chủ quyền quốc gia trong thời kỳ hội nhập kinh tế quốc tế

TRƢỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA LUẬT
BỘ MÔN LUẬT THƢƠNG MẠI
-------------------------

LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP
NIÊN KHÓA 2010 –
Đề tài
CHỦ QUYỀN QUỐC GIA TRONG THỜI KỲ
HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ

Giáo viên hướng dẫn:
ThS. THẠCH HUÔN
Bộ môn luật thương mại

Sinh viên thực hiện
NGUYỄN THỊ ĐẸP
MSSV: 5105948
LỚP: LUẬT THƢƠNG MẠI
KHÓA: 36

Cần Thơ

3


Chủ quyền quốc gia trong thời kỳ hội nhập kinh tế quốc tế

LỜI CẢM ƠN
Cuối cùng thì khoảng thời gian học tập đầy ý nghĩa tại trường Đại Học Cần
Thơ cũng sắp kết thúc. Thời gian qua chính là khoảng thời gian giúp em học hỏi

được nhiều kiến thức và kinh nghiệm nhất. Cũng chính thời gian này em đã rèn
luyện bản thân một cách có hiệu quả. Tuy nhiên song song đó em đã gặp không
ít khó khăn và bỏ qua nhiều cơ hội cùng với sự tiếc nuối. Qua đó em nhận thấy
mình còn có nhiều khiếm khuyết và cần phải rèn luyện bản thân nhiều hơn nữa.
Trong suốt thời gian học tập và rèn luyện tại trường Đại Học Cần Thơ đặc biệt là
làm sinh viên Khoa Luật em đã học tập được hiều kiến thức quý báu, nhiều kinh
nghiệm thực tế cần thiết cho sự nghiệp của em sau khi ra trường.
Qua luận văn này em xin gửi lời cảm ơn chân thành tới Cha, Mẹ người đã sinh
ra em và em xin chân thành cảm ơn Mẹ sau khi Cha mất đã nuôi dưỡng, yêu
thương em cho đến ngày hôm nay, người đã mang lại cho em điều cao cả và to
lớn nhất trong cuộc đời là sinh thành và cho em cuộc sống, chính Cha Mẹ đã dạy
dỗ và tạo điều kiện cho em được học tập để trưởng thành, người luôn động viên
và ủng hộ em trong suốt mọi chặn đường khôn lớn. Tiếp theo em xin chân thành
cảm ơn quý Thầy, Cô những người đã truyền đạt những kiến thức quý báu và cần
thiết nhất giúp cho em có được sự trưởng thành như ngày hôm nay. Đặc biệt nhất
là em vô cùng biết ơn Thầy Thạch Huôn người đã nhận hướng dẫn và tận tình
giúp đỡ em trong suốt quá trình hoàn thành luận văn tốt nghiệp. Em xin chân
thành cảm ơn! Cuối cùng em xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới các anh chị, các bạn
những người luôn động viên và giúp đở em trong suốt quá trình học tập và hoàn
thành luận văn của mình.
Cuối lời em xin chúc Mẹ, Quý Thầy Cô và các anh chị cùng các bạn luôn dồi
dào sức khỏe, nhiều niềm vui và thành công trong cuộc sống!

GVHD: Ths. Thạch Huôn

i

SVTH: Nguyễn Thị Đẹp

Chủ quyền quốc gia trong thời kỳ hội nhập kinh tế quốc tế

NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN HƢỚNG DẪN
…………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
…………………………………….………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………….

GVHD: Ths. Thạch Huôn

ii

SVTH: Nguyễn Thị Đẹp


Chủ quyền quốc gia trong thời kỳ hội nhập kinh tế quốc tế

NHẬN XÉT CỦA HỘI ĐỒNG PHẢN BIỆN
…………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
…………………………………………………………….………………………
……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………..........

GVHD: Ths. Thạch Huôn

iii

SVTH: Nguyễn Thị Đẹp


Chủ quyền quốc gia trong thời kỳ hội nhập kinh tế quốc tế

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
WTO

Tổ chức thương mại thế giới.

OECD

Tổ chức hợp tác và phát triển kinh tế.

CNXH

Chủ nghĩa xã hội.

XHCN

Xã hội chủ nghĩa.

CNH, HĐH

Công nghiệp hóa, hiện đại hóa.

EU

Liên minh Châu Âu.

ASEAN

Hiệp hội các nước Đông Nam Á.

APEC

Diễn đàn hợp tác kinh tế Châu Á – Thái Bình Dương.

ASEM

Điễn đàn hợp tác Á – Âu.

G8
Nhóm 8 quốc gia dân chủ và công nghiệp hàng đầu của thế
giới (bao gồm Pháp, Đức, Italy, Nhật, Anh, Hoa Kỳ, Canada, Nga).
ODA

Quỹ Hỗ trợ phát triển chính thức.

FDI

Đầu tư trực tiếp nước ngoài.

TPP

Hiệp định đối tác kinh tế chiến lược xuyên Thái Bình Dương.

RCEP

Hiệp định đối tác kinh tế toàn diện khu vực .

EFTA

Khu vực mậu dịch tự do Châu Âu.

IAEA

Cơ quan năng lượng nguyên tử quốc tế.

DOC

Tuyên bố về cách ứng xử của các bên ở Biển Đông.

GVHD: Ths. Thạch Huôn

iv

SVTH: Nguyễn Thị Đẹp


Chủ quyền quốc gia trong thời kỳ hội nhập kinh tế quốc tế

MỤC LỤC
Trang

CHƢƠNG . KHÁI QUÁT CHUNG VỀ CHỦ QUYỀN QUỐC
GIA VÀ HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ .................................................... 3
. .

Khái quát về chủ quyền quốc gia ...................................................................... 3
Chủ quyền quốc gia .................................................................................... 3
Chủ quyền quốc gia trong hội nhập kinh tế .............................................. 4

. .

Khái quát về hội nhập kinh tế quốc tế ............................................................. 7
Hội nhập ...................................................................................................... 7
Hội nhập kinh tế quốc tế ............................................................................. 9
Đặc điểm của hội nhập kinh tế quốc tế trong thời kì toàn cầu hóa ......... 9
Vai trò của hội nhập kinh tế quốc tế trong thời kì toàn cầu hóa ........... 12
Hạn chế của hội nhập kinh tế quốc tế trong thời kì toàn cầu hóa ......... 14

.3.

Tác động của hội nhập kinh tế đối với chủ quyền quốc gia ......................... 15
Thuận lợi khi tham gia vào quá trình hội nhập kinh tế quốc tế .............
Những khó khăn khi tham gia vào quá trình hội nhập kinh tế quốc tế .....

CHƢƠNG . ẢNH HƢỞNG CỦA QUÁ TRÌNH HỘI NHẬP
KINH TẾ QUỐC TẾ VỚI CHỦ QUYỀN QUỐC GIA CỦA VIỆT
NAM HIỆN NAY - NHỮNG KHÓ KHĂN CẦN KHẮC PHỤC .............. 21
. .

Sự hội nhập kinh tế quốc tế của Việt nam hiện nay...................................... 21
Những thành tựu khi Việt Nam tham gia vào quá trình hội nhập kinh tế

quốc tế
Những khó khăn của Việt Nam do quá trình quá trình hội nhập kinh tế
quốc tế mang lại ............................................................................................................ 25
. . Chủ quyền quốc gia - vấn đề cần thiết phải giữ vững trong quá trình
hội nhập kinh tế quốc tế................................................................................................... 29
GVHD: Ths. Thạch Huôn

v

SVTH: Nguyễn Thị Đẹp


Chủ quyền quốc gia trong thời kỳ hội nhập kinh tế quốc tế

vững

Chủ quyền quốc gia – một yếu tố quan trọng hàng đầu cần được giữ
.................................................................................................................... 29

Chủ động hội nhập kinh tế quốc tế là chủ động trong bảo vệ chủ
quyền quốc gia – sự lựa chọn đúng đắn ..................................................................... 32
Những nguyên tắc cần thiết được áp dụng trong quá trình hội nhập
kinh tế quốc tế ............................................................................................................... 35
.3. Vai trò của Nhà nƣớc trong bảo vệ chủ quyền quốc gia trong quá
trình hội nhập kinh tế quốc tế ......................................................................................... 40
quốc tế

Quan điểm chủ đạo của Nhà nước trong quá trình hội nhập kinh tế
.................................................................................................................... 40

Những nhiệm vụ và biện pháp cần thiết mà Nhà nước đặt ra trong
quá trình hội nhập kinh tế quốc tế ............................................................................... 45
Khó khăn mà Nhà nước gặp phải trong quá trình đổi mới nhằm thúc
đẩy đất nước phát triển kinh tế và hội nhập mạnh mẽ vào nền kinh tế quốc tế ........ 48
. . Cơ chế bổ trợ thực hiện quá trình thúc đẩy hội nhập kinh tế quốc tế
và nhiệm vụ của các cơ quan có liên quan ..................................................................... 51
Cơ chế bổ trợ thực hiện ............................................................................ 51
Nhiệm vụ của các cơ quan có liên quan .................................................. 56

CHƢƠNG 3. THỰC TRẠNG VIỆC BẢO VỆ CHỦ QUỀN
QUỐC GIA THỜI KỲ HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ NHỮNG ĐỀ XUẤT CẦN THỰC HIỆN ......................................................... 59
3. . Thực trạng bảo vệ chủ quyền quốc gia trong thời kỳ hội nhập kinh
tế quốc tế ...............................................................................................................................
Những thành tựu đã đạt được và những ảnh hưởng tích cực đối với
việc giữ vững chủ quyền quốc gia trong thời kỳ hội nhập kinh tế quốc tế ................ 59

gia

Những khó khăn hiện tại và ảnh hưởng của nó tới chủ quyến quốc
.................................................................................................................... 63

3. . Giải pháp kiến nghị để thực hiện tốt việc bảo vệ chủ quyền quốc gia
trong thời kỳ hội nhập ..................................................................................................... 66
GVHD: Ths. Thạch Huôn

vi

SVTH: Nguyễn Thị Đẹp


Chủ quyền quốc gia trong thời kỳ hội nhập kinh tế quốc tế

Trong nhiệm vụ nội bộ .............................................................................. 66
Trong quan hệ quốc tế ............................................................................. 72

KẾT LUẬN
TÀI LIỆU THAM KHẢO

GVHD: Ths. Thạch Huôn
Đẹp

vii

SVTH: Nguyễn Thị

Chủ quyền quốc gia trong thời kỳ hội nhập kinh tế quốc tế

LỜI MỞ ĐẦU
1.1.

Tính cấp thiết của đề tài

Vào những thập niên cuối của thế kỷ XX, xu thế toàn cầu hóa và hội nhập kinh tế
quốc tế đã và đang phát triển ngày càng mạnh mẽ. Các quan hệ kinh tế ngày càng mở
rộng vượt qua biên giới quốc gia và vươn tới nhiều lĩnh vực khác nhau. Trong bối cảnh
đó, mở cửa, hội nhập, tham gia vào các tổ chức, liên kết kinh tế đối với mỗi quốc gia
trở thành một đòi hỏi tất yếu. Hội nhập kinh tế thế giới là một quá trình rất cần thiết
đối với mỗi quốc gia trong thời kỳ toàn cầu hóa như hiện nay. Đó là một quá trình
mang lại nhiều cơ hội to lớn để các quốc gia có thể hòa nhập vào nền kinh tế chung
của toàn thế giới, tạo ra những điều kiện thiết yếu để khẳng định vị trí và chủ quyền
của mỗi quốc gia trên trường quốc tế. Tuy nhiên, hội nhập kinh tế cũng song song
mang lai nhiều thách thức to lớn đối với các chủ thể tham gia vào nó. Đặt biệt nhất vấn
đề chủ quyền là một yếu tố quan trọng hàng đầu mà mỗi quốc gia cần thiết phải giữ
vững sao cho vừa khẳng định chủ quyền quốc gia với quốc tế vừa hài hòa với các
thông lệ, nguyên tắc, tập quán điều ước của quá trình hội nhập vá của quốc tế. Hội
nhập là cần thiết tuy nhiên chủ quyền quốc gia lại là một vấn đề thiêng liêng và bất khả
xâm phạm, và hiện nay khi quá trình toàn cầu hóa ngày càng đi sâu vào mỗi quốc gia
với những yêu cầu mới, những thách thức mới thì chủ quyến quốc gia lại càng cần
thiết phải giữ vững hơn nữa, chặt chẻ hơn nữa. Nhận thức được điều đó người viết
chọn đề tài “ Chủ quyền quốc gia trong thời kỳ hội nhập kinh tế”
1.2.

Mục đích nghiên cứu

Làm rõ vấn đề lý luận về chủ quyền quốc gia và hội nhập kinh tế quốc tế. Đánh giá

những tác động mà quá trình hội nhập kinh tế quốc tế mang lại.
Phân tích những thuận lợi và khó khăn trong quá trình giữ vững chủ quyền quốc gia
khi nước ta hội nhập kinh tế thế giới; qua đó đánh giá những thành tích đã đạt được và
những hạn chế.
Phân tích những quan điểm, chủ trương của Đảng và Nhà nước về vấn đề hội nhập
kinh tế thế giới đồng thời phân tích những thuận lợi, khó khăn trước mắt mà Nhà nước
GVHD: Ths. Thạch Huôn

1

SVTH: Nguyễn Thị Đẹp


Chủ quyền quốc gia trong thời kỳ hội nhập kinh tế quốc tế

ta phải trải qua nhằm đưa ra những biện pháp nhằm bảo đảm chủ quyền quốc gia Việt
Nam trong xu hướng hội nhập kinh tế thế giới.
1.3.

Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của đề tài

Đối tượng nghiên cứu: những vấn đề lý luận về chủ quyền quốc gia và hội nhập
kinh tế, tác động của hội nhập kinh tế đối với chủ quyền quốc gia, nghiên cứu quan
điểm của Đảng và Nhà nước ta về vấn đề hội nhập kinh tế thế giới.
Phạm vi nghiên cứu: đề cập đến những vấn đề lý luận cơ bản về chủ quyền quốc gia
và hội nhập kinh tế, thấy được mối quan hệ qua lại giữa chúng. Đối với Việt Nam hội
nhập vào khu vực và kinh tế thế giới là một nhu cầu tất yếu, vì vậy người viết đi sâu
nghiên cứu quan điểm chỉ đạo của Đảng và Nhà nước trong vấn đề này và từ đó mạnh
dạn đưa ra những bài học kinh nghiệm cho Việt Nam trong quá trình hội nhập mà vẫn
bảo đảm được chủ quyền quốc gia.

1.4.

Phƣơng pháp nghiên cứu

Người viết sử dụng phương pháp phân tích các bài bình luận, các hoc thuyết, hiệp
định liên quan đến chủ quyền quốc gia và hội nhập kinh tế qua đó rút ra những kết luận
nhận định của bản thân và qua đó có những đề xuất cụ thể, thực tế cho những vấn đề
xác thực. Song song đó kết hợp với các phương pháp khoa học truyền thống như
phương pháp so sánh, tổng hợp
1.5.

Cấu trúc của đề tài

Ngoài phần mở đầu và phần kết luận, đề tài của người viết gồm có:
Chương 1. Khái quát chung về chủ quyền quốc gia và hội nhập kinh tế quốc tế
Chương 2. Ảnh hưởng của quá trình hội nhập kinh tế quốc tế với chủ quyền quốc
gia của Việt Nam hiện nay – những khó khăn cần khắc phục
Chương 3. Thực trạng bảo vệ chủ quyền quốc gia trong thời kỳ hội nhập kinh tế
quốc tế - những đề xuất cần thực hiện

GVHD: Ths. Thạch Huôn

2

SVTH: Nguyễn Thị Đẹp


Chủ quyền quốc gia trong thời kỳ hội nhập kinh tế quốc tế

Chƣơng . KHÁI QUÁT CHUNG VỀ CHỦ QUYỀN QUỐC GIA

VÀ HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ

1.1.

Khái quát về chủ quyền quốc gia

1.1.1. Chủ quyền quốc gia
Chủ quyền quốc gia là quyền thiêng liêng bất khả xâm phạm của một quốc gia độc
lập được thể hiện trên mọi phương diện, chính trị, an ninh, quốc phòng, ngoại giao,
kinh tế, văn hóa xã hội, là quyền làm chủ một cách độc lập, toàn vẹn và đầy đủ về mọi
mặt lập pháp, hành pháp và tư pháp trong phạm vi lãnh thổ của quốc gia đó. Chủ
quyền quốc gia chủ yếu được nhìn nhận dưới hai yếu tố tồn tại song song với nhau.
Hai yếu tố này bổ trợ cho nhau, là nền tản để cái còn lại tồn tại và vững chắc. Đó là
quyền tối cao của quốc gia trong phạm vi lãnh thổ và quyền độc lập của quốc gia trong
quan hệ quốc tế1. Để làm rõ hai yếu tố trên ta đi sâu phân tích cụ thể từng vấn đề như
sau:
Quyền tối cao của quốc gia trong phạm vi lãnh thổ: Quốc gia có toàn quyền trong
việc bảo vệ độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ của mình, bảo vệ
đường biên giới quốc gia mình, chống lại mọi hành vi xâm phạm chủ quyền quốc gia
phù hợp với nguyên tắc và quy phạm pháp luật quốc tế. Quyền tối cao của quốc gia
trong phạm vi lãnh thổ có nghĩa là trên lãnh thổ của mình chỉ có quốc gia mới có đầy
đủ quyền lực lập pháp, hành pháp, tư pháp tối cao, trong phạm vi lãnh thổ của mình,
không một thế lực nào từ bên ngoài được phép dùng sức ép về chính trị, quân sự, kinh
tế để can thiệp vào công việc nội bộ của quốc gia dưới mọi hình thức. Quyền lực tối
cao đó của quốc gia cho phép loại trừ mọi quyền lực khác của nước ngoài trên lãnh thổ

1

Từ điển Bách khoa Việt Nam: Chủ quyền quốc gia là thuộc tính chính trị - pháp lý không thể tách rời của
quốc gia Nội dung của chủ quyền quốc gia gồm quyền tối cao của quốc gia trong phạm vi lãnh thổ của mình và

quyền độc lập của quốc gia trong quan hệ quốc tế”, Nxb. Từ điển Bách khoa, Hà Nội, 1995, t. 1, tr.519.

GVHD: Ths. Thạch Huôn

3

SVTH: Nguyễn Thị Đẹp


Chủ quyền quốc gia trong thời kỳ hội nhập kinh tế quốc tế

của mình và là căn cứ để quốc gia giải quyết mọi vấn đề chính trị, kinh tế, văn hoá, xã
hội, an ninh, quốc phòng...
Quyền độc lập của quốc gia trong quan hệ quốc tế: Việc xây dựng hệ thống các
nguyên tắc và quy phạm điều chỉnh mối quan hệ giữa quốc gia với các chủ thể khác
trong quan hệ quốc tế không dựa trên cơ sở áp đặt ý chí mà thông qua con đường duy
nhất là thoả thuận trên cơ sở tự nguyện và bình đẳng. Trong quan hệ quốc tế, quyền
độc lập của quốc gia thể hiện qua quyền tự quyết mọi vấn đề đối nội và đối ngoại của
quốc gia không có sự áp đặt từ các chủ thể khác, trên cơ sở sự tôn trọng chủ quyền của
mọi quốc gia trong cộng đồng quốc tế.
Chủ quyền quốc gia là đặc trưng chính trị và pháp lý thiết yếu của một quốc gia độc
lập, được thể hiện trong hoạt động của các cơ quan Nhà nước và trong hệ thống pháp
luật quốc gia. Tôn trọng chủ quyền quốc gia là một nguyên tắc cơ bản của luật pháp
quốc tế. Một trong những nguyên tắc cơ bản nhất được Hiến chương Liên hiệp quốc
khẳng định là tôn trọng và bảo đảm sự bình đẳng về chủ quyền quốc gia, không một
quốc gia nào được can thiệp hoặc khống chế, xâm phạm chủ quyền của một quốc gia
độc lập khác.2
1.1.2. Chủ quyền quốc gia trong hội nhập kinh tế
Hiện nay, quan điểm chung của các nước trên thế giới khẳng định toàn cầu hóa và
hội nhập kinh tế đang là một xu thế khách quan. Dưới tác động của xu thế toàn cầu hóa

kinh tế, nhu cầu hội nhập kinh tế quốc tế không chỉ đơn thuần là tiến hành các quan hệ
giao dịch song phương mà phải bằng những hình thức cao hơn là hội nhập vào các tổ
chức và liên kết kinh tế khu vực và toàn cầu. Toàn cầu hóa kinh tế dẫn đến vấn đề xem

2

Tuyên bố 1970 của Đại Hội đồng Liên Hợp Quốc: nguyên tắc “Bình đẳng chủ quyền của các quốc gia”

GVHD: Ths. Thạch Huôn

4

SVTH: Nguyễn Thị Đẹp


Chủ quyền quốc gia trong thời kỳ hội nhập kinh tế quốc tế

xét lại khái niệm chủ quyền quốc gia. Về vấn đề này ở Việt Nam và các nước trên thế
giới có những quan điểm khác nhau:3
Quan điểm hội nhập kinh tế trong toàn cầu hóa và hội nhập kinh tế quốc tế làm xói
mòn chủ quyền quốc gia: Có quan điểm cho rằng, toàn cầu hóa kinh tế sẽ tác động
mạnh mẽ đối với chủ quyền quốc gia. Toàn cầu hóa đang làm lung lay cả những quan
niệm truyền thống về Nhà nước, vai trò chức năng của Nhà nước và chủ quyền quốc
gia, chủ quyền kinh tế của mỗi nước và kết quả là dẫn đến sự tiêu vong của Nhà nước
– dân tộc. Có quan điểm còn nêu ra vấn đề “Trong tương lai gần, các thể chế toàn cầu,
các khối kinh tế, các công ty xuyên quốc gia sẽ phát triển mạnh mẽ và trong tương lai
xa chúng sẽ quyết định các quan hệ kinh tế quốc tế” và “các công ty xuyên quốc gia
dưới sự bảo trợ của WTO và OECD có khả năng đứng trên các chính phủ và trở thành
một “chính phủ siêu cấp”, ít chịu ràng buộc và dần dần làm lu mờ chủ quyền của các
quốc gia”.

Quan điểm hội nhập kinh tế quốc tế là sự thực hiện chủ quyền quốc gia: Có một số
quan điểm lại nhìn nhận chủ quyền quốc gia trong toàn cầu hóa kinh tế một cách tích
cực hơn. Quan điểm này cho rằng, những tác động của toàn cầu hóa đối với chủ quyền
quốc gia là khách quan và không tránh khỏi. Do vậy, các quốc gia cần phải xem lại vấn
đề chủ quyền quốc gia hay nói cách khác, san sẻ, hòa hợp chủ quyền với những quốc
gia khác để cùng nhau giải quyết những vấn đề có liên quan đến lợi ích của chính quốc
gia mình. Điều đó cũng có nghĩa là quan điểm về chủ quyền đã thay đổi và việc thông
qua những thiết chế, hình thức hợp tác quốc tế, cũng chính là sự thực hiện chủ quyền
quốc gia. Với sự chủ động hội nhập, các chính phủ không hề từ bỏ hoặc giảm bớt
quyền lực Nhà nước của mình, thậm chí về một số mặt quyền lực này, nhất là khả năng
thực thi quyền lực, còn được củng cố và mở rộng hơn nhờ có sự hợp tác quốc tế.

3

Nam

Trần Thăng Long:Chủ quyền quốc gia trong quan hệ kinh tế quốc tế và vấn đề chủ quyền quốc gia của Việt
trong

quá

trình

hội

nhập

kinh

tế

quốc

tế,

tế,tạpchíkhoahọcphápluật,2003, />icle&catid=94:ctc20034&id=251:tc2003so4cqqgtqhqt&Itemid=106, [ngày truy cập 02/09/2013].

GVHD: Ths. Thạch Huôn

5

SVTH: Nguyễn Thị Đẹp


Chủ quyền quốc gia trong thời kỳ hội nhập kinh tế quốc tế

Xuất phát từ những nghiên cứu lý luận, tiến sĩ Hoàng Phước Hiệp (Vụ trưởng Vụ
Pháp luật quốc tế - Bộ Tư pháp) chỉ ra những quan điểm khác nhau về vấn đề chủ
quyền quốc gia trong thời kỳ hội nhập, trong đó có quan điểm cho rằng, hội nhập quốc
tế có thể làm “xói mòn” chủ quyền quốc gia. Tuy nhiên, theo ông Hiệp, chủ quyền
quốc gia không bị “bào mòn” khi tham gia hội nhập quốc tế, mà thực tế là sự chia sẻ,
nhất là khi quốc gia trở thành thành viên của các tổ chức quốc tế. Hội nhập quốc tế là
tất yếu, không thể đảo ngược và “góp phần để thực hiện chủ quyền quốc gia tốt hơn,
hiệu quả hơn”. Do đó, nếu không tham gia vào hội nhập, quốc gia sẽ bị lệ thuộc vào
các nước có tiềm lực chính trị, kinh tế mạnh hơn. Ngược lại, tham gia hội nhập, chủ
quyền quốc gia được thực thi tốt hơn, đưa vào thực tiễn đầy đủ hơn. “Vấn đề là các
quốc gia có tích cực, chủ động tham gia hội nhập hay không”4.
Quan điểm hội nhập kinh tế quốc tế góp phần củng cố chủ quyền quốc gia: Có quan
điểm đi xa hơn khi cho rằng, chính hội nhập, qua hội nhập mà củng cố được chủ quyền
quốc gia. Cơ sở của lập luận này là trong thế giới ngày nay, không hội nhập thì sớm

muộn sẽ lệ thuộc vào nền kinh tế nước lớn này hay nước lớn khác. Song khi đã hội
nhập, trở thành thành viên của tổ chức quốc tế thì một mặt, có khả năng tranh thủ được
các lợi thế của sự hợp tác; mặt khác có cơ hội đấu tranh bảo vệ lợi ích quốc gia, giữ
vũng chủ quyền, góp phần vào cải cách các quy định của luật chơi hiện hành.5
Theo quan điểm của người viết hội nhập kinh tế quốc tế tuy mang lại nhiều thách
thức đối với nước ta khi tham gia nhưng những mặt tích cực của nó mang lại chính là
những nền tản cơ bản nhất thiết yếu nhất làm tăng thêm sức mạnh của quốc gia chính
sức mạnh ấy làm cho uy tính và vị thế của quốc gia được khẳng định trên toàn thế giới
đây chính là điều kiện là nội lực là đòn bẩy để chủ quyền quốc gia được củng cố và

4

Huy anh: Chủ quyền quốc gia thực thi tốt hơn trong hội nhập quốc tế,
/>
,

2027516/, [ngày truy cập 02/09/2013]
5

Huy anh: Chủ quyền quốc gia thực thi tốt hơn trong hội nhập quốc tế,
[ngày truy cập 02/09/2013].

GVHD: Ths. Thạch Huôn

6

SVTH: Nguyễn Thị Đẹp

,

Chủ quyền quốc gia trong thời kỳ hội nhập kinh tế quốc tế

được thực thi một cách co hiệu quả nhất. Toàn cầu hoá kinh tế hiện nay, là một cơ

hội để chúng ta phát triển lực lượng sản xuất, đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện
đại hoá đất nước, tạo ra cơ sở vật chất cho CNXH và do đó mà có điều kiện và
khả năng thực tế để bảo đảm vững chắc chủ quyền quốc gia. Trong điều kiện
toàn cầu hoá kinh tế hiện nay, chúng ta có nhiều cơ hội để tiếp cận nền khoa học
và công nghệ tiên tiến, hiện đại của thế giới, học hỏi những kinh nghiệm quản lý
xã hội, tiếp thu nhưng tinh hoa của nền văn minh công nghiệp và sử dụng tất cả
những cái đó để tăng cường khả năng bảo vệ chủ quyền quốc gia của mình.
1.2.

Khái quát về hội nhập kinh tế quốc tế

1.2.1. Hội nhập
Hội nhập kinh tế quốc tế đã trở thành một xu thế tất yếu với hầu hết tất cả các nước
trên thế giới cũng như đối với Việt Nam. Có rất nhiều quan điểm về hội nhập, đây là
đề tài rất sâu rộng mang tính thời sự và đã có rất nhiều nhà kinh tế đề cập đến vấn đề
này. Tuy nhiên đây là một khái niệm không thống nhất giữa các chế độ, các quan điểm
kinh tế khác nhau, giới học thuật và những nhà hoạch định chính sách cũng còn hiểu
rất khác nhau và vẫn tiếp tục tranh luận về nhiều khía cạnh của hội nhập kinh tế quốc
tế.
Thuật ngữ “hội nhập quốc tế” trong tiếng Việt có nguồn gốc dịch từ tiếng nước
ngoài (tiếng Anh là “international integration”, tiếng Pháp là “intégration
internationale”). Đây là một khái niệm được sử dụng chủ yếu trong các lĩnh vực chính
trị học quốc tế và kinh tế quốc tế, ra đời từ khoảng giữa thế kỷ XX ở châu Âu, trong
bối cảnh những người theo trường phái thể chế chủ trương thúc đẩy sự hợp tác và liên
kết giữa các cựu thù (Đức-Pháp) nhằm tránh nguy cơ tái diễn chiến tranh thế giới

thông qua việc xây dựng Cộng đồng châu Âu.6

6

TS. Phạm Quốc Trụ: Hội nhập quốc tế một số vấn đề lý luận và thực tiễn, 2011, Tạp chí nghiên cứu biển

đông,
[ngày truy cập 03/09/2013].

GVHD: Ths. Thạch Huôn

7

SVTH: Nguyễn Thị Đẹp


Chủ quyền quốc gia trong thời kỳ hội nhập kinh tế quốc tế

Hội nhập kinh tế, theo quan niệm đơn giản nhất và phổ biến trên thế giới, là việc các
nền kinh tế gắn kết lại với nhau. Theo cách hiểu này, hội nhập kinh tế đã diễn ra từ
hàng ngàn năm nay và hội nhập kinh tế với quy mô toàn cầu đã diễn ra từ cách đây hai
nghìn năm khi đế quốc La Mã xâm chiếm thế giới và mở mang mạng lưới giao thông,
thúc đẩy lưu thông hàng hóa trong toàn bộ lãnh địa chiếm đóng rộng lớn của họ và áp
đặt đồng tiền của họ cho toàn bộ các nơi.7
Theo một quan điểm khác hội nhập kinh tế là một hiện tượng lịch sử xuất hiện từ
lâu với điển hình là sự hình thành các quốc gia dân tộc, cùng với nó là sự hình thành
chủ nghĩa quốc gia, chủ nghĩa dân tộc và những nhận thức về chủ quyền quốc gia.
Trong lịch sử hiện đại, hiện tượng này vẫn tiếp tục diễn ra với biến thái khác hẳn, đó là
hội nhập quốc tế, là hiện tượng xuất hiện trong quan hệ giữa các quốc gia hình thành
thể chế liên bang hoặc siêu quốc gia.8 Theo chủ nghĩa chức năng Ernst B.hass hội nhập

là việc tạo ra các cộng đồng chính trị được xác định bằng thể chế hay thái độ. Theo chủ
nghĩa chức năng cổ điển của David Mitrany lại càng rõ hơn đó là quá trình hội nhập
chính trị từ dưới lên qua việc xây dựng các mối hợp tác kinh tế - xã hội liên quốc gia,
hình thành hệ thống tổ chức quốc tế chức năng.
Hội nhập kinh tế, hiểu theo một cách chặt chẽ hơn, là việc gắn kết mang tính thể chế
giữa các nền kinh tế lại với nhau. Khái niệm này được chấp nhận chủ yếu trong giới
học thuật và lập chính sách. Nói rõ hơn, hội nhập kinh tế là quá trình chủ động thực
hiện đồng thời hai việc: một mặt, gắn nền kinh tế và thị trường từng nước với thị
trường khu vực và thế giới thông qua các nỗ lực thực hiện mở cửa và thúc đẩy tự do
hóa nền kinh tế quốc dân; và mặt khác, gia nhập và góp phần xây dựng các thể chế
kinh tế khu vực và toàn cầu.9

Ben S. Bernanke, Hội nhập kinh tế toàn cầu: Có gì mới và có gì không, Bài phát biểu tại Liên bang Ngân
hàng Dự trữ Hội nghị chuyên đề kinh tế thành phố Kansas ba mươi năm, Jackson Hole, Wyoming,
8

Nguyễn Quốc Hùng – Hoàng Khắc Nam: Quan hệ quốc tế những khía cạnh lý thuyết và vấn đề, NXB Chính

trị quốc gia Hà Nội, 2006, trang 164.
9

Nguyễn Xuân Thắng: Toàn cầu hóa kinh tế và hội nhập kinh tế quốc tế đối với tiến trình CNH, HĐH ở Việt

Nam, Nhà xuất bản Khoa học xã hội, Hà Nội, tháng 7/2007, trang 21-24.

GVHD: Ths. Thạch Huôn

8

SVTH: Nguyễn Thị Đẹp

Chủ quyền quốc gia trong thời kỳ hội nhập kinh tế quốc tế

Hội nhập là một trong những xu thế chủ yếu của quan hệ quốc tế hiện đại. Cuộc
cách mạnh khoa học kỹ thuật và công nghệ đã và đang thúc đẩy mạnh mẽ quá trình
chuyên môn hoá và hợp tác giữa các quốc gia, làm cho lực lượng sản xuất được quốc
tế hoá cao độ. Điều này đã đưa các quốc gia gắn kết lại gần nhau, dẫn tới sự hình thành
mạng lưới toàn cầu hay hội nhập kinh tế quốc tế. Vậy quá trình hội nhập kinh tế quốc
tế là một quá trình điều chỉnh chính sách kinh tế, xây dựng một nền kinh tế thị trường
mạnh để thực hiện tự do hoá trong lĩnh vực thương mại hàng hoá, thương mại dịch vụ,
đầu tư, hợp tác tài chính, tiền tệ.10
Theo quan điểm của ngưới viết, hội nhập là một quá trình tự nguyện của các chủ thể
tham gia vào nó mà qua quá trình tham gia đó các chủ thể sẽ cùng nhau hợp tác trên cơ
sở cùng có lợi, cùng tôn trọng cái riêng của nhau; trong mối quan hệ đó các chủ thể sẽ
ràng buộc với nhau bởi những cái thống nhất chung và cùng nhau ngày càng hoàn
thiện hơn mối hợp tác hình thành một khối thống nhất mà trong đó các thành viên
tương hỗ, tác động với nhau trên nhiều phương diện cụ thể. Hay cụ thể hơn hội nhập là
sự gắn kết của một nước vào các tổ chức quốc tế khu vực và toàn cầu, trong đó các
thành viên có mối quan hệ với nhau qua những quy định, nguyên tắc chung. Hội nhập
là một quá trình tất yếu một xu thế bao trùm, tạo điều kiện kết hợp tốt nhất các nguồn
lực trong nước và nguồn lực quốc tế tạo ra cơ hội để chiếm lĩnh một vị trí phù hợp nhất
trong quan hệ quốc tế. Hội nhập vừa là xu thế khách quan vừa là nhu cầu nội tại của sự
phát triển kinh tế của mỗi nước.
1.2.2. Hội nhập kinh tế quốc tế
1.2.2.1.

Đặc điểm của hội nhập kinh tế quốc tế trong thời kì toàn cầu hóa

Sự ra đời và phát triển sản xuất hàng hóa đã thúc đẩy việc mở rộng phạm vi và đối

tượng trao đổi, lưu thông. Hoạt động mua bán và đầu tư được tiến hành dưới nhiều
hình thức và diễn ra trên phạm vi ngày càng rộng lớn. Quan hệ trao đổi và mua bán
hàng hóa, khoa học công nghệ, đầu tư… dần vượt qua khỏi biên giới quốc gia và hình

10

Đại học kinh tế quốc dân, Tính tất yếu của việc hội nhập, />
viec-hoi-nhap, [ngày truy cập 03/09/2013].

GVHD: Ths. Thạch Huôn

9

SVTH: Nguyễn Thị Đẹp


Chủ quyền quốc gia trong thời kỳ hội nhập kinh tế quốc tế

thành các mối quan hệ quốc tế ngày càng đa dạng và phức tạp. Cũng từ đó các bên
tham gia cùng nhau đặt ra các quy định, quy ước hoặc thỏa thuận cam kết với nhau
nhằm ràng buộc, chi phối lẫn nhau từ những vấn đề thương mại, đầu tư sang các vấn
đề khác như khoa học công nghệ, môi trường và nhiều vấn đề xã hội khác. Từ đó hình
thành các hiệp định thương mại giữa hai hay nhiều nước trong khu vực thậm chí trên
cả thế giới. Hội nhập kinh tế quốc tế tạo điều kiện nâng cao hiệu quả của sản xuất quốc
tế nhờ tăng cường chuyên môn hóa, tạo ra được quy mô kinh tế tối ưu tăng cạnh tranh
và khuyến khích đầu tư. Từ đó ta có thể nhận định: hội nhập kinh tế quốc tế là quá
trình mở rộng giao lưu kinh tế và khoa học công nghệ giữa các nước trên quy mô toàn
cầu; là quá trình tham gia giải quyết các vấn đề kinh tế - xã hội có tính toàn cầu hóa
như vấn đề dân số, tài nguyên thiên nhiên, bảo vệ môi trường sống…, là quá trình loại
bỏ dần các hàng rào trong thương mại quốc tế và việc di chuyển các nhân tố sản xuất

giữa các nước.11
Theo quan niệm đơn giản nhất và phổ biến trên thế giới, hội nhập kinh tế là việc các
nền kinh tế gắn kết lại với nhau, cụ thể với nước ta là sự gắn kết nền kinh tế nước ta
với nền kinh tế khu vực và nền kinh tế thế giới. Hội nhập kinh tế quốc tế là một quá
trình chủ động, tự nguyện của các quốc gia tiến hành mở của để gắn kết các nền kinh
tế với nhau theo những thể chế nhất định. Thể chế hội nhập kinh tế quốc tế sẽ tạo điều
kiện cho quan hệ kinh tế giữa các quốc gia thuận lợi hơn nhưng cũng ràng buộc quan
hệ phụ thuộc lẫn nhau chặt chẽ hơn. Hội nhập kinh tế quốc tế là cấp độ hội nhập cao
nhất đòi hỏi các nước phải gia nhập và góp phần xây dựng các định chế hợp tác kinh tế
đa phương trên phạm vi toàn cầu. Qua đó, mở cửa thị trường rộng rãi, gắn liền thị
trường và nền kinh tế quốc gia với thị trường và nền kinh tế thế giới.
Hội nhập kinh tế thế giới là hình thành một thị trường thế giới thống nhất, một hệ
thống tài chính tín dụng toàn cầu, là việc phát triển và mở rộng phân công lao động
quốc tế theo chiều sâu, là sự mở rộng giao lưu kinh tế và khoa học – công nghệ giữa

11

Nguyễn Viết Thông: Việt Nam chủ động hội nhập kinh tế quốc tế, Ban tư tưởng văn hóa trung ương, 2005,

trang 16, 17.

GVHD: Ths. Thạch Huôn

10

SVTH: Nguyễn Thị Đẹp


Chủ quyền quốc gia trong thời kỳ hội nhập kinh tế quốc tế

các nước trên quy mô toàn cầu, là việc giải quyết các vấn đề kinh tế – xã hội có tính
chất toàn cầu như vấn đề dân số, tài nguyên thiên nhiên, bảo vệ môi trường sinh thái…
Trong khi đó, khu vực hoá kinh tế chỉ diễn ra trong một không gian địa lý nhất định
dưới nhiều hình thức như khu vực mậu dịch tự do, đồng minh thuế quan, đồng minh
tiền tệ, thị trường chung, đồng minh kinh tế …nhằm mục đích hợp tác và hỗ trợ lẫn
nhau cùng phát triển, từng bước xoá bỏ những cản trở trong việc di chuyển tư bản, lực
lượng lao động, hàng hoá dịch vụ… tiến tới tự do hoá hoàn toàn những di chuyển nói
trên giữa các nước thành viên trong khu vực.
Hội nhập kinh tế quốc tế là sự liên kết và do đó dẫn đến sự phụ thuộc lẫn nhau giữa
các quốc gia trên toàn thế giới trên cơ sở toàn cầu hóa kinh tế. Toàn cầu hóa khởi đầu
từ lĩnh vực kinh tế sau đó lan sang tất cả các lĩnh vực khác như văn hóa xã hội, giáo
dục đào tạo, khoa học công nghệ, bào vệ tài nguyên môi trường… Hội nhập kinh tế
quốc tế có tính hai mặt: là tạo ra nhiều cơ hội phát triển cho tất cả các quốc gia nhưng
mặt trái của nó cũng đem đến các nguy cơ đe dọa như khủng hoảng kinh tế dây
chuyền, ô nhiễm môi trường toàn cầu và nhiều tác động ngoại lai khác.
Hội nhập kinh tế quốc tế là một tất yếu khách quan: Tham gia vào quá trình hội
nhập kinh tế làm tăng khả năng phối hợp chính sách, giúp các quốc gia có thể vượt qua
được thử thách to lớn và giải quyết các vấn đề kinh tế mang tính toàn cầu. Mặt khác nó
còn tạo khả năng phân bổ một cách hợp lý và có hiệu quả nguồn tài nguyên, trình độ
khoa học, công nghệ của nhân loại và nguồn tài chính trên phạm vi toàn cầu góp phần
đẩy mạnh tốc độ phát triển kinh tế ở mỗi quốc gia. Quá trình hội nhập giúp các nước
sẵn sàng tận dụng ưu đãi của các thành viên khác đem lại cho mình để phát triển sản
xuất mở rộng thị trường hàng hoá và đầu tư nước ngoài. Chính vì thế mà tham gia hội
nhập kinh tế là một tất yếu, khách quan, là đòi hỏi cấp thiết đối với mỗi quốc gia nói
chung và Việt Nam nói riêng.12

12

Đại học kinh tế quốc dân, Tính tất yếu của việc hội nhập, />
viec-hoi-nhap, [ngày truy cập 03/09/2013].

GVHD: Ths. Thạch Huôn

11

SVTH: Nguyễn Thị Đẹp


Chủ quyền quốc gia trong thời kỳ hội nhập kinh tế quốc tế

1.2.2.2.

Vai trò của hội nhập kinh tế quốc tế trong thời kì toàn cầu hóa

Mở rộng thị trường toàn cầu về hàng hóa, dịch vụ, lao động, tài chính: Với lực
lượng các công ty đa quốc gia và các công ty xuyên quốc gia hùng mạnh, các nước
công nghiệp đã chiếm nhiều ưu thế trong việc mở rộng thị trường. Nhưng các nước
đang phát triển cũng có không ít cơ hội mở rộng thương mại đã giảm đi rất nhiều. Tạo
lập quan hệ mậu dịch mới giữa các nước thành viên, mở rộng hơn nữa khả năng xuất,
nhập khẩu hàng hoá của Việt Nam với các nước, các khu vực khác trên thế giới. Cũng
trong điều kiện này mà tiềm năng kinh tế của Việt Nam được khai thác một cách có
hiệu quả. Chính việc tạo lập mậu dịch tự do hội nhập khu vực đã làm tăng thêm phúc
lợi thông qua thay thế các ngành, trước hết là công nghiệp của Việt Nam có chi phí cao
bằng những ngành có chi phí thấp hơn của những quốc gia nhận được sự ưu đãi. Cũng
trong điều kiện này, lợi ích của người tiêu dùng cũng được tăng lên nhờ hàng hoá của
các nước thành viên đưa vào Việt Nam luôn nhận được sự ưu đãi. Do đó, hàng hoá hạ
xuống làm cho người dân ở nước chủ nhà có thể mua được khối lượng hàng hoá lớn
hơn với chi phí thấp hơn.13
Chuyển dịch mậu dịch, đầu tư và công nghệ: các nước công nghiệp giữ vai trò chủ
động chuyển giao vốn đầu tư và công nghệ để khai thác lợi thế so sánh trên khắp thế

giới. Các nước đang phát triển cũng có nhiều cơ hội thu hút đầu tư và nhận chuyển
giao công nghệ để đẩy mạnh CNH, HĐH nền kinh tế. Hội nhập kinh tế khu vực và
quốc tế còn góp phần chuyển hướng mậu dịch, sự chuyển hướng này diễn ra phổ biến
khi hình thành liên minh thuế quan vì khi đó các điều kiện cơ bản giữa các nước thành
viên trong liên minh sẽ trở nên thuận lợi hơn, hấp dẫn hơn trước ngay cả trong trường
hợp một nước nào đó trong liên minh tiến hành nhập khẩu hàng hoá của các quốc gia
ngoài liên minh với giá thấp hơn, nhưng nay được thay thế bằng việc nhập khẩu những
sản phẩm cùng loại của các nước trong liên minh mà giá cả lại cao hơn do được hưởng
chính sánh ưu đãi thuế quan, chính những ưu đãi này giữa các nước thành viên trong

13

Tài nguyên giáo dục mở Việt Nam: Hội nhập kinh tế quốc tế, />
nhap-kinh-te-quoc-te.html [ngày truy cập 10/09/2010].

GVHD: Ths. Thạch Huôn

12

SVTH: Nguyễn Thị Đẹp


Chủ quyền quốc gia trong thời kỳ hội nhập kinh tế quốc tế

liên minh đã đưa tới sự chuyển hướng mậu dịch nói trên tức là thay thế những người
cung cấp những sản phẩm cùng loại có chi phí thấp hơn nhưng không được hưởng các
chính sách ưu đãi bằng những người cung cấp những sản phẩm với chi phí cao hơn
nhưng được hưởng sự ưu đãi của khối.14 Quá trình hội nhập kinh tế quốc tế đã tạo điều
kiện và động lực để Việt Nam tích cực và tranh thủ áp dụng những thành tựu mới nhất
của khoa học kỹ thuật và công nghệ. Những tiến bộ của khoa học công nghệ bao gồm

phát minh sáng chế, các biện pháp kỹ thuật tiên tiến, các giống mới, các biện pháp
công nghệ hiện đại, các lý thuyết và phương thức quản lý mới trong mọi lĩnh vực được
áp dụng.15
Thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế: Xu hướng của các nước công nghiệp là
chuyển dịch cơ cấu kinh tế trên căn bản đẩy mạnh phát triển kinh tế tri thức. Thực tế,
các nước công nghiệp có rất nhiều cơ hội và điều kiện để gia tăng nhanh tỷ trọng các
ngành hàng công nghệ cao và các ngành dịch vụ giá trị tăng cao. Xu hướng của các
nước đang phát triển là đẩy mạnh công nghiệp hóa kết hợp với hiện đại hóa nền kinh
tế. Trước hết, tăng nhanh tỷ trọng công nghiệp và dịch vụ, giảm tỷ trọng nông nghiệp.
Kết hợp với chuyển dịch cơ cấu nội bộ các ngành theo hướng hiện đại hóa sản xuất.
Tạo thêm việc làm và tăng thu nhập: Do phân công lao động quốc tế sâu rộng nên
cơ hội tạo thêm việc làm và tăng thu nhập phân bố đều cho tất cả các quốc gia. Riêng
các quốc gia đang phát triển còn có cơ hội đẩy mạnh xuất khẩu lao động để sớm tính
đến tình trạng toàn dụng nhân lực. Hội nhập kinh tế quốc tế đem lại nhiều cơ hội việc
làm, đặc biệt là việc làm theo hướng công nghiệp với hàm lượng vốn, tri thức cao; các
rào cản pháp lý về di chuyển pháp nhân, thể nhân được nới lỏng, các quan hệ kinh tế,
đối ngoại, lao động được thiết lập tạo điều kiện cho lao động Việt Nam đi làm việc ở
nước ngoài. Đặc biệt trong các lĩnh vực hàng dệt may và nông sản, cơ hội xuất khẩu

14

Tài nguyên giáo dục mở Việt Nam: Hội nhập kinh tế quốc tế, />
nhap-kinh-te-quoc-te.html [ngày truy cập 10/09/2010].
15

PGS TS Nguyễn Văn Nam: Phát triển kinh tế thị trường ở Việt Nam trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc

tế, NXB Chính trị quốc gia Hà Nội, 2006, trang 26.

GVHD: Ths. Thạch Huôn

13

SVTH: Nguyễn Thị Đẹp


Chủ quyền quốc gia trong thời kỳ hội nhập kinh tế quốc tế

bình đẳng có những ảnh hưởng tích cực đến hoạt động của các doanh nghiệp trong
nước, sản xuất sẽ được mở rộng và tạo nhiều công ăn việc làm cho người lao động.
Tạo ra cơ hội gia tăng các giá trị tài sản vô hình cho bản thân người lao động và các
doanh nghiệp thông qua các hoạt động hợp tác, chuyển giao công nghệ với các nước
có nền công nghiệp tiên tiến trên thế giới.16
1.2.2.3.

Hạn chế của hội nhập kinh tế quốc tế trong thời kì toàn cầu hóa

Những tác hại trong lĩnh vực kinh tế: quan hệ phụ thuộc nhau ngày càng nhiều,
nguy cơ khủng hoảng tài chính tiền tệ khu vực và khủng hoảng kinh tế toàn cầu càng
lớn. Bảo hộ mậu dịch tinh vi và trả đũa thương mại đã kéo lùi nhiều cơ hội phát triển.
Các tệ nạn hàng gian hàng giả, gian lận thương mại có điều kiện phát tác nhiều hơn.
Hội nhập làm tăng sự phụ thuộc của nền kinh tế quốc gia vào thị trường bên ngoài và,
do vậy, khiến nền kinh tế dễ bị tổn thương trước những biến động của thị trường quốc
tế. Xét theo khía cạnh thông thường và công bằng quốc tế thì ngay cả các quốc gia
mạnh cũng bị hạn chế về chủ quyền, tại các nước đang phát triển, chủ quyền quốc gia
trở thành nỗi lo lớn do sự phụ thuộc của họ về các mặt khoa học công nghệ, vốn, thị
trường…17
Đối với các nước công nghiệp: nhiều ngành hàng bị giảm sức cạnh tranh nhập khẩu
ngược chế tạo từ các nước công nghiệp mới và các nước đang phát triển, tăng tỉ lệ thất
nghiệp trong nước… Đối với các nước đang phát triển: cạnh tranh quốc tế thua kém

trên sân nhà; chảy máu chất xám; tiếp nhận công nghệ lạc hậu; cơ sở hạ tầng thiếu và
kém chất lượng; nguy cơ mắc bẫy mậu dịch tự do, bẫy thu nhập trung bình… Những
tác hại phi kinh tế khác: phân hóa giàu nghèo tăng nhanh trong mỗi nước và giữa các
quốc gia với nhau, lây nhiễm văn hóa độc hại và lối sống không lành mạnh, tệ nạn
tham nhũng xuyên quốc gia, chủ nghĩa khủng bố lan tràn khắp nơi.

16

Thư viện chia sẽ luận văn: Hội nhập kinh tế quốc tế và vấn đề việc làm ở Việt Nam, />
van/hoi-nhap-kinh-te-quoc-te-va-van-de-viec-lam-o-viet-nam-4361/, [ngày truy cập 07/09/2013].
17

PGS TS Nguyễn Văn Nam: Phát triển kinh tế thị trường ở Việt Nam trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc

tế, NXB Chính trị quốc gia Hà Nội, 2006, trang 80.

GVHD: Ths. Thạch Huôn

14

SVTH: Nguyễn Thị Đẹp


Chủ quyền quốc gia trong thời kỳ hội nhập kinh tế quốc tế

Những tác động ngoại lai tiêu cực: khai thác tài nguyên bừa bãi, các nước nghèo
hứng chịu tệ trạng này nặng nề hơn các nước công nghiệp. Ô nhiễm môi trường gây
mất cân bằng sinh thái trầm trọng trong từng quốc gia, nay đã trở thành vấn nạn toàn
cầu, tin tặc ngày càng nhiều và nguy hiểm hơn. Về mặt xã hội, hiện nay, các nước
đều đang phải đối mặt với những vấn đề chung trong sự phát triển kinh tế quốc gia,

như những vấn đề sinh thái, ô nhiễm môi trường và cạn kiệt tài nguyên, vấn đề dân
số và sức khoẻ cộng đồng, sự phân hoá giàu nghèo, tệ nạn xã hội và tội phạm mang
tính quốc tế. Hội nhập kinh tế quốc tế còn ảnh hưởng đến các vấn đề văn hóa, lối
sống chạy theo vật chất, thực dụng, ngắn hạn vấn đề lây lan dịch bệnh, buôn lậu và
an ninh, quốc phòng, đây là các vấn đề hết sức phức tạp và cần phải có những
nghiên cứu cụ thể mang tính chuyên sâu. 18
1.3.

Tác động của hội nhập kinh tế đối với chủ quyền quốc gia

1.3.1. Thuận lợi khi tham gia vào quá trình hội nhập kinh tế quốc tế
Hội nhập kinh tế quốc tế tạo điều kiện thuận lợi trong thị trường xuất nhập khẩu:
Việt Nam được hưởng ưu đãi về thuế quan, xóa bỏ hàng rào phi thuế quan và các chế
độ đãi ngộ khác đã tạo điều kiện cho hàng hóa của Việt Nam thâm nhập thị trường thế
giới. Tạo điều kiện cho chúng ta mở rộng thị trường xuất khẩu và trong tương lai, cùng
với sự dần lớn mạnh của doanh nghiệp và nền kinh tế nước ta là mở rộng kinh doanh
dịch vụ ra ngoài biên giới quốc gia. Thị trường xuất khẩu của Việt Nam đã đa dạng
hơn và hàng hóa của Việt Nam đã thâm nhập tốt hơn, đứng vững hơn trong các thị
trường lớn như Hoa Kỳ, EU...
Hội nhập kinh tế quốc tế góp phần thu hút vốn đầu từ nước ngoài: Môi trường kinh
doanh của nước ta ngày càng được cải thiện. Đây là tiền đề rất quan trọng để không
những phát huy tiềm năng của các thành phần kinh tế trong nước mà còn thu hút mạnh
đầu tư nước ngoài. Từ đó tạo ra công ăn việc làm và chuyển dịch cơ cấu lao động, thực
hiện công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, bảo đảm tốc độ tăng trưởng và rút ngắn

18

PGS, TS Nguyễn Văn Nam: Phát triển kinh tế thị trường ở Việt Nam trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc

tế, NXB Chính trị quốc gia Hà Nội, 2006 , trang 167.

GVHD: Ths. Thạch Huôn

15

SVTH: Nguyễn Thị Đẹp


Chủ quyền quốc gia trong thời kỳ hội nhập kinh tế quốc tế

khoảng cách phát triển. Hội nhập quốc tế sẽ nâng cao vị thế của ta trên trường quốc tế
về kinh tế, chính trị, ngoại giao... Thực tế cho thấy vai trò của nước ta trong các hoạt
động của WTO, ASEAN, APEC, ASEM và các tổ chức quốc tế ngày càng được nâng
cao.
Hội nhập kinh tế quốc tế tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình CNH, HĐH đất nước:
Hội nhập kinh tế quốc tế hiện nay, là một cơ hội để chúng ta phát triển lực lượng sản
xuất, tạo ra cơ sở vật chất cho CNXH và do đó mà có điều kiện và khả năng thực tế để
bảo đảm vững chắc chủ quyền quốc gia. Trong điều kiện toàn cầu hoá kinh tế hiện nay,
chúng ta có nhiều cơ hội để tiếp cận nền khoa học và công nghệ tiên tiến, hiện đại của
thế giới, học hỏi những kinh nghiệm quản lý xã hội, tiếp thu nhưng tinh hoa của nền
văn minh công nghiệp và sử dụng tất cả những cái đó để tăng cường khả năng bảo vệ
chủ quyền quốc gia của mình.
Tận dụng những thành tựu của cuộc cách mạng khoa học, công nghệ hiện đại, nước
ta có thể đi thẳng vào những công nghệ hiện đại để rút ngắn quá trình CNH, HĐH và
khoảng cách phát triển kinh tế so với các nước đi trước. Với tiềm năng trí tuệ dồi dào,
nếu có một chiến lược phát triển nguồn nhân lực đúng đắn, nước ta có thể sớm đi vào
một số lĩnh vực của kinh tế tri thức. Hội nhập kinh tế thế giới tạo ra những điều kiện
thuận lợi cho sự phát triển khoa học, công nghệ trong thời gian tới. Quá trình đổi mới
đất nước đã tạo ra những tiền đề mới cho sự phát triển khoa học và công nghệ của
nước ta trong thời gian tới. Nền kinh tế nước ta có tốc độ tăng trưởng cao, liên tục

trong thời gian qua là điều kiện thuận lợi để tăng đầu tư cho phát triển khoa học và
công nghệ, đồng thời thúc đẩy đổi mới công nghệ và ứng dụng thành tựu khoa học và
công nghệ trong nền kinh tế, nhất là trước sức ép về cạnh tranh trong điều kiện hội
nhập khu vực và quốc tế. Chúng ta có thể khai thác những thành tựu của cách mạng
khoa học công nghệ mà các nước phát triển đã đạt được cả ở phần cứng (máy móc,
thiết bị) và phần mềm (công nghệ, quy trình, cách tổ chức, quản lý), đồng thời còn thu

GVHD: Ths. Thạch Huôn

16

SVTH: Nguyễn Thị Đẹp


Chủ quyền quốc gia trong thời kỳ hội nhập kinh tế quốc tế

hút được một lượng lớn đầu tư và học tập được những kinh nghiệm và tổ chức quản lý
của họ.19
Hội nhập kinh tế quốc tế tạo ra khả năng phát triển, phổ cập công nghệ thông tin và
các phương tiện viễn thông; nó thúc đẩy sự phát triển kinh tế, thương mại và tạo ra khả
năng thực thi các luật lệ kinh tế khách quan trong một không gian toàn cầu rộng lớn;
nó tạo điều kiện cho việc giao lưu văn hoá và tư tưởng rộng rãi, làm cho con người
xích lại gần nhau hơn; nó đem lại khả năng giải quyết một số vấn đề chung đang đối
mặt với toàn cầu hoá kinh tế và sự phát triển xã hội.
1.3.2. Những khó khăn khi tham gia vào quá trình hội nhập kinh tế quốc tế20
Trong điều kiện toàn cầu hoá kinh tế hiện nay, chủ quyền quốc gia đang phải đối
đầu với nhiều thách thức. Những thách thức đó khó nhận biết hơn, mang sắc thái mới
hơn trước đây (trong điều kiện có chiến tranh xâm lược của chủ nghĩa đế quốc). Đó là
những thách thức được che dấu dưới những chiếc áo khoác nhiều màu sắc hấp dẫn của
lợi ích kinh tế, của sự cám dỗ về vật chất, được nhìn nhận qua những lăng kính ảo của

tham vọng cá nhân, của những chuẩn mực giá trị đạo đức, lối sống sai lệch. Về mặt
chính trị, người ta thường nhắc tới những thách thức nghiêm trọng của toàn cầu hoá
đối với chủ quyền quốc gia. Điều đó được lý giải bằng sự tác động của kinh tế đối với
chính trị. Sự hội nhập về kinh tế tăng lên sẽ kéo theo sự hội nhập về chính trị. Với
lôgíc đó, người ta nói đến sự suy yếu của mô hình quốc gia dân tộc. Trong bối cảnh
toàn cầu hoá hiện nay, người ta thường nói về sự phụ thuộc lẫn nhau của các quốc gia
dân tộc hơn là đề cập đến sự độc lập hoàn toàn của các quốc gia đó. Có thể nói, không

19

TS Nguyễn Thị Quế, PGS,TS Nguyễn Hoàng Giáp, THS Mai Hoài Anh: Phong trao chống mặt trái của

toàn cầu hóa và vấn đề đặt ra đối với Việt Nam, NXB Chính trị quốc gia Hà Nội, 2008, trang 170.
20

Anh Thi: Sáu thách thức trong tiến trình Hội nhập Kinh tế quốc tế của Việt Nam, />
te/6-thach-thuc-trong-tien-trinh-Hoi-nhap-Kinh-te-quoc-te-cua-Viet-Nam/65052088/87/,

[ngày

truy

07/09/2013].

GVHD: Ths. Thạch Huôn

17

SVTH: Nguyễn Thị Đẹp

cập