Chủ quyền quốc gia trên không gian mạng (Tập 1): Phần 2

258

Ý NGHĨA CUA VIEC SU DUNG INTERNET
VA MANG XA HOI CO TRACH NHIEM
PGS.TS. NGUYÊN XUÂN TOẢN”
au

hơn

mang

20

năm

lại nhiều

xuất

hiện

tại Việt

Nam,

giá trị tích cực, góp phần

internet
nâng

cao

đời sống vật chất và tỉnh thần của người dân và phát triển
đất nước

về mọi

mặt. Tuy

nhiên,

internet

và mạng

xã hội

cũng gây ra nhiều hệ lụy. Lợi dụng internet và mạng xã hội,
các thế lực thù địch, phản động, các loại tội phạm

gia tăng

hoạt động, gây hậu quả ngày càng nghiêm trọng. Môi trường

mạng đang bị vẩn đục bởi các hành vi giao tiếp, ứng xử thiếu
văn hóa, lợi dụng các diễn đàn cơng khai để đả kích, nói xấu,
bơi nhọ lẫn nhau, đặc biệt là đưa thông tin sai sự thật, gây
hoang

mang

dư luận.

Xây dựng

mơi

trường văn

hóa mạng

thực sự an tồn, lành mạnh là nhu cầu cấp thiết, trong đó,
việc sử dụng internet và mạng xã hội có trách nhiệm của các
chủ thể có vai trị, ý nghĩa quan trọng hàng đầu.
1. Đặt vấn dé
Internet

chính

thức có mặt

tại Việt

Nam

từ năm

mạng xã hội được du nhập vào nước ta từ những

* Đại học Quốc gia Hà Nội.

năm

1997;
2000


KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HOC CAP QUOC GIA - TAP 1

259

dưới hình thức các trang nhật ký điện tử (blog). Từ đó đến
nay, internet, mạng xã hội đã phát triển nhanh chóng, ngày

càng thâm nhập vào mọi mặt đời sống xã hội. Sử dụng thiết
bị đi động thông minh, internet, mạng xã hội đần trở thành

nhu cầu của đa số người dân thuộc các tầng lớp khác nhau,
từ cán bộ, công chức, viên chức, người lao động đến học sinh,
sinh viên, người về hưu, người nội trợ... Hiện nay, Việt Nam
là nước

có số lượng

người

dùng

internet

và mạng

xã hội

thuộc tốp đầu trên thế giới. Theo thống kê của các cơ quan
chức năng và cơ quan truyền thông, năm 3030, ở nước ta đã
có hơn 68 triệu người dùng internet (chiếm khoảng 70% dân

số) với hơn

145

triệu

thiết bị di động

internet; tính đến tháng

6/2021,

được

kết

tổng số người dùng

nối với
mạng

xã hội ở nước ta đã lên tới hơn 80 triệu người. có 829 mạng

xã hội đã được cấp phép, trong đó, một số mạng có số lượng
người

dùng

lớn

(hàng

chục

triệu

người

như

Facebook,

YouTube, Zalo...

Sự phát triển không ngừng của các dịch vụ internet, nhất
là sự xuất hiện và phát triển nhanh chóng của các kết nối
không dây, các thiết bị đi động thông minh, dịch vụ điện toán
đám mây và mạng xã hội đã tạo thuận lợi cho mọi người kết

nối, tương tác đa chiều, phản ánh sinh động, nhanh chóng
mn mặt đời sống xã hội. Internet và mạng xã hội đã trở
thành

không

gian

xã hội

mới

của

con

người

(được

gọi

là

“không gian mạng”). Không gian mạng là mạng lưới kết nối
của cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin, bao gồm mạng viễn
thơng, mạng internet, mạng máy tính, hệ thống thông tin, hệ

thống xử lý và điều khiển thông tin, co sở đữ liệu: là nơi con
người

thực

hiện

các hành

vi xã hội không

bị giới hạn

bởi


260

BẢO ĐẢM CHỦ QUYỀN QUOC GIA TREN KHƠNG GIAN MẠNG

khơng gian và thời gian. Ngày nay, không gian mạng đã trỏ
thành

“không gian chiến lược mồi”,

“vùng lãnh thổ đặc biệt”

gắn chặt với chủ quyền về đất liền, biển, đảo, trên không và
vũ trụ; là ưu tiên hàng đầu của quốc gia trên tất cả các cấp
độ: chính phủ, doanh nghiệp, người dân để xây dựng khơng
gian mạng

an tồn, lành mạnh,

trở thành

nguồn lực quan

trọng cho phát triển kinh tế - xã hội.
Trong những năm qua, Việt Nam

đã đẩy mạnh phát triển

và ứng dụng công nghệ thông tin, sử dụng hiệu quả internet,

mạng xã hội trong phát triển các lĩnh vực của đời sống xã
hội. chủ động tham gia vào Cách mạng công nghiệp lần thứ

tư và đạt được nhiều thành tựu quan trọng. Kết cấu hạ tầng
viễn thông được xây dựng khá đồng bộ. Kinh tế số được hình
thành. phát triển nhanh, ngày càng trỏ thành bộ phận quan

trọng của nền kinh tế: công nghệ số được áp dụng trong các
ngành công nghiệp, nông nghiệp và dịch vụ: xuất hiện ngày
càng nhiều hình thức kinh doanh,

dịch vụ mới. xuyên quốc

gia, dựa

số và internet

trên nền tảng

công nghệ

đang

tạo

nhiều cơ hội việc làm, thu nhập, tiện ích, nâng cao chất lượng

cuộc sống của người dân. Việc xây dựng chính phủ điện tử,
tiến tới chính phủ số được triển khai quyết liệt, bước đâu đạt
được nhiều kết quả tích cực”. Cơng nghiệp cơng nghệ thơng
tin - truyền thông, từ chỗ là một ngành công nghiệp nhỏ bé,
sau 20 năm, đã trở thành ngành kinh tế (cấp ID lớn nhất,

1. Xem Luật an ninh mạng năm 2018.

9. Xem Nghị quyết số

NQ/TW. ngày 27/9/2019 của Bộ Chính trị

Về một số chủ trương. chính sách chủ động tham gia cuộc Cách mạng
công nghiệp lần thứ tư.


KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HOC CAP QUOC GIA - TAP 1

261

có mức tăng trưởng cao nhất, có năng suất lao động cao nhất
và giá trị xuất khẩu lớn nhất. Lao động của ngành công nghệ
thông tin - truyền thông chỉ hơn 1 triệu người, thấp hơn một
số ngành khác, nhưng đóng góp vào GDP

của Việt Nam

lớn

nhất (14.3%)°. Phát triển, ứng dụng công nghệ thông tin, sử
dụng internet, mạng xã hội đã góp phần quan trọng củng cố,

nâng

cao chất

lượng,

hiệu

quả

hoạt

động bảo

đảm

quốc

phịng, an ninh và đối ngoại của đất nước. Đối với các tầng
lớp nhân dân, internet và mạng xã hội mang lại nhiều lợi ích,
giá trị tích cực: cho phép người dùng tìm kiếm, chia sẻ thơng

tin trên tất cả các lĩnh vực: thể hiện bản thân, giao lưu, gắn
kết cộng đồng, chia sẻ tình cảm; giải trí và trải nghiệm cuộc
sống; là môi trường học tập, làm việc, kinh doanh hiệu quả;
thúc đẩy các lĩnh vực khác của đời sống xã hội. Internet và
mạng xã hội đã trở thành “người bạn đồng hành” của giới trẻ
và các tầng lớp khác nhau trong xã hội.
Tuy

nhiên, internet

và mạng

xã hội cũng có thể gây ra

nhiều hệ lụy. Những năm gần đây, mạng xã hội đã trở thành
môi trường để một số người truyền bá luận điệu sai trái, phát
tán thông tin xấu. độc. gây hại, công bố phát ngôn gây thù
hận. Các thế lực thù địch, phản động lợi dụng mạng xã hội để

hô hào tụ tập đông người phản đối chủ trương, chính sách
của Đảng

và Nhà

thành

động,

bạo

1. Xem

nước, kích động dư luận, biến bức xúc
khiến

GS. Nguyễn

sinh hoạt xã hội trở nên

Thiện Nhân:

phức

tạp.

“Sự phát triển vượt bậc của công

nghiệp công nghệ thông tin và triển vọng đột phá tăng năng suất lao
động, đổi mới mơ hình tăng trưởng của Việt Nam”, báo Nhân Dân điện

tử, ngày 26/12/2020.


262

BAO DAM CHU QUYEN QUOC GIA TREN KHÔNG GIAN MẠNG

Họ triệt để lợi dụng mạng xã hội để hình thành cái gọi là
“truyền thơng độc lập”, tách khói sự quản lý của Nhà nước;
thực hiện các thủ đoạn tuyên truyền phá hoại tư tưởng, kích

động

tâm

lý hồi nghi với chính

quyền,

thổi bùng bức xúc

trong nhân dân để tạo điều kiện, môi trường thực hiện “cách
mạng

màu”; eổ xúy cho các luận điệu dân chủ, nhân quyền,

địi tự do biểu tình, tự do ngơn luận, tự do lập hội, tự do báo
chí, tự do

tơn

giáo

theo

quan

điểm

phương

Tây,

thúc đẩy

“tự điễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ, tiến hành “diễn
biến hịa bình” để âm mưu chuyển hóa chính trị tại Việt Nam.
Tội phạm

mạng,

tội phạm

sử dụng

công nghệ cao gia tăng,

diễn biến ngày càng phức tạp, gây hậu quả ngày càng nghiêm

trọng, nhất là các hành vi xâm phạm an ninh quốc gia, lừa
đảo, chiếm đoạt tài sản, đánh bạc, tổ chức đánh bạc. cho vay
lai nặng, tán phát, tuyên truyền văn hóa phẩm đổi trụy...
Đáng chú ý là nạn tin giả, đưa thông tin sai sự thật, gây
hoang

mang

dư

luận

ngày

càng

gia

tăng

trên

môi

trường

mạng.

Trong một số trường hợp, mạng xã hội làm cho thơng

tin chính thống bị nhiễu loạn, ảnh hưởng xấu đến an ninh,
trật tự, an tồn xã hội. Có thể nói, mạng xã hội đang giống

như “mê hồn trận”, làm cho người tiếp cận khó phân biệt đâu
là tin thật, đâu là tin giả. Thời gian qua, lợi dụng diễn biến
phức tạp của đại địch Covid-19, các thế lực thù địch, phản
động

trong và ngồi

nước

đã lợi dụng

phát

tán trên mạng

nhiều thơng tin sai sự thật, xun tạc tình hình dịch bệnh và

cơng tác chỉ đạo, điều hành của Chính phủ và các bộ, ngành,
địa phương trong nỗ lực phòng, chống dịch Covid-19 tại Việt
Nam.

Nhiều

cá nhân

đã

đăng

tải những

thông

tin sai sự

thật, làm nhiễu loạn, tạo tâm lý hoang mang, gây khó khăn


KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HOC CAP QUOC GIA - TAP 1

263

cho cơng tác phịng, chống dịch của Nhà nước, các cấp, các
ngành, các địa phương'.
Thật

đáng

buồn

là môi

trường

mạng

đang

bị vẩn đục

bởi các hành vi giao tiếp, ứng xử thiếu văn hóa. Một

số

người lợi dụng các diễn đàn công khai để thể hiện hành vi
phản văn hóa, vi phạm thuần phong mỹ tục, sử dụng ngơn
từ tục tĩu để thóa mạ, chửi bới người khơng có cùng quan

điểm,

đả kích,

nói xấu,

bơi nhọ

những

lời nói

tục,

thể,

những

hành động

chửi

trả thù bằng

lẫn nhau.

những

phát

Khơng

ngơn

video clip, những

thiếu

gây

sốc,

lời bình

luận miệt thị hay “ném đá” tập thể. Các biểu hiện lệch lạc
về tư tưởng, đạo đức, văn hóa truyền thống trên mạng đã
đến mức đáng báo động. Nếu khơng sớm có biện pháp giáo
dục, chấn chỉnh kịp thời. các thiết chế, chế tài ngăn chặn
thì rất có thể những

hiện tượng đó sẽ tiếp tục lan rộng và

phát triển thành những hành vi nguy hiểm cho xã hội, làm
mất đi hình ảnh đẹp về đất nước, con người, văn hóa Việt
Nam trên trường quốc tế.
An

ninh

mạng

là lĩnh

vực

thuộc

an

ninh

phi

truyền

thống, bảo đảm an ninh mạng ngày càng trở nên cấp thiết
hơn đối với nước ta, nhất là trong bối cảnh cuộc Cách mạng
công nghiệp lần thứ tư và xây dựng chính phủ số, nền kinh
tế số, xã hội số đang được đẩy mạnh

hiện nay. Văn kiện

Đại hội đại biểu tồn quốc lần thứ XIII của Đảng xác định

1. Xem

“Khơng

gian

mạng

gắn

chặt

với

chủ

quyền

quốc

gia”,

mie.gov.vn, truy cập ngày 10/11/2090; Cao Xuân - Hồng Mai: “Không để
tin giả phá hoại nỗ lực phòng, chống

online, truy cập ngày 08/8/2021.

dịch bệnh”,

Công an nhân

dân


264

BẢO ĐẢM CHỦ QUYỀN QUOC GIA TREN KHÔNG GIAN MẠNG

phải bảo vệ chủ quyền quốc gia trên không gian mạng'. Nhà
nước ta đã ban hành Luật an ninh mạng. Luật an tồn thơng
tin mạng,

các luật chun

ngành

liên quan,

nhiều văn bản

hướng dẫn, quy định chỉ tiết các luật đó. Bộ quy tắc ứng xử
trên mạng

xã hội cũng

vừa

được

Bộ Thông

tin và Truyền

thông ban hành”. Xây dựng mơi trường văn hóa mạng

thực

sự an tồn, lành mạnh là nhu cầu cấp thiết, trong đó, việc sử

dụng mạng Internet và mạng xã hội có trách nhiệm của các
chủ thể có vai trị, ý nghĩa quan trọng hàng đầu.

3. Ý nghĩa của việc sử dụng internet và mạng xã hội
có trách nhiệm
Internet

va

mang

xã

hội

có an

khơng liên quan đến trách nhiệm

tồn,

lành

mạnh

hay

của các chủ thể (người

dùng mạng, người cung cấp dịch vụ mạng). Trách nhiệm ở

đây được hiểu là trách nhiệm của chủ thể đối với Nhà nước,
xã hội (cộng đồng)

và bản thân,

xét trên các phương

điện

pháp luật, đạo đức và văn hóa khi sử dụng mạng, cung cấp
dịch vụ mạng.

Về phương diện pháp luật:
Pháp luật là hệ thống các quy tắc xử sự chung do nhà
nước ban hành hoặc là thừa nhận, mang tính bắt buộc phải

thực hiện và được bảo đảm thực hiện bằng các biện pháp giáo

1. Xem Đảng Cộng sản Việt Nam:
quốc lần thứ XIH. Nxb.

Văn kiện Đại hội đại biểu tồn

Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2021, t.1,

tr.280.

3. Quyết định số 874/QĐ-BTTTT,

ngày 17/6/2021 của Bộ Thông tin

và Truyền thông ban hành Bộ quy tắc ứng xử trên mạng xã hội.


KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HOC CAP QUOC GIA - TAP 1

265

dục, cưỡng chế nhằm điều chỉnh các quan hệ xã hội. Bất cứ
nhà nước nào cũng xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật

của mình để điều chỉnh các quan hệ xã hội trên tất cả các
lĩnh vực của đời sống xã hội. Việt Nam không phải ngoại lệ.
Các tổ chức, cá nhân phải nghiêm chính thực hiện pháp luật
(có bốn hình thức: tn thủ, thi hành, sử dụng, áp dụng pháp
luật. Theo đó, cơ quan, tổ chức Việt Nam

hoạt động trên cơ

sở Hiến pháp và pháp luật; công dân Việt Nam
việc theo

Hiến

pháp

và pháp

luật;

tổ chức,

ngoài sinh sống, làm việc tại Việt Nam

sống, làm

cá nhân

nước

phải tuân thủ pháp

luật Việt Nam.

Trong nhà nước pháp quyền, quyền của mỗi chủ thể luôn
đi liền với nghĩa vụ. Sử dụng internet, mạng xã hội là quyền
tự do của mỗi chủ thể nhưng việc sử dụng internet, mạng xã
hội có trách nhiệm phải được hiểu là nghĩa vụ của các chủ
thể đó. Nghĩa vụ ở đây chính là nghĩa vụ tơn trọng, nghiêm

chỉnh thực hiện pháp luật Việt Nam, áp dụng đối với mọi chủ
thể. Xã hội văn minh là xã hội ở đó mọi cơng dân đều có tỉnh

thần và ý thức thượng tơn pháp luật. Muốn đất nước ổn định
và phát triển, cùng với nỗ lực của chính quyền, của mọi cơng
dân, cộng đồng, thì ý thức tơn trọng, tn thủ pháp luật là

một trong các yếu tố giữ vai trò chi phối, bảo đảm các nguyên
tắc cơ bản quyết định sự phát triển an tồn, lành mạnh của

xã hội. Nếu cố tình đi ngược lại hoặc phá hoại các nguyên tắc
đó là vô trách nhiệm đối với xã hội và con người.

Vi vậy, khi sử đụng internet, mạng xã hội, các chủ thể có
trách nhiệm

ứng xử phù hợp

(tơn trọng, thực hiện nghiêm

chỉnh) các chuẩn mực pháp lý của Việt Nam nói chung, quy
định của pháp luật trong lĩnh vực an toàn, an ninh thông tin,


266

BAO DAM CHU QUYEN QUOC GIA TREN KHÔNG GIAN MẠNG

an ninh mạng,

về sử dụng internet, mạng

xã hội nói riêng;

tơn trọng quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân và

phải chịu trách nhiệm về các hành vi, ứng xử của mình trên
mạng. Với các hành vi, ứng xử ngược lại, chủ thể sẽ bị đánh
giá là vi phạm
thậm

tiêu chuẩn cộng

chí là tội phạm

và

đồng,

sẽ bị xử

vi phạm

lý tùy

pháp

theo

luật,

mức

độ

vi

phạm. Chủ thể vi phạm có trách nhiệm phối hợp với các eở
quan

chức

năng

để xử

lý hành

vi, nội dung

thông

tin vi

phạm pháp luật.

Về phương diện đạo đức:
Đạo đức là hệ thống các quy tắc, chuẩn mực xã hội mà

nhờ đó con người tự giác điều chỉnh hành vi của mình cho
phù hợp với lợi ích của cộng đồng, của xã hội. Những quy
tắc và chuẩn mực đạo đức phổ biến gồm: độ lượng. khoan
dung,

chính trực, khiêm

thiện; nó đối

với tàn

tốn, đũng cảm,
bạo,

tham

trung

lam,

kiêu

thực, tín,
ngạo,

hèn

nhát, phản bội, bất tín... Đạo đức của người cán bộ, đẳng
viên là đạo đức cách mạng, thể hiện ở phẩm chất chính trị,
tư tưởng, đạo đức, lối sống, là lịng trung thành vơ hạn đối
với Đảng. với Tổ quốc, với nhân dân, với chế độ xã hội chủ
nghĩa; là trình độ giác ngộ mục tiêu, lý tưởng xã hội chủ
nghĩa,

sẵn sàng chiến đấu, hy sinh vì mục

cao đẹp đó. Đạo
thật,
chính,

trung

thực,

tiêu, lý tưởng

đức được thể hiện ở sự trong sáng.
khơng

cơ hội,

thật

sự

cần,

kiệm,

thành
liêm,

chí cơng vơ tư, biết hy sinh lợi ích cá nhân để phục

tùng lợi ích tập thể, lợi ích của Tổ quốc, của nhân dân. Có
lối sống trong sạch, lành mạnh,
gương mẫu

gần gũi với quần chúng,

gắn bó với nhân dân, khiêm tốn học hỏi, thực

sự cầu thị. Có tỉnh thân đồn kết, thương u, tương thân,


KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HOC CAP QUOC GIA - TAP 1

267

tương ái lẫn nhau. Bác Hồ coi đạo đức cách mạng là “nền
tang”, là “cái gốc” của người cán bộ.
Internet,

mạng

xã hội đã trở thành

không

gian xã hội

mới, nơi con người có thể thực hiện các hành vi mang bản

chất xã hội của mình, khơng bị giới hạn bởi khơng gian và
thời gian. Các hành vi của con người trên không gian mạng
như giao tiếp, sáng tạo, lao động, sản xuất, tiêu dùng, học
tập và vui chơi giải trí thể hiện đạo đức của chủ thể như các
hành

vi trong đời thực: yêu/ghét,

nhường/kiêu

ngạo,

trung

trung thực/lừa dối, khiêm

thành/phản

bội... Các

hành

vi đó

cũng có thể mang lại kết quả hoặc hậu quả trong đời thực. Rõ
ràng, mạng
hành

tuy được coi là “không gian ảo” nhưng đạo đức,

vi của con người thể hiện trên đó là thật,

những

tác

động (nhất là hậu quả) của nó thì lại rất thật và có thể liên
quan đến nhiều chủ thể, trong một thời gian dài.

Vì vậy, khi sử dụng internet, mạng xã hội, các chủ thể có
trách nhiệm

ứng xử phù hợp

với các giá trị đạo đức truyền

thống tốt đẹp của dân tộc Việt Nam và rộng ra là phù hợp với
giá trị đạo đức tốt đẹp của toàn nhân loại. Với các hành vi,
ứng xử ngược lại. chủ thể sẽ bị đánh

giá là ứng xử thiếu

chuẩn mực đạo đức, thậm chí vơ đạo đức và sẽ bị cộng đồng
phản bác, lên án, tẩy chay: trường hợp vi phạm nghiêm trọng
sẽ bị xử lý.

Về phương diện văn hóa:
Văn hóa ứng xử là hệ thống giá trị chi phối nhận thức,
thái độ và hành vi ứng xử của cá nhân và cộng đồng người
trong các mối

quan

hệ giữa con người

với môi

trường

tự

nhiên, môi trường xã hội và với chính bản thân mình, dựa
trên các chuẩn mực xã hội. Đó là sức mạnh mềm

làm nên nét


268

BAO DAM CHU QUYEN QUOC GIA TREN KHÔNG GIAN MẠNG

đẹp và là chìa khóa thành cơng của mỗi người, mỗi dân tộc.
Dân tộc nào cũng có văn hóa ứng xử riêng, đồng thời thể hiện

đặc trưng văn hóa ứng xử chung của toàn nhân loại.
Thực tiễn sử dụng internet, mạng xã hội của các chủ thể
đã hình thành nên văn hóa ứng xử trên mạng.

Trong mối

quan hệ với chính bản thân chủ thể, văn hóa ứng xử trên
internet, mạng

khiêm

xã hội được thể hiện với các giá trị như:

sự

tốn, thật thà, dũng cảm. có chính kiến, lập trường,

quan điểm rõ ràng; tỉnh thần cầu thị, học hỏi, không tự kiêu,
tự đại hoặc tâm lý tự ti, thiếu tin tưởng vào bản thân... Do
đặc điểm các mối quan hệ trên mạng có phạm vi rất rộng, đa
dạng và khó kiểm sốt hơn mối quan hệ trong đời thực nên
văn hóa ứng xử trên internet, mạng xã hội được thể hiện với
các giá trị như: cẩn trọng. trung thực. tôn trọng người khác,

biết quan tâm, lắng nghe, chia sẻ, thông cảm, kiểm chế cảm
xúc và hành

vi thái q, có ý thức giữ gìn bản sắc văn hóa

của dân tộc, giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt...
Vì vậy, khi sử dụng internet, mạng xã hội, các chủ thể
có trách

nhiệm

ứng

xử

phù

hợp

với

các

giá

trị văn

hóa

truyền thống tốt đẹp của dân tộc Việt Nam và cũng là đặc
trưng

giá trị văn hóa chung

của

tồn

nhân

loại. Với các

hành vi, ứng xử ngược lại, chủ thể sẽ bị đánh giá là ứng xử
thiếu chuẩn

mực

văn hóa,

thậm

chí vơ văn hóa

và

sẽ bị

cộng đồng phản bác, lên án, tẩy chay: trường hợp vi phạm
nghiêm trọng sẽ bị xử lý.
Y nghĩa của việc sử dụng internet, mạng xã hội có trách
nhiệm
dụng

được
mạng

hiểu là giá trị, tác dụng
một

cách

an

mang

tồn, lành mạnh

lại từ việc sử
đối với các chủ

thể. Việc sử dụng internet và mạng xã hội có trách nhiệm

KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HOC CAP QUOC GIA - TAP 1

269

mang lại ý nghĩa thiết thực cho nhiều chủ thể, thể hiện ở
nhiều

khía

cạnh

khác

nhau,

trên

luật, đạo đức và văn hóa. Theo

các

cách

phương

diện

pháp

tiếp cận đó, xin nêu

tóm tắt ý nghĩa của việc sử dụng internet và mạng xã hội
có trách nhiệm đối với một số chủ thể.
Đối với công dân, ý nghĩa của việc sử dụng Internet và
mạng

xã hội có trách nhiệm

thể hiện

trên các khía

cạnh

sau đây:
- Thể hiện ý thức cơng dân, sự nghiêm

chỉnh

thực hiện

Hiến pháp và pháp luật của Nhà nước.
- Thể hiện phẩm

chất đạo đức: sự tôn trọng người khác,

tôn trọng cộng đồng, tính khách quan, sự trung thực, lịng tự
trọng, sự ơn hịa, tính nhân văn...

- Thể hiện yếu tố văn hóa. văn minh: phát ngơn. hành vi

ứng xử chuẩn mực trên mơi trường mạng như ứng xử trong
mơi

trường

sống

thật,

phù

hợp

các

chuẩn

mực

văn

hóa,

truyền thống tốt đẹp của dân tộc.
- Thể hiện lòng yêu nước, bản lĩnh cá nhân: sự dũng cảm
thể hiện quan điểm, chính kiến trước hiện tượng tiêu cực, tệ

nạn, phản văn hóa, phản khoa học, vi phạm pháp luật và tội

phạm; tỉnh táo, vững vàng trước các cám dỗ...

- Thể hiện trình độ hiểu biết về các lĩnh vực: pháp luật,
cơng nghệ thơng tin, văn hóa - xã hội và các lĩnh vực khác.
- Thể hiện tính mục đích, sự quyết đoán: sử dụng mạng

để kinh doanh, học tập, làm việc; nắm
mang

lại, rèn kỹ năng

nghề

nghiệp,

bắt cơ hội do mạng

làm việc, kinh

doanh,

học tập hiệu quả...
- Thể
minh:

hiện là người

sản xuất,

người

tiêu dùng

thông

người dân tham gia mạng vừa là người sản xuất, vừa


270

BẢO ĐẢM CHỦ QUYỀN QUỐC GIA TREN KHÔNG GIAN MẠNG

là người tiêu dùng

(thông tin, sản phẩm), họ biết sử dụng

mạng có trách nhiệm vào những việc có ích, có lợi cho mình,
cho

cộng

đồng

và góp

phần

làm

cho

mơi

trường

mạng

an

tồn, lành mạnh; tránh hệ lụy tiêu cực do mạng mang lại.

Đối với cán bộ, đảng viên (bao gồm: đẳng viên, cán bộ,
cơng chức, viên chức, đồn thể, lực lượng vũ trang), ý nghĩa

của việc sử dụng internet và mạng xã hội có trách nhiệm thể
hiện trên các khía cạnh sau đây:
- Trước hết, với vai trị là cơng dân, việc sử dụng mạng có

trách nhiệm

thể hiện mình

là cơng dân tốt, có tỉnh thần

thượng tơn pháp luật, thực hiện nghiêm chỉnh pháp luật.

- Là cách để thể hiện yếu tố đạo đức, văn hóa, văn minh
của một

cá nhân

khi

tham

gia các hoạt

động

trên

không

gian mạng.

- Thể hiện sự gương mẫu,

nêu gương của cán bộ, đảng

viên; là một tiêu chí để khẳng định cán bộ, đảng viên đã thực

hiện tốt việc tu dưỡng, rèn luyện bản thân phù hợp với các
tiêu chí và quy định của tổ chức
(Đảng,

Nhà

nước, Mặt

mà

mình

là thành viên

trận Tổ quốc, đồn thể, đơn vị vũ

trang, đơn vị sự nghiệp cơng lập).
- Sử dụng khơng gian mạng có trách nhiệm

là góp phan

bảo vệ Đảng, Nhà nước và chế độ. thể hiện trong việc tích cực
tham gia viết bài, nêu ý kiến phản bác, vạch trần các luận
điệu

sai trái,

thù

địch, các thủ

đoạn

phá

hoại

tư tưởng:

phòng, chống tội phạm, vi phạm pháp luật, tham nhũng, tiêu

cực, lãng phí; chống các biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển
hóa” trong nội bộ: bảo vệ Tổ quốc, nhân dân, bảo vệ Đảng,
Nhà nước, chế độ.


KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HOC CAP QUOC GIA - TAP 1

271

- Sử dụng mạng có trách nhiệm cịn là cơ sở để các co quan
có thẩm quyền giám sát, đánh giá về đạo đức, văn hóa ứng xử,
sinh hoạt, nhận thức, lối sống của cán bộ, đảng viên thể hiện
khi tham gia mang xã hội. Trên cơ sở đó, các cơ quan, đơn vị,
tổ chức đảng có thể thực hiện việc giám sát, đánh giá công tác

thi đua, khen thưởng, kỷ luật chính xác hơn; phân tích chất
lượng đảng viên và thực hiện công tác cán bộ phù hợp hơn.

Đối

với cơ quan,

internet

và mạng

tổ chức,

ý nghĩa

của

xã hội có trách nhiệm

việc

thể hiện

sử

dụng

trên các

khía cạnh sau đây:
- Cơ quan,

tổ chức được thành lập. hoạt động trên cơ sở

pháp luật; sử dụng internet, mạng xã hội là một phương thức

hoạt động mới, có hiệu quả cao. Việc sử dụng internet và
mạng

xã hội có trách nhiệm

trọng,

tn

thủ pháp

thể hiện cơ quan,

luật, thích ứng

tổ chức

với phương

tơn

thức làm

việc mới, nâng cao hiệu quả hoạt động thực hiện chức năng,

nhiệm vụ. quyền hạn của mình.
- Là một chủ thể người dùng

internet,

mạng

xã hội, cơ

quan nhà nước vừa phải có trách nhiệm trong sử dụng mạng
an toàn, lành mạnh. phục vụ chính các hoạt động của mình,

đồng thời, với vai trò chủ thể quản lý, cơ quan nhà nước còn
phải tạo ra, cung cấp các bảo đám (pháp lý, quy tắc, hạ tầng
kỹ thuật, quản lý...) tạo điều kiện cho các chủ thể khác có thể
thực hiện được

trách nhiệm của mình

trong quá trình sử

dụng internet, mạng xã hội một cách an tồn, lành mạnh.

- SU dung
phát

mạng

có trách

nhiệm,

bảo đảm

triển, sử dụng an tồn, lành mạnh,

mạng

được

qua đó, Nhà nước

thực hiện được trách nhiệm của mình là bảo vệ chủ quyền
quốc gia, bảo vệ quyền con người trên không gian mạng.


272

BAO DAM CHU QUYEN QUOC GIA TREN KHÔNG GIAN MẠNG
~- Nhà nước là chủ thể quản lý mọi lĩnh vực của đời sống xã

hội, trong đó có lĩnh vực an tồn, an ninh thơng tin, an ninh

mạng.

Nhà

nước cùng các chủ thể sử dụng mạng có trách

nhiệm góp phần bảo đảm mạng được phát triển, sử dụng an
toàn, lành mạnh, đây là điều kiện, môi trường thuận lợi để
nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước trên các lĩnh vực
của đời sống xã hội, nhất là trong bối cảnh Cách mạng cơng
nghiệp lần thứ tư, xây dựng chính phủ số, nền kinh tế số, xã
hội số hiện nay.
Đối với gia đình, nhà

trường. xã hội (cộng đồng). ý nghĩa

của việc sử dụng internet và mạng xã hội có trách nhiệm thể
hiện trên các khía cạnh sau đây:

- Thể hiện ý thức tôn trọng, tuân thủ pháp luật của các
chủ thể trong gia đình. nhà trường và xã hội (cộng đồng).

- Thể hiện vai trị, trách nhiệm của gia đình đối với việc
bảo đảm điều kiện thuận lợi để sinh viên, học sinh học tập,
vui chơi, giải trí: phát huy những lợi thế và hạn chế những
mặt trái, hệ lụy của internet, mạng xã hội, chủ động bảo vệ
trẻ em khi cho tham gia, sử dụng máy tính, thiết bị thơng
minh truy cập vào mạng.
- Thể hiện sự chủ động nắm bắt co hội trong triển khai

phương thức dạy - học mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả
dạy - học, nghiên cứu khoa học và công tác quản lý của nhà
trường; tạo mơi trường an tồn, lành mạnh để sinh viên, học
sinh học tập, rèn luyện, phát triển lành mạnh,

đạt các mục

tiêu giáo dục, đào tạo và phát triển nhân cách.
- An

ninh,

an

tồn

thơng

tin, an

ninh

mạng

được

bảo

đảm, khơng gian mạng an tồn, lành mạnh là điều kiện, môi
trường để phát triển đất nước về mọi mặt, gia tăng các giá trị


KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HOC CAP QUOC GIA - TAP 1

273

của cuộc sống, nâng cao đời sống vật chất và tỉnh thần của
nhân dân. Nếu xã hội có nhiều người sử dụng khơng gian
mạng

có trách nhiệm thì xã hội ít xảy ra các vi phạm

luật,

tội phạm,

vi phạm

thuần

phong

mỹ

tục,

tập

pháp
quán,

truyền thống của địa phương, quốc gia - dân tộc, góp phần
tạo nên mơi

tiến bộ.

trường

mạng

lành

mạnh,

an tồn,

văn

minh,

Đối với tổ chức. cá nhân nước ngồi tại Việt Nam. ý nghĩa

của việc sử dụng internet và mạng xã hội có trách nhiệm thể
hiện trên các khía cạnh sau đây:
- Thể hiện tổ chức, cá nhân nước ngồi ở Việt Nam

bảo đảm

quyền

được

tự do ngơn luận, tự do trong tiếp cận, sử

dụng Internet, mạng xã hội tại Việt Nam, không bị cản trở,
ngăn cấm.
- Biểu hiện về việc thực hiện nghĩa

vụ tôn trọng,

tuân

thủ pháp luật Việt Nam và luật pháp quốc tế, tôn trọng chủ
quyền của Việt Nam trên khơng gian mạng: là cơ sở để hồn
thành chức trách, vị trí cơng việc của họ tại Việt Nam.

- Thể hiện đạo đức và văn hóa giao tiếp, ứng xử của chủ
thể: thể hiện sự hiểu biết về phong tục. tập quán, truyền
thống văn hóa của nước sở tại.

Đối

với doanh nghiệp

cung cấp dịch

vụ mạng.

ý nghĩa

của việc sử dụng internet và mạng xã hội có trách nhiệm
thể hiện trên các khía cạnh sau đây:
- Thể

hiện

doanh

nghiệp

làm

trịn nghĩa

vụ tơn trọng,

tn thủ pháp luật Việt Nam; tôn trọng quyền của người sử
dụng mạng (là khách hàng của mình).

- Là bảo

đảm

cho sự phát

triển bền

vững

của

doanh

nghiệp. góp phần xây dựng mơi trường văn hóa trong doanh


274

BẢO ĐẢM CHỦ QUYỀN QUỐC GIA TREN KHÔNG GIAN MẠNG

nghiệp và xây dựng

đội ngũ doanh nhân, người lao động có

đạo đức, có văn hóa.

3. Giải pháp để các chủ thể có thể sử dụng internet
và mạng xã hội một cách có trách nhiệm
Để

sử dụng internet

và mạng

xã hội một cách có trách

nhiệm, làm cho mơi trường mạng an tồn, lành mạnh, phục

vụ hữu ích cho sự phát triển đất nước và đời sống người dân,
cần có sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, gia đình, nhà
trường, cộng đồng, người dân và doanh nghiệp. Với vị trí, vai

trị, trách nhiệm của mình, các chủ thể thực hiện đồng bộ
nhiều giải pháp cụ thể để xây dựng văn hóa mạng (trước hết
là văn hóa ứng xử trên mạng xã

ội) thực sự lành mạnh. Xin

nêu một số định hướng giải pháp chung như sau:
- Tiếp tục hồn thiện chính sách, pháp luật về lĩnh vực
này, trước hết là hoàn thiện các văn bản hướng dẫn, quy
định chi tiết Luật an ninh mạng. Tích eựe tuyên truyền sâu
rộng hơn nữa
mạng,

Luật

an ninh mạng,

Luật an tồn thơng

Luật bảo vệ bí mật nhà nước, các luật, pháp

tin

lệnh có

liên quan và văn bản hướng dẫn giúp mỗi người hiểu rõ ý
nghĩa,

giá trị, nội dung,

quyền,

nghĩa

vụ,

trách nhiệm

và

những hành vi bị cấm liên quan đến sử dụng mạng, văn hóa
ứng xử khi tham gia mạng xã hội. Triển khai thực hiện các

văn bản pháp luật và Bộ quy tắc ứng xử trên mạng xã hội.
- Văn hóa mạng là một bộ phận cấu thành của văn hóa
Việt

Nam.

cân

phải

được

quan

tâm

xây

dựng,

phát

triển.

Huy động nguồn lực và tăng cường phối hợp các lực lượng, cơ
quan có trách nhiệm

(tun giáo, văn hóa, chun trách an

ninh mạng, thơng tin và truyền thơng, nhà trường, các đồn


KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HOC CAP QUOC GIA - TAP 1

275

thể xã hội, cộng đồng và gia đình) trong giáo dục đạo đức, lối
sống, xây dựng môi trường văn hóa mạng thực sự lành mạnh.
Phối hợp chặt chẽ giữa tổ chức, cơ quan, nhà trường và gia
đình

trong xây dựng

dựng

văn

2025”;

Đề

hóa

ứng

án

“Tăng

văn hóa mạng;
xử

trong

cường

thực hiện Đề án “Xây

trường

quản

học

giai đoạn

lý, giáo

dục chính

2018

-

trị, tư

tưởng đối với học sinh, sinh viên trên môi trường mạng đến
nam 2025”; Dé án “Bảo vệ và hỗ trợ trẻ em tương tác lành
mạnh,

sáng tạo trên môi trường mạng”. Cán bộ, đảng viên,

thầy, cô giáo, các bậc phụ huynh phát huy vai trị nêu gương,

phải mẫu mực về văn hóa, có biện pháp quản lý chặt chẽ khi

con em tham gia mạng xã hội; có những

lời khun hữu ích

và có những tác động điều chỉnh khi cần thiết.
- Chú

trọng

tăng

cường

các

biện

pháp

tuyên

truyền

nâng cao hiểu biết pháp luật, ý thức, trách nhiệm khi tham

gia

các

dân. Giáo

nền
dục

tảng

truyền

định

hướng

thông

xã

hội

giá trị để người

của

mọi

công

trẻ biết

tránh

khỏi các biểu hiện lệch lạc về nhận thức và hành vi. Tăng

cường đăng tải bài viết phân tích lợi ích, tác hại của mạng,
hướng dẫn cách sử dụng tốt mạng xã hội. Sử dụng các giải
pháp

về cơng nghệ

hỗ trợ cho xây dựng văn hóa ứng xử

trên mạng xã hội; trang bị cho học sinh, sinh viên kỹ năng
tự bảo vệ thông tin cá nhân, cách thức chắt lọc, tiếp nhận
thơng tin.
- Tích cực *đọn rác trên mạng” để những giá trị đặc trưng
văn hóa Việt Nam

luôn được lưu giữ, bảo tổn và phát

triển,

thực sự trở thành nền tảng tỉnh thần của xã hội; là mục tiêu,
động lực, đột phá phát triển kinh tế - xã hội, hội nhập quốc tế
trong bối cảnh hiện nay. Xử lý nghiêm các tổ chức. eá nhân


276

BAO DAM CHU QUYEN QUOC GIA TREN KHÔNG GIAN MẠNG

(trong nước và nước ngoài) vi phạm pháp luật Việt Nam, bảo

đảm vừa có tính răn đe nhưng vẫn nhân văn, cơng bằng, khi
đó, eơ quan, tổ chức, người dân sẽ tuân thủ và có trách nhiệm

hơn trong sử dụng mạng xã hội. Cần phải có các quy định cụ
thể để các doanh nghiệp, mạng xã hội lớn cung cấp nền tảng

xuyên biên giới có trách nhiệm liên đới, phải gỡ bỏ các thông
tin vi phạm pháp luật Việt Nam khi được yêu cầu.

- Khi tham gia vào không gian mạng. mỗi chủ thể đồng
thời là người sản xuất thông tin, người tiêu thụ thông tin và
người phát tán thông tin. Suy đến cùng, khơng gian mạng có
lành mạnh

hay khơng. những vi phạm

có thể bị ngăn chặn,

đẩy lùi hay khơng phụ thuộc rất lớn vào nhận thức, ý thức

trách nhiệm và hành vi của các chủ thể. Do đó, với tư cách
chủ thể tham gia mạng. mỗi người cần nâng cao ý thức, trình
độ, kỹ năng tham gia mạng xã hội đúng cách, tỉnh táo, hiệu

quả, tuân thủ pháp

luật, có văn hóa, có trách nhiệm,

trọng người khác, biết quan

tơn

tâm, lắng nghe. chia sẻ, cảm

thông... Cán bộ, đảng viên phải tu dưỡng, rèn luyện tư tưởng,
đạo đức, tác phong, nâng cao nhận thức về mọi mặt, nêu cao

tính tiền phong. gương mẫu. Mỗi cán bộ. đảng viên, đoàn viên,
hội viên tham

gia mạng

xã hội phải giữ vai trò là lực lượng

nòng cốt đăng tải, chia sẻ, lan tỏa thơng tin tích cực và xem
đây là giải pháp thường xuyên, lâu dài.


b9
¬
¬

HOAT DONG XUAT BAN GOP PHAN TUYEN TRUYEN,
GIAO DUC NANG CAO NHAN THUC VE BAO VE
CHU QUYEN QUOC GIA TREN KHONG GIAN MANG
ThS. PHAM THI NGOC BICH”
ThS. NGUYEN THỊ THUY”
u bing
Si:

né của cơng nghệ

đẩy nhanh

thơng tin, đã góp phần

to

q trình cơng nghiệp hóa, hiện đại

hóa đất nước, thúc đẩy phát triển mọi mặt kinh tế, văn hóa,
xã hội, y tế, giáo dục, phát

huy sức sáng tạo và quyền làm

chủ của nhân dân, giữ vững an ninh, quốc phịng. Sự phát
triển

vượt

cũng

đưa

bậc

của

cơng

lại nhiều

nghệ

cơ hội,

thông

thách

thức

tin va mang
đan

xen.

internet
Hiện nay,

internet và mạng xã hội đã trở thành công cụ phổ biến mà

các thế lực thù địch, phản động sử dụng để chống phá, xuyên
tạc các quan điểm,

đường lối, chủ trương,

chính sách của

Đảng và Nhà nước ta, trong đó có vấn đề chủ quyền quốc gia.

Điều này địi hỏi cần phải tăng cường hơn nữa cơng tác thông
tin, tuyên truyền, giáo dục về việc bảo đảm an ninh mạng,
bảo vệ chủ quyền quốc gia trên không gian mạng, trong đó
hoạt

động

xuất

bản

đóng

góp

một

vai

*, ** Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật.

trò

quan

trọng.