Ebook Sức mạnh của tĩnh tâm: Phần 2

TÙYDUN,KHƠNGNẮNGRÁOCŨNGCHẲNGGIĨMƯA
SáchĐànkinhviết:“…Ởtrongniệmniệmchẳngnhớcảnhtrước.Nếunhưniệmtrước,niệmnay,niệm
sau,niệmniệmnốinhauchẳngdứt,thìgọilàtróibuộc;cịnđốivớicácphápmàniệmniệmchẳngtrụ,tức
làkhơngcógìtróibuộc;ấylànghĩalấyvơtrụlàmbổn…”(8)
Đoạnkinhnàyýnói:nếuchỉbiếtnhớnhungqkhứ,cốchấphiệntại,khổsởtheođuổitươnglaithìsẽ
bịmọiýnghĩlàmcholaotâmkhổtứqđộ,tựmuadâybuộcmình.Ngượclại,nếukhơngcốchấpvớitất
cảmọithứtrênthếgianthìcũngsẽkhơngbịtróibuộc.
Cuộcđờilncórấtnhiềuviệcđợichúngtalàm,nhưngchúngtakhơngthểđịihỏirằngviệcgìcũng
phảitheoýmình.Nếuchỉbiếtđịihỏithìsẽchỉlàmtăngthêmphiềnnãochochínhmình,chỉcóbiếtthuận
theo“dun”thì“mưagió”tronglịngmớilắngxuống.
“Tùydun”làbiếtđốimặtvớicuộcđờibằngmộttráitimntĩnhvàtấmlịngtrongsángvơtư,có
đượckhơngvuimừng,mấtđikhơngphiềnmuộn,coisựđược-mất,tiến-thốilàlẽđươngnhiêntrong
cuộcđời.
Cócâuchuyệnlưutruyềnnhưsau:Mộtlần,TơĐơngPhađichơicùngTầnThiếuDu.Trongqncơm,
cóngườiănmàybẩnthỉu,thânmìnhđầychấyrậntớixinăn.
ĐơngPhatrơngthấyngườiănmàynày,liềnnóivớiTầnThiếuDu:“Ngườinàyđúnglàbẩnthật,tồn
thânbẩnthỉu,chấyrậnkhắpngười”.
TầnThiếuDukhơngđồngtình:“Ơngnóinhưvậylàkhơngđúngrồi,rậnđâuphảisinhratừcáubẩn,rõ
rànglàchúngởtrongchiếcáobơngtrênngườihắn!”Haingườitranhcãimãi,cuốicùngđànhmờitớiPhật
ẤnThiềnsưđểphânxửđúngsai,đồngthờicácượcmộtbànrượuthịt.
Đểthắngđượclầncácượcnày,TơĐơngPhavàTầnThiếuDuđềulầnlượtlénnhờPhậtẤnThiềnsư
làm“taytrong”,đểơngphânxửchomìnhthắng.PhậtẤnThiềnsưđềunhậnlờivớihọ.Cảhaingườiđều
tưởngđãnắmchắcphầnthắngtrongtay,nênantâmchờngàyphânxửtới.
Cuốicùngtớingàyphânxử,PhậtẤnThiềnsưbènungdungnói:“Đầurậnmọctrongcáubẩn,nhưng
chânlạiởáobơng,vìthếhaingườiđềuthua!”Nghelờiphânxửnày,haingườiđànhdởkhócdởcười,
khơngcịngìđểnói.
PhậtẤnThiềnsưlạinói:“Rấtnhiềungườiđềuchorằng,‘ta’là‘ta’,‘vật’là‘vật’,nhưngchínhvìsự
đốilậpgiữa‘vật’và‘ta’nênmớisinhramâuthuẫn.Nhưngtheotathấy,‘vật’và‘ta’làmộtthể,ngoạigiới
vànộitạilàmộtthể,cũngcóthểđiềuhịađược.Vídụnhưmộtcáicây,chỉkhinóđượctiếpnhậnkhơng
khí,ánhnắngvànướctừbênngồithìmớicóthểhịahợpthốngnhấtđểpháttriểntươitốt.Cịnnhưcon

rận,chodùlàđượcsinhratừcáubẩnhaytừtrongáobơngcũngđềuphảixóabỏsựđốilậpgiữa‘vật’và
‘ta’thìmớicóthểnhìnthấyđượcchântướngcủasựvật.Đâychínhlà‘tùydun’.”
Tuy đây chỉ là trận cá cược vui giữa Tơ Đông Pha và Tần Thiếu Du, nhưng cũng cho chúng ta thấy
đượcđạolí“tùydun”.Cóngườichorằngtùydunlàcáchnóivềsốkiếp,làmộttháiđộsốngtiêucực.
Thựcrakhơngphải,sovớiquanniệmvềsốkiếp,tùyduncaosâuhơnnhiều.Quanniệmvềsốkiếplà
kếtquảbấtđắcdĩmàconngườirútrakhiđấutranhkhơnglạivớisốphận,cịntùydunlạilàtháiđộ
sốngcaosiêuvàrộngmở,khơngphảiaicũngcóthểlàmđược.Đểlàmđượcđiềuđócầncótấmlịng
phóngkhốngđểcóthểnhìnthấuphùvântrướcmắt,nếmtrảimùivịcủacuộcđời.Khơngcótrảinghiệm
làmsaocóthểnóibừarằngbảnthâncóthểlàmđượctấtcảtùydun?
Tùydun,nóimộtcáchđơngiảnlàtâmtháithanhbạch,ntĩnh,làtháiđộsốngphóngkhống,rộng
lượng.Giữa“tùydun”vàsựtíchcựcvươnlênkhơnghềcósựmâuthuẫnmàngượclại,cảhaihỗtrợ,bổ
sunglẫnnhau.
Nămxưa,TơĐơngPhavì“ƠĐàithián”màbịgiángchứctớiHồngChâu,tronglịngkhơngkhỏiuất
ức.Mộtlần,khiơngđirangoạiơthìgặpcơnmưabãobấtngờậptới,mưanhưtrútnước,chỉtrongchốc
lát,conđườngtrướcmắtnhãonhoẹtbùnlầy.Đồnngườinhanhchóngbịướttừđầuđếnchân,tronglịng
càngthêmchánnản,aicũngkêucaốnthán.ChỉcómìnhTơĐơngPhalàtinhthầnvẫnthảnhthơi,nổi
hứnglàmthơ,ngâmbàiĐịnhphongba(9)
Rừngđộngđừngnghechuyểnlácành
Ngâmngachậmbướcchẳngđinhanh
Gậytrúcgiầyrơmsaychếnhchống
Nàongán
Áotơimưakhóimặcbìnhsinh.
Vivútgióxnsaychợttỉnh
Hơilạnh
Đầunonbóngngảcũngtươngnghinh
Ngoảnhlạinhữngnơitiêusắttrước
Rờibước
Cũngkhơngmưagiócũngkhơnghanh.
Cónhữngngườicảđờibịcâuthúcvìdanhlợi,khơngthểthốtrakhỏisựràngbuộccủacơngdanhlợi

lộc.TơĐơngPhamặcdùbịngấmmưanhưnglạingộrađượcđạolílớncủacuộcđời.Thựcratrongrất
nhiềuvấnđềcủacuộcsống,bạnnhìnnhậnbằngcáinhìnnhưthếnàothìnósẽlànhưvậy.Nếunộitâmcủa
bạnntĩnhvàlạcquanthìchodùgặptìnhthếkhókhănđếnđâucũngkhơngrunsợ;cịnnếubạnmangtâm
tháilolắngbiquanthìchodùđangvuivẻcũngcóthểnảysinhusầu.
Cuộcđờinàynếunóilàdàicũngđúng,mànóinóngắnngủithìcũngchẳngsai,nhưconthoithấmthoắt
đưa khơng ngừng nghỉ, như sơng lớn cuộn trơi một đi khơng trở lại, như trăng trên trời có khi trịn khi
khuyết.Khicịntrẻ,conngườikhơngbiếtsợhãi,mạnhdạnrongruổi,xơngpha,nhưngtuổitáccàngtăng
lênthìconngườicũngmấtdầnđisựtựdovàhồnnhiênvốncónêncóxuhướnggiấuđimọibuồnvui
tronglịng,nhưtrongbàitừcủaTânKhíTật(10):
Trẻtrungchẳngbiếtbuồnchihết
Thíchbướclênlầu


Thíchbướclênlầu
Khibiếtvầnthơgượngnóisầu
Đếnnaymớithấybuồndadiết
Nóilạingừngcâu
Nóilạingừngcâu
Chỉrằng“Trờithu,mátđẹpsao”.
GiốngnhưcâunóicủaTửHàTiênTửtrongbộphimĐạithoạitâydu:“Tađốnđượcmởđầucủacâu
chuyệnnhưngkhơngđốnđượckếtcụcnày”.Đúngvậy,cuộcđờiconngườitrảiquavơvànphongbabão
táp,làmsaomàtấtcảmọichuyệnđềucóthểxảyragiốngnhưmìnhdựtínhđược?Nếuđãkhơngthểthìcố
chấpqmứcsẽkhiếnnảysinhvơsốphiềnnãokhơngđâu,khiếnbảnthânvơcùngmệtmỏi.
Mưagióbênngồikhơngcóphútgiâynàongừngnghỉ,nhưngchúngtathìcóthểkhốngchếđượcgiơng
bãotrongnộitâm.Chỉcầntĩnhtâm,tùydunlàcóthểxoadịuđượcmưagiótronglịng.Dunđếndun
đi,đểlạichochúngtatiếngcười,nướcmắt,hạnhphúchaynuốitiếc,tấtcảđềutùydun,mọiđiềukhóxử
trongcuộcđờirồisẽtrởthànhqkhứ.Khidunđến,tatrântrọngnhưngkhơngnêntỏraqđỗivui
mừng;khidunđi,chúngtacóthểbuồnnhưngkhơngnênqbilụy.
Chúngtahãyhọctheophongtháicủatiềnnhân,thêmmộtphầntâmtĩnh,mộtphầnphiêudiêu,mộtphần
rộnglượng,mộtphầnthảnnhiêntrướcmọithăngtrầm,khơngđểmọinỗiphiềnmuộnchấtchứatronglịng.

Nếuchúngđã“theogió”màtới,vậythìhãyđểchúng“theogió”cuốnđi!


(8)LinhSơncổtự:KinhPhápBảoĐàn(diễnnghĩavàlượcchú),PhẩmĐịnhHuệ-thứtư,VănkhốTừBiÂm,1943.


(9)NguyễnChíViễn:TuyểntậptừTrungHoa–NhậtBản,NxbVănhóa–Thơngtin,1996.


(10)NguyễnXuânTảo:Tốngtừ,NxbVănhọc,1999.


KHƠNGPHẢIVÌHAYNỔINĨNGNÊNMỚITRỒNGHOALAN
Có anh chàng nọ u hoa lan, khu vườn trước cửa nhà anh trồng hàng trăm chậu hoa lan khác nhau,
nhữnglúcrảnhrỗi,anhchămsócnhữngchậulannàyrấtchuđáo.Anhthườngnóivớicácbạncủamình
rằng,hoalanchínhlàmộtphầncuộcsốngcủamình.
Cómộtlần,phảiđivắngmấyhơm,anhliềngửivườnhoanhờhàngxómtướinước,chămsócgiúp.
Nhưngngườihàngxómdobấtcẩnnênđãlàmđổcảgiáhoa,khiếntấtcảhoalantrêngiáđềubịđổụp
xuốngđất.Ngườihàngxómvơcùnglolắng,khơngbiếtphảiănnóithếnàovớingườichủvườnkhianhta
quayvềvànhìnthấynhữngcâyhoauqcủamìnhthànhrathếnày,khơngbiếtanhsẽphẫnnộđếnmức
nào!Nhưngchẳngcịncáchnàokhácđểcứuvãntìnhthế,ngườihàngxómđànhquyếtđịnhchờchủvườn
quayvềđểhứngchịucơngiậndữcủaanhvàbồithườngvườnhoanhưanhucầu.
Saukhichủvườntrởvề,khơngngờkhinghengườihàngxómkểlạichuyệnnày,ngườichủvườnkhơng
nhữngkhơngnổigiậnđùngđùngmàcịnbìnhtĩnhnóivớihàngxóm:“Sởdĩtơitrồnghoalanlàvìu
thíchkhíchấtntĩnh,ơnhịacủahoalan,đồngthờicũngcóthểlàmđẹpmơitrườngsốngcủatơichứ
khơngphảivìtơihaynổinóngnênmớitrồnghoalan!Chuyệnnàykhơngphảidoanhcốý,nếutơichỉvì
thứmìnhuqmàpháhỏngđisựhịathuậnvớihàngxómvàtâmtrạngcủamình,thìchẳngphảilàrất
khơngđánghaysao!”
Quanniệmnàyrấtthúvị:“Khơngphảivìhaynổinóngnênmớitrồnghoalan”.Sởdĩngườinàycóthể
tỏrabìnhtĩnhđượcnhưvậylàbởituyanhulannhưngkhơngđểhoalantrởthànhnỗivướngmắctrong

lịng,vìthế,nhữngsựđượcmấtkhơngảnhhưởngtớitâmtrạngơnhịacủaanh.Mộtcâunói-nhìnthìcó
vẻbìnhdị,nhưngthựcraẩnchứatrongđólàtriếtlísốngvàtrítuệhuyềndiệucủacuộcđời.
Trồnghoalanlàcâuchuyệnvềtutâmdưỡngtính,vừacósựnhonhã“Trăngngồisongcửalnnhư
thế, chỉ có cỏ, lan đẹp lạ lùng”, lại vừa có sự cao khiết “Xưa nay tùng thanh đạm, lan tâm chẳng tầm
thường”,cóthểkhiếnconngườitrởnênlạcquan,tâmtínhbìnhhịa.Mnlồihoatrênthếgianphầnlớn
đều nở vào mùa xn, cịn hoa lan thì nở suốt bốn mùa, ln tràn đầy sức sống, vừa có sắc lại vừa có
hương.Cóthểthấy,nhữngngườithíchtrồnghoalanphầnlớnlànhữngngườihiềnlành,độlượng,phóng
khống,điềmtĩnh.Nếuđộngmộtchútlànổinóng,sođohơnthiệt,chỉvìmộtchuyệncỏnconmàcóthểnổi
cơntambành,thìsaocóthểxứngđángvớilồihoacaoqnày?
“Khơngphảivìhaynổinóngnênmớitrồnghoalan”làmộtcảnhgiới,vàđồngthờicũngthểhiệnmột
tấmlịngrộngmở.Thựcratrongrấtnhiềutrườnghợp,“vui”làmộtloạitâmtrạngmàkhiđượcnhưýthìta
cóthểgiữđượcsựbìnhthản,cịnkhikhơngđượcnhưývẫncóthểtỏraungdung.Trongcuộcsống,rất
nhiềungườisởdĩkhơngcảmnhậnđượcniềmvui,ngunnhânchínhnằmởchỗchúngtathườngbịvật
chấtchiphối,lotrướctínhsauvìnhữngvậtngồithân;đặcbiệtkhihammuốnkhơngđượcthỏamãn,hi
vọngtiêutan,hoặcvậtmìnhuqbịhưtổnthìsẽcảmthấyđaukhổvàtứcgiận.Tâmtrạngnhưthếkhiến
chúngtavơtìnhbỏlỡrấtnhiềuniềmvuivàhạnhphúclúcnàokhơnghay.
NgườiTrungQuốccócâu:“Míakhơngngọtcảhaiđầu”.Trongcuộcsống,nhữngngườicảmthấybất
mãnthườngchiếmtámchínphần,cóđượcthìcómất,cókhổthìcósướng,chúngtakhơngthểđốntrước
đượccuộcsốngsẽxảyranhữngchuyệngì,nhưngchúngtacóthểnắmđược“bánhlái”điềukhiểncuộc
đờimình.Khikhókhănvàbấthạnhậptới,thayvìngồiđómàủê,ốnhận,chibằnghãy“trồngmộtcây
hoalan”tronglịng,dùngsựđộlượngvàkiêntrìđểdầnhóagiảiphiềnnão.
Cũng như vậy, trong cuộc sống chúng ta thường bận tâm quá nhiều, để ý q nhiều, vì thế tâm trạng
thường khơng n bình, khó có được niềm vui. Vậy thì khi tức giận, bạn hãy tự nhủ với bản thân rằng:
“Khơngphảivìmìnhtứcgiậnmàđọcsách;khơngphảivìmìnhtứcgiậnmàlàmviệc;khơngphảivìmình


tứcgiậnmàkếtbạn;khơngphảivìmìnhtứcgiậnmàkếthơn…”Nhưthếtâmtrạngphiềnnãosẽdầndần
khéplạiđểmởramộtthếgiớianlành.
NhàPhậtcócâu:“Thườnghànhnhấttrựctâm”,ởđâyýmuốndẫndắtconngườidùngtâmtháibình
đẳngđểđốiđãivớimọisựvật,sựviệc,nhưthếkhi“đạisự”tới,tasẽkhơngphảilolắngbấtan.Trong

cuộc sống, con người thường rất khó thốt khỏi mọi sự ràng buộc, vì thế khi đứng trước khó khăn thì
thường lúng túng khơng biết phải ứng phó như thế nào, khiến cho bản thân phải mang gánh nặng tâm lí.
Nhiều khi “tâm” chính là căn nguyên gây ra đau khổ, bệnh tật cho con người: Khi gặp chút chuyện đau
lịng,nếubạntrởnênlolắng,tâmtrạnguuấtthìsứckhỏesẽvìthếmàxuấthiệnphảnứngtiêucực;cịnnếu
bạncóthểđiềuhịathântâm,giữchomìnhungdungbìnhthản,lạcquanđểứngphómọichuyệnthìsẽ
thườngcóthểbiếnxấuthànhtốt,vàgiữđượctrạngtháisứckhỏetốtchomình.Vìthế,giữmộttâmtháitích
cực,dùngtráitimbìnhthảnnhưkhixửlí“chuyệnnhỏ”đểungdungđốimặtvới“chuyệnlớn”,thì“chuyện
lớn”cũngsẽcóthểtrởthành“chuyệnnhỏ”.
Cuộcđờichúngtakhơngaigiốngai,khảnăngchịuđựngcũngkhácnhau,phươngthứcxửlíáplực
cũngkhácnhau.Nếucóthểlĩnhngộđược“thườnghànhnhấttrựctâm”thìcóthểvơhìnhtrunggiảitỏa
đượcrấtnhiềuáplựctâmlí.Trítuệ“nhấttrựctâm”khơngchỉđượcbiểuhiệnrakhiphảiđốimặtvớiáp
lực,mànhiềulúccịnđượcthểhiệnthơngquaquanđiểmđược-mấtcủaconngười.Nếuchúngtacóthể
nhìnnhậnsựđược-mấtbằngtráitimbìnhthảnthìmớicóthểthậtsựlàmđược“thườnghànhnhấttrực
tâm”.
TrongKhổngTửgiangữcóghichépcâuchuyệnnhưsau:MộtlầnSởvươngxuấthành,trênđườngđi
bịmấtcungtên,ngườihầuđicùngmuốnđitìm,Sởvươngngănhọlạivànói:“Khơngcầnđâu,talàmmất
cungtên,báchtínhcủatasẽnhìnthấy,dùsaocũnglàrơitrongtaycủangườinướcSở,hàtấtphảiđitìm?”
Khổng Tử biết chuyện này, cảm khái nói: “Xem ra tấm lịng của Sở vương vẫn chưa rộng mở! Vì sao
khơng nói cung tên bị mất ắt có người nhặt được, hà tất phải tính tốn có phải là người nước Sở hay
khơng?”
“Tamấtcung,ngườikhácnhặtđược”làcáchnhìnrộnglượngđốivớisựđược-mất.Đượcthìvui
mừng,khơngđượcthìphiềnmuộnvốnlàchuyệnthườngtình.Nhưngđốivớingườibiếtcáchđểtĩnhtâm
thìhọsẽkhơngbậntâmqnhiềutớinhữngsựđược-mấtcánhân,khiđốidiệnvớisựmấtmátvẫncóthể
giữtâmtínhbìnhhịa,bìnhtĩnhứngphó.
Khi chúng ta cứ mãi quanh quẩn giữa sự được - mất, thì ta nên thường xuyên tự nhắc nhở bản thân
“thườnghànhnhấttrựctâm”,dùngtráitimbìnhthảnđểsuynghĩlợihại.Chodùcóthểbịtổnhạithứtrước
mắt,nhưnghãynhớcâu“khơngphảivìhaynổinóngnênmớitrồnghoalan”,mọiviệcchúngtalàmđều
khơngnênqchútrọngtớikếtcục,chỉcầntrongqtrìnhthựchiện,tựbảnthântađúcrútrađượcđiều
gìđóbổíchvàcóđượcniềmvui,cónghĩalàtađãkhơnguổngphítinhlựcvàthờigiancủamình.

SỐNGTRONGHIỆNTẠILÀSỰCHÂNTHỰCDUYNHẤT
TrongTrangTử-Nộithiên-Đạitơngsưđệlụccómộtcâu:“Khơngđượcqnbảnthânmìnhtừđâu
tới,cũngkhơngcầnqđểtâmmìnhsẽđivềđâu,chodùcuộcđờicónhữngcơdungặpgỡnhưthếnào
thìcũnglnmangtrongmìnhtráitimvuivẻ,qnđichuyệnsống–chết,dườngnhưquayvềvớibản
nhiêncủamình.Đâychínhlànóivềviệckhơngđượcdùngtâmtrícủamìnhđểlàmtổnhạitớiđạiđạo,và
cũngkhơngđượcdùngnhântốconngườiđểcanthiệpvàotựnhiên.Nhưthếgọilà‘chânnhân’.”
Có lẽ đây chính là ý nghĩa sống của chúng ta. Không cần truy cứu động cơ tồn tại ban đầu của con
ngườivàsựvật,cũngkhơngcầnqđểtâmkếtquảcuốicùngsẽnhưthếnào.Chúngtanênđặtsangmột
bênquanniệmvềkhơnggian,thờigianđểbìnhthảnsốngvớicuộcsốnghiệntại,trờilạnhmặcthêmáo,
trờinóngthìhóngmát,vuivẻđónnhận,thuậntheotựnhiên,sốngtronghiệntại.
CólẽngườituThiềnlànhữngngườihiểurõnhấthàmnghĩathựcsựcủasốngtronghiệntại.Cóngười
hỏimộtThiềnsưrằng:“Bạchthầy,nhưthếnàomớilàsốngtronghiệntại?”Thiềnsưtrảlời:“Lúcnênăn
cơmthìăncơm,lúcnênngủthìngủ,đóchínhlàsốngtronghiệntại.”
Đúngvậy,việcchúngtacầnlàmtronghiệntạichínhlàviệcquantrọngnhất,ngườilàmviệccùngbạn
tronghiệntạichínhlàngườiquantrọngnhất,thờiđiểmquantrọngnhấtchínhlàhiệntại!
Mộtchútiểunọđượcgiaonhiệmvụqtdọnlárụngtrongchùa.Đâykhơngphảilàmộtviệcdễchịu
chútnào,mùađơng,mỗikhigiónổilên,lácâytheogióbaylảtảđikhắpnơi.Mỗibuổisáng,chútiểuđều
phảimấtrấtnhiềuthờigianmớicóthểqtsạchđượcđámlácâyphiềnphứcấy,thậtlàmệtmỏi.Vìvậy
chúrấtmongmuốntìmrađượcmộtbiệnphápcóthểgiúpcơngviệcnàycủamìnhtrởnênnhẹnhànghơn.
Mộtsưhuynhthấyvậybènnóivớichú:“Ngàymaitrướckhiqtlá,đệhãycốgắngrungthậtmạnh
nhữngcáicâyđó,rungchotấtcảnhữngchiếclásắprụngđềurụngxuống,nhưthếchẳngphảilàđệsẽcó
thểqthếtđượcnhữngchiếclácủacảngàyhơmsausao?”Chútiểuthầmnghĩ:“Đâyquảthựclàmộtý
hay”.Thếlàsángngàyhơmsau,chútiểubènchạyrasân,cốsứcrungcâyvìchorằnglàmnhưvậychúsẽ
cóthểqtsạchđượclácủacảngàyhơmnayvàngàymai,ýnghĩnàykhiếnchútiểucảmthấyrấtvui.
Khơngngờngàyhơmsau,khinhìnrasân,chútiểuvẫnthấylárụngđầysânnhưcũ.
Chútiểusữngngườitrướccảnhtượngấyvàvơcùngbuồnbã.Lúcnàysưphụcủachúmớibướctớivà
nói:“Ngốcạ,chodùhơmnayconcórasứcrungcâythếnàođinữa,thìnhữngchiếclácủangàymaicũng
sẽchờđếnngàymaimớirụngxuốngthơi”.Lúcnàychútiểuchợttỉnhngộ,chodùbảnthâncóhaotổntâm
sứcđếnđâuthìtrênđờinàycũngvẫncórấtnhiềuviệckhơngthểlàmtrướcđược,vìvậychỉcónghiêmtúc

sốngchohiệntạithìmớilàtháiđộsốngchânthựcvàđúngđắn.
ĐạoPhậtkhunngườiđời“sốngtronghiệntại”,cáigọilà“hiệntại”chínhlànhữngviệcbạnđang
làm,nơibạnđangở,ngườimàbạnđangsốngcùng;“sốngtronghiệntại”tứclàucầuchúngtaquantâm
tớinhữngngười,sựvật,sựviệcđangtồntạitrongthờiđiểmhiệntại,tồntâmtồnýđốiđãi,tiếpnhận,
dốcsứcvàtrảinghiệmtấtcảmọithứtrướcmắt.Sốngtronghiệntạilàmộtphươngthứcsống,nókhiến
chúngtahiểurằngcầntồntâmtồnývớicuộcđờimàchúngtađangcó.Khibạnlựachọnphươngthức
sốngnhưthếthìsẽkhơngcóqkhứnàocóthểgiàyvịbạn,vàcũngchẳngcótươnglainàocóthểépbạn
phảiđitheonócả,tồnbộtinhlựcvànănglượngcủabạnđềutậptrungvàothờihiệntại,cuộcsốngcủa
bạnsẽbiểuhiệnramộtcáchđầymạnhmẽ.
Sởdĩchúngtathườngkhơngbiếtphảixửtríthếnàovớiphiềnphứclàbởivìchúngtathườngvướng
bậnvớiqkhứ,lolắngchotươnglaimàqnđicuộcsống“hiệntại”.Mộtngườibiếtsốngchohiệntại
thìcóthểthỏasứctậnhưởngniềmvuikhiniềmvuiđến,dũngcảmđónnhậnđaukhổkhiđaukhổxuấthiện,


khơngnétránh,cũngkhơngtrốnchạy,lndùngtháiđộbìnhthảnđểđốidiệnvớicuộcđời.
SanDiego(Mĩ)làmộtthànhphốlãngmạnbênbờbiển,gầnvớimộtthànhphốnhỏcủaMexico.Bước
quabiêngiớiđểtớiMexico,mộtkhơngkhíhồntồnkhácsẽậptới.Nhìnbênngồithìrõràngsựnghèo
khóvàlạchậucủaMexicokhácmộttrờimộtvựcsovớiSanDiegođẹpđẽvàgiàucó:đườngphốbụibay
mịtmù;nhàhànglụpsụp,lộnxộn;nhữngđứatrẻbánđồchơimưusinh…
Tuynhiênđiềukìlạlà,cácdukháchtớiđâyđềunhanhchóngbịcuốnhútbởikhơngkhívuitươinơi
này.NgườiMexicoănmặcgiảndị,trênkhnmặtlúcnàocũngnởnụcườivuivẻ,đànơngtụtậpthành
từngnhómvừabánthịtnướng,vừachơiđànphongcầmvàhát,khơngkhíngậptrànniềmvuinhưvàomùa
lễhội,trongkhitrênthựctế,đâychỉlàmộtngàyrấtbìnhthườngnhưbaongàykháccủangườidântrong
vùng.
Người Mexico thường có tính cách nhiệt tình, vui vẻ, vô lo vô nghĩ, đối với họ, sống một ngày là
hưởngthụmộtngày.Trongkhiđó,ởrấtnhiềuquốcgiagiàucóhơnMexicothìthứchúngtanhìnthấychỉlà
sựthờơ,lolắngtrênkhnmặtmọingười,tháiđộthiếuthânthiện,dườngnhưcuộcsốngcủahọvắng
bóngsựvuivẻ.
Ngườibiếtsốngtronghiệntạisẽhiểuđượcđạolíbiết“đủ”,lnvuivẻ,tinrằngmọiviệcđangtừng
giờtừngphútxảyravớimìnhlnlàtốtnhất,đồngthờicũngtinrằngcuộcđờicủamìnhnhấtđịnhđang

diễnratheophươngthứctốtđẹpnhất.Nếubạnkhơngngừngốntráchhiệntrạng,thìđólàbởivìbạnvẫn
chưahiểuđượcrằng,cịncónhữngtìnhtrạngtồitệhơnthếcóthểxảyra,nếubạnkhơnglựachọnsống
tronghiệntại,thìbạnsẽkhơngbiếtrằngmìnhđangđểlỡmấtnhiềuđiều.
Chúngtasốngtronghiệntạithìphảitừbỏphiềnnãocủaqkhứ,vứtbỏlolắngvềtươnglai,thuận
theotựnhiên,đemtồnbộtinhthầnđểđónnhậntừngkhoảnhkhắccủahiệntại.Chúngtacầnnhớrằng,mỗi
ngàychúngtatrảiquađềulàngàytươitrẻnhấtcủacuộcđời,đểlỡmấtkhoảnhkhắcnàythìcũngđồng
nghĩavớiviệctasẽbỏlỡmấtkhoảnhkhắcsau,ngườikhơngbiếtqtrọnghiệntạithìsẽcàngchẳngthể
nàohướngtớiđượctươnglai.



THUẬNTHEOTỰNHIÊN,ĐITRƠNGNƯỚCCHẢY,NGỒI
NHÌNMÂYTRƠI
Nắngnóngoibức,đãlâurồitrờikhơngcómưa,vườncỏtrongchùađềuhéovàng.
“Sưphụơi,chúngtahãymaugieochúthạtcỏđiạ!Bãicỏkhơhéothếnàytrơngthậtxơxác!”-Chú
tiểunóivớisưphụcủamình.
“Chờtrờimátmộtchútđãconạ.”-Sưphụxuatay,-“Tùythời”.
ĐếntiếtTrungthutrăngtrịn,sưphụmuamộtbaohạtcỏ,bảochútiểuđigieohạt.
Đúnglúcấygióthunổilên,chútiểuvừagieohạt,nhữnghạtcỏvừatheogióthubayđi.
“Nhưthếnàykhơngổnđâusưphụơi!Rấtnhiềuhạtđãbịgióthổibayrồiạ”.Chútiểulolắngkêulên.
“Khơngsaođâucon,nhữnghạtbịgióthổiđiđềulàhạtlép,chodùcógieođượcxuốngđấtcũngkhơng
nảymầmđược.”-Sưphụnói,-“Tùytính”.
Gieohạtxong,chẳngbaolâusau,đànchimnhỏbaytớibắtđầumổđámhạtvừađượcgieodướiđất.
“Ơikhơngxongrồi!Đámhạtđềubịchimmổsạchrồi!”Chútiểulolắng,giậmchânkêulên.
“Đừngloconạ.Hạtrấtnhiều,chimkhơngmổhếtđượcđâu.”-Sưphụnói,-“Tùyngộ”.
Nửađêmhơmấycómộttrậnmưatotrútxuống.Sángsớmhơmsau,chútiểuhốthoảngchạyvàothiền
phịngnóivớisưphụ:“Lầnnàykhơnghaythậtrồisưphụơi!Rấtnhiềuhạtcỏđãbịnướcmưaxốiđiạ”.
“Khơngsao,nướcmưacuốnhạtcỏtớiđâu,ởđócóthểnảymầm.”-Sưphụnói,-“Tùydun”.
Mấyngàyquađi.
Chútiểuvơcùngngạcnhiênkhipháthiệnrarằng,trênmặtđấttrơtrọiđãmọclênrấtnhiềunhữngmầm

cỏnhỏbéxanhmướtđángu,ngaycảnhữngnơikhơngđượcgieohạtcũngtrànngậpmàuxanh.Chúvui
sướngvỗtay.
Sưphụcũngvuốtrâunói:“Tùyhỉ”.
Rấtnhiềulúc,tâmtrạngqcốchấpgiốngnhưnắmchặttay,sẽmấtđisựtựtạivàbìnhtĩnh.
Cuộcđờinàyvốnlàmộtqtrìnhdunđếndunđi,mọicơdunđềulàbiểuhiệncủasựkếthợp
giữacácyếutốtấtnhiênvàngẫunhiên.Đơikhi,dườngnhưsốphậnđangbỡncợtvớichúngta,tacàngra
sứcmuốnđuổitheothứgìđóthìsốphậnlạicàngkhiếnhivọngcủatatiêutan.Nếutakhơngnhậnthức
đượcrõbảnchấtcủavấnđềthìsẽbịvướngvàovịngluẩnquẩn,khơngthểthốtrađược,“đámtơvị”cắt
khơngđứt,gỡkhơngsạchđanglùngbùngtrongđầuấycứquấnlấy,khiếnchotacuốicùngrơivàocáibẫy
dochínhmìnhtựđào.Cịnngườisángsuốtthậtsựsẽlnbiếtthuậntheotựnhiên,biếtđủ,lnvuivẻ,
khơngđịihỏiđiềugìvượtqkhảnăngcủamình.
Điởvơý,phiêutheomâytrơimâylặntrêntrời;
ughétkhơngmàng,nhànngắmhoanởhoatàntrướcsân.
Thuậntheotựnhiên,hồntồnkhơngphảilàsốngcuộcđờibịđộng,cũngkhơngphảichỉbiếtkhoanh
taythèmmuốnviểnvơng,lạicàngkhơngphảiơmcâyđợithỏ,màđólàmộttrítuệlớnhiểurõcuộcđời,
bìnhthảnđónnhậncuộcđời.Ngườibiếtsốngthuậntheotựnhiênsẽbiếtcáchđốixửvàtrântrọngcuộc
sống,biếtơncuộcđời.
Nămấy,trướckhicơngviênDisneyđượchồnthành,thiếtkếđườngđitrongcơngviênnhưthếnào


chohợplílàvấnđềhócbúakhiếngiámđốcMichaelphảiđauđầu,cácphươngánthiếtkếđượcđưara
trongsuốtmộtthờigiandàinhưngđềukhơngkhiếnơnghàilịng.Tronglúckhơngbiếtlàmthếnào,ơngđã
đưaramộtquyếtđịnhtáobạo,đólàchotrồngthảmcỏtrêntấtcảcáckhuđấttrống,sauđókhánhthành
khucơngviênnày.Mấytuầnquađi,khiquaylạicơngviênDisney,ơngngạcnhiênvàvuisướngkhiphát
hiệnratrongcơngviênđãxuấthiệnmấyconđườngnhỏngoằnngo,nhữngconđườngnhỏnàyvừahay
lạikếtnốimộtcáchhồnhảotấtcảnhữngđịađiểmdungoạntrongcơngviênvớinhau.Ơngvộigọingười
phụtráchcơngtrìnhnàylạiđểhỏixemrốtcuộclàbậcthầykiếntrúcnàođãlàmraphươngánthiếtkếlí
tưởngnày.Ngườiphụtráchcơngtrìnhnghexongcườilớnvànói:“Thựcrachẳngcóbậcthầythiếtkếnào
cả!Nhữngconđườngnhỏnàyđềulàdokháchthamquantựtạora!”

Trongcuộcsống,córấtnhiềuthứkhơngthểđịihỏi,nhữngsựvậtqchămchútlạithườngđánhmấtđi
vẻđẹpvốncócủanó.Cóphảinhiềukhibạncũngnhậnthấyrằng,nhữngthứbạncốtheođuổithìsẽrấtkhó
cóđược,cịnnhữngđiềuđẹpđẽ,rựcrỡmàbạnchưatừngdámmongđợithìlạikhơnghẹnmàgặpvào
nhữnglúcvơtình?Conngườithườnghivọngcóthểngộrađượcchânlí,nhưngđếncuốicùnglạibịrơi
vàomêcung,khiếnchongàycàngcảmthấymơnglunghơn.Vậythìsaochúngtakhơnglấylạitâmhồn
thẳngthắn,thuậntheotựnhiên,chưabiếtchừngcóthểcóđượcchânlímộtcáchdễdàng.
Họccáchthuậntheotựnhiên,cólẽcuộcsốngsẽcóthểmanglạichobạnnhữngthuhoạchkhơngngờ
tới,giốngnhưngườitiềuphutrongcâuchuyệndướiđây:
Cóngườitiềuphunọ,tínhvốnngờnghệch.Mộthơm,anhtalênnúiđốncủi,pháthiệncáchmìnhkhơng
xacómộtlồivậtmàtừtrướctớigiờanhchưatừngnhìnthấy.Vìtịmị,anhbướctớihỏiconvậtkìlạấy:
“Ngươilàgìvậy?”Convậttrảlời:“TơitênlàLĩnhNgộ.”Ngườitiềuphunghexongliềnnghĩ:“Bâygiờ
thứmìnhđangthiếuchẳngphảilàlĩnhngộsao?Saotakhơngbắtnóvềnhỉ!”KhơngngờLĩnhNgộđãmở
miệngnóitrước:“Cóphảianhmuốnbắttơikhơng?”Ngườitiềuphugiậtnảymình:“Saonócóthểđốn
đượcmìnhnghĩgìnhỉ?Haylàmìnhcứtỏvẻkhơngđểý,sauđónhânlúcnókhơngđềphịngthìbắtlấy
nó!”Lúcấy,LĩnhNgộlạinói:“Anhmuốnlàmravẻkhơngđểýđểlừatơi,sauđónhânlúctơikhơngchúý


thìbắttơichứgì?”NgườitiềuphuthấymọisuytínhtronglịngmìnhđềubịLĩnhNgộnhìnthấuthìcảm
thấyvơcùngtứcgiận:“Đúnglàđángghét!Saomìnhnghĩcáigìnócũngđốnđượchếtvậy?”Khơngngờ,
điềunàycũngbịLĩnhNgộnắmđược:“Nhấtđịnhlàanhđangtứcgiậnvìtơibiếtđượcsuynghĩcủaanh
đúngkhơng?”
ThấyđấutrívớiLĩnhNgộkhơngănthua,ngườitiềuphutựnhủ:“Nhữnggìmìnhnghĩtronglịngchẳng
khácnàotấmgươngphảnchiếu,hồntồnbịLĩnhNgộnhìnthấu.Mìnhnênhồntồnbỏnósangmộtbên
đểchuntâmvàoviệcđốncủi.Vốndĩmìnhlênnúilàđểđốncủi,chứcóphảiđểbắtnóđâu!”Nghĩđến
đây,anhtiềuphuquyếtđịnhkhơngbậntâmtớiLĩnhNgộnữa,cầmlấycâyrìucủamìnhvàchuntâmđốn
củi. Khơng ngờ trong một phút khơng cẩn thận, do tay khơng nắm chặt cán rìu, nên cây rìu bất ngờ rơi
xuốngđầuLĩnhNgộ,thếlàLĩnhNgộđãbịngườitiềuphubắtđượcmộtcáchdễdàng.


KHƠNGCÂUNỆNGOẠIVẬT,NƠIDỪNGCHÂNĐẦYÝTHƠ

SáchLãoTửđãdạyrằng:“Màusắcsặcsỡlàmchoconngườitrởnênhoamắt,sựồnãlàmchotai
ngườitrởnênkémnhạycảmvớiâmthanh,đồănqnhiềumùivịkhiếnlưỡimấtđicảmgiác.Sănbắntùy
tiệnkhiếntâmtínhconngườicũngtrởnênphóngtúngcuồngloạn;nhữngvậthiếmcókhiếnhànhvicủacon
ngườikhógiữtrongkhnphép.Vìvậy,bậcthánhnhânchỉcầunođủchứkhơngmongcầuthanhsắclàm
vui,nênlựachọntừbỏnhữnghấpdẫncủavậtdụcđểchọnlấycáchsốngnổn,biếtđủ.”
Mộtkhiconngườiđãbịdụcvọngbámlấythìsẽrấtkhóđểđượcnổn,dườngnhưlúcnàocũngcảm
thấykhókhăn,tâmlílúcnàocũngcăngthẳng.Trongcuộcsống,thêmmộtvậtlàthêmbậnlịng,bớtmộtvật
làbớtmộtsựràngbuộc,chỉcầnbạnkhơngđểbịngoạivậtchiphốithìsẽđượcanlịngvàcóthểthơng
quasựtrongsángcủatâmhồnđểthểhiệntínhcáchriêngcủamình.
Ngàyxưacómộtthươngnhânlấyvềbốnngườithêthiếp:Vợcảđángulanhlợi,gắnbónhưhìnhvới
bóngvớiơng;vợhaicướpđượctừtayngườikhác,dungmạoxinhđẹp,nghiêngnướcnghiêngthành;vợba
vơcùngtháovát,giúpơngxửlímọiviệctrongnhàngănnắp;vợtưbậnrộnsuốtngày,nhưngchínhngười
thươngnhâncũngkhơngbiếtchịtabậncáigì.
Mộthơm,ngườithươngnhânnàyphảiđixa,đườngsáxaxơi,hiểmtrở,ơngtahỏibốnngườivợai
muốnđicùngmình.
Vợcảnói:“Thiếpkhơngmuốnđicùngchàng,chàngđimộtmìnhđi!”
Vợhainói:“Thiếpbịchàngcướpvề,thiếpcũngkhơngmuốnđi!”
Vợbanói:“Trênđườngđiphảiăngiónằmsương,thiếpkhơngthểchịuđược,chỉtiễnchàngrađến
ngồithànhthơi!”
Vợtưnói:“Chodùchàngđiđâuthiếpcũngsẽtheochàng,bởivìchànglàchồngcủathiếp”.
Nghelờibốnngườivợ,thươngnhâncảmkhái:“Lúcquantrọng,vợtưđốivớitavẫnlàtốtnhất!”Thế
làơngtađưangườivợthứtưlênđườngcùngmình.
Thựcra,bốnngườivợtrongcâuchuyệntươngứngvớibốnthứliênquantớichúngta.
Vợcảđạidiệnchothểxáccủachúngta,tuygắnvớichúngtanhưhìnhvớibóng,sớmtốibênnhau,
nhưngđếnlúcchếtcũngsẽrờixachúngta.
Vợhailàtiềnbạc,chúngtavìtiềnbạcmàvấtvảmộtđời,saukhichếtđicũngkhơngthểmangtheo
mộtđồngnào.
Vợbalàbạnđờicủachúngta,khicịnsốngthìsốngdựavàonhau,nhưngkhichếtthìcũngsẽchiaxa.
Vợtưchínhlàbảntínhcủachúngta,bìnhthườngcókhichúngtacũngkhơngýthứcđượcsựtồntạicủa
nó,nhưngnólnởbênta,chodùthếnàođinữacũngkhơngphảnbộita.

Nếutrênđờinàycómộtnơikhiếnchúngtavứtbỏđượcsựnóngnảy,tâmtínhơnhịa,thìđóchẳngphải
lànơitrúchânlítưởngsao?Thựcra,mộtvườnhoatrànđầysứcsống,nhữngbơngtuyếtlấplánh,ngọnnúi
nguyngacaolớnhaymộtcuốnsáchbổích,đềucóthểtrởthànhkhuvườnlítưởng,đủđểchúngtagửigắm
vàođóướcvọngđượcphiêudiêu,tựdotựtại.
Nơitrúchânlítưởngấylànơimàchúngtacóthểnhìnvượtđượckhỏinhữngphồnhoathườngtình,
cũngnhưchấpnhậnđượcsựcơđơn.Nếumộtngườivẫncịnlưuluyếncảnhphùhoa,khơngrờixađược
sựồnàothìchắcchắnlàngườiấyvẫnchưathểcóđượcsựtĩnhlặngchotâmhồn.Vídụnhưnhữngngười
ngàyngàymảimêquaycuồngvớinhữngsựtranhquyềnđoạtlợi,hoặcbịcâuthúcbởihammuốnvậtchất,


khơnglàmchủđượccuộcsốngcủamình,thìsaocóthểsốngđượcmộtcáchbìnhthản,thưtháitronglịng?
Chúngtahãytựtìmmộtnơitrúchânriêngchomình,đừngcâunệngoạivật,bởivìđaphầnngoạivật
dễthayđổi,chỉcótâmhồnmớiởbêntamãimãi,vậyhàtấtphảiđểnhữngthứdễbiếnđộngkiaảnhhưởng
tớitâmhồnmình?
NhàthơHolderlinngườiĐứctừngviết:
Nếucuộcđờichỉcócơcực,
Conngườisẽngửađầulêntrờivàhỏi:
Lẽnàotơiđịihỏiqnhiềuđếnmứckhơngthểsinhtồn?
Đúngvậy.
Chỉcólươngthiện
Vàchânthànhlàmbạnvớingười,
Anhsẽvuimừnglấythầntính
Đểđánhgiábảnthân
Thầnkhóđốnvàkhơngthểbiếtđược?
Thần,sâuthẳmnhưtrờixanh?
Tathàtinvếsau.
Đâylàthướcđocủaconngười.
Conngườitrànđầycơngtrạng,
Nhưngvẫntrúẩnđầyýthơtrênmảnhđấtnày.
Tathậtsựmuốnchứngminh,

Ngaycảbầutrờisaolấplánhcũngkhơngthuầnkhiếtbằngconngười,
Conngườiđượcvílàhìnhtượngcủathầnlinh.
Trênmặtđấtcóthướcđo?
Tuyệtđốikhơng.
Khi chúng ta theo đuổi cuộc sống vật chất, đồng thời lại có một nơi “trú chân đầy ý thơ” trong khu
vườn tinh thần, đây chẳng phải là một cảnh giới đáng để mơ ước hay sao? Điều này không khỏi khiến
ngườitanhớtớibứcthưFlaubertviếtchocơgáimìnhutrongmộtcănnhàgỗởParis:“Anhrasứclàm
việc,ngàyngàytắmrửa,khơngtiếpkhách,khơngđọcbáo,ngàyngàyngắmmặttrờimọc.Anhlàmviệctới
tậnđêmkhuya,mởcửasổ,ngồitrongthưphịngntĩnh…”TrongcuộcsốngcủaFlaubert,“ngắmmặc
trờimọc”vàsángtácđềulàbàitậphàngngàycủaơng.Cólẽvàobuổibìnhminhntĩnh,câycốitrong
thànhphốvừamớithứctỉnh,tronggiócịnphảngphấtchútmùimằnmặn,nhữngbơngcỏcịnđọnggiọt
sươnglấplánhcúichàoơng,mặtđấtẩmướtthấmvàoruộtgan,bêntaivanglêntiếngchimsẻvéovon,dĩ
nhiên,cịncódịngsơngrócráchphíaxa,hoabìmbìmmàutímvàxanhlamnhạt…Khichúngtađứng
trướccửasổ,nlặngnhìntianắngđầutiêncủabuổisớm,lúcấylẽnàotronglịngkhơngcảmthấyphấn
chấnvàtinhthầntrởnêntrongtrẻolạthường?Đâychẳngphảilà“nơitrúẩn”đầyýthơsao?
BênbờhồWaldenPond,tácgiaThoreaucũngsốngmộtcuộcsốngntĩnhvàtrànđầyýthơ.“Ơngấy
nlặngnhưvậy,cơđơnnhưvậy,lạivuivẻnhưvậy”.Thoreaungồibênchiếcbàntrịnbênhồăncơm,
mộtchúchimnhỏtìnhcờbaytới,đậutrênngườiơng,mổkhoaitâytrêntayơng,ơngthưthảđiquathơn
trang,htsáokhekhẽ,chẳngkhácnàomộttiểuvươngtửtrongthếgiớitựnhiên.Trongmơitrườnggiản


dị,ntĩnhnhưthế,tâmhồncủaơngdườngnhưđượcgộtsạch,khơngmộtchútvẩnđục,trongsángnhư
bầutrờixanhtrong.Thoreauđãdùngphươngthứcgầngũivớitựnhiênnhưthếđểsốngmộtcáchđơngiản
vàchânthành,khiếncuộcsốngcủamìnhtựanhưmộtbàithơ.
Nhữngnhânvậtđượcnhắcđếnởtrêncóthểkhiếnánhnắngmặttrờigiàuýthơchiếuvàotậnsâutrong
tâmhồn,nhưmộtdịngsơngnhỏrócráchchảyqua,tướiđẫmthếgiớinộitâm.Vậythìtrongcuộcsống,ý
thơnằmởđâu?Đâulànơitrúchânđầyýthơcủariêngmình?Giốngnhưtrongbàithơđãviết“Conngười
trànđầycơngtrạng,nhưngvẫncưtrúđầyýthơtrênmảnhđấtnày”.Khichúngtachậtvậttheođuổiphù
hoa,cóphảitađãqnngẩngđầunhìnbầutrờisaorựcrỡntĩnhvàtrànđầyýthơ?Cóngườitừngcho
rằng:“Chodùcómuốnthừanhậnhaykhơng,mỗingườichúngtađềulàmộtcáicây,màcáicâythìphải

cắmrễxuốngđấtđểsinhtrưởngmớicóthểrahoakếtquảgiữađấttrời”.Nếumặtđấtlàthếgiớihiệnthực
thìbầutrờilàthếgiớitinhthầntrànđầyýthơvàsựtịchmịch.“Cuộcsốngđầyýthơ”ởđâychínhlàmuốn
nóichúngtacầnbiếtđốimặtvớithếgiớiồnàobênngồimàvẫngiữđượcsựtĩnhlặngvàgiàucócủanội
tâm,nhưngườithợđẵngỗlnvuivẻ,tựdo,tâmhồnthuầnkhiếtbênhồWaldenPond,sốngtrongthếgiới
tựnhiên,thuầnpháccủariêngmình.
Hưdanh,tiềntàicũngchỉlàmâykhóithốngqua
TrongHồngLâuMộngcóbàiHảoliễuca(11),carằng:
Ngườiđờiđềuchothầntiênhay
Màchuyệncơngdanhvẫnlạisay!
Xưanaytướngsốinơinàođây
Mộtdãymồhoangcỏmọcđầy!
Ngườiđờiđềuchothầntiênhay
Nhưnghámvàngbạclịngkhơngkhy!
Suốtngàynhữngmongchứachođầy
Đếnlúcđầyrồinhắmmắtngay!
Ngườiđờiđềuchothầntiênhay
Nhưngthíchvợđẹplịngkhơngkhy!
Lúcsốngáiânkểsuốtngày
Lúcchếtliềnbỏtheongườingay!
Ngườiđờiđềuchothầntiênhay
Muốnđơngconcháulịngkhơngkhy!
Xưanaychamẹthựckhờthay
Conhiềncháuthảoaithấyđây?
Đúngvậy!Cơngdanh,tiềntài,vợđẹp,conkhơn…conngườidùngcảđờiđểtheođuổinhữngđiềunày,
nhưngcuốicùngcóđượcgì?Đếnkhinhắmmắtxitay,thửhỏitacógìngồithướcđất?Cơngdanh,tiền
tàiđềulàvậtngồithân,sốngkhơnggiữđược,chếtchẳngmangtheo.Chúngtasốngcảđời,mụcđíchcuối
cùngcũngchỉlàtìmkiếmcảmgiácvuivẻ,hạnhphúcchứđâuphảilànhữngvậtngồithânấy?Cóthểbạn
sẽchorằngnhữngthứấycóthểmanglạiniềmvuichobạn,nhưngnếuthựcsựlànhưvậythìnhữngngười
cótiền,cóquyềnthếsẽchẳngbaogiờphảiphiềnnãocả.Nhưngtrênthựctế,nhiềukhinhữngngườikhiến
ngườikhácngưỡngmộlạithườngcónhiềuphiềnnãohơnngườibìnhthường,chẳngphảisao?

Đạolívuivẻcủacuộcđời
Ngàyxửangàyxưa,cóbaPhậttử.HọlànhữngPhậttửrấtthànhtín,thờPhậtđãnhiềunăm,nhưngvẫn
cảmthấycuộcsốngcủamìnhđầyđaukhổ,vìvậyhọquyếtđịnhtớithỉnhgiáovịThiềnsưnổitiếngnhất
thờibấygiờ.
“Bạchthầy,mọingườiđềunóiđạoPhậtcóthểgiúptaxuatanđaukhổcủacuộcđời.Nhưngvìsao
chúngconthờPhậtđãnhiềunămnhưvậymàvẫnkhơngthốtđượckhỏiđaukhổcủacuộcđời?”
“Muốnvuivẻđâukhógì,trướctiênhãynhìnnhậnchorõ,cácconđangsốngvìcáigì?”-Thiềnsư
khoanthainhìnhọvànói.
“Sốngvìcáigìư?Câuhỏinàychúngconchưatừngnghĩtới.Cólẽchỉvìđãđượcsinhratrênđờinày
nêncứthếsốngtiếpthơiạ.”
“Được,vậythìbâygiờcácconhãytĩnhtâmlại,suynghĩthậtkĩxembảnthânmìnhvìsaomàsống?”Thiềnsưnóivớihọđầyẩný.
Mộtlúcsau,tínđồAcấtlờitrước:“Conngườikhơngthểtựtìmđếncáichết!Cáichếtqđángsợ,vì
thếkhiđãđếnthếgiớinàythìphảicốgắngsống,consốngvìngunnhânnàyạ.”
TínđồBnói:“Consốngvìmuốnhưởngthụcuộcsốngnođủ,lươngthựcđầykho,conđàncháuđống,
vìthếbâygiờconkhơngthểkhơngrasứclaođộng.”
TínđồCnói:“Consốngvìgiađình.Nếuconchết,cảnhàlớnbégiàtrẻsẽkhơngcóaichămsóc.”
“Vậythìbâygiờhãytrảlờitamộtcâuhỏi,cácconcầnphảicóthứgìthìmớicóthểvuivẻđược?”
“Códanhdựlàcótấtcả,cónóconsẽcóthểvuivẻ.”
“Cótìnhumớicóniềmvui.”
“Cótiềnbạclàcóthểvuivẻ.”
Thiềnsưlắcđầunói:“Vậythìvìsaotrênđờicóngườicódanhdựrồinhưngrấtphiềnnão,cótìnhu
rồinhưngrấtđaukhổ,cótiềnbạcrồinhưngrấtlolắng?”
ThấybaPhậttửđềuimlặng,Thiềnsưnóitiếp:“Danhdựphảiphụcvụđạichúngmớicóniềmvui;tình
uphảihiếndângchongườikhácmớicóýnghĩa;tiềnbạcphảibốthíchongườinghèomớicógiátrị,
làmđượcđiềuđóthìcuộcsốngmớivuivẻthựcsự.Cuộcsốngmuốncóđượcvuivẻđịihỏiconngười
phảicólítưởng,niềmtimvàtráchnhiệm,nhưngbathứnàykhơngphảilàthứmơhồ,sáorỗng,mànó
đượcthểhiệntrongtừngkhoảnhkhắccủacuộcsốngconngười”.
Tiềnvàphiềnnão

Ngàyxưacómộtcặpvợchồngnghèo,họmưusinhbằngnghềnhặtrác.Banngàyhọbơnbakhắpnơi
đểkiếmtiềnlochocuộcsống,cịnđếntối,ngườichồngsẽkéonhịhồtrongkhuvườnnhỏ,ngườivợthìcất
tiếnghát.Cuộcsốngtuynghèokhónhưnghaivợchồngđềusốngrấtthoảimái,vuivẻ.
Đốidiệnnhàhọlànhàcủamộtphúơng,ơngtanămthêbảythiếp,hàngngàyănngonmặcđẹp,nhưng
ngàynàocũngphiềnmuộn,khơngbiếtvuivẻlàgì.
Phúơngthấyđơivợchồngnghèoấysốngvuivẻnhưvậythìrấtngưỡngmộ,đồngthờicảmthấyrấtkì
lạ:Lẽnàosốngnghèokhổnhưvậymàcóthểkhiếnconngườivuivẻđượcsao?Điềuđósovớiquanniệm
vốntồntạitừtrướcđếnnaycủangườiđời,rằngchỉcótàisảnquyềnthếmớicóthểmanglạiniềmvuicho
conngườicósựkhácbiệtrấtlớn.Đểchứngminhrằngtiềntàicóthểmanglạiniềmvuichoconngười,
ơngtabảoquảngiađemtặngchohọmộtítbạc.Vốntưởngrằngcặpvợchồngấysẽcàngsốngvuivẻhơn,
nhưngkhơngngờtốihơmấy,trongkhuvườnnhỏcủahọkhơngvanglêntiếnghátvuivẻnữa.Mấyngày
tiếpđó,trênkhnmặtcủahaivợchồngnghèocũngkhơngcịnnhìnthấyniềmvui.


Mấyhơmsau,phúơngquảthựckhơngnénđượctịmị,bènđếnhỏihaivợchồnghọsựtình.Họtrảlời:
“Ơngơi,chúngtơixintrảlạitiềnchoơng,cảmơnýtốtcủaơng,nhưngsaukhicókhoảntiềnnày,chúngtơi
khơngmộtngàynàođượcngủngongiấc”.
“Vìsao?Tiềnbạcchẳngphảicóthểmanglạichocácngươicuộcsốngthoảimáihơnsao?”
“Nhưng…nhưngchúngtơichẳngbiếttiêusốtiềnnàynhưthếnào,ngượclạicịnlnphảilolắngvề
việccấtgiữnó,suốtngàylongayngáyliệucóbịmấttrộmtiềnhaykhơng.Suốtmấyngàynay,chúngtơi
vẫnnghĩ,cólẽnêntrảlạitiềnchoơngthìhơn.Ngàyngày,thàchúngtơiđinhặtráccịntốthơnlàngồiơm
khoảntiềnnày”.
Lúcấy,phúơngchợtbừngtỉnh:Thìracólúc,thứmàtiềntàimanglạikhơngphảilàniềmvuimàlà
phiềnnão.Nhớlạiviệcngàyngàymìnhphảibuồnphiềnvìtiềnthngười,vìchuyệnbnbán,đóchẳng
phảiđềulàbuồnphiềnvìchuyệntiềntàiđósao?Tuyrằngđơivợchồngnghèokhókiahàngngàycótrăm
sựphảilotoan,nhưngaidámnóirằngngườigiàucóthìvạnsựvuiđây!
Hưdanhvàphiềnnão
ỞẤnĐộcómộtvịThiềnsư,tuytuổicịntrẻnhưngđãnổidanhkhắpxagần,lncóngườivìngưỡng
mộdanhtiếngmàtớixingặp.Banđầu,vịThiềnsưnàycảmthấykhátựđắc,nhưnglâudầnthìkhótránh
khỏicảmthấymệtmỏi.Vìmuốntĩnhtâmtuluyện,đồngthờicũngđểtránhbịngườiđờitìmtớilàmphiền,

ơngđãmộtmìnhchuyểntớicănnhàlábênsơngHằng.Nơiđócáchđơthànhgầnnhấtcũngmườimấykilơ-mét. Tuy nhiên điều đó khơng những khơng giúp ơng có được sự n tĩnh mà ngược lại, vì sống một
mìnhởđâynênngườiđờichorằngơngtalàmộthànhgiảvĩđại,bởivậysốngườitớithămcàngnhiềuhơn
trước.
Vềsau,ngaycảthờigiantuluyệnơngcũngkhơngcó.Từsángtớitối,ngườitớixingặpnhiềukhơng
ngớt,họhànhlễvàxinơngcholờikhunngaycảvềnhữngchuyệnnhỏnhặttrongcuộcsống.Banđầu,vị
Thiềnsưnàyvẫncóthểbìnhtâmgiảiđáptừngcâuhỏicủahọ,nhưngcùngvớisốngườicànglúccàng
nhiều,tronglịngThiềnsưcũngkhótránhkhỏiphiềnnão:“Nhữngchuyệnnàylàcáiqigìvậy?Thậtlà
lãngphíthờigiantutậpcủata.”
Saukhicósuynghĩnhưvậy,Thiềnsưbènquyếtđịnhkhơngbậntâmtớinhữngngườitớixingặpnữa,
thậmchícịnđuổihọđi.“Ngườixuấtgiasaocóthểtứcgiậnđược?Ơngấychỉvờtứcgiậnđểđuổichúng
tađimàthơi”.Vìchorằngnhưvậynênsốngườitớixingặplạingàymộtnhiềuhơn.“Thìrahưdanhcũng
làmộtgánhnặng”,Thiềnsưthởdàinói.Cuốicùngơngtađànhphảiđổipháphiệu,chuyểnvàotutrong
khurừnghẻolánh.
Mỗingườiđềucóýniệmthamlam,nhữngýniệmnàyhoặclàbắtnguồntừthamvọngđốivớitiềnbạc,
hoặclàbắtnguồntừthamvọngđốivớihưdanh.Trướcsựthúcđẩycủanhữngthamvọngnày,họdầndần
trởthànhnơlệcủachínhmình,dầnqnđimụcđíchquantrọngnhấtcủacuộcsốnglàNiềmvui.NhàPhật
dạyrằng:“Khơngvuikhơngbuồn,tùytâmtamuốn.Khơnghoakhơngnguyệt,khơngtakhơngngươi,dùng
tâmbìnhthườngnhìnmọivật”.Đoạnnàyđạiýnóivớichúngtarằng,chỉkhitâmhồnbiếttừbỏgánhnặng
hammuốnvậtchấtthìmớicóthểkhơngbịthamlamnhấnchìm.Khikhơngbịmâykhóitrướcmắtmêhoặc,
conngườimớicóthểnhìnrõbảnchấtcủacuộcsống,cũngnhưnhìnrõđượcnhucầuchânthựccủamình.


Đơivợchồngnghèokhósởdĩsốngvuivẻ,chínhlàbởivìhọkhơngcógánhnặnghammuốnvậtchất.
Phúơngsởdĩđượchưởngthụnhưnglạiđaukhổ,làbởivìơngtabịhammuốnvậtchấttróibuộc,khiếný
nghĩthamlamchiphốitâmtrạngcủabảnthân.CịnvịThiềnsưtrẻtuổicũngnếmtrảinỗiphiềnnãodohư
vinhmanglại.
Thựcra,conngườikhikhơngcóđượcthứgìđóthìsẽcóniềmkhaokhátmơhồvớinó,nhưngsaukhi
thậtsựcóđượcthứmìnhhằngkhaokhátấythìlạithườngpháthiệnrarằng,nhữngđiềumàthứđómanglại
khơngphảilàniềmvuitahằngtưởngtượng,màlànỗiđaukhổbấtngờ.Cólẽnhiềungườiđãđượcbiết
đếncâuchuyệnngụngơnvềconnhện,giọtsươngvàcơngió,nhệnchorằngthứqgiánhấtlà“thứđãmất

đivàchưacóđược”.Trảiquarấtnhiềunămsau,nómớingộrađượcrằng“thứqgiánhấtchínhlàthứ
mìnhđangcó”.Chúngtacũngvậy.Cuộcsốnghiệntạiđủkhiếnchúngtavuivẻ,hạnhphúc,vậythìđừng
qtheođuổichuyệnhưdanh,tiềntài,được-mất.Đốivớinhữngthứấy,tanêngiữtháiđộbìnhthảnđón
nhận,đượckhơngkiêucăng,mấtkhơngcaycú,chỉcónhưvậy,cuộcsốngcủachúngtamớilnlạcquan,
tìmđượcniềmvuivàýnghĩasốngcủamình.

(11)BảndịchcủanhómVũBộiHồng.


ĐẠOTRUNGDUNGLÀCƠBẢNCỦATĨNHTÂM
SáchLuậnngữvàTrungdung(12)ghichépvềđạoTrungdung-mộtphầntinhhoacủaNhohọc,cũng
làkếttinhtrítuệcủacácbậctiênhiền,tiêubiểuchonhânsinhquancủangườiTrungQuốc.ĐạoTrung
dungkhơngchỉmiêutảmốiquanhệgiữangườivớingười,mốiquanhệgiữangườivớisựvật,màcịnnói
tớimốiquanhệgiữaconngườivớitựnhiên,nhấnmạnhthiênnhânhợpnhất,conngườichungsốnghàihịa
vớitựnhiên,phảnđốiphươngthứcnhìnnhậnsựvật,xửthếmộtcáchphiếndiện.TrongTrungdungnói:
“Trungdãgiả,thiênhạchiđạibảndã”,cũngchínhlànói“trung”làcáigốclớncủathiênhạ.ĐạoTrung
dungbắtnguồntừđạolớncủatrờiđấtvàbảntínhcủaconngười.Vậythì,việcvậndụngTrungdungvào
cuộcsốngsẽđượclígiảinhưthếnào?
Dừnglạiđúnglúcvàhăngqhóadở
CólẽnhữngngườiđãđọcLanĐìnhtậptựcủaVươngHiChicóthểphầnnàolĩnhngộđượchàmývề
“vuiqhóabuồn”.VươngHiChicùngcácdanhsĩđươngthờiđigiữanúinontrậptrùng,ngắmnhìnrừng
trúcxanhmátxungquanh,cùnglắngnghetiếngnướcchảyrócrách,hưởngthúthanhnhàn,thựclàvơcùng
vui sướng, bèn vui vẻ cất bút viết: “Hơm nay thời tiết sáng sủa, khơng khí trong lành, hiu hiu gió nhẹ.
Ngẩngnhìnlênvũtrụbaola,cúixuốngxemvạnvậtphồnthịnh,màphóngmắtngắmtrơngthỏalịngbay
bổng,thậtthỏatìnhmắtngắmtainghe.Thậtlàvuisướng!”Nhưngsauđó,vìvuisướngqđộnênVương
HiChicảmkháithếgianvạnvật“huốngchithọmệnhngắndàiđềutntheotạohóa,cuốicùngđếnngày
kếtthúc”,thanrằng“kịpđếnkhiđãmệtvìnhữnggìtheođuổi,tìnhcảmđãđổithaytheosựvật,thìniềm
cảmkháicũngđếnliền!Nhữnggìuthíchtrướcđây,trongchốclátđãthànhdấucũvếtxưa,vẫnkhơng
thểkhơngvìnómàsinhniềmcảmkhái.”
Cảmxúccủaconngườithườngxuấthiệntìnhtrạngvuiqhóabuồn,conđườngđờithườngchẳngphải

nhưvậysao?Vạnsựbiếnđổitrongnháymắttựaphùvân,cùngcựctắcphản,sựthịnhtắcsuy,vìthếtrong
cuộcsốnglúcnàocũngphảitâmniệm:Biếtgiữđúngmựcthìmớitrunghịa,khơngthiênlệch.
TrongKinhKimCangcủanhàPhậtnói:“Phápchẳngtựsinh,docảnhmàcó”.Do“dunkhởi”,vìthế
cuộcđờilntồntạicơhội,tiềmnăngvàýnghĩavơhạn,bởicuộcđờivốndĩchínhlàmộtqtrình“vơ
hạn”.Nhưngđổisanggócđộkhác,chúngtakhơngthểvìsựvơhạncủacuộcđờimàsốngmộtcáchtùytiện
bừa bãi. Trong nhiều trường hợp, ta lại càng cần phải hiểu đạo lí “biết dừng lại đúng lúc”. Trong Bảo
Vươngtammuộiluậncócâu:“Vớingườithìđừngmongtấtcảđềuthuậntheoýmình,vìđượcthuậntheo
ýmìnhthìlịngtấtkiêucăng;thấylợikhơngcầuhưởngphần,lợihưởngphầnắtsẽđộnglịngsi”.Việcbiết
dừnglạiđúnglúc,giữđúngchừngmực,quảthựccóthểtrởthànhlờirănchomỗichúngta.
NgườiTrungQuốcthườngnói:“Qtạithíchtrung”.Đâychínhlàđạolíxửthếliênquanđếntrung
dungtrongquanniệmcủangườiTrungQuốc.“Thích”ởđâylàtùytheothời,“trung”làtrunghịa,vìthế,
“thíchtrung”chínhlàbiếtcáchthuậnthờimàthayđổi,đúngmực.GiốngnhưMạnhTửnói:“Cóthểlàm
quanthìlàmquan,cóthểdừngthìdừng,cóthểlâuthìlâu,cóthểnhanhthìnhanh”.Cịnmộttrongnhững
tiêuchíthểhiệnsựchínchắncủamộtngườicũngnằmởchỗngườiđócóbiếtdừnglạiđúnglúchaykhơng.
Cổnhânnói:“Cókhảnăngthìtiến,khơngthìlùi,lượngsứcmàlàm”.Biếtquyềnbiếnthơngđạtmớicóthể
giữđượctâmtrạngvuivẻvàthoảimái,đặcbiệtlàlúccảmthấybếtắc,lùimộtbướcbiểnrộngtrờicao,
nbìnhơnhịa.
Mộtngườiđànơngchínchắnsẽbiếtvàothờiđiểmthíchhợp,dùngphươngthứcthíchhợpđểthểhiện
bảnthân,cịnmộtngườiphụnữthơngminhthìsẽbiếtlàmbảnthân“tỏasáng”mộtcáchhợplívàđúng
thờiđiểm.“Rượungonuốngtớichỗhơisay,hoađẹpnởtớinửachừng”,HứaTươngKhanhthờiMinhcó
câu:“Phúcqsợthấyhoanở”,thựcracâunàyngẫmkĩhàmýrấtsâuxa:hoanởthìsẽtàn,vừađáng


mừnglạivừađángsợ.LíNhượcChuyếtthờiTốngtrongNgũtritiênsinhtruyệnnói:Làmngườinênbiết
thời,biếtkhó,biếtmệnh,biếtlùi,biếtđủ,đóchínhlà“Ngườitựbiếtđủsẽcóthểgìngiữđượchạnhphúc
dàilâu,suốtđờikhơnglonhơnhuốc;ngườibiếtliêmsỉsẽtựbiếtđiểmdừng,cảđờikhơngphảihổthẹn”.
Nếuđingượclạiđạolínày,chắcchắnhậuquảsẽhồntồnngượclại.
Tốtnhấtchínhlàvừađủtốt
Khitanấucơm,nếukhơngđủlửathìcơmsẽkhơngchín;cịnnếulửaqtothìcơmsẽbịkhê.Khiđi
dulịchđườngdài,chúngtacầnmangtheonướcvàlươngthựckhơ,nếumangítthìtrênđườngsẽbịđói

khát,nhưngnếunhưmangqnhiềuthìsẽtrởthànhgánhnặngchochúngta.Việctheođuổidanhlợicũng
nhưvậy,vừakhơngthểkhơngcóchítiếnthủ,nhưngđồngthờilạikhơngthểơmthamvọngqnhiều,nếu
khơngsẽnảysinhsựmấtcânbằngtâmlí.Qntửháodanh,tiểunhânhámlợi,mộtkhibịdanhlợichi
phối,conngườithườngsẽkhơnglàmchủđượcbảnthân.“Cơngdanh,danhtoại,thânthối”màLãoTử
nóichínhlàđạolínày.
TổnggiámđốccủaMcDonald’s-JimCantalupo-nămsáumươituổiđộtnhiênphátbệnhtimrồiqua
đời;năm2004,tổnggiámđốchãngEricssontạiTrungQuốc-JanMalm-độttửtrênmáychạybộ;ơng
ChungMongHun-ChủtịchHuyndaiAsan(HànQuốc)khơngchịuđượccácáplựcnênđãnhảylầutự
sát…Nhữngđiềubấthạnhnàyxảyrađềulàvìhọđãkhơngthểchịuđựngđượckhiphảiđốimặtvớiáp
lựcnghềnghiệptươngđốinghiêmtrọng.
Ngàynay,nhịpsốngcủaconngườingàycàngtrởnêngấpgáp,ngàyđêmbơnba,cốgắngphấnđấu.
Chúngtathườnglàmthêmthâuđêmsuốtsáng,lnmuốnmọithứtrongtayngàycànghồnmĩhơn,kếtquả
làmhaotổncơthểkhỏemạnh,khơngchúývunđắpmốiliênhệvớibạnbèhọhàng,tâmtrạngbuồnbựctrở
thành“bạnthân”ngàyngàyởbênchúngta.Áplựcvừaphảidĩnhiênkhơngcógìđángngại,bởisuycho
cùngáplựccóthểhóathànhđộnglực,áplựcthíchhợpcóthểkhiếnchúngtanhìnnhậncuộcsốngvàcơng
việcvớilịngnhiệttìnhlớnhơn.Tuynhiên,cuộcđờikhơngthểlúcnàocũngrộngmởthênhthang.Ngườita
thườngnói:“Hoavơbáchnhậthồng,nhânvơthiênnhậthảo”.Chodùlàvớiconngườihayvớiviệcxử
thế,đềuphảibiếtdừnglạiđúnglúc,“nhậnânhuệlớnnênbiếtlùitrước,khiđượcnhưýthìnênbiếtdừng”.
Chúngtachỉcầnghinhớrằng,chodùtrongbấtcứchuyệngì-trongcuộcsốnghaytrongcơngviệc-tốt
qthìsẽhóadở,vìvậynếumuốnsốngvuivẻthìhãybiếtgiữđúngchừngmực,vừakhơngđược“bất
cập”,cũngkhơngđược“tháiq”,tntheoTrungdungđểcuộcsốnglnđượccânbằng,thanhthản.

(12)HaicuốnsáchnằmtrongbộTứthư(gồmĐạihọc,Luậnngữ,MạnhTử,Trungdung),làmộttrongnhữngsáchkinhđiểncủaNhogia.


KHƠNGPHẢIGIĨĐỘNG,KHƠNGPHẢICỜĐỘNG,LÀTÂM
ĐỘNG
TrongsáchLụcTổĐànKinhcókểmộtcâuchuyện:
LụcTổHuệNăngsaukhinhậnybátcủaThiềntơngNgũTổHoằngNhẫn,rờikhỏiHồngMai(Sơn
Đơng),đixuốngphíanamtớivùngrừngnúiQuảngChâuẩncưsuốtmườilămnăm.SauđóNgườixuống

núitớichùaPhápTính(QuảngChâu),vừahaygặpẤnTơngThiềnsưđanggiảnggiảiNiếtBànkinhcho
chúngnhân,hàngtrămvịhịathượngởdướiđangntĩnhlắngnghe.Lúcấymộtcơngiómátthổitới,mấy
lácờngồichùatungbayđóngió,haitiểutăngnhìnthấy,bắtđầutranhluận.
Ngườithứnhấtnói:“Gióthổicờbay”.
Ngườithứhainói:“Cờbay,liênquangìtớigió?”
“Sưhuynhsairồi,nếukhơngphảigióđangthổi,saocờcóthểbayđược?”
“Sưhuynhlạisairồi,nếulàvìgiólớnậptới,thìvìsaođạiđiệnkhơngđổ?”
ẤnTơngThiềnsưliềnchúýtớicuộctranhluậncủahaingười,ơngdừnggiảngkinh,mỉmcườilắng
nghehaingườibiệnluận.
Chúngđệtửcũngpháthiệncuộctranhluậnnày,thếlàmọingườithinhaucùngthamgiatranhluận.Có
ngườinói“gióđộng”,cóngườinói“cờđộng”,nhấtthờikhóphâncaothấp.
Lúcấy,LụcTổHuệNăngởgócđạiđiệnđứngdậynói:“Khơngphảigióđộng,khơngphảicờđộng,là
tâmcủacácngườiđangđộng”.
Lờinàyvừadứt,chúngtăngkinhngạc.ẤnTơngThiềnsưmỉmcườigậtđầu,nhìnLụcTổHuệNăng
bằngánhmắtkhenngợi.
LụcTổHuệNănglẽnàokhơngbiếtđếntiếnggióthổivàcờbay?Xéttừgócđộcủachủnghĩaduyvật,
cáchnói“tâmđộng”quảthựcduytâm.NhưnglờicủaLụcTổHuệNănghàmchứaýnghĩatriếthọcsâuxa,
ởđâykhơngphảiơngnóivềquanhệgiữavậtchấtvàýthức,màđangluậntâmtính,nóivớichúngtarằng,
thứcảmnhậnđượcgióthổivàngọncờbaychínhlàtráitimcủachúngta,nhậnthứcđượcđiểmnàylàcó
thể“sánglịng”.“Tâmđộng”trênthựctếlàđểchỉsuynghĩcủanộitâmconngườiđốivớingoạivật.
Conngườiđềucótaicómắt,nhưngtaicũngchỉlàốngloa,cịnmắtchỉlàốngkính,khơngphảihễcó
haithứnàylàcóthểphânbiệtđượctấtcả.Cáithựcsựcóthểphânbiệtđượcthếsựchínhlànộitâmcủa
chúngta.Mặcchogióthổicờbay,chỉcầntráitimthanhtịnhkhơnglayđộngthìthếgiớinàylàntĩnh.
Ngượclạinếuchỉbiếtcốchấpvớiđộngvàkhơngđộngthìtâmsẽđộngkhơngngừng.Tâmtínhntĩnh,
trongsángnhưtấmgương,cóthểphảnchiếuvạnvật,nhưngkhơnggiữbấtcứvậtgì.
Bồđềbảnvơthụ
Minhkínhdiệcphiđài
Bảnlaivơnhấtvật
Hàsởnhạtrầnai.
(Bồđềvốnkhơngcây,gươngsángcũngchẳngđài,xưanaykhơngmộtvật,chỗnàodínhbụinhơ.)

Tấtcảsựcốchấpvớingoạivậtsuychocùngchỉlàsựbiếnđổicủacáitâm,tấtcảýnghĩngơngcuồng
cũngchỉlàsóngtronglịngchúngta.TronghồithứmườibacủaTâyDuKí,HuyềnTrangnói:“Tâmsinh,


chủngchủngmasinh;tâmdiệt,chủngchủngmadiệt”.(13)CâunóinàycủaĐườngTăngẩnchứađạolívơ
cùngsâuxa!
ÂuDươngPhongcóbiệtdanhTâyĐộc.TrongphimĐơngTàTâyĐộc,đạodiễnVươngGiaVệđã
dùngcáitìnhđểlộttảtínhcáchcủanhânvậtnày.“Độc”củaÂuDươngPhongđếntừsựđốkị,sựkhơng
nhưýtrongtìnhcảmvàđếncảtừcuộcđờiđaukhổcủaơngta.Nộitâmcủaơngtalngiằngxé,chỉkhi
mạonhậnthânphậncủangườikhác,ÂuDươngPhongmớicóthểgiốngnhưngườikhác,sốngtíchcực,bởi
vìtừđầutớicuốiơngtakhơngthểthốtkhỏidụcvọng,khơngthểthốtkhỏiđaukhổ.
Cùngđứngtrướcmộtsamạc,cóngườinghĩrằngphíasausamạccólẽlàmộtthếgiớikhác;cóngười
lạichorằngphíasausamạcchỉlàmộtsamạccàngrộnglớnhơn.Cuộcđờicóthấtbạivàcũngcóthành
cơng,ngườiđượccoilàthậtsựthànhcơngkhơngnhiều,bởivìcórấtnhiềungườichưabiếtcáchdùngtrái
timtĩnhlặngđểnhìnnhậncuộcsống,nêncứmêmảichạytheonhữngthứhàonhốngbênngồi.Thựcra,
thấtbạikhơngcógìlàxấu,chỉcầnchúngtađãthựcsựcốgắngthìcũngxứngđángnhậnđượcsựtơntrọng
vàkhenngợi.Nhiềuchuyệntrongcuộcđờinàyđượcquyếtđịnhchỉbởimộtýniệm.Khơngphảigióđộng,
khơngphảicờđộng,màlàtâmđộng.Đaukhổlàdoconngườitựtìmđến,vậythìcớchikhơngtìmđến
hạnhphúcvàniềmvui?

(13)Cóthểlígiảicâunàymộtcáchhìnhtượngnhưsau:Giảdụtalàmsaimộtchuyệngìđónhưnglạikhơngmuốnthừanhậnlỗilầm,vìthếđã
nghĩcáchnóidốiđểcheđậychântướngsựviệc;hơnnữavì“trótđâmlao,phảitheolao”nênchúngtalạiphảitiếptụcnóidốithêmhai,ba
chuyệnnữađểchokhớpvớilờinóidốibanđầu.Nhưvậy,dầndầntasẽcàngngàycàngxarờikhỏiconđườngchínhđạo.Đóchínhlà“Tâm
sinh,chủngchủngmasinh”,vìtađãcóýniệmdốitrátronglịngnênmớicàngngàycànglàmranhiềuchuyệntráivớilươngtâmhịngchedấu
điềudốitráấy.Cịnnếunhưchúngtadámdũngcảmđốimặtvớilỗilầmcủamình,dũngcảmnhậntráchnhiệmthìtấtcảnhữngđiềusaitrái,
dốitráđósẽkhơngxảyra,tasẽcócóđượccảmgiácthanhthảntronglịng.Nhưthếgọilà“Tâmdiệt,chủngchủngmadiệt”.


KHƠNGVUIVÌCẢNH,KHƠNGBUỒNVÌMÌNH
MạnhTửnói:“Khinghèokhổkhơnglàmtráivớinhânnghĩa,khiphátđạtkhơngtừbỏđạolí”.Ngồi

ra,MạnhTửcịndạyngườiđờikhơngnêndaođộngvìthếgiớibênngồi,khơnglàmchuyệntráivớilễ
nghĩanhânđức,làmđượcvậythìchodùcótaihọagiángxuống,cũngcóthểthảnnhiênđốimặt.
Cómộtlần,CơngTơnSửuhỏiMạnhTử:“NếuPhuTửcóthểtrởthànhkhanhtướngcủanướcTề,phát
triểnvươngđạochínhtrị,nhưvậynướcTềnhấtđịnhsẽcóthểxưngbáchưhầu.NhưngmộtkhiNgườithật
sựgánhváctrọngtráchnày,thìliệuNgườicịncóthểgiữđượctâmtríkhơnghềđộngnữakhơng?”
MạnhTửđãliệtrahaiphươngphápcóthểkhiếnngườitakhơngđộngtâmtrí.
Thứnhấtlà“tringơn”.“Tringơn”ởđâylàđểchỉcóthểhiểuvàphánđốnmộtcáchchínhxáclờinói
củangườikhác.MạnhTửnói,nghethấylờinóikhơngthỏađángthìbiếtđốiphươngbịtưniệmchemắt;
nghethấylờidâmtàthìbiếttronglịngđốiphươngcótàniệm;nghethấylờitàácthìbiếtđốiphươnghành
sự khơng theo chính đạo; nghe thấy lời mập mờ thì biết đối phương đang lưỡng lự khó quyết. Cũng có
nghĩalà,cókhảnăngphánđốnsángsuốtthìsẽkhơngbịnhữngchuyệnnhỏnhặtlàmcholunglạc,càng
khơngđểnộitâmcủamìnhbịlunglay.Thứhailà“tínhtìnhcươngtrực”,làthứtựnhiêngặtháiđượctrong
qtrìnhthựchànhtheođạonghĩa,vìthế,khitấmlịngngaythẳngthìtínhtìnhcươngtrựcsẽtựnhiênmà
có.
TrongLuậnngữcócâuchuyệnnhưsau:KhổngTửđưacáchọctrịchuducácnước,ởnướcTrầnbị
cuốnvàomộtcuộctranhchấpchínhtrị.Liêntiếpmấyngày,thầytrịbịkẹtởnướcTrần,khơngcóthứcăn,
cũngchẳngthểrờiđi.TửLộkhơngkìmđượchỏi:“Qntửlẽnàođángbịcuốnvàothờivậnbithảmnhư
vậysao?”KhổngTửnghexongchỉtrảlời:“Bấtkìngườinàothờivậncuộcđờiđềucótốtcóxấu,quan
trọnglàlàmthếnàođểđiềukhiểnđượcnótrongnghịchcảnh”.
Đúngvậy,trongcuộcsốngchắcchắnsẽcólúcchúngtavìgặpchuyệnkhơngnhưýmànảysinhtâm
trạngbiquan.Tuynhiên,chúngtacầntintưởngrằng,sựkhơngnhưýnàykhơngphảilàtrạngtháivĩnh
hằng.Khimâyđentanbiến,giólànhthổitới,tựnhiênsẽcóánhnắngchiếuxuống.Vìthếhãytĩnhtâmchờ
đợi ánh nắng, khơng nên hoảng hốt lúng túng, được thuận lợi đừng kiêu ngạo, gặp nghịch cảnh chớ nản
lịng.
Mộthơm,cómấyngườibạncùngtớimộtthácnướclớnđểthưởnglãmphongcảnhthiênnhiênhùngvĩ,
dịngnướcđổxuốngtừđộcaohaibamươitrượngtungbọttrắngxóarồicuốnđixahàngchụcdặm,cảnh
sắcvơcùngtránglệ.Nơithácnướcchảyxuốngtạothànhđầmsâu,nướccuồncuộnchảyxiết.
Đúng lúc ấy, chợt họ thấy một chàng trai xuất hiện bên sơng, nhảy xuống dưới đầm sâu. Mọi người
tưởngrằngngườiấynghĩquẩn,liềnvộivàngchuẩnbịứngcứu.Khơngngờchẳngbaolâusau,anhchàng
nàyngoilênkhỏimặtnước,ungdunglênbờ.

Mọingườibènđitớihỏi:“Anhbạncóthểtựdotựtạibơilộitrongnướcsâunguyhiểmnhưvậy,cóbí
quyết gì khơng?” Người này trả lời: “Khơng có bí quyết gì cả, tơi chỉ bơi theo bản năng, thuận theo tự
nhiênmàthơi.Khinhảyxuốngnước,tơiliềnđểcơthểmìnhchìmxuốngtậnđáycùngvớivịngxốymà
nướctạothành,sauđólạithuậntheodịngnướcđểnổilên,chỉcầnthuậntheodịngnướclàcóthểđiều
khiểnđượcdịngnướcchảyxiết.”
Đúngvậy!Bơitheobảnnăng,sốngtheobảnnăng,sốngởđấtliềnthìnổnởđấtliền,sốngởdưới
nướcthìnổndướinước,đâychínhlàthuậntheotựnhiên.Sởdĩchàngtrainàycóthểchếngựđược
sónglớncuồncuộnđơngiảnnhưvậy,chínhlàvìanhtakhơngướcđốntheochủquanmàthuậntheotự
nhiên,tơntrọngquyluậtkháchquancủatựnhiên.Cáchđốinhânxửthếcủaconngườicũngnhưvậy,tĩnh