Tài liệu BẢO TỒN VÀ PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG TÀI NGUYÊN CÂY THUỐC Ở TỈNH CAO BẰNG pptx

BẢO TỒN VÀ PHÁT TRIỂN
BỀN VỮNG
TÀI NGUYÊN CÂY THUỐC
Ở TỈNH CAO BẰNG

TSKH. Trần Công Khánh
Trung tâm nghiên cứu và phát triển cây
thuốc dân tộc cổ truyền (CREDEP)
Cây thuốc Cao Bằng, 3. 2012 2
Nội dung
i. Thiên nhiên Việt Nam.
ii. Tài nguyên thực vật ở Việt Nam.
iii. Cây thuốc Việt Nam – nguồn tài nguyên
đang cạn kiệt.
iv. Nguyên nhân làm cho CT bị cạn kiệt.
v. Sự phân bố cây thuốc ở tỉnh Cao Bằng.
vi. Tài nguyên cây thuốc của Cao Bằng cũng
đang cạn kiệt.
vii. Một số ý kiến về bảo tồn và phát triển bền
vững nguồn cây thuốc ở tỉnh Cao Bằng.


Cây thuốc Cao Bằng, 3. 2012 3
1. Thiên nhiên Việt Nam
• Việt Nam có khí hậu nhiệt đới & á nhiệt đới.
Lãnh thổ hẹp, nhưng trải dài qua 15 vĩ độ bắc.
• Có thiên nhiên, khí hậu và hệ sinh thái đa
dạng.
• 3/4 đất liền là đồi núi (329.566 Km2).
Nhiều núi cao: Phansipan (3.143m), Yamphinh
(3.096m) và Ngọc Linh (2.598m).

• Bờ biển dài 3.260 Km.
• Lãnh hải rộng trên 226.000 Km2.
• Nguồn Tài nguyên sinh học ở Việt Nam rất
phong phú và đa dạng.


Cây thuốc Cao Bằng, 3. 2012 4
Cây thuốc Cao Bằng, 3. 2012 5

2. Tài nguyên thực vật ở Việt
Nam

• Đã biết 10.500 loài TV bậc cao, nằm trong 2.275 chi,
305 họ (ước tính có thể tới 12.000 loài), ca. 10% số
này là loài đặc hữu.
• So sánh với hệ TV thế giới, hệ TV Việt Nam chiếm:
- 4% tổng số loài,
- 15% tổng số chi,
- 57% tổng số họ.
• Việt Nam được xếp thứ 16 trong số 25 Quốc gia có
ĐDSH cao nhất thế giới.
• Trong hệ TVVN, ca. 3.950 loài được dùng làm thuốc
(17% số cây thuốc của thế giới), không kể cây thuốc
dân tộc (Ethno-medicinal plants) còn ít biết.


Cây thuốc Cao Bằng, 3. 2012 6
Nhiều loài mới đối với Khoa học
• Thời gian qua, đã phát
hiện hằng trăm loài mới

đối với KH.
• Vd: Đỗ quyên Trầncông
(Rhododendron trancongii
G. Argent & K. Rushforth,
Ericaceae)
J. of Rhododendrons, Camellias &
Magnolias, 102-105, 2010)

Nơi phát hiện:
Pà Cò, Mai Châu, Hòa Bình.

Cây thuốc Cao Bằng, 3. 2012 7
Thông hai lá quả nhỏ
Pinus tabuliformis Carriere, Pinaceae
Loài mới ở Việt Nam
• VN hiện có 33 loài
thông, trong đó có 32
loài là thông bản địa.
• Phát hiện 3/2009, ở độ
cao 1592m, trên đỉnh
núi đá vôi thuộc xã Thài
Phìn Tủng, huyện Đồng
Văn, HG.
Cây thuốc Cao Bằng, 3. 2012 8
3. Cây thuốc Việt Nam – nguồn tài
nguyên đang cạn kiệt
Vd:
Cây Hoàng liên
chân gà
(Coptis quinquesecta

W.T.Wang,
họ Hoàng liên -
Ranunculaceae)
Cây thuốc Cao Bằng, 3. 2012 9
Cây Sâm Việt Nam,
còn gọi là
Sâm Ngọc Linh

(Panax vietnamensis Ha et
Grushv.,
họ Nhân sâm - Araliaceae)
Cây thuốc Cao Bằng, 3. 2012 10
Cây Vàng
đắng

(Coscinium
fenestratum
(Gaertn.) Colebr.,
họ Tiết dê -
Menispermaceae)
Cây thuốc Cao Bằng, 3. 2012 11
Cây Trầm,
còn gọi là Gió bầu

(Aquilaria crassna
Pierre ex Lecomte,
họ Trầm -
Thymeleaceae).
Cây thuốc Cao Bằng, 3. 2012 12
4. Nguyên nhân làm cho cây thuốc

bị can kiệt
• Cách khai thác bừa bãi,
• Ý thức sử dụng của con người và sự hiểu
biết chưa đầy đủ về bảo tồn và phát triển bền
vững nguồn tài nguyên cây thuốc.
• Coi nguồn tài nguyên trên rừng, dưới biển là
của “trời cho”, ta không lấy thì người khác
cũng lấy, nên đã tự do khai thác theo kiểu
tận thu, hủy diệt, đi kèm với cách sử dụng
rất lãng phí.
Cây thuốc Cao Bằng, 3. 2012 13
4. Nguyên nhân làm cho cây thuốc
bị can kiệt
• Tình hình thi hành pháp lệnh bảo vệ Đa
dạng sinh học và rừng chưa nghiêm,
• Nhiều khu rừng vẫn bị chặt phá và khai
thác bừa bãi,
• Nạn “lâm tặc” vẫn hoành hành ở nhiều
nơi. Tài nguyên của rừng bị mất một
cách phi pháp, trong đó có cây thuốc.
Cây thuốc Cao Bằng, 3. 2012 14
Cây Nghiến
1000 năm tuổi
ở Cao Bằng
Cây thuốc Cao Bằng, 3. 2012 15


Cây Nghiến
1000 năm
tuổi ở Cao

Bằng

Cây thuốc Cao Bằng, 3. 2012 16
Lâm tặc
đốn hạ
cây gỗ
Nghiến
Cây thuốc Cao Bằng, 3. 2012 17
Bán
thớt
gỗ
Nghiến
Cây thuốc Cao Bằng, 3. 2012 18
5. Sự phân bố cây thuốc ở tỉnh
Cao Bằng
Vật thể: 1969-1973, đã thống kê trên
617 loài cây làm thuốc, phân bố ở
tất cả 13 huyện, thị trong tỉnh. Tuy
nhiên, mỗi địa phương vẫn có
những cây đặc trưng.
Phi vật thể: Có đội ngũ trên 800
lương y, và đồng bào các dân tộc
thiểu số có rất nhiều bài thuốc
dân gian, nhiều kinh nghiệm quý
trong chăm sóc sức khỏe và chữa
bệnh.
Cây thuốc Cao Bằng, 3. 2012 19
5. Sự phân bố cây thuốc ở tỉnh
Cao Bằng
• Huyện Bảo Lạc: Hà thủ ô đỏ, Hoàng tinh.

• Các huyện Thông Nông, Nguyên Bình, Hà
Quảng: Ô đầu, Củ mật gấu, Chè dây, Ba kích,
Bình vôi, Hoàng đằng, Bảy lá một hoa, Thanh
thiên quỳ, Kê huyết đằng, Thầu dầu tía, Sa
nhân, Kim tuyến.
• Các huyện Thạch An, Hoà An: Cốt toái bổ, Củ
bình vôi, Sói rừng, Chè đắng, Sâm cau.
• Các huyện Trùng Khánh, Trà Lĩnh, Hạ Lang,
Quảng Uyên: Giảo cổ lam, Kim ngân, Đỗ
trọng nam, Kim anh, Cẩu tích, vv.
Cây thuốc Cao Bằng, 3. 2012 20
6. Tài nguyên cây thuốc của Cao
Bằng cũng đang cạn kiệt
• Từ 1980 đến nay, nhiều cây thuốc liên tục bị
khai thác như Cẩu tích, Na rừng, Thổ phục linh,
Bình vôi, Kê huyết đằng, Cửu lý hương, Thanh
thiên quì, Kim ngân, Hồi đầu thảo, Sa nhân, Kim
tuyến, vv.
• Gần đây, nhiều cây bị khai thác với khối lượng
lớn như Sói rừng, Si đỏ, Bòng bong.
• Trong đó, có những cây chỉ biết tên địa phương,
hoặc tên Trung Quốc như Co mạy bân, Mằn
chỏng chít, Mằn mạy đông, Thau lài, vv.