LÝ LUẬN HÌNH THÁI KINH TẾ – XÃ HỘI VÀ CON ĐƯỜNG ĐI LÊN CHỦ NGHĨA XÃ HỘI Ở VIỆT NAM

Chuyên đề: Hình thái KT -XH
LY LUÂN HINH THAI KINH TÊ – XA HÔI VA CON ĐƯƠNG ĐI LÊN CHU NGHIA XA H ÔI Ơ VI ÊT NAM
Những câu hỏi lớn:
1. Con đường lên CNXH, CNCS có tất yếu?
2. Ngày nay, có còn tất yếu nữa không?
3. Viêt Nam phai lên CNXH như thế nào?
LY LUÂN HINH THAI KINH TÊ – XA HÔI VA VAI TRO PHƯƠNG PHAP LUÂN CUA LY LUÂN NAY (5)
1. Những tên đê xuất phat đê xây dưng ly luân hinh thai KT –XH #
2. Cấu truc xa hôi và pham tru hinh thai KT – XH #
3. Phep biên chưng vê sư vân đông, phat triên cua cac hinh thai KT – XH #
4. Ly luân HT KT – XH và cach tếp cân lich sư nhân loai theo ly thuyết cac nên văn minh #
5. Tinh khoa hoc và vai trò phương phap luân cua LL HT KT – XH #
I.2 CÂU TRUC CƠ BAN CUA XA HÔI
KTTT: ra đời vưa phan anh CSHT vưa tac đ ông trơ lai CSHT.
QHSX: Là cơ sơ kinh tế (CSHT) cua KTTT và cua toàn xa h ôi.
LLSX: cơ sơ vật chất kỹ thuật cua XH, quy đinh t/c QHSX
PHẠM TRÙ HT KT –XH CHO THẤY
1. Môi xa hôi luôn có hai măt: kinh tế (CSHT) và xa h ôi – chinh tri (TTKT). Hai m ăt này có
quan hê chăt che với nhau..
2. Măt KT (CSHT) có hai biêu hiên: LLSX (kỹ thuât) và QHSX (xa hôi). Chung quan h ê ch ăt
che với nhau, tao nên quy luât cơ ban nhât cua sư phat triên XH
3. Trong qua trinh đó, xa hôi luôn có môt QHSX đăc trưng

I.3) Phep biên chưng về sư vân đông, phát triên cua các hình thái KT – XH.
1. Biên chưng giữa LLSX và QHSX #
2. Biên chưng giữa CSHT và KTTT #


3. Sư phat triên cua HT KT – XH là môt qua trinh lich sư – tư nhiên #
I.3.2) BIÊN CHƯNG GIƯA CƠ SƠ HA TÂNG VA KIÊN TRUC THƯƠNG TÂNG
Xet vê thưc chất, quan hê giữa CSHT và KTTT là quan h ê giữa hai mặt đối lập (hai lĩnh vưc cơ ban

cua xa hôi): kinh tế và chinh tri – xa hội
Tòan bộ những QHSX ây hợp thành cơ câu kinh tế cua XH, tức là cai cơ sở hiện thưc trên đó dưng
lên một KTTT phap lý và chính trị và những hình thai ý thức XH nhât định tương ứng với cơ sở
hiện thưc đó”


CSHT là nên tang, quyết đinh (xet tới cung) KTTT



KTTT (đăc biêt NHA NƯƠC) có sư tôn tai đôc lâp (tương đối) và tac đông manh xuống
CSHT

PHƯƠNG PHAP LUẬN: chú trọng giải pháp kinh tế cho những bài tốn chính trị - xã hội
I.3.3) sư phát triên hình thái kinh tế - xã hơi là q trình lịch sư - tư nhiên.
1. Sư phat triên hinh thai kinh tế - xa h ôi là qua trinh lich sư - tư nhiên.Qua trinh đó diễn ra một
cach khach quan.
2. Qua trinh đó thông qua hoat đông tư giac cua con người
“LS – TN nghĩa là qua trình LS nhưng mang tính tư nhiên, tếp tuc LS cua giới tư nhiên, vân đ ông
theo quy lt và xet cho cung thì khơng theo ý muôn con ngươi”
Chỉ có đem quy những quan hệ xa hội vào những quan hệ san xuất, và đem quy những quan hệ
san xuất vào trinh độ cua những lưc lượng san xuất thi người ta mới có được một cơ sơ vững
chắc đê quan niệm sư phat triên cua những hinh thai kinh tế xa hội là một qua trinh lich sư - tư
nhiên.”
BAN CHÂT CUA SƯ PHAT TRIÊN XA HƠI
•

Ban chất cua sư phat triên xa hơi là kết qua cua mối quan h ê bi ên chưng giữa hai m ăt đối l âp:
KHÁCH QUAN và CHỦ QUAN.

•

Do vây, bi quyết cua sư phat triên xa h ôi là giai quyết tốt mâu thuân giữa khach quan và chu
quan ( băng sư kết hợp biên chưng)
Trong những điêu kiên cu thê, sư phat triên xa hội có thê diễn ra dưới hai hinh thưc:

•

phat triên tuần tư

•

phat triên rút ngắn


I.4. Ly luân HT KT – XH và cách tếp cân lịch sư nhân loai theo ly thuyết các nền văn minh
a) Khai niêm văn minh và viêc phân chia sư phat triên xa h ôi theo trinh đ ô văn minh
b) Sư khac nhau giữa ly luân HT KT – XH với tếp cân theo ly thuyết cac nên văn minh
I.5 Tính khoa học cua LL HT KT – XH
1. Xem xet xa hôi bắt đâu băng môt sư thât hiên nhiên: sư tôn tai cua những ca nhân hi ên thưc.
2. Xem xet xa hôi trong chỉnh thê, trong mối quan h ê bi ên chưng giữa cac yếu tố, cac lĩnh vưc vốn
có cua nó.
3. Xem xet xa hôi trong sư vân đông, phat triên khach quan, trong qua trinh lich sư – tư nhiên cua
nó
Vai tro (giá trị) phương pháp luân cua LL HT KT – XH
1. Đem lai cho khoa hoc xa hội một phương phap nghiên cưu thưc sư khoa hoc.
2. Là căn cư khoa hoc đê xac đinh chất cua m ôt xa h ôi cu thê
3. Là căn cư đê tến hành sư phân kỳ lich sư
4. Là cơ sơ ly luân khoa hoc đê xây dưng CNXH
Ly luân hinh thai kinh tế - xa hôi là sư vân dung hoc thuyết biên chưng vê sư phat triên , dưới

hinh thưc triêt đê nhất, đây đu nhất, chin chắn nhất và có n ôi dung phong phu nhất vào CNTB
TIÊU KÊT
1. Ly luận HT KT-XH cho phep giai ma lich sư và dư bao tương lai.
2. Ly luận HT KT-XH khẳng đinh moi gia tri lich sư cua môi thời đai song cũng đơng thời khẳng đinh
tính tam thời cua nó trong sư phat triên liên tuc hướng vê XH CSVM.
3. Ly luận HT KT-XH cho thấy bi quyết cua sư phat triên năm ơ sư kết hợp biện chưng giữa CQ và KQ

II. NHÂN THƯC VÊ CHU NGHIA XA HÔI
1. Dư báo cua C.Mác, Ph.Engel và V.I.Lênin về CNXH #
2. Những biêu hiên mơi cua thơi đai và vân đề quá đô lên CNXH #


II.1. Dư báo cua C.Mác, Ph.Engel và V.I.Lênin về CNXH
Dư báo cua C.Mác, Ph.Engel và V.I.Lênin về CNXH
“điêm ưu viêt cua khuynh hướng mới chính là ở chơ chúng ta không cô đoan trước vê tương lai
môt cach giao điêu, mà chi mong tm ra cai thế giới mới qua sư phê phan thế giới cu…”
MA,T1.tr.520
“Trong tài liêu cua Mac, người ta không thấy may may m ôt y đinh nào nhăm bia ra những ao
tương, đăt ra những dư đoan vu vơ vê những điêu mà người ta không thê nào biết được. Mac
đăt vấn đê CNCS giống như môt nhà tư nhiên hoc đăt, chẳng han, vấn đê tến hóa cua m ôt
giống sinh vât mới, môt khi đa biết nguôn gốc cua nó và đinh được ro rêt hướng cua những biến
đổi cua nó” T33, tr.103-104

1. Vê tính tất yếu cua sư ra đời HT KT – XH CSCN #
2. Vê những đăc trưng têu biêu cua xa hôi mới #
3. Vê những phương hướng phat triên chu yếu tến lên HT KT – XH CSCN #

II.1.1. VÊ TÍNH TÂT YÊU CUA SƯ RA ĐƠI HT KT – XH CSCN
1. Sư ra đời hinh thai kinh tế – xa hôi CSCN là kết qua tất yếu cua qua trinh phat triên LS – TN, do
sư tac đông cua cac quy luât khach quan.

2. Sư ra đời này liên quan trưc tếp tới 2 tên đê vât chất cơ ban:
–

Sư phat triên cua LLSX (KQ)

–

Sư trương thành cua GC CN (CQ)

II.1.2. VÊ NHƯNG ĐĂC TRƯNG CƠ BAN CUA XA HƠI MƠI – XH CSVM
•

Đăc trưng 1:

XH CSCN là xã hôi tôn tai chế đô công hữu về TLSX và về sản phâm lao đơng.
Lưu ý:
•

Đây là đăc trưng hàng đâu “là vấn đê cơ ban cua phong trào, không kê là nó đa phat triên đến
trinh đô nào” M-A,T4,tr.646

•

đây là am chi vê CNCS “XH phat triên trên cơ sở cua chính nó”, chứ khơng phai vê CNXH-”xa h ôi
mới thoat thai tư xa hôi cu, TBCN”


•

“Danh tư công san gốc latnh. Communixơ có nghĩa là cua chung. Xa h ôi c ông san, đó là m ôt xa

hôi, trong đó tất ca là cua chung: ruông đất, nhà may, lao đ ông chung cua moi người. Chu nghĩa
cơng san là như thế đó” .LN,T41, tr.373

•

Đăc trưng 2:

Nền đai cơng nghiêp cơ khí là cơ sơ vât chât cua CNXH
Theo Mac, CNXH là xa hôi cao hơn CNTB cho nên, cơ sơ vât chất cua nó phai là nên đai công nghi êp cơ
khi có kha năng mơ rông san xuất môt cach vô han.
CNXH là san phâm cua nên đai CN cơ khí. “ nếu khơng có ky thu ât TBCN quy mơ lớn được xây dưng trên
những phat minh mới nhât cua KH hiên đai … thì khơng thê nói đến CNXH được” và “CNCS là chính
qun xơviết cơng với điên khí hóa tồn qc” t42,tr.36-37
•

Đăc trưng 3:

CNXH điều tết mơt cách co kế hoach nền sản xuât xã hôi. Nền sản xuât H về cơ bản, trơ nên thưa.
•

Engel : “đơi với CNXH là chu nghĩa mn giai phóng sức lao đ ơng cua con ngươi khoi địa vị H, thì
điêu rât quan trong là phai hiêu răng lao đ ơng khơng có gia trị và khơng thê có gia trị được”
.t20.tr.281

•

1908: “vê CNXH thi ai cũng biết răng nó nhăm xóa bỏ nên kinh tế H… khi còn có sư trao đổi mà
nói tới CNXH thi thât tưc cười” t17,tr.152

•

1919: kiên quyết xóa tư do bn ban

•

1920(NEP): Thay đởi quan niêmvê CNXH: cho phep tư do trao đởi.

•

Đăc trưng 4:

CNXH tao ra cách tô chưc lao đông và ky luât lao đông mơi.
•

Trong chế đơ CHNL và PK: ky lt roi vot

•

Trong CNTB: ky lt đói

•

Trong CNXH: Ky lt tư giac. Sau này Lênin bô sung thêm chế đ ô kiêm kê, kiêm soat tồn dân

•

1921: coi viêc kiêm kê kiêm soat toàn dân đối với san xuất và phân phối là hinh thưc qua đ ô giup
cho xa hôi không chêch hướng khỏi con đường XHCN

•

“Thống kê và kiêm soat, đó là điêu chu yếu cân thiết cho ca vi êc tổ chưc lân hoat đ ông đêu đ ăn
cua xa hôi CSCN, trong giai đoan đâu cua nó”. T33,tr.124


•

Đăc trưng 5

CNXH thưc hiên nguyên tăc phân phôi theo lao đơng.
•

Đăc trưng 6

CNXH thưc hiên sư bình đăng xã hôi ( đây là sư binh đẳng vê đia vi chư không phai là sư binh đẳng vê
thê lưc và tri lưc ca nhân)
•

Đăc trưng 7

CNXH giải phong con ngươi khỏi moi ap bưc , bóc lôt và tao điêu kiên cho con người phat triên toàn
diên.
•

Đăc trưng 8:

CNXH là sư nghiêp cua quân chúng, là sản phâm sáng tao cua qn chúng.
•

“CNCS khơng phai là mơt trang thai cân phai sang tao ra, không phai là m ôt ly tương mà hi ên

thưc phai khuôn theo. Chung ta goi CNCS là môt phong trào hiên thưc, nó xóa bỏ trang thai hiên
nay”

NHẬN XÉT
1. Những đặc trưng nêu ra là kết qua tất yếu cua sư phân tích khoa hoc vê biện chưng cua lich sư.
Nó là san phẩm cua sư khai quat lich sư.
2. Cũng do là san phẩm cua lich sư nên tư tương vê những đặc trưng này khơng tranh khỏi han chế
lich sư.
3. Do tính lich sư cua những đặc trưng này nên cân tếp thu tư tương trên một cach biện chưng.

II.1.3. Về những phương hương phát triên chu yếu tến lên HT KT – XH CSCN (3)
•

Phương hướng 1:

xoa bo chế đơ tư hữu. Đây là dâu hiêu cơ bản cua bât ky ly luân CSCN nào.
LƯU Y:
Viêc xóa bỏ chế đô tư hữu cân có điêu kiên: sư phat triên cua LLSX đat tới trinh đ ô cao, làm cho mâu
thuân giữa LLSX và QHSX trơ nên gay gắt, tưc phai có nền CN lơn
“Phai đưa vấn đê sơ hữu lên hàng đâu, coi đó là vấn đê cơ ban cua phong trào, không kê là nó đa phat
triên đến trinh đô nào”. T.4, tr.646


•

Phương hướng 2: thiết lâp chun chính vơ sản. Đây là tền đề đâu tên cua tât cả mọi biên
pháp CSCN.

•

Phương hướng 3:

cải tao xã hơi theo hương giải phong con ngươi, phát triên toàn di ên con ngươi
II.2. Những biêu hiên mơi cua thơi đai và vân đề quá đô lên CNXH
1. Cach mang khoa hoc - công nghê và sư phat triên LLSX hi ên đai
2. Tinh quốc tế hóa cua LLSX
3. Sư phat triên cua nên kinh tế tri thưc
4. Sư khung hoang, sup đổ cua mô hinh CNXH dưa trên chế đ ô tâp trung kế hoach hóa,
cũng như sư phat triên cua CNTB, với vai trò lich sư cua nó.
Vân đề quá đô lên CNXH trong ĐK mơi
Về tính tât yếu cua q đơ:
•

Trong điêu kiên mới, tính tât́ yếu này vân được, càng được khẳng đinh

•

Là thời kỳ đau đẻ keo dài

Về q trình q đơ:
•

Mac: phat triên rut ngắn với 2 ĐK:
1.

CMVS thành công ơ nước TB phat triên nhất

2. nhân dân ơ nước tên TB giành được chinh qun
•

Lênin: qua đơ gian tếp với 2 ĐK:

•

sư giup đỡ cua giai cấp VS ơ nước tên tến

•

có ĐCS lanh đao

“hoàn toàn khơng nghi ngờ gi nữa răng bước qua đ ô tư CNTB lên CNXH có thê có những hinh thưc khac,
tuy thuôc ơ chô quan hê đai TB chiếm ưu thế hay nên KT nhỏ còn chiếm ưu thế” t43, tr.94-95

III. CON ĐƯƠNG LÊN CNXH Ơ VIÊT NAM
1. Tinh tất yếu và những điêu kiên lên CNXH ơ Vi êt Nam hi ên nay #


2. Những phương hướng chu yếu lên CNXH ơ Viêt Nam hi ên nay #
III.1. Tính tât yếu và những điều kiên lên CNXH ơ Viêt Nam hi ên nay
a) Về tính tât yếu:
Viêt Nam hồn tồn có thê lên CNXH băng con đương gian tếp , vi;
1. Có tấm gương cua CM VS (Ca chinh diên và phan diên)
2. Có sư giup đỡ cua thế giới
3. Trong ĐK mới, xuất hiên những thuân lợi mới
4. Có ĐCS Viêt Nam lanh đao
b) Về những ĐK lên CNXH ơ Viêt Nam hiên nay:
Điêu kiên chung nhất
Phat triên rút ngắn và qua đơ gian tếp
Điêu kiên cu thê:

•

•

Phat triên LLSX

•

Vai trị cua ĐCSVN

Phat triên rut ngắn lên CNXH là ĐCS câm quyên, với những biên phap thich hợp, rut ngắn cac
giai đoan cua nên văn minh nhân loai mà cốt loi nhất là tao ra sư tăng trương nhay vot cua LLSX

III.2. NHƯNG PHƯƠNG HƯƠNG CHU YÊU LÊN CNXH Ơ VIÊT NAM HIÊN NAY
1. Qua đô lên CNXH, bỏ qua (xuyên qua) CNTB môt cach sang tao trong điêu kiên hiên nay #
2. Tiến hành công nghiêp hóa, hiên đai hóa đất nươc đê phat triên LLSX #
3. Kết hợp phat triên LLSX với xây dưng QHSX phu hợp #
4. Kết hợp phat triên kinh tế với cai cach chinh tri và cac lĩnh vưc khac cua đời sống xa h ôi #

III.2.1Qúa đô lên CNXH, bo qua (xuyên qua) CNTB môt cách sáng tao trong điều ki ên hi ên nay
•

Đơc lâp dân tôc gắn liên CNXH là quy luât phat triên cua cach mang VN, vi:
–

Sư sup đổ CNXH hiên thưc chỉ là sư sup đổ cua m ôt mô hinh cu thê vê CNXH


–

•

Đây là con đường phu hợp với CMVN, được HCM, ĐCSVN lưa chon tư 1930 với những
thư thach thưc tế.

Nôi dung:

Phat triên rut ngắn, qua đô gian tếp, với những hinh thưc trung gian qua đ ô, vượt qua (xuyên qua)
CNTB. (bỏ qua viêc xac lâp vi tri thống tri cua QHSXTBCN và KTTT TBCN, nhưng tếp thu thàn tưu cua
nên văn minh nhân loai đa đat được dưới chế đ ô TBCN.

III.2.2Tiến hành công nghiêp hoa, hiên đai hoa đât nươc đê phát triên LLSX
•

Muc đich:

CNH,HĐH nhăm xây dưng cơ sơ vât chất kỹ thuât cua CNXH trong điêu ki ên CM KH-CN. Đây là nhi êm vu
trung tâm cua ca thời kỳ qua đô. Phấn đấu tới 2020 trơ thành nước cơng nghi êp.
•

Nơi dung:
–

Phat huy moi lợi thế đất nước, moi kha năng đê đat trinh đ ô công ngh ê tên tến, đ ăc
biêt công nghê thông tn, công nghê sinh hoc, tưng bước phat triên kinh tế tri thưc

–

Phat huy nguôn lưc tri tuê Viêt nam: coi phat triên giao duc và đào tao, khoa hoc và
công nghê là nên tang và đông lưc cua CNH, HĐH

III.2.3Kết hợp biện chưng giữa phát triên LLSX vơi xây dưng QHSX phù hợp
•

Yêu câu:

Làm đung quy luât QHSX phu hợp trinh đô phat triên cua LLSX ( Vi êc xây dưng QHSX không có muc đich
tư thân mà nhăm muc đich phat triên LLSX)
•

Nơi dung:

Xây dưng nên kinh tế thi trường đinh hướng XHCN
III.2.4Kết hợp biện chưng giữa phát triên kinh tế vơi cải cách chính trị và các lĩnh vưc khác cua đơi
sông xã hôi
1. Kết hợp biện chưng giữa Phat triên kinh tế với cai cach bô may hành chinh và ca KTTT nói chung
theo hướng dân chu.
2. Kết hợp biện chưng giữa Phat triên kinh tế với xây dưng văn hóa tên tến đâm ban sắc dân t ôc
Luôn đảm bảo yêu cầu của sự phát triển bền vững


Thêm:
TRINH ĐƠ VA TÍNH CHÂT CUA LLSX
1. Trình đơ cua LLSX biêu hiên:


Trình đơ cơng cu lao đơng (thu cơng, cơ khí, tư đơng hóa)



Trình đơ ngươi lao đơng (thê lưc, trí lưc, tnh thần)

2. Trình đơ LLSX quyết định Tính chât LLSX, qua đo quyết định tính chât QHSX


Tính chât cua LLSX = tính chât cua qua trình lao đông (ca nhân hay xa h ôi)

BIÊN CHƯNG GIƯA LLSX VA QHSX
SXVC chiu sư tac đơng cua 3 ́u tố:
•

Tư nhiên

•

Dân số

•

Phương thưc san x́t

Trong 3 yếu tơ trên, PTSX có vai trị quyết định
Quy lt QHSX phải phu hơp với trinh đô phát triển của LLSX
1. QHSX là hinh thưc xa hôi cua nên san xuất. Đê san xuất, phai xây dưng cac hinh thưc QHSX
2. Viêc xây dưng cac hinh thưc QHSX không thê tuy t ên mà phải dưa trên trình đợ hiên co cua
LLSX
3. QHSX phu hợp se thuc đẩy LLSX phat triên. QHSX không phu hợp se kim ham LLSX.
4. Vê ban chất, đây là quan hệ cua hai mặt đối lập biện chưng
Do sư tac đông cua LLSX: môt QHSX mới, môt PTSX mới, m ôt XH (HT KT – XH) mới ra đời

Phương phap luân
Không được tach rời mà phai biết kết hợp biện chưng giữa LLSX với QHSX