệp phát triển đã có thể:
+ Khai thác lợi thế giá nhân công rẻ mạt tại môi trường đầu tư nước ngoài. Theo
thống kê của Liên Hiệp Quốc, tiền lương của các nước đang phát triển chỉ bằng 1/15 - 1/10
tiền lương cùng ngành nghề tại các nước công nghiệp phát triển. Cụ thể, tiền công theo giờ
của công nhân các nước ASEAN làm việc trong chi nhánh các công ty xuyên quốc gia
(TNCs: Transnational companies) Mỹ thuộc ngành công nghiệp chế biến trung bình là
0,872USD, trong khi tiền công trung bình cùng ngành ở Mỹ là 11,3 USD, còn ở Đức là
9,09USD
(3)
. Như vậy chỉ riêng yếu tố C trong cơ cấu (C + V) của ngành này trung bình
giảm 10 lần.
+ Việc xúc tiến đầu tư ra nước ngoài còn cho phép các công ty tiết kiệm những
khoản đầu tư lớn cho vốn vấn đề bảo vệ môi sinh mà theo yêu cầu của luật pháp trong
nước họ phải bỏ ra.
Thông thường, do nhận thức chưa đầy đủ hoặc để hấp dẫn các nhà đầu tư nước
ngoài, các quốc gia đang phát triển thường có quan điểm dễ dãi và nới lỏng các biện pháp
quản lý môi trường. Đây là một cơ hội tốt để các nhà đầu tư ngoại quốc có thể du nhập
những loại công nghệ rẻ tiền đã bò cấm sử dụng trong nước vào các nước tiếp nhận đầu tư.

Thực tế này đã đem đến cho các nhà đầu tư nước ngoài nhiều lợi ích rất đáng kể:
- Trước hết, họ có thể tiếp tục sử dụng các loại công nghệ, máy móc thiết bò đã bò
thanh lý ở trong nước. Như vậy, khấu hao thu được từ các tài sản này thực chất là
lợi nhuận bổ sung đối với họ.
- Thứ hai, do không có ràng buộc về mặt pháp lý một cách chặt chẽ, hoặc những quy
đònh về tiêu chuẩn an toàn sinh thái chỉ ở mức độ thấp, họ không phải bỏ ra hoặc bỏ
ra rất ít những khoản đầu tư bổ sung có liên quan đến công việc xử lý các loại chất
thải gây ô nhiễm môi trường.
Trên thực tế, đã có không ít trường hợp chính phủ các nước phát triển khuyến khích
các doanh nhân trong nước tăng cường đầu tư nước ngoài để đẩy mạnh quá trình tái cấu
trúc lại nền kinh tế theo hướng chuyển dòch các ngành công nghiệp truyền thống (thâm
dụng nhân công, sử dụng nhiều nguyên liệu, gây ô nhiễm nặng nề, hàm lượng khoa học -
kỹ thuật thấp ) sang các nước khác, để tập trung vào các ngành công nghiệp mũi nhọn,
dùng kỹ thuật cao cấp, ít hao nguyên liệu và tác hại đến môi trường. Trong những trường
hợp như vậy, lợi ích của chủ thể đầu tư lại chính là cái giá phải trả của chủ thể tiếp nhận
đầu tư: đất nước biến thành thò trường tiêu thụ các loại công nghệ lạc hậu đã bò thải loại ở
nước khác và tệ hại hơn thế nữa thành nơi chứa đựng các chất thải của nền sản xuất hiện đại.
+ Trên một phương diện khác, việc tiếp nhận thò trường thế giới bằng cách đầu tư
cắm nhánh tại thò trường đòa phương, gắn các hoạt động sản xuất với quá trình tiêu thụ sản
phẩm, người đầu tư có thể loại trừ hay giảm thấp các loại chi phí liên quan đến lưu thông,
bao gồm:
- Chi phí vận chuyển (nguyên liệu và thành phẩm)
- Bảo hiểm hàng hóa

(3)
ASEAN Economy in figured, số 417-1989.
Chương 1: Vai trò của đầu tư trực tiếp nước ngoài
Trang 9
- Bốc dỡ, đóng gói, thuế quan xuất nhập khẩu
- Hàng rào bảo hộ mậu dòch khi bán hàng cho nước thứ ba không còn áp dụng quy

chế ưu đãi mậu dòch đối với quốc gia họ.
Việc tiết giảm các loại chi phí nói trên có ý nghóa rất lớn đối với sản xuất - kinh
doanh: nó sẽ tạo thêm lợi thế cạnh tranh bằng giá trên thò trường để mở rộng thò phần và
lượng cầu. Hoặc nếu giá bán không đổi, mức giảm chi phí được chuyển thành mức lợi
nhuận tăng lên tương ứng.
1.2.1.3. Đầu tư trực tiếp nước ngoài tạo điều kiện cho các nhà đầu tư kiểm soát và ổn
đònh hóa các nguồn nguyên liệu, đặc biệt các loại nguyên liệu có tầm chiến lược
Tại các nước công nghiệp hàng đầu với quá trình phát triển đã mấy trăm năm, cộng
với nhu cầu tiêu dùng nội đòa và xuất khẩu đang tăng lên nhanh chóng, đã làm cho các
nguồn cung cấp nguyên liệu từ trong nước ngày càng trở nên khan hiếm, cạn kiệt dần và
không còn đáp ứng đủ về mặt số lượng cũng như chủng loại cho sức sản xuất đã và đang
phát triển ở quy mô chưa từng thấy. Do đó, những nỗ lực nhằm mở rộng nguồn cung từ bên
ngoài chính là để bù đắp cho sự thiếu hụt này và thường được tiến hành theo 3 cách:
- Nhập khẩu nguyên liệu.
- Đầu tư khai thác nguyên liệu sau đó vận chuyển về chính quốc rồi tiếp tục quá trình
chế biến.
- Tổ chức khai thác và chế biến tại chỗ.
Tuy nhiên, do chi phí vận chuyển ngày càng trở nên đắt đỏ, và môi trường sản xuất
trong nước ngày càng trở nên bất lợi (chi phí nhân công cao, đồng tiền tăng giá ), vì vậy
các nhà đầu tư có khuynh hướng nghiêng về phương cách thứ ba: phát triển nguồn cung và
tổ chức sản xuất - kinh doanh tại chỗ thông qua phát triển mạng lưới chi nhánh, thành lập
các công ty con hay liên doanh với các đối tác đòa phương. Do sự thâm nhập sâu và hiện
diện thường xuyên tại đòa bàn đầu tư, cũng như có những mối quan hệ gắn bó về mặt tổ
chức với nước sở tại, nhà đầu tư nước ngoài có một số lợi ích :
- Duy trì được sự ổn đònh và lâu dài các nguồn cung ứng.
- Khai thác lợi thế tại chỗ (nhân công, vận chuyển )
- Giá thu mua tại chỗ thường rẻ hơn so với giá mua - bán trên thò trường thế giới nhờ
hưởng những ưu đãi của nước chủ nhà.
Theo phương án này, các công ty của Nhật, theo một cuộc điều tra vào năm 1991 đã
đảm bảo 53% tổng số vật tư nguyên liệu cần cho sản xuất của mình tại đòa phương, còn

35% và 12% tương ứng còn lại được nhập ngược từ Nhật và từ nước thứ ba. Dự kiến tỷ lệ
sử dụng nguyên liệu tại đòa phương sẽ lên tới 65% trong vòng 5 năm tới và phần nhập từ
Nhật sẽ giảm xuống còn 23% trong cùng thời kỳ
(4)
.
1.2.1.4 Đầu tư trực tiếp nước ngoài góp phần thực hiện chiến lược đối ngoại của
nhà nước chính quốc
Tuy các công ty kinh doanh quốc tế, đặc biệt là các công ty xuyên quốc gia ngày
nay đã trở thành lực lượng kinh tế mang tính độc lập. Song trên nhiều phương diện, vẫn có
lợi ích gắn bó với chính quốc và trong một số trường hợp phải phục tùng lợi ích của chính
phủ. Ví dụ: Vốn ODA do chính phủ cấp cho các nước đang phát triển thường đóng vai trò
mở đường và hỗ trợ đắc lực cho sự thâm nhập của đầu tư tư nhân, mặt khác chính sách cấm

(4)
Vũ Bá Thể - Tạp chí Kinh tế thế giới, số 5, 10/1993.
Chương 1: Vai trò của đầu tư trực tiếp nước ngoài
Trang 10
vận, bao vây kinh tế của chính phủ các nước tư bản chủ nghóa áp đặt với một nước nào đó
(như trường hợp chính sách cấm vận của Mỹ đối với Việt Nam trước đây, đối với Cuba
hiện nay), sẽ có tính chất pháp lý ngăn cản hành vi đầu tư và giao thương của các công ty
đối với các nước này. Cho nên, chiến lược kinh doanh quốc tế của các công ty xuyên quốc
gia không chỉ do họ quyết đònh, mà còn tuỳ thuộc vào chiến lược chung của chính phủ đối
với từng quốc gia hay khu vực trên thế giới. Do đó, khi xét đến các nhân tố thúc đẩy xuất
khẩu vốn đầu tư, sẽ là thiếu sót nếu không đề cập đến các yếu tố xuất phát từ chính sách
đối ngoại của chính phủ của chủ thể đầu tư.
Cụ thể, trước đây Nhật Bản ưu tiên đầu tư vào Tây Âu và Bắc Mỹ, nơi hoạt động
sản xuất gắn liền với thò trường tiêu thụ rộng lớn và có cơ sở hạ tầng được xem là tốt nhất
thế giới. Tuy nhiên, từ cuối thập niên 80 trở lại đây, Nhật Bản đã chú ý nhiều hơn đến khu
vực Châu Á - Thái Bình Dương vào trong tiêu chuẩn chiến lược đối ngoại của Nhật được
thể hiện qua nỗ lực ưu tiên cấp ODA cho các nước trong khu vực. Cụ thể, nguồn viện trợ

phát triển chính thức (ODA) của Nhật Bản đã chiếm 43,2% nguồn cung cấp vốn ODA cho
các nước Châu Á, riêng năm 1990 nguồn vốn ODA của Nhật cung cấp cho các nước Châu
Á là 8,9 tỷ USD, chiếm 62,9% tổng số vốn ODA của Nhật Bản ra nước ngoài. Trong khi
đó, tỷ lệ đầu tư trực tiếp của Nhật vào khu vực đã tăng từ 12,2% năm 1990 lên 14,3% năm
1992. Cũng cùng thời gian tương ứng, đầu tư của Nhật vào Mỹ giảm từ 48,2% xuống còn
43,2%. Xuất khẩu cũng đã có sự chuyển dòch đáng kể về mặt đòa bàn, chỉ tính riêng trong
năm 1992, xuất khẩu của Nhật sang Mỹ và Châu Âu tăng trưởng 5% thì ở thò trường Châu
Á tăng đến 11% so với 1991.
(5)

Ví dụ trên chứng tỏ rằng đầu tư quốc tế, dù là của chính phủ hay là của tư nhân đều
là mỗi bộ phận của một chính sách đối ngoại nhất quán, phục vụ cho các mục tiêu kinh tế -
chính trò quốc tế của nước đầu tư, duy trì sự lệ thuộc toàn diện của nước tiếp nhận đầu tư
vào nước đầu tư; biến các nước nhận đầu tư thành căn cứ quân sự, thò trường tiêu thụ sản
phẩm thặng dư và đòa bàn phục vụ quá trình cải tổ cơ cấu kinh tế trong nước; truyền bá văn
hóa, tư tưởng và tạo ảnh hưởng chính trò. Và để đạt mục tiêu này, đầu tư chính phủ đóng
vai trò dẫn đạo, đònh hướng cho đầu tư tư nhân và ngược lại, xu hướng vận động của đầu tư
tư nhân là nền tảng cho sự hỗ trợ của chính sách đối ngoại về kinh tế của chính phủ nhằm
đạt đến lợi ích kinh tế - chính trò cao nhất cho nước đầu tư.
1.2.1.5 Đầu tư ra nước ngoài giúp đối phó với tình trạng bản tệ tăng giá nhằm duy
trì hiệu quả kinh doanh
Hiện nay nâng giá bản tệ sẽ làm suy giảm lợi ích thu được trong hoạt động xuất
khẩu và lợi thế cạnh tranh của hàng sản xuất trong nước so với hàng nhập khẩu. Trong
trường hợp này, chuyển dòch các yếu tố sản xuất kinh doanh từ trong nước sang các nước có
đồng tiền yếu là phương cách tốt để tiếp tục duy trì hiệu quả xuất khẩu (sang nước thứ ba)
và lợi thế cạnh tranh của hàng hóa tiêu thụ nội đòa (sản xuất ở nước ngoài sau đó tái nhập).
Bằng cách đầu tư trực tiếp ở các nước có giá trò bản tệ thấp, nhà đầu tư nước ngoài
có thể lợi dụng giá cả còn tương đối rẻ của các yếu tố đầu vào: với cùng một số tiền, họ có
thể mua sắm nhiều đơn vò hàng hóa hơn so với trong nước, hay nói cách khác, chi phí sản
xuất sẽ thấp hơn.

(5)
Hoa Hữu Lân - Tạp chí Kinh tế thế giới, số 6, 12/1993
Chương 1: Vai trò của đầu tư trực tiếp nước ngoài
Trang 11
Vào thập niên 70, khi đồng Yên tăng giá so với đồng USD, Nhật đã đẩy mạnh đầu
tư ra nước ngoài, sau đó xuất khẩu vào thò trường Mỹ và Châu Âu. Hiện tượng này cũng đã
lập lại đối với các nước phát triển sau như Hàn Quốc, Đài Loan
1.2.1.6 Đầu tư nước ngoài giúp các nhà đầu tư đối phó với sự bất ổn đònh trong chu
kỳ kinh doanh
Chu kỳ kinh doanh phản ánh các trạng thái sản xuất kinh doanh khác nhau mà một
doanh nghiệp trải qua khi xúc tiến các hoạt động kinh tế gắn với mỗi thò trường. Mỗi chu
kỳ kinh doanh bao gồm các trạng thái: tăng trưởng - thònh vượng - suy thoái - trì trệ. Nếu
lónh vực hoạt động của doanh nghiệp thể hiện tính chất bất thường một cách sâu sắc theo
chu kỳ kinh doanh, sẽ là rất nguy hiểm một khi doanh nghiệp cố đònh hoạt động kinh doanh
của mình vào một đòa bàn thò trường. Và vì thế, việc phân tán hoạt động sản xuất kinh
doanh trên nhiều đòa bàn quốc gia khác nhau và lợi dụng độ lệch trong chu kỳ kinh doanh
của mỗi đòa bàn sẽ giúp nhà đầu tư giảm bớt tính chất bất ổn đònh và rủi ro đầu tư.

1.2.2 Đối với nước nhập khẩu vốn
Đầu tư trực tiếp nước ngoài không chỉ đơn phương xuất phát từ lợi ích của nhà đầu
tư mà còn xuất phát từ những động cơ lợi ích của nước tiếp nhận đầu tư. Điều này được thể
hiện qua hiện tượng đội quân các quốc gia tích cực mở cửa để đón nhận các luồng đầu tư
nước ngoài.
1.2.2.1 Đầu tư trực tiếp nước ngoài đóng vai trò nguồn vốn đầu tư quan trọng cho
nền kinh tế
Xuất phát từ thực trạng nghèo nàn và lạc hậu toàn diện về kinh tế - xã hội, do đó,
phấn đấu đạt tốc độ tăng trưởng nhanh để tránh tụt hậu so với phát triển chung của thế giới
là mục tiêu hàng đầu của các nước kém phát triển. Nhưng vấn đề khó khăn mà các nước
gặp phải là mục tiêu tăng trưởng nhanh lại mâu thuẫn với vốn đầu tư thiếu hụt trầm trọng.

Nguồn vốn nội đòa không đủ đáp ứng; trang trải cho nhu cầu đầu tư để tăng trưởng kinh tế
nhanh chóng.
Thật vậy, giả sử một nước kém phát triển nào đó đặt ra mục tiêu tăng trưởng là
9%/năm và hệ số ICOR (Inerememtal capital - Output Ratio: tỷ suất tăng vốn - xuất
lượng) đối với họ là 3, thì theo mối quan hệ giữa các đại lượng trong mô hình tăng trưởng
Harrod - Domar:
G = S/K
G : tốc độ tăng trưởng kinh tế
S : tỷ lệ vốn đầu tư trong GDP
K : hệ số ICOR
Với giả thuyết trên, nếu quốc gia đó chỉ sử dụng nguồn vốn tự tiết kiệm để đầu tư
thì họ phải có mức tích luỹ nội bộ là :
S = K × G
= 3 × 9% = 27% GDP
Trên thực tế, mức tích luỹ 27% GDP đối với các nước kém phát triển là một điều hy
hữu. Việt Nam chúng ta bây giờ cũng đang ở trong tình trạng như một số nước đang phát
triển đầu thập niên 60. Với mức tiết kiệm và đầu tư yếu kém như vậy, cho nên chẳng lấy gì
Chương 1: Vai trò của đầu tư trực tiếp nước ngoài
Trang 12
làm lạ khi tăng trưởng GDP ở các quốc gia này rất thấp: trung bình 3,7%/năm thời kỳ 1965
- 1973 và 3,3%/năm thời kỳ 1973-1983
(6)

Tăng trưởng kinh tế thấp, thêm vào đó là sự gia tăng dân số nhanh đã làm cho thu
nhập bình quân của mỗi người dân tăng chậm, hoặc không tăng, thậm chí giảm đi, sẽ cản
trở sự gia tăng tiết kiệm và đầu tư cho mục tiêu tăng trương kinh tế cao và nếu các nước
kém phát triển cứ đi theo mô hình khép kín thì sẽ bò nằm trong cái vòng luẩn quẩn của sự
phát triển:

Sơ đồ vòng luẩn quẩn

Trong tình trạng này, để thoát khỏi nguy cơ tụt hậu và có thể gia nhập quỹ đạo phát
triển kinh tế hiện đại, các nước này phải tìm cách thoát ra khỏi cái vòng luẩn quẩn đó.
không còn cách nào khác là phải sử dụng đến nguồn vốn từ bên ngoài, vốn đầu tư trực tiếp
nước ngoài (FDI) là một nguồn vốn quan trọng để khắc phục tình trạng thiếu vốn mà
không gây nợ cho nước tiếp nhận đầu tư. Không như vốn vay, đối với vốn đầu tư trực tiếp
nước ngoài (FDI) nhà đầu tư chỉ nhận phần lợi nhuận thích đáng khi công trình đầu tư hoạt
động có hiệu quả. Hơn nữa, nguồn vốn này có lợi thế hơn vốn vay ở chỗ: thời hạn trả nợ
vốn vay thường cố đònh và đôi khi quá ngắn so với một dự án đầu tư, còn thời hạn của vốn
đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) thì linh hoạt hơn.
1.2.2.2 Đầu tư trực tiếp nước ngoài giúp bù đắp sự thiếu hụt ngoại tệ
Từ một xuất phát điểm kinh tế thấp của các nước đang phát triển, không thoát khỏi
tình trạng thiếu hụt hàng hóa tiêu dùng trong nước và quan trọng hơn là máy móc thiết bò
dùng trong sản xuất. Vì đa số hết sức cũ kỹ, lạc hậu. Từ đó nảy sinh nhu cầu nhập khẩu
hàng hóa và máy móc thiết bò rất lớn để có khả năng ổn đònh và thúc đẩy tăng trưởng kinh
tế. Trong khi khả năng xuất khẩu của các quốc gia này rất hạn chế (chủ yếu là sản phẩm
thô), đã tạo nên một lỗ hổng thương mại rất lớn. Thêm vào đó dòng thu nhập ròng từ các
yếu tố ở các nước đang phát triển thường nhỏ hơn 0, còn chuyển nhượng ròng thường lớn
hơn 0 nhưng lại không đáng kể.
Kết cục là, nếu muốn nhu cầu nhập khẩu hàng hóa và máy móc thiết bò được thỏa
mãn sẽ dẫn đến tình trạng thâm hụt tài khoản vãng lai. Do đó, nhu cầu nhập khẩu chỉ được
thực hiện khi có khả năng bù đắp sự thiếu hụt ngoại tệ từ tài khoản vốn.
Nhờ có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) mà tài khoản vốn có thể bù đắp sự
thâm hụt của cán cân thanh toán. Chính vì vậy mà nhu cầu nhập khẩu hàng hóa và máy

móc thiết bò cho mục tiêu phát triển kinh tế được thực hiện.


(6)
Báo cáo phát triển Thế giới 1985. WB. New York-1986
Thu nhập thấp
Năng suất thấp
Tăng trưởng chậm Tích lũy và đầu tư
Chương 1: Vai trò của đầu tư trực tiếp nước ngoài
Trang 13
1.2.2.3 Đầu tư trực tiếp nước ngoài giúp tiếp nhận công nghệ tiên tiến, kinh
nghiệm quản lý và trình độ kinh doanh
* Vai trò của công nghệ

Trong thời đại ngày nay, với tư cách là lực lượng sản xuất trực tiếp, hầu như không
còn ai nghi ngờ vai trò của khoa học kỹ thuật nói chung và công nghệ nói riêng đối với sự
phát triển kinh tế - xã hội.
Ở cấp độ vó mô, kiến thức khoa học và các yếu tố kỹ thuật được phổ cập rộng rãi, sẽ
góp phần đáng kể cho sự thay đổi diện mạo của nền kinh tế :
- Trước hết, công nghệ tiên tiến và sử dụng có hiệu quả là nhân tố cơ bản của tăng
năng suất lao động xã hội và thông qua đó thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.
- Thứ hai, công nghệ mới cho phép sử dụng có hiệu quả các nguồn lực của nền kinh
tế : tiết kiệm lao động sống và lao động vật hóa, tối đa hóa lợi ích trên mỗi đơn vò
tài nguyên, bảo tồn môi trường sinh thái.
- Thứ ba, phạm vi áp dụng công nghệ mới càng rộng, càng có nhiều cơ hội phát triển
ngành nghề để từ đó toàn dụng lực lượng lao động xã hội, góp phần giải quyết tốt
vấn đề luôn là mối bận tâm của nhiều quốc gia đó là tình trạng thất nghiệp.
- Thứ tư, công nghệ là nhân tố cơ bản thúc đẩy chuyển dòch cơ cấu kinh tế theo
hướng ngày càng tăng tỷ trọng các ngành công nghiệp dựa trên kỹ thuật cao cấp.
- Thứ năm, công nghệ kết tinh trong sản phẩm làm tăng giá trò trao đổi của nó trên

thò trường, đây là vấn đề có ý nghóa đặc biệt đối với các nước đang phát triển, vì
trình độ khoa học kỹ thuật lạc hậu, thường phải chòu nhiều thua thiệt khi phải xuất
khẩu sản phẩm dưới dạng thô hoặc sơ chế.
Ở cấp độ vi mô, triển khai ứng dụng công nghệ mới là con đường duy nhất để mỗi
công ty, xí nghiệp tồn tại và phát triển trước sức ép cạnh tranh ngày càng tăng trên thò
trường. Thật vậy, cập nhật những tiến bộ không kỹ thuật vào trong quá trình sản xuất chính
là tiếp tục duy trì hay nâng cao lợi thế cạnh tranh trong kinh doanh được thể hiện cụ thể
qua những hệ quả của nó: chi phí sản xuất giảm thấp, chất lượng sản phẩm nâng cao, tính
năng công dụng đa dạng, ưu việt hơn so với trước, hay vượt trội so với đối thủ cạnh tranh.
Do đó, quan tâm phát triển công nghệ là vấn đề có tính chất bao trùm quốc gia: từ
những người trực tiếp sản xuất kinh doanh đến những nhà hoạch đònh chính sách. Mối quan
tâm này càng sâu sắc hơn đối với các nước đang phát triển, nơi tuy có thế mạnh về các yếu
tố sản xuất cổ điển (tài nguyên, lao động) nhưng lại rất thiếu các phương tiện, cách thức
tác động và phối hợp chúng với nhau một cách có hiệu quả. Như vậy sự cất cánh kinh tế
chỉ xảy ra khi và chỉ khi dựa vào động lực của công nghệ mới.
* Sự cần thiết phải du nhập công nghệ từ nước ngoài của các nước đang phát triển

Vai trò của công nghệ trong quá trình phát triển kinh tế đã được làm rõ, ở đây chúng
ta sẽ đề cập đến vấn đề: Tại sao các nước đang phát triển không tự sản xuất ra công nghệ
mà phải du nhập từ nước ngoài? Lý do là:
- Ở các nước đang phát triển, thiếu các chuyên gia và các nhà khoa học đủ sức thực
hiện những phát triển khoa học mới.
- Thiếu kinh phí đủ để tài trợ cho những chương trình, dự án nghiên cứu cơ bản và
ứng dụng.
Chương 1: Vai trò của đầu tư trực tiếp nước ngoài
Trang 14
Cho nên tiếp thu công nghệ chuyển giao từ bên ngoài là cách thức mang tính khả thi
và có nhiều triển vọng nhất giúp các nước chưa có truyền thống phát triển công nghệ vừa
có truyền thống phát triển công nghệ vừa có công nghệ mới để sử dụng vừa tránh được
nhiều thế kỷ nỗ lực và đau khổ mà các nước công nghiệp hiện đại đã trải qua.

* Ưu điểm của hình thức chuyển giao công nghệ qua kênh đầu tư trực tiếp nước ngoài

Thông thường sự du nhập công nghệ nước ngoài được thực hiện dưới nhiều hình thức
khác nhau :
- Nhập khẩu máy móc thiết bò
- Thuê hoạt động hoặc thuê mua tài chính
- Chuyển giao công nghệ qua hình thức đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI)
Hai phương thức đầu gặp phải một số khó khăn như: thiếu vốn, đònh giá công nghệ
Vì đây là một thò trường không hoàn hảo. Hơn nữa ai là người có khả năng sử dụng công
nghệ đó? Sử dụng như thế nào để mang lại hiệu quả cao nhất? Chính vì vậy, việc du nhập
công nghệ nước ngoài thông qua đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) tỏ ra có nhiều ưu điểm
hơn. Trong đầu tư trực tiếp nước ngoài, vì mục tiêu lợi nhuận nên khi xúc tiến đầu tư, các
công ty nước ngoài đã phải chuyển tải toàn vẹn công nghệ, bao gồm: máy móc thiết bò, kỹ
năng quản trò, đào tạo tay nghề cho các công ty con. Nhờ đó nước tiếp nhận đầu tư trực
tiếp nước ngoài (FDI) có thể tiếp cận công nghệ tiên tiến, kinh nghiệm quản lý và trình độ
kinh doanh từ nước ngoài.
Ví dụ như Hàn Quốc, đầu những năm 1960 còn thấp kém về lắp ráp xe hơi, nhưng
nhờ tiếp cận công nghệ của Mỹ, Nhật và một số nước khác mà đến năm 1993, họ đã trở
thành nứơc sản xuất ôtô đứng hàng thứ 7 trên thế giới
(7)
.
1.2.2.4 Đầu tư trực tiếp nước ngoài là động lực phát triển các ngành nghề liên quan
Đầu tư trực tiếp nước ngoài vào một ngành nào đó không chỉ có tác dụng làm cho
ngành đó ở nước nhận đầu tư phát triển mà còn có tác dụng kích thích các ngành liên quan
phát triển. Cụ thể là các ngành cung cấp nguyên vật liệu cho ngành đó hoặc những ngành
sử dụng sản phẩm của ngành đó cũng phát triển theo. Đến lượt sự phát triển của các ngành
công nghiệp cấp hai (các ngành có liên quan trực tiếp với các dự án đầu tư trực tiếp nước
ngoài) lại có tác dụng thúc đẩy sự phát triển các ngành liên quan tiếp theo và sẽ tác động
dây chuyền kích thích sự phát triển của cả nền kinh tế.
Ví dụ như ngành công nghiệp chế tạo ô tô phát triển sẽ kéo theo ngành công nghiệp

sản xuất thép phát triển (trường hợp của Hàn Quốc); ngành tin học phát triển sẽ kéo theo
sự phát triển của các ngành ngân hàng, thông tin liên lạc, một dự án đầu tư vào công
nghiệp chế biến nông sản sẽ đóng vai trò thuận lợi cho sự phát triển của ngành nông
nghiệp
Kết quả nổi bật mà các nước đang phát triển đạt được là sự phát triển của các hoạt
động ngân hàng, dòch vụ kế toán, dòch vụ pháp luật, tư vấn quản lý và các dòch vụ khác.
Lónh vực này phát triển vừa có ý nghóa kéo theo vừa có ý nghóa đi trước. Ý nghóa kéo theo,
có nghóa là các lónh vực khác phát triển sẽ có nhu cầu kéo theo sự phát triển của nó. Ý
nghóa đi trước, có nghóa là lónh vực này phát triển sẽ tạo môi trường thuận lợi cho tất cả các
ngành kinh doanh.

(7)
Đỗ Thò Thuỷ “Nghiên cứu kinh tế”, số 236, tháng 1/1998
Chương 1: Vai trò của đầu tư trực tiếp nước ngoài
Trang 15
1.2.2.5 Đầu tư trực tiếp nước ngoài góp phần giải quyết việc làm, nâng cao trình độ
làm việc và tăng thu nhập cho người lao động
* Giải quyết việc làm

Việc thực hiện các dự án đầu tư thực hiện nước ngoài tất yếu sẽ kéo theo nhu cầu
tuyển dụng lao động trong nước, gồm có lao động trực tiếp và lao động gián tiếp.
Lao động trực tiếp là những người làm việc trong các doanh nghiệp có vốn đầu tư
nước ngoài. Còn lao động giao tiếp là những người được tuyển dụng để làm việc trong các
ngành liên quan đến các dự án đầu tư trực tiếp nước ngoài.
Trong mục 1.2.2.4, chúng ta đã thừa nhận vốn đầu tư trực tiếp FDI có tác dụng kích
thích các ngành liên quan phát triển. Khi các ngành liên quan phát triển lại có nhu cầu
tuyển dụng lao động.
Tuy vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài FDI cũng gián tiếp làm mất việc làm của một
số người ở các doanh nghiệp khác do sự cạnh tranh của các dự án có vốn đầu tư trực tiếp
nước ngoài mà dẫn đến phá sản hoặc thu nhỏ qui mô, nhưng tác động đó thường không

đáng kể trước khả năng tạo việc làm của vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài. Do đó, kết quả là
đầu tư trực tiếp nước ngoài có tác động tích cực đến vấn đề giải quyết việc làm ở nước tiếp
nhận đầu tư.
Chẳng hạn như một công ty máy tính của Mỹ sản xuất ở đóa đã làm tăng công ăn
việc làm ở khu vực Bangkok từ 5000 lên 20000 người trong năm 1998. Hoặc ở Singapore
trong năm 1989, các công ty có vốn đầu tư nước ngoài chiếm 70% lao động có việc làm
trong khu vực chế biến
(8)
.
* Chất lượng lao động

Nhờ có đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) mà trình độ lao động cũng được nâng cao,
vì các lý do sau :
- Các công ty có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài thường có những chương trình đào
tạo nhân viên để làm việc cho công ty của mình.
- Sinh viên, học sinh và người lao động có khuynh hướng học nhiều hơn để có cơ hội
làm việc trong các doanh nghiệp có vốn đầu tư trực tiếp FDI (vì lương cao).
- Kinh nghiệm và những kỹ năng có được qua việc tiếp xúc, làm việc chung với các nhân
viên nước ngoài. Chẳng hạn như các công ty Thái Lan đã trở nên thông thạo về chuyên
môn hơn nhờ quan sát được cách thức hoạt động của các công ty nước ngoài
(9)
.
* Về thu nhập

Tăng nhu cầu tuyển dụng trực tiếp và gián tiếp, theo quy luật cung cầu lao động thì
tiền lương cũng được tăng theo. Hơn nữa các doanh nghiệp có vốn đầu tư trực tiếp nước
ngoài luôn có xu hướng trả lương cao hơn các doanh nghiệp trong nước nhằm thu hút lao
động giỏi. Đây là một tác động kép, bởi vì thu nhập tăng là tiền đề để nâng cao mức tiết
kiệm nội đòa đáp ứng cho nhu cầu đầu tư trong những năm tiếp theo.
1.2.2.6 Đầu tư trực tiếp nước ngoài tạo tiền đề cho việc thu hút vốn ODA

Ngoài việc huy động vốn nước ngoài dưới hình thức đầu tư trực tiếp nước ngoài, các
nước đang phát triển còn nhận một luồng vốn nước ngoài không kém phần quan trọng đó là

(8)
Đỗ Thò Thuỷ “Nghiên cứu kinh tế”, số 236, tháng 1/1998
(9)
Nhận xét của Ian McGovern trong cuốn “Kinh nghiệm phát triển của Singapore”.
Chương 1: Vai trò của đầu tư trực tiếp nước ngoài
Trang 16
vốn ODA (Viện trợ phát triển) ở các nước khác hoặc các tổ chức quốc tế. Tiêu chuẩn để
các nước, các tổ chức cung cấp vốn ODA thì có nhiều, song không thể không kể đến một chỉ
tiêu quan trọng, đó là sự giao lưu kinh tế giữa các nước, đặc biệt là lượng vốn đầu tư trực tiếp
nước ngoài của họ vào các nước đang phát triển đó nhằm xây dựng các cơ sở hạ tầng hỗ trợ
các dự án FDI hay hưởng được những ưu tiên về kinh tế của chính phủ nước sở tại.
Như vậy vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài đã trở thành tiền đề quan trọng để thu hút
vốn ODA cho chương trình phát triển của đất nước.
1.2.2.7 Đầu tư trực tiếp nước ngoài làm tăng nguồn thu cho ngân sách Nhà nước
Một lợi ích đễ nhận thấy nhất đó là sự đóng góp của các doanh nghiệp có vốn đầu
tư nước ngoài vào ngân sách Nhà nước thông qua các loại thuế như thuế doanh thu, thuế
tiêu thụ đặc biệt, thuế xuất nhập khẩu Bên cạnh đó, còn có sự đóng thuế thu nhập của
các nhân viên làm việc trong các doanh nghiệp có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài.
Những lợi ích to lớn mang lại cho thấy rằng đầu tư trực tiếp nước ngoài là hoạt động
kinh tế đối ngoại không thể thiếu của nền kinh tế. Về mặt thực tiễn, đầu tư trực tiếp nước
ngoài tại Việt Nam đã minh họa điều này.
1.3 TÌNH HÌNH ĐẦU TƯ TRỰC TIẾP NƯỚC NGOÀI TẠI VIỆT NAM 1988 - 2004
1.3.1 Bối cảnh ra đời của Luật đầu tư nước ngoài tại Việt Nam
Ngày 23/12/1987, Quốc hội nước CHXHCN Việt Nam đã thông qua Luật đầu tư
nước ngoài tại Việt Nam (gọi tắt là Luật đầu tư 1987) tạo nên môi trường pháp lý đầu tiên
cho hoạt động đầu tư nước ngoài tại Việt Nam. Luật đầu tư nước ngoài tại Việt Nam ra đời
trong bối cảnh sau:

1.3.1.1 Bối cảnh thế giới
Luật đầu tư nước ngoài tại Việt Nam đã ra đời trong bối cảnh quốc tế sau :
- Sự phát triển của giao lưu thương mại quốc tế đã làm xuất hiện nhu cầu đầu tư,
trao đổi tư bản giữa các quốc gia. Hiện nay, mô hình “Kinh tế đóng” đã trở nên lỗi thời và
xu hướng phát triển “kinh tế mở” theo hướng: mở rộng tất cả các cánh cửa ở cả hai chiều
cho xuất nhập khẩu hàng hóa, tư bản, dòch vụ, công nghệ - kỹ thuật, lao động
- Sự phát triển nhanh đến chóng mặt của các phương tiện giao thông, liên lạc, kỹ
thuật điện toán đặc biệt là các lónh vực điện tử - tin học phục vụ cho đời sống và sản xuất
đã đặt những người làm kinh tế vào thế phải cạnh tranh khốc liệt để vươn tới sự hoàn hảo
của kỹ thuật và giảm tối đa chi phí.
- Thể chế chính trò, kinh tế, xã hội của nhiều quốc tế trong những thập kỷ vừa qua
đã có những thay đổi quan trọng phù hợp với nền kinh tế mở, với các thông lệ quốc tế, đảm
bảo được lợi ích của chủ đầu tư nước ngoài.
Các quốc gia đang phát triển, trong đó có Việt Nam không thoát ra khỏi guồng vận
động của thế giới, do vậy không thể đứng yên nhìn mọi việc thay đổi mà phải bắt tay tham
gia vào quá trình đổi mới. Đó là con đường tất yếu để phát triển và đi tới phồn vinh.
1.3.1.2 Bối cảnh nền kinh tế Việt Nam
Sau 30 năm chiến tranh giành độc lập dân tộc, Việt Nam bước vào một kỷ nguyên
mới: hòa bình, xây dựng và phát triển. Trong những năm đầu sau chiến tranh (1976 - 1986),
mặc dù Việt Nam đã nhận được nguồn viện trợ khá lớn từ các nước Xã Hội Chủ Nghóa đặc
Chương 1: Vai trò của đầu tư trực tiếp nước ngoài
Trang 17
biệt là từ Liên Xô (khoảng 1 tỷ rúp mỗi năm) nhưng phần lớn các khoản viện trợ này đã bò
sử dụng lãng phí, kém hiệu quả. Trừ một vài công trình như xây dựng cầu Thăng Long,
thuỷ điện Sông Đà, nhà máy xi măng Bỉm Sơn đã phát huy tác động tích cực; đại bộ phận
các công trình thiết bò toàn bộ nhập khẩu bằng tín dụng chỉ sử dụng được khoảng 30-50%
công suất, nhiều thiết bò nhập về bỏ không trong khi đó Nhà nước vẫn phải nhập khẩu
hàng hóa tiêu dùng để thỏa mãn nhu cầu trong nước, cán cân thương mại lại thường xuyên
bò mất cân đối.
Ví dụ: Năm 1985, tổng giá trò xuất khẩu của Việt Nam là 705 triệu USD (bằng 16%

kim ngạch xuất khẩu của Philippines và 10% của Thailand), lượng nhập siêu là 940 triệu
USD đã gây nên tình trạng thiếu hụt ngân sách và lượng dự trữ ngoại tệ.
Trong bối cảnh đó, Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VI (tháng 12/1986) đã khẳng
đònh sự bức thiết phải tiến hành công cuộc đổi mới trên toàn bộ các phương diện kinh tế -
xã hội, trong đó có đổi mới căn bản các hoạt động kinh tế đối ngoại, thu hút nguồn đầu tư
nước ngoài và tăng cường xuất khẩu.
Luật đầu tư nước ngoài ở Việt Nam đã dựng nên một khuôn khổ pháp lý phù hợp
với quan điểm, đường lối của Đảng và Nhà nước ta về kinh tế đối ngoại. Để tạo nên sự thu
hút đối với đầu tư nước ngoài và cạnh tranh với các nước trong khu vực, Quốc Hội đã nhiều
lần thông qua Luật sửa đổi bổ sung một số điều của Luật đầu tư 1987. Từ khi ra đời cho
đến nay, Luật đầu tư nước ngoài ngày càng khẳng đònh vai trò quan trọng của nó trong việc
hướng dẫn đầu tư và bảo đảm quyền lợi cho cả phía Việt Nam và phía nước ngoài trong
quá trình đầu tư trực tiếp vào Việt Nam.
1.3.2 Tình hình đầu tư trực tiếp nước ngoài tại Việt Nam giai đoạn 1988 –10/ 2004
Sau khi Luật đầu tư nước ngoài được ban hành tháng 12/1987 tổng vốn đầu tư nước
ngoài vào Việt Nam và số dự án được cấp giấy phép tăng đều qua các năm. Tính cho đến
hết 31/12/2003 đã có 5441 dự án được cấp giấy phép với tổng số vốn đầu tư đăng ký là
45776,8 triệu USD. Đến nay đã có trên rất nhiều công ty thuộc 66 nước và vùng lãnh thổ
có dự án đầu tư tại Việt Nam.
Trong giai đoạn 1988 - 2003, tổng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài vào Việt Nam
tăng cả về số vốn đăng ký lẫn số dự án được cấp giấy phép.Tuy vậy, trong 2 năm 1997 và
1998, tình hình đầu tư đã bò sút giảm đáng kể. Số vốn đầu tư đăng ký năm 1997 chỉ bằng
54.5% so với năm 1996, năm 1998 chỉ bằng 84.47% năm 1997. Số dự án năm 1997 cũng
giảm đi 29 dự án so với năm 1996, năm 1998 giảm 73 dự án so với năm 1997. Sau khi
khủng hoảng kinh tế Châu Á qua đi, tình hình đầu tư trực tiếp nước ngoài tại Việt Nam
đang dần hồi phục với số lượng dự án đăng ký hàng năm tăng lên nhưng số vốn đầu tư lại
càng ngày càng giảm và vẫn còn kém rát xa so với trước khi cuộc khủng hoảng xảy ra. 10
tháng đầu năm 2004 có 578 dự án với tổng vốn 1739,8 triệu USD đầu tư vào nước ta, chủ
yếu là ở 4 ngành, lónh vực: nông-lâm nghiệp với 72 dự án và 283,59 triệu USD, khách sạn-
du lòch với 17 dự án và gần 148 triệu USD, công nghiệp với 362 dự án và 1023.26 triệu

USD, lónh vực xây dựng văn phòng căn hộ vẫn hấp dẫn các nhà đầu tư với 5 dự án và
121,8 triệu USD. Trong số các dự án đầu tư từ đầu năm, chủ yếu phân bổ tại các đòa
phương: Đồng Nai 71 dự án và 451,36 triệu USD, Bình Dương 113 dự án và 275,7 triệu
USD, Tp.Hồ Chí Minh 162 dự án và 250,96 triệu USD, Thái Nguyên 3 dự án và 147,65
triệu USD, Hải Phòng 16 dự án và 84, 65 triệu USD, Hà Nội 52 dự án và 66,62 triệu
USD….Các năm trở lại đây, tuy đầu tư trực tiếp nước ngoài vào Việt Nam đang dần hồi
Chương 1: Vai trò của đầu tư trực tiếp nước ngoài
Trang 18
phục nhưng tốc độ rất chậm cho dù là có khả quan. Số dự án và số vốn đầu tư qua các năm
tăng dần nhưng không có sự nhảy vọt đột biến và vẫn còn ít hơn rất nhiều cả về số dự án
lẫn số vốn đầu tư so với thời điểm trước khi xảy ra cuộc khủng hoảng tài chính Châu Á
năm 1997. Điều đáng ngại hơn nữa là, theo ông cựu Bộ trưởng Trần Xuân Giá, số khách
nước ngoài vào tìm kiếm cơ hội đầu tư cũng giảm đi đáng kể. có rất nhiều cách nhìn để
giải thích về sự giảm sút đầu tư nước ngoài này. Không loại trừ nguyên nhân là cuộc khủng
hoảng tài chính ở khu vực Châu Á . Nhưng tựu chung lại, dưới cặp mắt đánh giá của những
nhà đầu tư quốc tế, môi trường đầu tư ở nước ta đang ngày một kém hấp dẫn hơn so với
một số nước trong khu vực như Myanmar, Trung Quốc
Bảng 1-1: Tình hình đầu tư trực tiếp nước ngoài vào Việt Nam từ 1988-2004
(Số liệu không kể vốn bổ sung của các dự án đã cấp giấy phép các năm trước đó,
các dự án của VIETSOPETRO)
ĐVT : triệu USD
Năm Vốn đăng ký Số dự án Vốn đầu tư trên 1 dự án
1988 37 321.8 8.7
1989 68 525.5 7.73
1990 108 735 6.8
1991 151 1275 8.44
1992 197 2027 10.3
1993 274 2589 9.45
1994 367 3746 10.21
1995 408 6848 16.78

1996 387 8979 23.20
1997 358 4894 13.67
1998 285 4138 16.04
1999 311 1568 5.04
2000 389 2018 5.19
2001 550 2592 4.71
2002 802 1621 2.02
2003 748 1899.6 2.54
Tổng 5441 45776.8 8.41
10/2004 578 1739.8 3.01
Nguồn : Bộ Kế hoạch và Đầu tư
Niên giám Thống kê Việt Nam 2003
Đầu tư trực tiếp nước ngoài vào Việt Nam phân bổ không đồng đều giữa các ngành
và vùng lãnh thổ. Chủ yếu tập trung ở vùng Đông Nam Bộ (Tp.Hồ Chí Minh, Đồng Nai,
Bình Dương, Bà Ròa Vũng Tàu) với 3371 dự án và 23522.4 triệu USD vốn đầu tư , Đồng
Bằng Sông Hồng ( Hà Nội, Hải Phòng, Quảng Ninh) vối 1100 dự án và 11673.4 triệu USD
vốn đầu tư.
Các ngành công nghiệp, xây dựng và tài chính tín dụng vẫn là những ngành thu hút
đầu tư trực tiếp nước ngoài chủ yếu tại nước ta. Ngành công nghiệp chiếm 64.55% số dự án
và 49.3% vốn đầu tư. Ngành xây dựng chiếm 10.09% số vốn đầu tư và ngành tài chính tín
dụng là 11.29% vốn đầu tư.
Chương 1: Vai trò của đầu tư trực tiếp nước ngoài
Trang 19
Trong số các nước đầu tư vào Việt Nam, đến nay dẫn đầu vẫn là các nước Châu Á
như Singapore 7399.1 triệu USD, Đài Loan 5418.5 triệu USD, Hàn quốc 4113 triệu USD,
Nhật Bản 4032.5 triệu USD. Các nước phương Tây vẫn chưa đầu tư nhiều vào Việt Nam,
đặc biệt là Mỹ.
Tuy nhiên với những gì đạt được, đầu tư trực tiếp nước ngoài cũng đã mang lại
nhiều hiệu quả cho nền kinh tế nước ta.
1.3.3 Hiệu quả đầu tư trực tiếp trong những năm qua

1.3.3.1 Hiệu quả kinh tế
Khu vực có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài đã góp một phần đáng kể trong nền kinh
tế Việt Nam. Tỷ trọng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài trong tổng vốn đầu tư toàn xã hội
chiếm từ 27% đến 30%. Tỷ trọng đóng góp của khu vực có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài
vào GDP ngày một tăng: 6.3% năm 1995, 13.28% năm 2000; 13.75% năm 2001; 13.76%
năm 2002 và năm 2003 là 14.47%. Giá trò của khu vực đầu tư trực tiếp nước ngoài trong
ngành công nghiệp Việt Nam luôn chiếm trên 40%.
Bảng 1-2 : Giá trò tổng sản phẩm theo giá thực tế của Đầu tư nước ngoài tại Việt Nam
ĐVT: Tỷ đồng
Chỉ tiêu 1995 2000 2001 2002 2003
Tổng số 228892 441646 481295 535762 605586
Khu vực FDI 14428 58626 66212 73697 87606
Tỷ trọng(%) 6.3 13.28 13.75 13.76 14.47
Nguồn: Niên giám Thống Kê Việt Nam 2003
Xuất khẩu năm 2000 đạt 6810.3 triệu USD, năm 2001 đạt 6798.3 triệu USD, năm
2002 đạt 7871.8 triệu USD, năm 2003 đạt 6340.0 triệu USD, góp phần quan trọng vào giá
trò xuất khẩu của cả nước. Năm 2003 khu vực đầu tư trực tiếp nước ngoài chiếm tỷ trọng
33.38% trong tổng kim ngạch xuất khẩu toàn quốc, sản phẩm xuất khẩu chủ yếu là dầu
thô, hàng nông hải sản chế biến, hàng dệt may, giày dép và hàng điện tử sang một số
nước Châu Á - Nhật Bản, Singapore và Mỹ, Anh, Đức các nhà đầu tư cố gắng vươn ra
thò trường ngoài Châu Á; tăng xuất khẩu sang Châu Âu và Mỹ .
Nhập khẩu : năm 2000 đạt 4352.0 triệu USD, năm 2001 đạt 4985.0 triệu USD, năm
2002 đạt 6703.6 triệu USD, năm 2003 đạt 8814.9 triệu USD (bằng 131.5% so với năm
2002), chênh lệch trong cán cân thương mại ở khu vực đầu tư trực tiếp nước ngoài có chiều
hướng thu hẹp lại. Năm 2003, khu vực đầu tư trực tiếp nước ngoài nhập khẩu hàng hóa
bằng 34.94% tổng kim ngạch nhập khẩu cả nước. Mặt hàng nhập khẩu chủ yếu là máy
móc, thiết bò, nguyên liệu phục vụ cho quá trình sản xuất.
Nhiều doanh nghiệp làm ăn có hiệu quả như Hợp doanh viễn thông quốc tế Tesla
lãi liên tục từ khi hoạt động đến nay .Và hợp doanh đã dùng lợi nhuận để tái đầu tư, liên
doanh nước khoáng Long An, Liên doanh xây dựng và kinh doanh Khu chế xuất Tân

Thuận báo cáo lãi lớn; Công ty xi măng Chinfon Hải Phòng đã bắt đầu có lãi trên 7 triệu
USD trong năm 1998, mặc dù 2 năm 1996, 1997 bò lỗ hơn 6 triệu USD .
(10)


(10)
Thuý Hương - Tạp chí thương mại, số 3+4, 1999
Chương 1: Vai trò của đầu tư trực tiếp nước ngoài
Trang 20
Nhìn chung, doanh thu, kim ngạch xuất nhập khẩu và nộp ngân sách như vậy là
chưa cao. Có thể giải thích là do các dự án lớn có thời hạn hoạt động lâu dài trong giai
đoạn triển khai xây dựng nên chưa có sản phẩm và doanh thu, nhiều dự án còn được miễn
thuế trong thời gian đầu. Tuy nhiên, cũng phải nhìn nhận rằng khả năng kiểm soát tài
chính của ta đối với các dự án đầu tư chưa tốt, còn nhiều kẽ hở, gây thất thu cho Nhà nước.
Theo trang 2,báo Đầu tư ngày 27/10/2004,tổng doanh thu trong 10 tháng đầu năm
2004 của khu vực có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài đạt khoảng 14 tỷ USD, tăng 30,8% so
với cùng kỳ năm 2003, trong đó giá trò xuất khẩu đạt 7,067 tỷ USD, vượt xa kết quả 6,34 tỷ
USD của cả năm 2003. Nhờ đó, nộp ngân sách 10 tháng đạt 659 triệu USD(cũng đã vượt
159 triệu USD so với cả năm 2003). Nếu tính cả dầu thô thì khu vực có vốn đầu tư trực tiếp
nước ngoài hiện nay chiếm hơn 36% tổng giá trò sản xuất công nghiệp và tên 50% tổng kim
ngạch xuất nhập khẩu của cả nước.
1.3.3.2. Hiệu quả xã hội
Đầu tư trực tiếp nước ngoài đã góp phần giải quyết việc làm cho lực lượng lao động
khổng lồ và nâng cao đời sống của người lao động. Năm 2000 khu vực đầu tư trực tiếp
nước ngoài thu hút 407.565 lao động và cung cấp lao động giao tiếp cho hàng chục vạn lao
động khác có liên quan. Đến năm 2001 đã sử dụng 489.287 lao động và năm 2003 là
691.088 lao động. Thu nhập của người lao động cũng khả hơn hơn.
Bảng 1-3 : Tổng số lao động trong các doanh nghiệp
Đầu tư nước ngoài tại Việt Nam 2000 – 2003
ĐVT: Tỷ đồng

Chỉ tiêu 2000 Tỷ lệ
%
2001 Tỷ lệ
%
2002 Tỷ lệ
%
2003 Tỷ lệ
%
Tổng số 3536998 100 3933226 100 4657803 100 5103847 100
Liên doanh 121590 3.44 125004 3.18 154812 3.32 155667 3.05
100% nước
ngoài
285975 8.09 364283 9.26 536276 11.51 628794 12.32
Nguồn: Niên giám Thống Kê Việt Nam 2003
Bộ Lao động –Thương binh và xã hội
Các dự án đầu tư trực tiếp nước ngoài chiếm 90% thò phần thức ăn gia súc, 90%
nước giải khát, 70% hóa mỹ phẩm Việt Nam
(11)
. Sản phẩm của các liên doanh xí nghiệp
100% vốn nước ngoài đã có vò trí quan trọng trên thò trường Việt Nam. Các nhãn hiệu
Sony, KAO đã làm củng cố niềm tin vào hàng trong nước gọi là “hàng Việt Nam chất
lượng ngoại, giá nội” trong người tiêu dùng, hạn chế phần nào việc “chảy máu” ngoại tệ
của đất nước.

(11)
Thuý Hương - Tạp chí thương mại, số 3+4, 1999
Chương 1: Vai trò của đầu tư trực tiếp nước ngoài
Trang 21

KẾT LUẬN CHƯƠNG 1
Trong chương này, đề tài giải quyết được một số vấn đề lý luận và thực tiễn sau:
- Nêu lên khái niệm về đầu tư trực tiếp nước ngoài.
- Các hình thức đầu tư trực tiếp nước ngoài và đặc điểm của các hình thức đó.
- Vai trò của đầu tư trực tiếp nước ngoài đối với bên đầu tư và bên tiếp nhận
vốn đầu tư.
- Thực tiễn đầu tư trực tiếp nước ngoài tại Việt Nam và những hiệu quả do hoạt
động này mang lại.
Qua sự phân tích ở trên, chúng ta có thể thấy rằng đầu tư trực tiếp nước ngoài có
vai trò vô cùng to lớn đối với cả nước xuất khẩu vốn và nước nhập khẩu vốn. Kết quả cuối
cùng mà các bên nhận được từ hoạt động đầu tư trực tiếp nước ngoài có ý nghóa rất to lớn.
để hiểu rõ hơn về vấn đề này, ta đi vào Chương II “Tình hình đầu tư trực tiếp nước ngoài
trên đòa bàn thành phố Hồ Chí Minh” và trên cơ sở đó có thể thấy được hiệu quả thực sự
do đầu tư trực tiếp nước ngoài mang lại cho nền kinh tế.













Chương 1: Vai trò của đầu tư trực tiếp nước ngoài
Trang 22

CHƯƠNG 2
TÌNH HÌNH ĐẦU TƯ TRỰC TIẾP NƯỚC NGOÀI TRÊN
ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
2.1 VÀI NÉT VỀ TÌNH HÌNH KINH TẾ –XÃ HỘI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
2.1.1 Tình hình xã hội
Thành phố Hồ Chí Minh là một đơn vò hành chính do Trung ương trực tiếp quản lý.
Toàn thành phố được chia thành 23 quận (huyện), 303 phường xã. Trong đó có 18 quận nội
thành và 5 huyện ngoại thành.
Thành phố Hồ Chí Minh nằm trong vùng kinh tế Đông Nam Bộ, có diện tích
2.095,01 km2, trải dài theo hướng Tây Bắc- Đông Nam. Trong đó diện tích của 18 quận nội
thành là 442,13 km2 (21,1%) và 5 huyện ngoại thành là 1.652,88km2 (78,9%).
Thống kê dân số chính thức năm 2003 tại thành phố là 5.630.192 người. Thành phố
là nơi có qui mô dân số lớn nhất so với các tỉnh và thành phố khác trong cả nước. Mật độ
dân số của thành phố cũng cao nhất nước nhưng phân bổ không đều. Năm 2003 bình quân
là 2.687 người/km2, trong đó nội thành là 10.338 người/km2 và ngoại thành là 641
người/km2.
Theo giới tính, thành phố có dân số Nam là 2.713.144 người (48.2%) vàNữ là
2.917.048 người (51.8%). Đây là một lực lượng dồi dào cho sự nghiệp phát triển kinh tế
của thành phố. Ngoài ra, hàng năm thành phố còn được bổ sung một lực lượng lao động
lớn từ các tỉnh đổ về. Năm 2003 có 79.187 người đến thành phố sinh sống.
Mức sống dân cư tăng đều qua các năm nhưng có sự chênh lệch rõ rệt giữa đời sống
ở thành thò và nông thôn. Năm 2003, chi tiêu bình quân một ngøi một tháng ở thành thò là
833.795 đồng/người/tháng thì khu vực nông thôn chỉ có 399.752 đồng/người/tháng. Tỷ lệ
hộ gia đình có các tiện nghi sinh hoạt cũng chênh lệch giữa thành thò và nông thôn.
2.1.2 Tình hình kinh tế
2.1.2.1 Tổng sản phẩm trên đòa bàn thành phố(GDP)
Tổng sản phẩm trên đòa bàn thành phố Hồ Chí Minh luôn đứng đầu trong cả
nước.Tính theo giá thực tế, năm 1990 là 6.770 tỷ đồng thì năm 2003 đã tăng lên đến
111.344 tỷ đồng. Mức đóng góp của thành phố Hồ Chí Minh trong GDP của cả nước cũng
tăng từ 16.14% năm 1990 lên 18.39% trong năm 2003.

Tốc độ tăng trưởng kinh tế của thành phố cũng khá cao. Tốc độ tăng năm 1999 là
12.29%, năm 2000 là 10.34%, năm 2001 là 11.85%, năm 2002 là 13.61%, năm 2003 là
15.5%. Trong kỳ họp Đảng bộ thành phố lần thứ 18 –khoá VII mới đây, chủ tòch Ủy ban
nhân dân thành phố Lê Thanh Hải đã đưa ra mức dự đoán cho mức tăng trưởng GDP năm
2004 là 11.5%.
Tốc độ tăng trưởng của khu vực có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài sau thời kỳ
khủng hoảng tài chính Châu Á đang hồi phục và không ngừng tăng lên, nó luôn ở mức cao
hơn so với khu vực kinh tế trong nước.
Chương 1: Vai trò của đầu tư trực tiếp nước ngoài
Trang 23


Hình 2-1: Tổng sản phẩm trên đòa bàn thành phố (GDP)
(Tính theo giá thực tế – Tỷ đồng)
61.226
68.752
75.862
84.852
96.403
111.344
128.046
0
50
100
150
1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004

Năm 2004: dự đoán vào thời điểm tháng 10
Nguồn: Cục Thống kê Tp.Hồ Chí Minh
Các ngành kinh tế chủ chốt dẫn đầu trong đóng góp GDP của thành phố trong năm

2003 là công nghiệp chế biến (41.2%), thương nghiệp (12.9%), vận tải và bưu điện (8.8%),
khách sạn nhà hàng (5.3%), xây dựng (5.1%)…
Hình 2-2: Cơ cấu kinh tế của thành phố năm 2003
40.90%
37.60%
21.50%
Nhà nước Ngoài quốc doanh
KV có vốn ĐTN
N
47.95%
1.60%
50.45%
Nông,Lâm nghiệp và Thủy sản
Công nghiệp và Xây dựng
Dòch vụ

Nguồn: Niên giám Thống kê Tp.Hồ Chí Minh năm 2003
Trong cơ cấu kinh tế thành phố, tỷ trọng của khu vực nông- lâm -ngư nghiệp ngày
càng giảm, phù hợp với qui hoạch phát triển thành phố thành một trung tâm công nghiệp
hoá của khu vực phía Nam và cả nước. Các ngành công nghiệp và dòch vụ ngày càng vươn
lên, khẳng đònh vò trí chủ chốt của mình trong cơ cấu phát triển kinh tế của thành phố. Trong
10 tháng đầu năm 2004 tốc độ tăng trưởng công nghiệp trên đòa bàn thành phố là 15.1%.
2.1.2.2 Tình hình xuất nhập khẩu
Nhìn chung, xuất nhập khẩu trong những năm qua đều tăng nhanh. Tốc độ tăng của
khu vực có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài luôn cao hơn khu vực kinh tế trong nước. Tương
quan xuất nhập khẩu của thành phố luôn là xuất siêu trong 4 năm trở lại đây. Theo Sở
Chương 1: Vai trò của đầu tư trực tiếp nước ngoài
Trang 24
Thương mại, riêng kim ngạch xuất khẩu của thành phố 10 tháng đầu năm 2004 đạt 8.071,6
triệu USD, tăng 34,1% do với cùng kỳ năm ngoái.

Hình 2-3: Kim ngạch xuất nhập khẩu của thành phố 2000-2003
(Tính theo giá thực tế – Đơn vò tính: 1000USD)
6401941
6016300
6415037
7288571
3645436
3936085
4770119
4026067
2000 2001 2002 2003
Xuất khẩu Nhập khẩu

Nguồn: Niên giám Thống kê Tp.Hồ Chí Minh năm 2003
2.1.3 Vò trí và vai trò của thành phố Hồ Chí Minh trong nền kinh tế Việt Nam
2.1.3.1 Vò trí
Thành phố Hồ Chí Minh là trung tâm kinh tế thương mại lớn nhất Việt Nam. Tổng
sản phẩm trên đòa bàn thành phố Hồ Chí Minh luôn đứng đầu trong cả nước.Tính theo giá
thực tế, năm 2003 GDP của thành phố là 111.344 tỷ đồng. Mức đóng góp của thành phố
Hồ Chí Minh trong GDP của cả nước là 18.39% trong năm 2003.
Thành phố Hồ Chí Minh là một đầu mối giao thương quốc tế, các luồng hàng hoá
giao dòch qua lại của vùng kinh tế Đông Nam Bộ với các nước hầu hết thông qua thành phố
Hồ Chí Minh. Tổng kim ngạch xuất nhập khẩu năm 2003 là 12.058,7 triệu USD, chiếm
26.56% tổng kim ngạch xuất nhập khẩu của cả nước (45402,9 triệu USD).
2.1.3.2 Vai trò
Đứng ở vò trí quan trọng của nền kinh tế Việt Nam- Năm 2003 chiếm 18.39% GDP,
khoảng 55% kim ngạch xuất nhập khẩu cả nước ( kể cả dầu khí), và với tốc độ tăng trưởng
kinh tế hàng năm cao, thành phố Hồ Chí Minh có vai trò như một nguồn động lực thúc đẩy
tăng trưởng kinh tế của cả nước.
Là một trung tâm văn hoá- khoa học kỹ thuật, thành phố Hồ Chí Minh luôn đi đầu

trong việc ứng dụng khoa học kỹ thuật, công nghệ tiên tiến vào trong sản xuất, nâng cao
năng suất lao động và chất lượng sản phẩm. Hơn nữa, đây là trung tâm đào tạo nhân lực
cho các tỉnh Nam Trung Bộ và Nam Bộ.
Là nơi luôn đi đầu trong việc thực hiện các chính sách đổi mới của Chính phủ. Cụ
thể là đi đầu trong thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài…

Chương 1: Vai trò của đầu tư trực tiếp nước ngoài
Trang 25
2.2 ĐẦU TƯ TRỰC TIẾP NƯỚC NGOÀI TẠI TP.HỒ CHÍ MINH
2.2.1 Tình hình chung
Đến 31/12/2003, thành phố Hồ Chí Minh có tổng cộng 1755 dự án được cấp giấy
phép với tổng số vốn đầu tư là 14.163 triệu USD. Trong đó, có 340 dự án hết hạn giấy
phép hoặc bò rút giấp phép giải thể trước thời hạn với số vốn đầu tư là 2.527,05 triệu USD,
1415 dự án còn hiệu lực với tổng số vốn đầu tư là 11.635.95 triệu USD.
Bảng 2-1: Đầu tư trực tiếp nước ngoài tại Tp.Hồ Chí Minh từ 1988 đến 2003
Năm Số dự án Vốn đầu tư
(triệu USD)
Tốc độ tăng dự án
(%)
Tốc độ tăng vốn
(%)
1988
1989
1990
1991
16
26
46
72
69

372
531
625

62.5
76.9
56.5

439.1
42.7
87.5
1992 87 714 19.2 14.2
1993 102 1.585 17.2 21.9
1994 121 1.575 18.6 -0.7
1995 155 2.498 28.0 58.6
1996 114 2.376 -26.5 -4.9
1997 89 1.179 -22.0 -50.4
1998 90 707 1.1 -40.1
1999 109 471 21.1 -33.4
2000 122 224 11.9 -52.4
2001 182 619 49.2 176.3
2002 223 314 22.5 -49.3
2003 201 304 -9.9 -3.2
Tổng cộng 1755 14.163
10/2004 162 250.96 -19.4 * -17.4*
*: Tốc độ tăng giảm của số dự án vốn tính ở thời điểm cuối tháng 10 so với cả năm 2003
Nguồn: Sở Kế Hoạch và Đầu tư Tp.Hồ Chí Minh
Trong những năm gần đây, tuy thành phố Hồ Chí Minh vẫn luôn là đòa phương dẫn
đầu trong cả nước về thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài nhưng số vốn đầu tư liên tục giảm
sút cho dù là số dự án vẫn lên. Thể hiện rõ là tốc độ tăng vốn luôn luôn âm, và có năm,

vốn đầu tư chỉ bằng một nửa so với năm trước. Thành phố Hồ Chí Minh không còn là đòa
phương nổi bật nhất trong thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài. Đây là một dấu hiệu
đáng lo ngại của đầu tư thành phố.
Có rất niều nguyên nhân làm vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài giảm xuống: do sự
xuống dốc của nền kinh tế toàn cầu theo sau sự tan vỡ của bong bóng công nghệ cao tại
Mỹ cùng với khủng hoảng kéo dài tại Nhật đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến các nước châu
Á. Sau các cuộc khủng hoảng, các nước châu Á đã áp dụng các biện pháp khuyến khích và
thực hiện các chương trình xúc tiến đầu tư mạnh mẽ hơn để thu hút đầu tư trực tiếp nước
ngoài, do vậy đã làm giảm đi mối quan tâm của các nhà đầu tư nước ngoài vào Việt Nam
nói chung và thành phố Hồ Chí Minh nói riêng.