Tài liệu Báo cáo "Tìm hiểu vai trò của nhà nước trong nền kinh tế thị trường " pptx

nghiên cứu - trao đổi
18 - tạp chí luật học

Tìm hiểu vai trò của nhà nớc
trong nền kinh tế thị trờng

GS. pts. Hoàng Văn Hảo *
hà nớc là hiện tợng lịch sử, ngay
từ khi ra đời nó đ có vai trò to lớn
trong x hội có giai cấp và trong quá
trình phát triển của lịch sử nhân loại. Nhà
nớc, một mặt, nó là tổ chức công quyền,
thực hiện công quản, quản lí mọi mặt đời
sống x hội; mặt khác, chính thông qua
quản lí x hội có hiệu quả mà nó thực
hiện đợc sự thống trị của giai cấp thống
trị đối với toàn x hội. Bất cứ nhà nớc
nào cũng đều thực hiện chức năng hai
mặt đó. Mặc dù, nhà nớc có định hớng
cho sự phát triển của x hội nhng bản
thân x hội lại vận động theo những quy
luật khách quan của nó, quy luật vận
động của đời sống sản xuất vật chất và
tinh thần, tạo ra cơ sở mới, điều kiện mới,
do đó, đòi hỏi có sự thay đổi tơng ứng
trong tổ chức và hoạt động của bộ máy
nhà nớc thì quản lí nhà nớc mới có
hiệu quả, nhà nớc mới có khả năng thúc
đẩy sự phát triển kinh tế - x hội.

Từ Đại hội lần thứ VI của Đảng
(1986) Việt Nam đ chuyển sang phát
triển nền kinh tế hàng hóa nhiều thành
phần theo cơ chế thị trờng có sự quản lí
của nhà nớc; thực hiện dân chủ hóa mọi
mặt đời sống x hội; hòa nhập khu vực và
quốc tế. Trong bài viết này, chung tôi đặt
vấn đề tìm hiểu vai trò của nhà nớc
trong nền kinh tế thị trờng nói chung và
vai trò của nhà nớc ta trong những điều
kiện mới đó.
1. Trong t tởng của các nhà kinh
điển Mác - Lênin về vai trò của nhà nớc,
cần đặc biệt chú ý đến hai luận điểm
quan trọng:
Thứ nhất, Ph.Ăngghen đ từng nêu
nguyên tắc có tính phơng pháp luận về
sự tác động của nhà nớc đối với kinh tế
rằng: Sự tác động của nhà nớc nếu là
cùng chiều (hợp quy luật) thì sẽ thúc đẩy
kinh tế phát triển. Trái lại, nếu là sự tác
động ngợc chiều (trái quy luật) thì sẽ
gây ra khủng hoảng và lng phí cho x
hội.
Đó là nguyên tắc đúng đắn phổ biến
đối với hoạt động quản lí của mọi kiểu
nhà nớc. Đối với nhà nớc x hội chủ
nghĩa nói chung, Nhà nớc Việt Nam nói
riêng, chúng ta có thể tìm nhiều thí dụ
trong hoạt động của nó để minh họa cho

hai cách tác động nói trên của nhà nớc.
Một mặt, trong thời kì quản lí theo cơ chế
tập trung quan liêu bao cấp, nhà nớc
dờng nh trùm lên mọi quan hệ x hội
và hiện diện khắp nơi trong nền kinh tế
(có ngời gọi là chủ nghĩa x hội nhà
nớc). Trong thời kì đó, hoạt động cung
cấp vốn, thiết bị, giá cả, đơn đặt hàng
đều do nhà nớc quy định. Trong cơ chế
quản lí mà vai trò của nhà nớc là áp đảo
thì hình thức điều tiết của nhà nớc đối
với hoạt động kinh tế chỉ có thể là mệnh
lệnh, mất dân chủ và rút cuộc đ dẫn tới
khủng hoảng kinh tế - x hội. Trong thời
kì này, càng tăng cờng vai trò của nhà
nớc theo kiểu đó thì càng gây thiệt hại
cho x hội. Mặt khác, vẫn là chứng minh
cho điều Ph.Ăngghen nói là từ khi Việt
Nam chuyển sang kinh tế thị trờng thì
N


* Học viện chính trị quốc gia Hồ Chí Minh


nghiên cứu - trao đổi
tạp chí luật học - 19

tình hình đ khác hẳn, nghĩa là Nhà nớc
thừa nhận sự vận động của các quy luật

khách quan trong nền kinh tế thị trờng
đó là quy luật sản xuất hàng hóa, giá trị,
giá cả, cạnh tranh và về mặt quản lí,
Nhà nớc đ chuyển từ "sự can thiệp"
sang "sự điều tiết" nghĩa là, dựa trên xu
hớng vận động của các quy luật khách
quan của nền kinh tế mà uốn nắn, chấn
chỉnh theo định hớng x hội chủ nghĩa.
Theo hớng này, rõ ràng Nhà nớc ta đ
thúc đẩy sự phát triển kinh tế-x hội trong
những năm qua (về công nghiệp, thơng
mại, dịch vụ và rõ nhất là trong lĩnh vực
nông nghiệp). Từ đó, có thể dẫn đến kết
luận: Nếu muốn bộ máy nhà nớc quản lí
có hiệu lực, hiệu quả thì phải tuân theo
quy luật vận động khách quan của x hội,
trớc hết là các quy luật kinh tế.
Thứ hai, Nhà nớc ta là nhà nớc dân
chủ, mà nhà nớc dân chủ nếu muốn
quản lí có hiệu lực, hiệu quả thì phải thu
hút đợc nhân dân lao động tham gia một
cách rộng ri và thực sự bình đẳng vào
quản lí công việc của nhà nớc và x hội.
Theo C.Mác, chế độ dân chủ về thực chất
là chế độ "do nhân dân tự quy định nhà
nớc", từ việc tổ chức bầu cử để hình
thành bộ máy nhà nớc đến tổ chức hoạt
động của nó cũng nh việc kiểm tra giám
sát của nhân dân đối với hoạt động của bộ
máy nhà nớc. Chế độ dân chủ là do nhân

dân tự quy định chế độ nhà nớc, hớng
tới con ngời hiện thực và đợc xác định
là sự nghiệp của bản thân nhân dân và ở
đây chế độ nhà nớc xuất hiện với t cách
là sản phẩm tự do của con ngời. Nh
vậy, chế độ dân chủ đ làm đảo lộn mối
quan hệ giữa nhà nớc và nhân dân trong
x hội cũ, nhân dân không còn là "thần
dân của nhà nớc" mà là "nhà nớc của
nhân dân". Do đó, chế độ dân chủ là xuất
phát từ con ngời và không phải chế độ
nhà nớc tạo ra nhân dân mà là nhân dân
tạo ra chế độ nhà nớc.
Do vậy, trong nhà nớc dân chủ này
vai trò của nhà nớc đối với x hội về
thực chất là vai trò tổ chức các quá trình
dân chủ hóa. Thật ra, khi đất nớc chuyển
sang nền kinh tế thị trờng, nhà nớc đ
đóng vai trò tổ chức theo hớng dân chủ.
Do đó, xuất hiện quá trình dân chủ hóa
trên lĩnh vực kinh tế, khẳng định quyền
sở hữu đối với t liệu sản xuất, quyền tự
do kinh doanh theo pháp luật, quyền thừa
kế tài sản hợp pháp của công dân
Nhng, ở đây, muốn nói đến vai trò tổng
thể trong quản lí nhà nớc theo nghĩa
rộng:
+ Trong hoạt động lập pháp, vai trò
của nhà nớc là tổ chức cho nhân dân
tham gia một cách rộng ri và bình đẳng

vào các quá trình dân chủ sau đây:
- Tổ chức ứng cử, bầu cử vào các cơ
quan nhà nớc, kiểm tra giám sát đối với
hoạt động của cơ quan đại diện và đại
biểu, thực hiện triệt để quyền bi miễn
của cử tri đối với đại biểu;
- Tổ chức lấy ý kiến của nhân dân vào
các dự luật;
- Tổ chức trng cầu ý dân về những
vấn đề quan trọng của đất nớc;
- Tổ chức các quá trình "làm chủ trực
tiếp bằng các hình thức nhân dân tự
quản, bằng các quy ớc, hơng ớc tại cơ
sở phù hợp với luật pháp của nhà
nớc"
(1)
. Theo tinh thần đó, Nhà nớc ta
đ ban hành các quy chế thực hiện dân
chủ ở cơ sở.
+ Trong hoạt động quản lí nhà nớc,
đặc trng hoạt động của các cơ quan này
là quyết định đơn phơng, một chiều
nhng vẫn không thể thiếu nội dung dân
chủ, tổ chức các quá trình dân chủ hóa
sau:


nghiên cứu - trao đổi
20 - tạp chí luật học

- Tổ chức cho nhân dân đóng góp ý
kiến vào kế hoạch phát triển kinh tế - x
hội, vào các quyết định quản lí;
- Dân chủ trong việc thực hiện phân
cấp quản lí cho các ngành, các địa
phơng;
- Thu hút nhân dân tham gia thực hiện
nguyên tắc quản lí theo ngành và vùng,
lnh thổ;
- Tổ chức cho nhân dân tham gia vào
việc giải quyết những tranh chấp, những
khiếu nại, tố cáo của công dân trong quá
trình thực hiện quản lí nhà nớc
+ Trong hoạt động t pháp, dân chủ
nghĩa là thu hút, huy động tối đa khả
năng của nhân dân, của các tổ chức x
hội và tổ chức nghề nghiệp tham gia rộng
ri vào các hoạt động t pháp, nhất là
trong điều kiện kinh tế thị trờng. ở nớc
ta, do nhiều nguyên nhân, trong đó do
nhận thức không đúng về yêu cầu dân
chủ nên trong thực tế việc giải quyết các
tranh chấp còn có nhiều mâu thuẫn nan
giải:
- Có hiện tợng "hình sự hóa" quan hệ
x hội mà lẽ ra những quan hệ x hội ấy
có thể đợc giải quyết bằng các biện pháp
kinh tế, dân sự hoặc hành chính thì có
hiệu quả hơn, có lợi cho cả công dân và
x hội.

- Trong việc giải quyết các tranh chấp,
hiện nay dờng nh toàn bộ dồn vào tòa
án, coi đó chỉ là việc riêng của tòa án, của
nhà nớc! còn nhân dân thì thờ ơ đứng
ngoài cuộc, đi xem tòa án xét xử, nhân
dân đứng ngoài quá trình xử lí các vụ việc
tranh chấp, bất kể là vụ việc đó nghiêm
trọng đến mức nào và trên lĩnh vực nào.
Rút cuộc là, dẫn tới tình trạng "tòa án
quá tải", "trại giam quá tải", tốn kém
nhiều công sức, tiền của mà vụ việc vẫn
tồn đọng, giải quyết không kịp thời và
thiếu chính xác. Cơ chế đó vẫn là "bao
cấp" và mất dân chủ trên lĩnh vực t pháp
vì đ gạt nhân dân ra ngoài quá trình giải
quyết các tranh chấp trong x hội, không
có hình thức và cơ chế để thu hút nhân
dân tham gia vào lĩnh vực này.
Giải pháp về vấn đề trên trớc hết là
phải quán triệt yêu cầu dân chủ, huy động
đến mức tối đa khả năng của nhân dân
tham gia vào hoạt động t pháp. Trên cơ
sở đó, nhà nớc phân loại công việc, có
việc nhất thiết nhà nớc phải làm thì giải
quyết thông qua xét xử của tòa án nhng
cũng có những loại việc có thể giao cho
nhân dân, tổ chức x hội, tổ chức nghề
nghiệp làm thì không cần thông qua xét
xử của tòa án mà bằng con đờng hòa
giải, sẽ có hiệu quả hơn. Thật ra, trong

điều kiện kinh tế thị trờng, có những
loại vụ việc giải quyết thông qua hòa giải
thì có lợi hơn cho cả hai bên và cả nhà
nớc, nghĩa là hợp lòng dân hơn, chẳng
hạn, giữa chủ và thợ trong quan hệ lao
động, có nhiều vụ việc có thể giải quyết
bằng hòa giải nhẹ nhàng thông qua tổ
chức công đoàn, vì bảo đảm ổn định sản
xuất là điều mong muốn của cả chủ và
thợ. Tất nhiên, để tạo bớc chuyển theo
hớng hòa giải, cần chuẩn bị những điều
kiện nhất định nh: Xây dựng các cơ chế
hòa giải; hoàn thiện pháp luật về hòa giải;
đào tạo, bồi dỡng đội ngũ cán bộ hoà
giải.
Tóm lại, nhà nớc hoạt động có hiệu
lực, hiệu quả là nhà nớc đợc xây dựng
vững chắc trên cơ sở nền dân chủ x hội
chủ nghĩa, thu hút đợc nhân dân tham
gia một cách bình đẳng và ngày càng
rộng ri vào các lĩnh vực hoạt động của
bộ máy nhà nớc.
2. Vai trò của nhà nớc đợc thể hiện
cụ thể ở mức độ tác động của nó vào đời
sống kinh tế và x hội, tức là quản lí nhà


nghiên cứu - trao đổi
tạp chí luật học - 21

nớc đến mức nào thì có hiệu lực, hiệu
quả trong điều kiện kinh tế thị trờng.
Đây là vấn đề cực kì phức tạp, khó có thể
đi đến những nhận định thống nhất.
2.1. Có hay không có sự can thiệp của
nhà nớc vào đời sống kinh tế và x hội?
Đây là vấn đề phức tạp đợc tranh luận
triền miên, kéo dài hàng trăm năm mà lúc
nào cũng mang tính thời sự, bởi lẽ, nhà
nớc nào cũng mong muốn quản lí x hội
có hiệu lực và hiệu quả để thúc đẩy sự
phát triển kinh tế - x hội.
Trớc đây, những ngời chống t
nhân hóa thì coi sự can thiệp của nhà
nớc là tất yếu, là liều thuốc vạn năng có
thể chữa trị các bệnh của nền kinh tế nh
sự mất cân đối ngân sách, đầu t kém
hiệu quả, tham nhũng Ngợc lại, những
ngời chống sự can thiệp của nhà nớc
thì coi t nhân hóa và "bàn tay vô hình" là
con đờng duy nhất để khắc phục yếu
kém của nền kinh tế nh lạm phát, khủng
hoảng kinh tế, năng suất lao động thấp
Nhng cũng phải trải qua nhiều năm của
thực tiễn quản lí nhà nớc, ngời ta mới
nhận thấy cả hai quan điểm cực đoan nói
trên đều là sai lầm, khó đem lại hiệu lực,
hiệu quả trong quản lí nhà nớc.
Thực tiễn uốn nắn nhận thức, trớc
thực tế thất bại trong quản lí nhà nớc,

dần dần dờng nh hai quan điểm trên có
sự xích lại gần nhau và gặp nhau ở "sự
điều tiết của nhà nớc" nhng mức độ
điều tiết của nhà nớc cũng đợc quan
niệm khác nhau và diễn đạt rất khác
nhau. Đến nay, có thể khái quát thành hai
xu hớng cơ bản:
- Nhà nớc không "rút lui" khỏi sân
khấu kinh tế mà bản thân kinh tế thị
trờng đòi hỏi đợc bổ sung bằng "sự
điều tiết của nhà nớc". Có nhiều cách
diễn đạt khác nhau nh: "Điều tiết năng
động của nhà nớc", "điều tiết có giới
hạn", "vai trò gián tiếp của nhà nớc", "sự
can thiệp của nhà nớc trên nguyên tắc
kinh tế thị trờng" để diễn đạt mức độ
tác động của nhà nớc vào đời sống kinh
tế và x hội. Nhà nớc Việt Nam cũng đ
chuyển từ chế độ "bao cấp" sang nền kinh
tế thị trờng có sự quản lí của nhà nớc.
Nh vậy, các nhà nớc đều thừa nhận vai
trò điều tiết của nhà nớc trong nền kinh
tế thị trờng.
- Xu hớng thứ hai không chỉ thừa
nhận "có sự điều tiết của nhà nớc" mà
còn nhấn mạnh vai trò của nhà nớc đang
tăng lên do những yếu tố mới, đó là nhà
nớc phát triển kết hợp với việc đẩy
nhanh các nguyên tắc thị trờng trong đời
sống kinh tế, bảo đảm an ninh kinh tế

quốc gia. Thực tế, trớc ngỡng cửa của
thế kỉ XXI, sự cạnh tranh kinh tế quốc tế
đ trở thành nhân tố nội tại quan trọng
nhất cho sự phát triển của mọi quốc gia.
Để đối phó với sự cạnh tranh đó phải là
cả nớc nói chung, chứ không phải chỉ là
cá nhân tập đoàn, dù là tập đoàn xuyên
quốc gia. GS.TS. Porokhovsky khẳng
định "một nhà nớc hiệu quả về kinh tế là
nhà nớc bảo vệ quyền lợi dân tộc và bảo
đảm an ninh kinh tế quốc gia trong điều
kiện của sự cạnh tranh quốc tế không hạn
chế", rằng "vai trò kinh tế của nhà nớc
không phải là mức độ can thiệp vào cơ
chế thị trờng mà là mức độ tham gia vào
việc bảo đảm các điều kiện bên trong và
bên ngoài cho sự vận hành của nền kinh
tế quốc dân"
(2)
.
Nh vậy, có thể khẳng định rằng,
trong điều kiện kinh tế thị trờng, dù mức
độ t nhân hóa đến đâu, nhà nớc vẫn có
vai trò quan trọng, trực tiếp hoặc gián tiếp
trong việc thúc đẩy phát triển kinh tế - x
hội.
Trong điều kiện hiện nay, ngời ta


nghiên cứu - trao đổi

22 - tạp chí luật học

thờng đánh giá vai trò của nhà nớc qua
hai chỉ số cơ bản:
+ Tỉ lệ sở hữu nhà nớc trong lực
lợng sản xuất kinh doanh;
+ Tỉ lệ chi phí của nhà nớc so với
tổng sản phẩm quốc nội.
Tất nhiên, đây là định hớng cơ bản.
Trong thực tế những chỉ số này chỉ có ý
nghĩa tơng đối, bởi vì, thực tế rất phức
tạp, có trờng hợp tỉ lệ sở hữu nhà nớc
và tỉ lệ chi phí của nhà nớc đều cao
nhng không hẳn đó là một nhà nớc
mạnh. Vì vậy, đánh giá vai trò của nhà
nớc cần xuất phát từ điều kiện cụ thể về
kinh tế - x hội của từng quốc gia và cần
xem xét những yếu tố khác nh pháp luật,
pháp chế, chiến lợc phát triển, đời sống
vật chất và tinh thần của nhân dân
2.2. Vì sao cần sự điều tiết của nhà
nớc? Trong nền kinh tế thị trờng, tính
tất yếu của sự điều tiết của nhà nớc bắt
nguồn từ hai mặt sau đây:
a. Từ sứ mệnh lịch sử của nhà nớc.
Nhà nớc là tổ chức quyền lực chung,
quản lí mọi mặt đời sống x hội, thông
qua đó mà giai cấp thống trị thực hiện
đợc sự thống trị của mình đối với toàn
x hội. Nhà nớc x hội chủ nghĩa cũng

vậy, thông qua quản lí tốt mọi mặt đời
sống x hội mà thực hiện đợc sự thống
trị của giai cấp công nhân và nhân dân
lao động đối với toàn x hội, thúc đẩy sự
phát triển kinh tế - x hội. Một khi nhà
nớc đ không thể quản lí x hội có hiệu
lực, hiệu quả, dẫn tới khủng hoảng kinh
tế - x hội thì giai cấp thống trị cũng khó
mà giữ đợc địa vị thống trị của mình đối
với toàn x hội, Ph.Ăngghen nhấn mạnh
"ở khắp nơi, chức năng x hội là cơ sở
của sự thống trị. Và, sự thống trị chính trị
cũng chỉ kéo dài chừng nào nó còn thực
hiện chức năng x hội đó của nó"
(3)
. Sự
sụp đổ của nhà nớc x hội chủ nghĩa ở
Đông Âu và Liên Xô cũng có nguyên
nhân sâu xa đó.
b. Từ những đặc điểm của nền kinh tế
thị trờng đòi hỏi có sự tác động năng
động, tích cực từ phía nhà nớc. Trong
điều kiện nền kinh tế thị trờng, nhà nớc
quản lí tổng thể nền kinh tế quốc dân mà
nhiệm vụ chung là ổn định x hội để tăng
trởng kinh tế. Thế nhng bản thân nền
kinh tế thị trờng lại có những yếu tố
thờng gây mất ổn định. Vì vậy, không
thể có thị trờng tồn tại mà ở đó không có
vai trò của nhà nớc. Sự tác động của nhà

nớc trong nền kinh tế thị trờng thờng
xuất hiện ở các trờng hợp sau đây:
- Kinh tế thị trờng thừa nhận nguyên
tắc tự do cạnh tranh, cạnh tranh trong
kinh doanh, cạnh tranh trong kiếm việc
làm, hành nghề, tự do cạnh tranh giữa
các doanh nghiệp Từ đó, một mặt có thể
dẫn tới cạnh tranh không lành mạnh,
mang tính chất phá hoại; mặt khác, có thể
xuất hiện hiện tợng độc quyền của các
doanh nghiệp. Từ đó làm xuất hiện vai
trò, nhiệm vụ của nhà nớc là ngăn chặn
sự độc quyền của thị trờng, hớng vào
sự cạnh tranh lành mạnh, phát triển sản
xuất, bảo đảm cho sự bình đẳng của mọi
doanh nghiệp tham gia thị trờng, nhất là
các doanh nghiệp vừa và nhỏ.
- Sự vận động của kinh tế thị trờng là
theo nguyên tắc tối đa hóa lợi nhuận. Do
đó, có thể dẫn tới tình trạng có doanh
nghiệp làm ăn thua lỗ và phá sản, ngời
lao động mất việc làm mà bản thân kinh
tế thị trờng thì không thể giải quyết
đợc những vấn đề đó. Trong khi đó, nhà
nớc quản lí với tính cách tổng thể nền
kinh tế quốc dân. Vì vậy, ở đây nhà nớc
xuất hiện nh là ngời tổ chức phân phối
lại. Nhà nớc dùng tiền thu thuế để phân
phối lại cho x hội, nói cách khác, nhà

nghiên cứu - trao đổi
tạp chí luật học - 23

nớc có nhiệm vụ sửa chữa những khuyết
tật của kinh tế thị trờng, hoàn thiện thị
trờng.
Trên đây là một vài ví dụ để minh họa
tính tất yếu khách quan của vai trò nhà
nớc trong nền kinh tế thị trờng, có thể
nói không có một nền kinh tế thị trờng
nào mà ở đó lại không có vai trò của nhà
nớc.
2.3. Vai trò của nhà nớc đợc thực
hiện nh thế nào và bằng cách nào? ở
trên chúng ta đ khẳng định vai trò của
nhà nớc trong nền kinh tế thị trờng.
Vậy, nhà nớc tác động vào đời sống
kinh tế và x hội nh thế nào và bằng
cách nào? Có thể khái quát những hớng
tác động cơ bản của nhà nớc nh sau:
+ Chức năng quan trọng nhất của nhà
nớc trong điều kiện kinh tế thị trờng là
ban hành pháp luật và bảo đảm thực hiện
pháp luật, tăng cờng pháp chế trong mọi
lĩnh vực của đời sống x hội, đó là vai trò
cốt lõi của nhà nớc trong nền kinh tế thị
trờng, nghĩa là tạo ra "sân chơi" cho mọi
công dân và các doanh nghiệp tự do sản
xuất kinh doanh, tạo ra cơ sở pháp lí cho

hoạt động quản lí nhà nớc. Một nhà
nớc có hiệu lực, hiệu quả là khi trong
nớc tồn tại khả năng để các doanh gia và
công dân hoạt động có hiệu quả trong
khuôn khổ pháp luật.
+ Vai trò của kinh tế nhà nớc là rất
quan trọng trong định hớng phát triển.
Nhà nớc quản lí với t cách tổng thể nền
kinh tế quốc dân. Và, bản thân nền kinh
tế quốc dân cũng cần đợc tối đa hóa về
lợi nhuận, tạo ra lợi ích và sức mạnh của
toàn x hội. Vì vậy, phải khắc phục đợc
những lợi ích của cá nhân, nhóm và
hớng họ vào lợi ích chung của toàn x
hội, sử dụng kinh tế nhà nớc để điều
chỉnh các mắt xích kinh tế, chẳng hạn:
- Từ lợi ích tổng thể, kinh tế nhà nớc
cần đợc đầu t vào những khâu then
chốt để phát triển trong từng khu vực nh:
Công nghiệp, nông nghiệp, thơng mại,
dịch vụ, kết cấu hạ tầng kinh tế vấn đề
là chọn đúng khâu then chốt và mức độ
tác động hợp lí của nhà nớc. Quá trình
đó cần chú ý doanh nghiệp vừa và nhỏ, vì
nó có vai trò lớn và dễ thích nghi với
công nghệ mới.
- Nhà nớc đề xớng những chủ
trơng, chính sách nhằm tăng trởng kinh
tế, giảm tỉ lệ lạm phát, cân bằng xuất
nhập khẩu.

- Xuất phát từ chức năng đối nội để
thực hiện tốt chức năng đối ngoại, mở
rộng hợp tác kinh tế, thu hút đầu t nớc
ngoài, có chính sách công nghệ thúc đẩy
phát triển lĩnh vực công nghệ cao để có
điều kiện tham gia vào thị trờng thế giới.
+ Nhà nớc tổ chức thực hiện chức
năng x hội, đó là việc xóa đói giảm
nghèo, phát triển sự nghiệp giáo dục,
khoa học, y tế, bảo hiểm x hội nhất là
nhà nớc x hội chủ nghĩa, bởi vì, những
lĩnh vực này trực tiếp liên quan đến con
ngời, thể hiện rõ bản chất của nhà nớc
XHCN. Trong nền kinh tế thị trờng,
nhiệm vụ hết sức quan trọng của nhà
nớc là chống thất nghiệp, hạ thấp tỉ lệ
thất nghiệp trong điều kiện kinh tế thị
trờng.
+ Bảo vệ tài nguyên, môi trờng là
nhiệm vụ quan trọng của nhà nớc trong
điều kiện kinh tế thị trờng. Trong quá
trình sản xuất kinh doanh, do lợi ích cá
nhân, cục bộ dễ dẫn tới hành vi phá hoại
tài nguyên và môi trờng. Nhà nớc là
ngời đại diện cho lợi ích của toàn x hội,
cần có chính sách và cơ chế hữu hiệu để
bảo vệ tài nguyên và môi trờng, tạo ra
môi trờng lành mạnh cho sản xuất kinh
doanh và phục vụ đời sống của toàn x
nguyên tắc bảo đảm

kiểm sát xét t
hấy cần thiết và qua trao
đổi, đơng sự có lợi ích bị xâm hại
không phản đối. Bởi trong tố tụng dân
sự, các đơng sự có quyền tự định đoạt,
việc viện kiểm sát kháng nghị yêu cầu
tòa án cấp trên xét lại vụ án chỉ có ý
nghĩa nếu yêu cầu đó phù hợp với yêu
cầ
u của đơng sự. Đối với các trờng
hợp tòa án mắc sai lầm trong việc giải
quyết vụ án nếu đơng sự không muốn
sửa lại, viện kiểm sát chỉ cần kiến nghị
để tòa án rút kinh nghiệm mà không cần
phải kháng nghị yêu cầu tòa án cấp trên
xét lại vụ án. Từ những vấ
để thực hiện Nghị quyết Hội nghị lần thứ
3 Ban chấp hành trung ơng Đảng khóa
VII trong việc hoàn thiện pháp luật tố
tụng dân sự, chúng tôi kiến nghị bỏ thủ
tục sơ thẩm đồng thời chung thẩm của
Tòa án nhân dân tối cao và cần quy định


nghiên cứu - trao đổi
24 - tạp chí luật học

hội.
Những phơng hớng quản lí nhà
nớc nói trên là sự tác động trong tổng

thể, thờng đợc thể hiện trong kế hoạch
phát triển kinh tế - x hội. Sự tác động
của Nhà nớc Việt Nam vào đời sống
kinh tế - x hội cũng không nằm ngoài
phạm vi tác động đó. Tất nhiên, sẽ khác
nhau xa về hình thức, cơ chế, mức độ tác
động của nhà nớc, điều đó hoàn toàn tùy
thuộc vào trình độ phát triển của mỗi
quốc gia.
Trên đây là một vài suy nghĩ về vai
trò của nhà nớc trong điều kiện kinh tế
thị trờng. Có thể nói, dù kinh tế thị
trờng phát triển đến mức độ nào thì vai
trò của nhà nớc vẫn rất quan trọng, trực
tiếp hay gián tiếp thúc đẩy sự phát triển
kinh tế - x hội. Nhng vai trò của nhà
nớc ở đây là sự tác động trên cơ sở
nguyên tắc kinh tế thị trờng đồng thời
vai trò của nhà nớc là tạo ra những điều
kiện về pháp luật và x hội, điều kiện bên
trong và bên ngoài nhằm ổn định x hội
để tăng trởng kinh tế./.

(1).Xem: Đảng cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội
đại biểu toàn quốc lần thứ VIII, Nxb. Chính trị quốc
gia, H.1996, tr.127.
(2).Xem: Voprosy ekonomiki, No 3/1998.
(3).Xem: C. Mác - Ph. Ăngghen, Toàn tập, tập 5.
Nxb. Chính trị quốc gia, tr.255.