phân tích phóng sự “ước mơ xanh” - làm rõ cảnh chủ chốt

Cảnh chủ chốt trong phóng sự truyền hình
Lời Cảm Ơn
Đề tài nghiên cứu khoa học của sinh viên, cấp khoa
mang tên “Cảnh chủ chốt trong phóng sự truyền hình”.
Phóng sự truyền hình cũng như các thể ký truyền hình
khác, đều thông tin về người thật, việc thật trong một quá
trình phát sinh và phát triển. Hiện nay, thể loại phóng sự
chiếm khá nhiều thời lượng phát sóng trên các đài truyền
hình. Để có được một phóng sự hay, cô đọng và gây ấn
tượng với khán giả, thì trước hết khi xây dựng kịch bản,
cảnh chủ chốt phải được xem xét kĩ lưỡng, đặt ra nhiều
giả thuyết để tìm ra hướng đi chính xác tạo thành bố cục
tốt nhất.
Để có được sản phẩm nghiên cứu này, trước hết, em
xin chân thành cảm ơn PGS.TS Dương Xuân Sơn đã
nhiệt tình giảng dạy, chỉ bảo để em có những kiến thức lý
thuyết nền tảng về truyền hình. Em xin chân thành cảm
ơn thầy Nguyễn Vũ Tùng – người đã hướng dẫn cho em
thực hành các thao tác kỹ thuật truyền hình và có một số
sản phẩm được phát sóng. Và em xin chân thành cảm ơn
tất cả các Thầy Cô giáo - những người đã truyền đạt cho
em kiến thức lý luận báo chí, cùng toàn thể bạn bè đã
động viên, giúp đỡ để bài nghiên cứu này được hoàn
thành.
Do điều kiện thực hành chưa nhiều nên trong quá
trình nghiên cứu, đưa ra những nhận định về cảnh chủ
chốt, em còn có những khiếm khuyết nhất định, vì vậy, rất
mong sự góp ý của Thầy Cô và các bạn. Em xin chân
thành cảm ơn.
Sinh viên: Nguyễn Thị Thùy Ngân
Sv: Nguyễn Thị Thùy Ngân – K50 Báo Chí

1
Cảnh chủ chốt trong phóng sự truyền hình
MỤC LỤC
Tran
g
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài 3
2. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu 4
3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu 4
4. Phương pháp nghiên cứu 4
5. Ý nghĩa đề tài 5
6. Kết cấu 5
CHƯƠNG I: LÝ LUẬN CHUNG VỀ “CẢNH”
1. Cảnh trong phóng sự truyền hình 6
2. Giá trị các “cảnh” 6
CHƯƠNG II: XÂY DỰNG PHÓNG SỰ TỪ CẢNH CHỦ CHỐT
1. Thế nào là cảnh chủ chốt 12
2. Phân loại cảnh chủ chốt 12
3. Chức năng của cảnh chủ chốt trong phóng sự 15
CHƯƠNG III: PHÂN TÍCH PHÓNG SỰ “ƯỚC MƠ XANH” -
LÀM RÕ CẢNH CHỦ CHỐT
1. Kịch bản phân cảnh 20
2. Phân tích 25
PHẦN III: KẾT LUẬN 33
TÀI LIỆU THAM KHẢO 34
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Phóng sự truyền hình là một thể loại báo truyền hình thuộc nhóm chính
luận nghệ thuật, phản ánh các sự kiện, con người, tình huống, hoàn cảnh điển
hình trong quá trình phát sinh, phát triển, đồng thời thẩm định hiện thực đó

Sv: Nguyễn Thị Thùy Ngân – K50 Báo Chí
2
Cảnh chủ chốt trong phóng sự truyền hình
qua cái tôi trần thuật vừa tỉnh táo lý trí, vừa cảm xúc với bút pháp giàu chất
văn học bằng phương tiện kỹ thuật truyền hình.
Với ưu thế phản ánh hiện thực sâu sắc và có sức “công phá” lớn, phóng
sự hiện nay chiếm một lượng khá lớn thời gian phát sóng của truyền hình,
từ những phóng sự dài như một cuốn phim vài ba chục phút đến những phóng
sự cực ngắn chỉ độ 2,3 phút thiên về mô tả, thông tin nhanh sự kiện.
Phóng sự là kết quả của những logic hội tụ dựa trên hình ảnh và âm
thanh. Sản phẩm này được tổ chức xung quanh một số cảnh chủ chốt.
Những cảnh này được coi là tinh hoa, nền tảng và làm nổi bật ý nghĩa của
phóng sự từ khi xây dựng cho đến khi phát đi và được mọi người tiếp
nhận.
Khác với báo in có thể đọc đi đọc lại, nghiền ngẫm, các chương trình
truyền hình không thể tua lại để xem. Khán giả không có cơ hội xem lại
phóng sự nhiều lần, vì vậy, cảnh chủ chốt đắt sẽ gây được ấn tượng cho
khán giả, giúp họ nhớ được nội dung chính và thông tin thiết yếu từ phóng
sự một cách tự nhiên. Như vậy, hiệu quả thông tin từ truyền hình sẽ được
tiến thêm một bước.
Hơn nữa, xu hướng của phóng sự truyền hình cũng như các chương trình
truyền hình là ngắn gọn, súc tích. Giá thành của mỗi phút lên sóng không cho
phép những người thực hiện được lãng phí thời lượng chương trình bởi
những cảnh chẳng ăn nhập vào đâu. Xác định đúng cảnh chủ chốt sẽ khắc
phục được yếu tố lãng phí thời lượng chương trình.
Khái niệm cảnh chủ chốt tuy đã khá quen thuộc với những người trong
ngành truyền hình, tuy nhiên hiểu rõ về thế nào là một cảnh chủ chốt tốt, làm
thế nào để xác định đúng đâu là cảnh chủ chốt thì không phải ai cũng nắm rõ,
đa phần là xác định theo cảm tính, theo phản xạ lâu năm trong nghề.
Hiện nay, công trình nghiên cứu về quy trình thực hiện các tác phẩm

truyền hình nói riêng còn rất hạn chế. Các công trình có giá trị ứng dụng
thực tiễn để phát triển các chương trình truyền hình càng khan hiếm. Mọi kỹ
Sv: Nguyễn Thị Thùy Ngân – K50 Báo Chí
3
Cảnh chủ chốt trong phóng sự truyền hình
năng tư duy tác nghiệp đều do truyền miệng hoặc tự đúc rút, tích lũy kinh
nghiệm.
Với những lý do trên, tôi quyết định chọn đề tài NCKH là “cảnh chủ chốt
trong phóng sự truyền hình” bao gồm lý luận và thực tiễn để làm sáng tỏ vấn
đề này.
2. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Đề tài “cảnh chủ chốt trong phóng sự truyền hình” là đề tài có trọng tâm
nghiên cứu rõ ràng. Tuy nhiên, do nguồn tài liệu và tư liệu khan hiếm, vì vậy
người viết xin phép được giải quyết đề tài bằng lý luận về cảnh chủ chốt
trong phóng sự truyền hình dựa trên những hiểu biết về giá trị cảnh và ý
nghĩa của phóng sự truyền hình.
Phân tích phóng sự “Ước mơ xanh” đã phát sóng trên chương trình Thế hệ
tôi – VTV6 Đài truyền hình Việt Nam (một tác phẩm do chính sinh viên
khoa báo chí thực hiện) để làm rõ hơn về cảnh chủ chốt.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
- Đưa ra những thông tin cơ bản về cảnh chủ chốt
- Nhận thức đúng đắn về cảnh chủ chốt và gắn liền với thực tế tác nghiệp
- Thuyết phục, định hướng tư duy xác định cảnh chủ chốt khi thực hiện
phóng sự truyền hình đối với những người làm truyền hình.
4. Phương pháp nghiên cứu
- Đề tài được nghiên cứu dựa trên phương pháp luận duy vật biện chứng.
Các phương pháp nghiên cứu được sử dụng chủ yếu là phương pháp tổng
hợp, phân tích, so sánh, mô tả, thống kê xã hội học.
5. Ý nghĩa đề tài
- Ý nghĩa lý luận:

Thể loại phóng sự truyền hình ngày một phát triển và chiếm tỉ lệ khá cao
trong các tác phẩm tham gia dự thi các giải báo chí truyền hình trong và
ngoài nước hàng năm. Hàng ngày, trên sóng của các đài truyền hình, thể loại
phóng sự chiếm thời lượng khá lớn. Điều này cho thấy công chúng ngày càng
Sv: Nguyễn Thị Thùy Ngân – K50 Báo Chí
4
Cảnh chủ chốt trong phóng sự truyền hình
được tiếp cận nhiều với thể loại phóng sự, nhờ vào ưu thế thông tin thời sự
chuyên sâu của nó. Ở mức độ bài NCKH sinh viên, đề tài “Cảnh chủ chốt
trong phóng sự truyền hình” tạm thời đưa ra một số khái niệm, định nghĩa,
cách phân loại và chức năng của cảnh chủ chốt trong phóng sự truyền hình.
- Ý nghĩa thực tiến: Đề tài NCKH sinh viên này là một tài liệu tham khảo
có thể ứng dụng vào thực tiễn, dễ hiểu, đặc biệt là thông qua quá trình phân
tích một phóng sự phát sóng trên ĐTH Việt Nam. Dựa trên cơ sở thực tế này,
người viết cũng hy vọng đây là một tài liệu chia sẻ những hiểu biết trên
đường vào nghề truyền hình.
6. Kết cấu
Đề tài gồm 3 chương:
- Chương I: Lý luận chung về “cảnh”
- Chương II: Xây dựng phóng sự từ cảnh chủ chốt
- Chương III: Phân tích một phóng sự để làm rõ cảnh chủ chốt.
PHẦN II: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
CHƯƠNG I: LÝ LUẬN CHUNG VỀ “CẢNH”
1. Cảnh trong phóng sự truyền hình
Cảnh là đơn vị chỉ hình ảnh do máy quay thu được theo ý chủ quan của
con người.
Sv: Nguyễn Thị Thùy Ngân – K50 Báo Chí
5
Cảnh chủ chốt trong phóng sự truyền hình
Cảnh trong phóng sự truyền hình xét theo định nghĩa về lĩnh vực quay

phim thì không có gì khác so với cảnh trong phim tài liệu hay trong tin.
Nhưng xét về tính chất, nội dung của cảnh thì cảnh trong phóng sự mang
những nét đặc trưng rõ rệt của phóng sự như về độ dài của cảnh, hình ảnh,
mức độ nghệ thuật…
Thông thường, một cảnh đơn lẻ không mang ý nghĩa gì. Mỗi cảnh chỉ có ý
nghĩa khi nó được ghép vào một lớp cảnh, một dãy liên tiếp những cảnh, ít
nhất cũng là 3 cảnh.
Cảnh cắt là ngoại lệ, đó là hình ảnh chỉ làm cớ để gài vào giữa hai cảnh,
tránh một mối nối giả tạo (có thể gây giật hình) hoặc để sửa chữa (bổ khuyết)
một cuộc phỏng vấn đã được dàn dựng.
Theo tác giả Brigiue Besse, Didier Desormeaux, điều quan trọng nhất
trong phóng sự ngắn chính là phải có một hoặc hai cảnh then chốt. Cảnh then
chốt là cảnh đóng đinh sự kiện, qua cảnh then chốt có thể phát triển sự kiện
hoặc phát triển vấn đề. Nhà báo Neil Eveton (kênh truyền hình Reuter) quan
niệm không nên lạm dụng kỹ xảo dựng hình (đặc biệt là kỹ xảo chồng mờ)
trong phóng sự thời sự bởi như vậy là bóp méo sự kiện. Theo Neil Eveton thì
những cảnh có khả năng tạo ám ảnh trong phóng sự thời sự là cảnh cận, cảnh
hành động…
2. Giá trị các “cảnh”
2.1. Cỡ cảnh - tổng thể
- Viễn cảnh (Long Shot): Cảnh xa, không chi tiết. Thường dùng ở đầu các
trường đoạn. Toàn cảnh tạo lập địa điểm và tâm trạng. Nhưng nó thường tải
nhiều thông tin khác và có thể làm người xem nhầm lẫn.
Ví dụ:
Sv: Nguyễn Thị Thùy Ngân – K50 Báo Chí
6
Cảnh chủ chốt trong phóng sự truyền hình
- Toàn cảnh (Wide shot): Cảnh rộng ghi nhận những hành động thích hợp.
- Cảnh cận (close shot): Tập trung vào chi tiết. Cận cảnh được xác định
bởi hiệu quả của nó, chứ không phải cách thực hiện nó như thế nào. Nên ta có

Sv: Nguyễn Thị Thùy Ngân – K50 Báo Chí
7
Cảnh chủ chốt trong phóng sự truyền hình
cảnh cận khi đưa máy vào gần chủ thể với ống kính góc rộng hay dùng ống
kính tele từ đằng xa. Cảnh càng cận càng tạo điểm nhấn và giúp người xem
dễ nhận biết phản ứng của chủ thể. Nhưng nhiều cảnh cận quá sẽ cướp đi sự
nhận biết của người xem về không gian và thời gian. Một loạt các cảnh cận
có thể là cách thể hiện hữu hiệu sự tò mò của người xem ở đầu các trường
đoạn. Nhưng đừng chờ quá lâu trước khi trả lời câu hỏi quen thuộc - chuyện
đó xảy ra đâu?
- Cảnh cận: đặc trưng của truyền hình : Thậm chí một máy thu hình được
coi là lớn thì cũng chỉ có màn hình tương đối nhỏ khi so với màn hình của
một rạp chiếu bóng. Muốn thấy rõ các vật và hiểu ý nghĩa của chúng một
cách nhanh chóng, thì các vật đó phải tỷ lệ tương đối lớn trên màn hình vô
tuyến. Như vậy bạn cần có nhiều cảnh cận và trung hơn những cảnh toàn.
2.2. Cỡ cảnh - người
- Toàn cảnh(LS): Cảnh quay cả người.
Sv: Nguyễn Thị Thùy Ngân – K50 Báo Chí
8
Cảnh chủ chốt trong phóng sự truyền hình
- Trung cảnh(MS) : Cắt trên hoặc dưới thắt lưng.
- Trung cảnh hẹp (MCU): Cắt giữa ngực/túi áo ngực.
Sv: Nguyễn Thị Thùy Ngân – K50 Báo Chí
9
Cảnh chủ chốt trong phóng sự truyền hình
- Cận cảnh(CU): Cắt quanh vai.
- Cận đặc tả (BCU): Mép hình phía trên cắt ngang trán, mép phía dưới
thường cắt như cảnh cận, nhưng có thể cắt ngang cằm.
Sv: Nguyễn Thị Thùy Ngân – K50 Báo Chí
10

Cảnh chủ chốt trong phóng sự truyền hình
Quay cảnh người còn được xác định bởi số người: cảnh đơn, cảnh quay
đôi, ba, hay nhóm.
(Những hình ảnh trên chỉ có tính chất minh họa)
2.3. Độ nét sâu
Bao nhiêu phần của cảnh nằm trong tầm nét. Độ mở ống kính nhỏ (ví dụ:
ph11) cho hình ảnh sắc nét trong phạm vi rộng từ gần đến xa (độ nét sâu),
máy dễ dàng theo chủ thể mà không lo hình ảnh bị ra khỏi tầm nét (mất nét).
Đồng thời, nó tạo cảm giác về không gian và chiều sâu, nhưng có thể làm cho
ảnh bẹt và không hấp dẫn.
Sử dụng độ mở ống kính rộng hơn sẽ giảm phạm vi nét từ tiền cảnh đến
hậu cảnh (độ nét nông). Đây là một kỹ thuật tốt để cô lập chủ thể, làm nó nổi
bật khỏi hậu cảnh mờ nhạt.
2.4. Động tác máy
- Lia máy: Máy chuyển động ngang quanh một trục cố định tạo lập quan
hệ giữa chủ thể và vật. Chúng ta cho người xem biết về địa điểm. Nhưng hãy
cẩn thận với những cú lia mà hình ảnh ở đầu và cuối thì hấp dẫn, nhưng ở
giữa lại buồn tẻ hay có không gian chết.
- Lia theo chuyển động: Giống như tất cả các động tác máy, động tác lia
chỉ có hiệu quả khi nó có nguyên do. Lia máy theo chuyển động như cái tên
của nó thực sự cần thiết khi phải theo một vật chuyển động.
Sv: Nguyễn Thị Thùy Ngân – K50 Báo Chí
11
Cảnh chủ chốt trong phóng sự truyền hình
- Lia khảo sát (tìm tòi): Máy quay tìm kiếm một ai đó hay người nào đó
trong một cảnh. Bạn phải xác định được động cơ của chuyển động này.
- Lia nhanh: Máy quay chuyển động nhanh đến nỗi hình ảnh bị mờ nhoè.
Lạm dụng sẽ làm mất giá trị của động tác máy này. Người ta thường dùng lia
nhanh khi muốn:
• Thay đổi trọng tâm của sự chú ý. Con thuyền rời đi, lia nhanh tới nơi

thuyền đến.
• Mô tả nguyên nhân và hiệu quả. Khẩu súng nhằm bắn, lia nhanh đến
mục tiêu.
• So sánh và tương phản. Mới và cũ, giàu và nghèo.
- Lia dọc: Chuyển động máy quay dọc theo trục cố định. Lia dọc lên phía
trên tạo sự mong đợi và cảm giác phấn chấn.
Lia dọc xuống phía dưới gợi ra sự thất vọng và sự buồn rầu, và tình cảm u
uất.
- Chuyển động lên thẳng (cần cẩu): Chuyển động của máy quay thẳng
đứng trên một mặt phẳng. Chuyển động này làm nổi bật hành động chính hay
giảm sự chú ý vào tiền cảnh.
- Chuyển động xuống thẳng (cần cẩu): Ngược lại với chuyển động lên
thẳng. Máy chạy dọc xuống trên một mặt phẳng.
- Zoom: Thay đổi cỡ cảnh bằng cách thay đổi tiêu cự ống kính. Động tác
zoom máy thay đổi quan hệ giữa chủ thể và hậu cảnh.
- Đẩy máy : Thay đổi cỡ cảnh bằng cách đẩy máy tiến vào gần hoặc ra xa
khỏi chủ thể. Giữ nguyên quan hệ giữa chủ thể và hậu cảnh.
- Travelling: Khảo sát một vật hay theo một vật chuyển động bằng cách
chuyển máy song song với vật.
2.5. Góc quay
- Quay từ dưới lên: chủ thể trông đường bệ hơn, mạnh mẽ hơn, có dáng vẻ
đe doạ.
Sv: Nguyễn Thị Thùy Ngân – K50 Báo Chí
12
Cảnh chủ chốt trong phóng sự truyền hình
- Quay từ trên xuống: chủ thể trông kém đường bệ, thấp bé và có vẻ bất
lực
2.6. Bố cục
Bố cục là sự sắp xếp thông tin trong một khuôn hình. Bạn tìm cách thu hút
sự tập trung của người xem vào một vùng nào đó của hình ảnh, và giảm thiểu

hay loại bỏ những chi tiết làm mất tập trung.
2.7. Nguyên lý một phần ba
Là một nguyên lý đơn giản, nhưng hiệu quả nhất, nguyên tắc bố cục.
Nguyên lý này nêu một màn hình được chia đôi hay chia bốn sẽ cho
những hình ảnh tĩnh và tẻ; một màn hình được chia ba theo chiều ngang và
chiều dọc sẽ cho bố cục năng động và hấp dẫn hơn.
Đường chân trời không nên đặt ngang giữa khuôn hình. Nó phải ở 1/3
khuôn hình phía trên hoặc phía dưới, tuỳ theo ý định nhấn mạnh bầu trời hay
mặt đất (biển).
Các chi tiết quan trọng nằm dọc được đặt ở vị trí 1/3 màn hình theo chiều
dọc.
Sv: Nguyễn Thị Thùy Ngân – K50 Báo Chí
13
Cảnh chủ chốt trong phóng sự truyền hình
Và nếu khu vực 1/3 theo chiều ngang và chiều dọc quan trọng thì các tâm
điểm nơi chúng giao nhau còn quan trọng hơn. Những giao điểm này dành
cho những chi tiết quan trọng trong khuôn hình. Ví dụ: đôi mắt trên khuôn
mặt.
2.8. Khuôn hình
Ơ đây có hai quyết định. Đưa cái gì vào. Loại cái gì ra. Bạn có thể loại bỏ
những chi tiết làm mất tập trung hay giấu người xem một số thông tin để rồi
sẽ tiết lộ trong những cảnh tiếp theo.
Trung tâm màn hình là khu vực ổn định và hiệu quả khi muốn nhấn mạnh
một đối tượng đơn lẻ (như một phát thanh viên trong một cảnh đơn giản).
Nhưng khi có những điểm nhấn khác trong khuôn hình thì trung tâm màn
hình là khu vực yếu, ít duy trì được sự tập trung của người xem.
Các mép màn hình thì giống như những nam châm. Chúng hút những vật
đặt quá gần chúng. Các góc của màn hình co xu hướng hút chủ thể ra khỏi
khuôn hình.
Sv: Nguyễn Thị Thùy Ngân – K50 Báo Chí

14
Cảnh chủ chốt trong phóng sự truyền hình
Hãy tránh để mép khuôn hình cắt ngang các khớp tự nhiên của cơ thể
người như cắt ngang khuỷu tay, ngang thắt lưng hay ngang đầu gối.
2.9. Không gian thở của hình (Headroom - khoảng cách phía trên đầu
đến mép màn hình)
Không nên để hình một người đầy chặt tới đỉnh của khuôn hình. Khoảng
cách quá ít làm cho hình ảnh bị gò bó và chật hẹp.
Nếu khoảng cách này lớn khuôn hình sẽ mất cân đối và nặng đáy.
Không gian thở sẽ thay đổi theo cỡ cảnh. Toàn cảnh (LS) cần nhiều không
gian hơn trung cảnh (MS), và tiếp đó, trung cảnh (MS) lại nhiều hơn trung
cận hẹp (MCU).
(Khoảng cách này khoảng 1/10đến 1/8 chiều dọc khuôn hình .(ghi chép
tại lớp học kỹ thuật truyền hình -Reuters, Hà nội, 19-23/11/2001. Người
dịch)
Một ngoại lệ duy nhất trong luật "không gian thở của hình" là cận đặc tả
BCU; với cỡ cảnh này mặt người đầy màn hình, mép hình cắt qua trán và có
thể qua cằm.
1.10. Không gian "nhìn" (Looking room)
Người ta thường nhìn sang phải hay trái của khuôn hình trừ phi nhìn thẳng
vào máy quay. Họ muốn nhìn về phía nào thì cần có một khoảng không gian
để nhìn vào đó. Đây gọi là "không gian nhìn". ở đây phần màn hình trước mặt
họ phải lớn hơn phía đằng sau họ.
Nếu mũi một người sát mép hình, hay gần quá sẽ làm cho cảnh quay gò
bó. Hình người càng nghiêng (prophile) thì khoảng nhìn phải càng lớn để duy
trì sự cân bằng.
Cũng tương tự như vậy đối với một người đi bộ, cưỡi ngựa hay lái xe
trong cảnh.
2.11. Cân bằng
Sự cân bằng xoay quanh trung tâm hình ảnh. Những hình ảnh đẹp thường

có sự cân bằng trong khuôn hình. (Nhưng không nhất thiết phải ngay hàng
Sv: Nguyễn Thị Thùy Ngân – K50 Báo Chí
15
Cảnh chủ chốt trong phóng sự truyền hình
thẳng lối hay đối xứng vì hình đối xứng thì tĩnh và buồn tẻ). Một vật hay một
tông màu (bức tường xám, bóng nặng nề) ở một bên của khuôn hình cần được
cân bằng bởi một tông màu tương xứng ở phía đối diện của khuôn hình. Sự
cân bằng này được tạo bởi một vật lớn hay nhiều vật nhỏ hợp lại.
Hãy ghi nhớ tông màu tối trông nặng nề (phải nhỏ hơn) tông màu sáng. Vì
vậy một vùng tối nhỏ có thể dùng để cân bằng một vùng sáng lớn hơn.
Tông màu tối ở đáy khuôn hình tạo sự ổn định. ở đỉnh khuôn hình, chúng
tạo hiệu quả của một không gian đóng kín và ngột ngạt.
2.12. Chuyển động trên màn hình
Chuyển động vào gần hay ra xa máy quay thì mạnh hơn chuyển động
ngang. Đối với chuyển động ngang phải lấy khuôn hình cẩn thận, chừa đủ
không gian nhìn hay không gian thở cho hành động khác (đi, cưỡi ngựa hay
lái xe).
2.13. Ánh sáng (một vài thuật ngữ chủ yếu)
• ánh sáng chủ: nguồn sáng chính chiếu vào chủ thể.
• ánh sáng chung: nguồn sáng tản để giảm bóng hay sự tương phản tạo ra
bởi ánh sáng chủ.
• ánh sáng ngược: nguồn sáng chiếu phía sau hay một bên của chủ thể
giúp tách đầu, tóc hay vai khỏi phông (tạo khối cho chủ thể).
• ánh sáng phông: nguồn sáng chiếu để nhận biết một vùng trên phông.
*********
CHƯƠNG II: XÂY DỰNG PHÓNG SỰ TỪ CẢNH CHỦ CHỐT
1. Thế nào là cảnh chủ chốt
Sv: Nguyễn Thị Thùy Ngân – K50 Báo Chí
16
Cảnh chủ chốt trong phóng sự truyền hình

Cảnh chủ chốt là những trường đoạn chính của phóng sự. Chúng là cốt lõi
để làm nên phóng sự, vì vậy chúng phải thật có ý nghĩa. Và các trường đoạn
chính này kết nối với nhau có thể đáp ứng những tò mò, thắc mắc, trả lời
được tất cả các câu hỏi mà người xem đặt ra khi được tiếp cận với vấn đề.
Ở tất cả các khâu để hoàn thành một sản phẩm, cảnh chủ chốt đều phải
được chú trọng.
- Khi lên kịch bản đề cương, tất cả những cảnh chủ chốt đều phải được
xác định đầy đủ.
- Ngay khi quay, phải xác định cảnh chủ chốt là những điểm hấp dẫn của
phóng sự.
- Khi dàn dựng bằng kĩ thuật số, các cảnh chủ chốt sẽ được xây dựng đầu
tiên, giống như một bộ xương, và xung quanh đó sẽ được tổ chức phần còn
lại của thông tin hay them chi tiết để mạch phóng sự được nối liền.
2. Phân loại cảnh chủ chốt
Theo ý kiến cá nhân, tôi phân loại cảnh chủ chốt theo hai tiêu chí khác
nhau.
- Thứ nhất là theo tiêu chí chất lượng cảnh chủ chốt, chia làm 3 loại:
+ Cảnh chủ chốt tốt
+ Cảnh chủ chốt gây phiền nhiễu
+ Cảnh chủ chốt hoàn chỉnh
- Thứ hai, theo tiêu chí phương pháp ghi hình:
+ Cảnh chủ chốt là loạt cảnh khác nhau
+ Cảnh chủ chốt là loạt cảnh chộp hình
+ Cảnh chủ chốt theo tường thuật.
2.1. Theo tiêu chí chất lượng cảnh chủ chốt
a. Cảnh chủ chốt tốt
Cảnh chủ chốt tốt là cảnh chủ chốt chặt chẽ, có sáng tạo và có cách thể
hiện mới mẻ, mang lại hiệu quả tốt nhất cho phóng sự.
Sv: Nguyễn Thị Thùy Ngân – K50 Báo Chí
17

Cảnh chủ chốt trong phóng sự truyền hình
Ví dụ (mang tính chất minh họa): Đường quốc lộ 1A sẽ chạy qua rừng
quốc gia Cúc Phương. Người ủng hộ, kẻ phản đối.
Xác định đối tượng:
- Người ủng hộ: rất nhiều thành phần, lý do: quốc lộ 1A hiện nay quá nhỏ,
độ dốc lớn và quanh co, rất nguy hiểm.
- Người phản đối: Những nhà sinh học. Lý do: quốc lộ sẽ đe dọa sự cân
bằng thiên nhiên, nhất là một số loại đang trong sách đỏ, nhất là sự tồn tại của
loài sâu đang sống trong bờ giậu lâu năm bao quanh khu rừng.
Cảnh chủ chốt tốt sẽ được thể hiện như sau:
- Cảnh 1: Ghi hình khu vực rừng Cúc Phương trên diện rộng để nêu bật vị
trí tuyến quốc lộ mới so với tuyến quốc lộ cũ (quay sa bàn hoặc bản đồ)
- Cảnh 2: Vài cận cảnh các bờ giậu có những con sâu nhỏ bé có thể bị đe
dọa bởi việc quy hoạch đất đai.
b. Cảnh chủ chốt gây phiền nhiễu
Là những cảnh không cần thiết, bị xác định lệch lạc, tuy vẫn có thông tin
nhưng nó gây nhiễu cho những cảnh chủ chốt khác.
Ví dụ: Vẫn với ví dụ ở trên, nếu thêm cảnh người dân tập hợp trước
UBND tỉnh để phản đối việc quốc lộ 1A chạy qua rừng Cúc Phương thì chủ
đề của phóng sự sẽ bị xoay chuyển sang hướng khác. Nó không chỉ đơn thuần
là phản ánh sự việc nữa mà bắt đầu có sự định hướng về tranh luận đúng sai,
nên hay không nên. Như vậy, đây là cảnh phiền nhiễu.
c. Cảnh chủ chốt hoàn chỉnh
Cảnh chủ chốt hoàn chỉnh là cảnh chủ chốt đã có sự sắp đặt trước. Dù vẫn
nêu ra sự kiện nhưng không diễn ra tự nhiên mà có bàn tay sắp đặt, chuẩn bị
trước. Trong nhiều trường hợp là để đảm bảo sự an toàn cho người thực hiện,
tuy nhiên có những hạn chế là hình ảnh không được chân thực, tự nhiên.
2.2. Theo phương pháp ghi hình
a. Cảnh chủ chốt là loạt cảnh khác nhau
Sv: Nguyễn Thị Thùy Ngân – K50 Báo Chí

18
Cảnh chủ chốt trong phóng sự truyền hình
Loạt các cảnh quay khác nhau khi dựng cho ấn tượng về hành động.
Những cảnh chủ chốt được xây dựng từ loạt cảnh khác nhau có đặc điểm:
- Duy trì sự liên tục.
- Rút ngắn thời gian.
- Kể chuyện.
- Trông có vẻ dàn dựng.
- Dễ thêm lời bình.
- Có thể kiểm soát được - an toàn.
- Bạn biết bạn muốn gì.
b. Cảnh chủ chốt là loạt cảnh chộp hình (snapshots)
Đặc điểm của những cảnh chủ chốt này:
- Không có sự liên tục giữa các cảnh.
- Tạo tiết tấu.
- Hữu hiệu với hành động/phản ứng.
- Đòi hỏi người xem tập trung hơn - hình ảnh phải mang nhiều thông tin
hơn.
- Ít cần tới lời bình.
- Có thể kiểm soát nhưng mất nhiều thời gian
c. Cảnh chủ chốt theo tường thuật
Sự kiện diễn ra đúng như trong thực tế cả về mặt thời gian và không gian.
Các cảnh chủ chốt dạng này có đặc điểm:
- Dựng tối thiểu.
- Ấn tượng mạnh.
- Mất nhiều thời gian.
- Tỷ lệ thất bại cao.
- Kết quả khó dự đoán trước.
- Lời bình cần ở mức tối thiểu.
3. Chức năng của cảnh chủ chốt trong phóng sự

Sv: Nguyễn Thị Thùy Ngân – K50 Báo Chí
19
Cảnh chủ chốt trong phóng sự truyền hình
Phóng sự được coi như một đoạn đường. Điểm xuất phát là chủ đề, điểm
tới là câu chuyện, phóng sự tiến triển từ cảnh chủ chốt này tới cảnh chủ chốt
khác. Đối với loại phóng sự thời sự thường thấy trên sóng Đài truyền hình
Việt Nam, thời lượng trung bình từ 1,5 – 3 phút, một hoặc hai cảnh chủ chốt
cũng đủ để tổ chức toàn bộ phóng sự, nhưng phải đặc biệt chú ý đến việc
chọn cảnh mở đầu và cảnh kết thúc. Theo ý kiến cá nhân tôi, cảnh chủ chốt
gồm có 3 chức năng:
3.1. Chức năng trụ cột
Chức năng trụ cột của cảnh chủ chốt được thể hiện rõ nét nhất trong khâu
dựng phim. Khi tiến hành lắp ghép các cảnh quay để xây dựng thành phóng
sự, người ta chọn những cảnh chủ chốt nối vào nhau sao cho tương ứng với
các ý nghĩa mà người ta muốn đem đến cho phóng sự.
Tiếp đó, người ta đẽo gọt, sắp xếp lại các cảnh chủ chốt đó sao cho tạo
thành một chuỗi hình ảnh logic, có tính nghệ thuật và tinh tế hơn.
Sau đó, người ta mới tô điểm cho bộ xương này bằng cách xây dựng phần
da thịt còn lại cho phóng sự, cân nhắc những tỷ lệ cân đối và điều chỉnh lại sự
đan xen giữa hình ảnh và âm thanh.
Có thể ví cảnh chủ chốt là bộ khung xương đa năng. Có thể sắp xếp tùy
theo ý đồ để tạo ra một hình dáng. Tuy nhiên, bất cứ lúc nào cũng có thể thay
đổi hình dáng ấy để sắp xếp lại thành một hình dáng khác đẹp hơn, độc đáo
hơn. Với phóng sự cũng vậy. Bất cứ lúc nào cũng có thể thay đổi vị trí các
cảnh chủ chốt để tìm ra cách xây dựng khả dĩ truyền đạt tốt nhất câu chuyện
đã chọn. Chỉ khi nào chọn xong thứ tự ấy người ta mới bắt tay vào dựng phim
hoàn chỉnh, tính toán độ dài của các đoạn nối và kĩ xảo.
3.2. Chức năng đóng khung chủ đề
Một thông tin gồm có hai phần không tách rời nhau: chủ đề (là điều đang
được đề cập) gắn liền với một câu chuyện (là điều nói về chủ đề). Muốn giữa

chủ đề và câu chuyện có một sự gắn bó mật thiết thì các cảnh chủ chốt trong
Sv: Nguyễn Thị Thùy Ngân – K50 Báo Chí
20
Cảnh chủ chốt trong phóng sự truyền hình
câu chuyện phải rõ ràng và có chung một hướng thống nhất là hướng về chủ
đề.
Trong việc xử lý phóng sự, cái khó là việc lựa chọn chứ không phải việc
tìm ra. Thật vậy, khi việc chế tạo phóng sự bắt đầu, nhà báo bị chìm ngập
trong một khối lớn thông tin mà anh ta có được, anh ta sẽ phải tổ chức, phải
xử lý thông tin. Quy tắc đầu tiên là phải từ bỏ những thông tin không cần
thiết, cho dù thông tin đó hay đến đâu, hình ảnh đó đẹp đến đâu, nhưng nếu
nó không thể hiện rõ nét chủ đề, không có cái hồn của chủ đề thì cũng đành
cắt bỏ.
Chỉ cần một cảnh chủ chốt đi chệch khỏi chủ đề thì phóng sự đó sẽ như
một đoàn tàu trong đó có một toa tàu bị trệch khỏi đường ray và làm ảnh
hưởng đến cả đoàn tàu. Dù ít dù nhiều, những gì lắng đọng lại trong người
xem sẽ có phần không nhất quán, từ đó chủ đề của phóng sự sẽ bị hiểu lệch
lạc và không đồng nhất.
Cảnh chủ chốt vừa là bộ xương giữ phóng sự đứng vững, vừa là chiếc hộp
gói gọn phóng sự thành một khối đầy đủ, toàn vẹn, vuông vắn.
3.3. Chức năng “vừa đủ” cho phóng sự
Có một nguyên nhân dễ dàng làm phóng sự thất bại mà khán giả biết rất rõ
trong khi nhà báo ít khi nhận thức rõ điều này, đó là “quá nhiều thông tin sẽ
bóp chết thông tin”. Khán giả truyền hình có thể tiếp nhận một số lượng
thông tin nhất định trong một khoảng thời gian nhất định, nếu nhà báo cung
cấp cho họ tin chính ngắn gọn và vừa đủ thì mọi việc tốt đẹp. Nhưng nếu
cũng trong khoảng thời gian đó, do không ý thức hoặc do tiếc thông tin nên
nhà báo lại bổ sung thêm vài thông tin phụ thì việc gì sẽ xảy ra? Khán giả
truyền hình không quan tâm, họ đã bão hòa sau một số thông tin chính. Các
thông tin phụ liệu có bị loại bỏ không? Có thể chúng còn gây tác dụng ngược

lại là làm rối loạn sự lĩnh hội của khán giả truyền hình.
Sv: Nguyễn Thị Thùy Ngân – K50 Báo Chí
21
Cảnh chủ chốt trong phóng sự truyền hình
Chính vì vậy, khi thực hiện phóng sự, nhà báo xác định các cảnh chủ chốt
và sẵn sàng loại bỏ không tiếc nuối thông tin thừa, xiết chặt tác phẩm thì sẽ
không thể xảy ra hiện tượng “thông tin bị bóp chết bởi thông tin”.
Cảnh chủ chốt còn có chức năng quan trọng là trả lời hết những câu hỏi
5W+1H đưa ra, bổ sung thêm những thông tin cần thiết mà không hề bị thừa
hay làm khán giả có cảm giác bội thực thông tin.
=> Cảnh chủ chốt có vai trò và chức năng rất quan trọng trong phóng
sự truyền hình, nó định hướng cho người làm phóng sự và mang đến cho
khán giả một phóng sự hay, đầy đủ thông tin.
4. Để có cảnh chủ chốt tốt
Mỗi sự kiện thời sự diễn ra đều có sự phát triển riêng theo hướng của nó.
Phải xác định cẩn thận và kĩ lưỡng những gì có thể đưa vào hình ảnh.
Ngay khi có ý tưởng, có đề tài, chúng ta cần hình ảnh hoá những ý tưởng
chính trong quá trình nghiên cứu, khảo sát câu chuyện (tin-bài) và lập kế
hoạch quay phim. Sự hình ảnh hóa đó tốt nhất nên bắt đầu từ dàn ý, gạch ra
các trường đoạn hay còn gọi là cảnh chủ chốt.
Trong khi lắng nghe để lấy thông tin bạn cũng phải thấy hình ảnh. Trong
vấn đề này, cái gì là trọng tâm? Những cảnh nào là cảnh chính? Máy quay sẽ
ghi hình cái gì? Hình ảnh nào sẽ minh hoạ cho vấn đề này, vấn đề kia? Làm
thế nào để minh hoạ thái độ của người tham gia cuộc vận động/nạn nhân/linh
mục?
Khi kết thúc khảo sát cũng là lúc bạn có ý tưởng vững chắc về những hình
ảnh mô tả câu chuyện của mình. Làm như vậy sẽ phát triển kỹ năng hình ảnh
hoá sự vật. Phải mất nhiều thời gian thực hành để ghép nội dung câu chuyện
với những hình ảnh như bạn thấy trong các rạp chiếu bóng ngay trong đầu
mình.

• Luôn hỏi chúng ta sẽ nhìn thấy/quay được cái gì?
• Hỏi xem nơi xảy ra câu chuyện trông nó như thế nào?
Sv: Nguyễn Thị Thùy Ngân – K50 Báo Chí
22
Cảnh chủ chốt trong phóng sự truyền hình
• Hỏi xem có âm thanh nào nổi bật không? (âm thanh gợi mở hình
ảnh!!)
• Hỏi về tâm trạng và không khí xung quanh.
• Hỏi xem người ta làm gì khi họ chờ đợi/xem/giúp đỡ.
• Yêu cầu người cung cấp tin "vẽ một bức tranh".
Có nhiều cách phát triển khả năng hình ảnh hoá của bạn.
Quan sát. Hãy quan sát kỹ những người xung quanh. Quan sát họ đọc
sách, hay nói chuyện hay đi mua bán. Hãy đặt mình vào vị trí một máy quay
phim. Hình dung mình là máy quay và quay những người đó. Hãy lấy khuôn
hình xung quanh từng hành động riêng lẻ. Hãy hình dung mỗi một khuôn
hình sẽ là một cảnh trong bộ phim truyện nhỏ.
Sau đó hãy tự hỏi khuôn hình nào là hình ảnh chủ chốt - cảnh chính diễn
tả hành động, tâm trạng hay nhân vật.
Bây giờ hãy nghĩ tới một hành động khác và hình dung ra một hình ảnh
tóm tắt hành động đó.
Hãy thử nghĩ ra những chi tiết, những cú quay cận cảnh. Hình ảnh nào đặc
trưng cho một người già? Hình toàn cảnh một cụ già đứng trên đường? Hay
cú quay cận bàn tay run run nắm cây gậy?
Một khi đã hình dung được những hình ảnh chính, ta phải sắp xếp các
trường đoạn cảnh - các hình ảnh chính được sắp xếp theo thứ tự nào sẽ lột tả
câu chuyện một cách hữu hiệu.
Hãy dùng kịch bản phân cảnh (storyboard) để phác hoạ những hình ảnh
chính. Hãy thử kể câu chuyện một cách đơn giản (ngủ dậy, làm bánh gatô)
chỉ bằng 6 hình ảnh trên kịch bản phân cảnh.
Tóm lại, hãy hỏi nhiều lần: "Cái gì sẽ xẩy ra? Tôi sẽ thấy cái gì? Chúng ta

sẽ ghì hình cái gì?"
Nên nhớ rằng luôn luôn xác định cảnh chủ chốt làm trọng tâm khi thực
hiện bất kì khâu nào của phóng sự.
Sv: Nguyễn Thị Thùy Ngân – K50 Báo Chí
23
Cảnh chủ chốt trong phóng sự truyền hình
*************
Sv: Nguyễn Thị Thùy Ngân – K50 Báo Chí
24
Cảnh chủ chốt trong phóng sự truyền hình
CHƯƠNG III: PHÂN TÍCH PHÓNG SỰ “ƯỚC MƠ XANH” – LÀM RÕ CẢNH CHỦ CHỐT
1. Kịch bản phân cảnh
Trung tâm Thanh Thiếu niên VTV6
Khoa Báo chí - Trường Đại học khoa học xã hội và nhân văn
Tổ chức sản xuất: Nguyễn Vũ Tùng
Thực hiện: Ngô Thành Vũ
Đề cương kịch bản chương trình Thế hệ Tôi
Tiểu mục Chia sẻ cùng tôi (6-7’)
Ước mơ xanh
Nội dung: Một sinh viên khoa Sư phạm giáo dục đặc biệt - Trường Đại học Sư phạm Hà Nội chia sẻ những cảm xúc của cô
khi theo đuổi ngành học này qua một bức thư gửi bạn trai. Đó là những tâm sự thật lòng và sâu sắc, xuất phát từ niềm vui của
ngày 20-11, khi cô nhận được những bó hoa ý nghĩa từ những học trò nhỏ khuyết tật của mình…
STT Nội dung Cảnh quay Ghi chú
Sự xuất hiện của nhân vật, lý do xuất hiện
1 Trong niềm vui của ngày 20-11, cô viết một bức
thư gửi cho bạn trai của mình kể về không khí của
ngày nhà giáo Việt Nam tại ngôi trường mà cô
thực tập. Đó là niềm vui khôn tả khi nhận được
những món quà từ những học trò khuyết tật…
Nhân vật xuất hiện trong khung

cảnh phòng riêng của cô với
những bó hoa được học trò tặng.
Hình ảnh nhân vật đang viết thư
lồng trên hình học trò tặng hoa.
Sử dụng giọng của
nhân vật nói theo
phong cách tâm sự chia
sẻ.
Nhạc sâu lắng.
Lý do nhân vật và các bạn chọn ngành SPGD đặc biệt
2 - Nhân vật nhớ lại thời điểm cô đặt bút đăng
kí ngành học. Đó là lúc bạn bè cô chọn cho mình
những ngành học thời thượng, còn cô chọn cho
mình một con đường riêng: đăng kí vào khoa sư
Hình ảnh khoa sư phạm GDĐB.
Những bức hình chụp cùng mẹ.
Cảnh các bạn trẻ đang vui chơi
cùng các em nhỏ khuyết tật.
Sv: Nguyễn Thị Thùy Ngân – K50 Báo Chí
25