SKKN Sử dụng phương pháp thuyết trình nhóm trong dạy học lịch sử ở trường phổ thông

1. Mở đầu:
1.1. .Lí do chọn đề tài
Ở nước ta, trong quá trình cải cách giáo dục – đào tạo, mục tiêu, chương trình, nội dung
giáo dục – đào tạo đã thay đổi nhiều lần cho phù hợp với yêu cầu phát triển kinh tế - xã
hội và đã đạt được những tiến bộ đáng khích lệ. Tuy nhiên, những thay đổi về phương
pháp cịn q ít, q chậm. Phương pháp đang được sử dụng phổ biến trong các trường
học chủ yếu là thuyết giảng có tính chất áp đặt của thầy, coi nhẹ hoạt động tích cực, chủ
động của trị.
Đối với mơn lịch sử, thực tế cho thấy rằng những năm gần đây, việc dạy lịch sử ở trường
phổ thơng đã có những bước tiến đáng kể về nhận thức, nội dung, phương pháp dạy học.
Song vẫn còn nhiều điều đáng lo ngại. Kết quả các kì thi vào Đại học khối C những năm
gần đây đã làm cho dư luận xôn xao và một số người đi đến kết luận là chất lượng dạy
học lịch sử ở trường phổ thông hiện nay quá kém.Minh chứng gần đây nhất là cuộc
phỏng vấn của phóng viên chuyên mục chuyển động 24h đối với 40 em học sinh độ tuổi
từ 9 đến 15 tuổi tại thủ đô Hà Nội về cùng một câu hỏi: vua Quang Trung và Nguyễn
Huệ có mối liên hệ như thế nào? Kết quả thu được là 37/40 học sinh cho rằng đó là hai
nhân vật khác nhau, cụ thể là: hai cha con, hai anh em họ, là bạn chiến đấu, hay Quang
Trung là Trần Quốc Tuấn, Quang Trung là Nguyễn Du....3 học sinh còn lại dù biết đó là
cùng một người nhưng lại có cách giải thích hồn tồn sai lệch. Những câu trả lời trên
khiến cho các bậc phụ huynh, giáo viên và nhà trường khơng khỏi giật mình tự hỏi con
em mình đang học lịch sử như thế nào? Và một lần nữa câu trả lời của các em lại khiến
cho nhiều người phải xót xa cụ thể: khi lên lớp học sinh học sinh được nghe giáo viên
giảng và đọc cho chép, khi kiểm tra thì hoặc là chia bài ra học rồi nhìn bài của nhau,
hoặc là tự bịa ra hoặc là dở tài liệu chép.... Trong số các ý kiến của các em tôi đặc biệt
lưu tâm đến ý kiến cho rằng “ việc học lịch sử ở trường phổ thơng là khơng cần thiết
vì giáo viên khi lên lớp cũng chỉ giảng lại trong sách giáo khoa một cách khơ khan,
các em có thể tự tìm hiểu những kiến thức đó qua mạng internet sẽ dễ hiểu hơn và
chủ động hơn trong việc học”
Sở dĩ có kết quả như vậy là có nhiều nguyên nhân. Chúng ta điều biết rằng, “số lượng
học sinh thi vào các trường khối C hiện nay rất ít (khoảng 15-20%), song chỉ khoảng ½
trong số đó thực sự có khả năng và hứng thú với các mơn khoa học xã hội. Cịn lại đa số

các em học kém tồn diện, khơng thể thi được các khối A B D đành thi vào khố C. Chính
vì vậy mới có nhiều điểm 0 và những sai xót khó hiểu…Rõ ràng kết quả đó khơng phản
ảnh đúng chất lượng dạy học môn lịch sử ở trường phổ thơng hiện nay. Nhưng dù sao nó
đã chỉ cho các nhà quản lí giáo dục và giáo dục lịch sử thấy rằng hiệu quả dạy học bộ
môn ở các trường phổ thông chưa đáp ứng được yêu cầu đặt ra”

SangKienKinhNghiem.net


Nguyên nhân của tình trạng chậm đổi mới phương pháp dạy học lịch sử có nhiều nhưng
chủ yếu do những nguyên nhân cơ bản sau:
- Trước hết, là do quan niệm chưa đúng về bộ môn.
- Thứ hai, những tác động tích cực của cơ chế thị trường cũng làm cho chất lượng dạy
môn lịch sử chưa tốt.
- Thứ ba, việc đào tạo giáo viên lịch sử cho các trường phổ thơng trung học hiện nay có
tác động khơng nhỏ tới chất lượng dạy học bộ môn. Giáo viên lịch sử THPT hiện nay
được đào tạo từ nhiều nguồn nhưng không được kiểm tra, đánh giá kỉ lưỡng nên chất
lượng giáo viên không đều.
-Thứ tư, hiện tượng bảo thủ, lạc hậu về phương pháp dạy học cũng làm cho hiệu quả dạy
học bộ môn chưa cao.
Sự phát triển của xã hội cuối thế kỷ XX, đầu thế kỷ XXI đòi hỏi con người có một số
phẩm chất và năng lực nổi lên hàng đầu như năng lực làm việc nhóm, năng lực hoạt động
thực tiễn và giải quyết vấn đề do cuộc sống đặt ra, năng lực hợp tác, năng lực thích ứng...
Những yêu cầu trên đặt ra cho giáo dục phải đổi mới toàn điện để đáp ứng tốt hơn nhu
cầu giáo dục của xã hội và cá nhân, từ học chế đào tạo, cách thiết kế chương trình, tìm tịi
những phương thức, cách thức giáo dục thích hợp hơn. Tuy nhiên, để tìm được những
cách thức đào tạo phù hợp, cần phải làm sáng tỏ bản chất việc học mới có thể tìm tịi
được những cách dạy phù hợp, có hiệu quả nhất. Tình hình nói trên về phương pháp dạy
học học lịch sử rõ ràng là không đáp ứng được yêu cầu của sự phát triển giáo dục. Tuy
nhiên, để góp phần biến đổi thực tế đó, khơng thể nơn nóng, chủ quan, cực đoan, duy ý

chí, cần phải có một quan niệm tổng thể, đồng thời phân tích kĩ những hồn cảnh khách
quan, những thực tế của dạy học hiện nay đặt ra một yêu cầu cấp thiết phải đi tìm các giải
pháp để nâng cao hiệu quả dạy học môn lịch sử ở trường phổ thơng vừa căn bản, vừa
thiết thực và vừa có tính khả thi đó là phương pháp dạy học theo nhóm thuyết trình mà
bản thân tơi đã áp dụng có hiệu quả. Vì vậy tơi mạnh dạn đề xuất SỬ DỤNG PHƯƠNG
PHÁP THUYẾT TRÌNH NHĨM TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ Ở TRƯỜNG PHỔ
THƠNG .

1.2. Mục đích:Nghiên cứu việc sử dụng phương pháp thuyết trình nhóm nhằm nâng cao
hiệu quả trong dạy học lịch sử ở trường phổ thông
1.3. Đối tượng nghiên cứu: phương pháp thuyế trình nhóm trong dạy học lịch sử ở
trường phổ thông :
1.4.Phương pháp nghiên cứu: nghiên cứu vấn đề này tôi sử dụng chủ yếu các phương
pháp: thực nghiệm sư phạm; khảo sát, kiểm tra đánh giá....

SangKienKinhNghiem.net


2.Nội dung :
2.1. Phương pháp thuyết trình nhóm trong dạy học ở trường phổ thông:
Công cuộc cải cách phương pháp dạy học đã được tiến hành từ rất lâu ở nước ta, với
những phương pháp mới mẽ trong quá trình dạy học, nhưng có một phương pháp dạy học
hiện đại chưa được thực hiện phổ biến trên thực tế, đó là dạy học theo nhóm thuyết trình.
Vì vậy, tìm hiểu và nghiên cứu dạy học theo nhóm thuyết trình là một vấn đề cần thiết
trong dạy học ở trường phổ thông hiện nay. Khuynh hướng chung tồn tại nhiều năm qua
trong trường phổ thông là dạy theo lối thuyết giảng một chiều, giáo viên “dội” kiến thức
xuống, học sinh thụ động tiếp nhận. Để khắc phục tình trạng này, hiện nay các trường bắt
đầu thay đổi cách truyền thụ, tổ chức cho học sinh học nhóm, giúp các em biết trao đổi có
nhu cầu tự học.
- Khái niệm: Dạy học chia nhóm thuyết trình được hiểu là cách dạy học, trong đó các

học sinh được chia thành các nhóm nhỏ, cùng nhau nghiên cứu giải quyết các vấn đề mà
giáo viên đặt ra, từ đó giúp học sinh tiếp thu được một kiến thức nhất định nào đó.
- Mục đích: Giúp học sinh phát triển kĩ năng giao tiếp. Phát triển năng lực nhận thức và
tư duy của học sinh. Phát triển nhân cách học sinh.
- Nguyên tắc: Chia nhóm để học tập không chỉ là việc học sinh ngồi cạnh nhau một cách
cơ học, cùng nhau trao đổi, thảo luận, giúp đỡ nhau, chia sẽ hiểu biết, kinh nghiệm mà
còn ở mức độ cao hơn, đảm bảo 5 nguyên tắc sau:
+ Phụ thuộc lẫn nhau một cách tích cực.
+ Tương tác “mặt đối mặt” trong nhóm học sinh.
+ Trách nhiệm cá nhân cao.
+ Sử dụng những kĩ năng giao tiếp và kĩ năng xã hội.
+Rút kinh nghiệm tương tác nhóm.
- Điều kiện: Cách chia nhóm trong học tập tại lớp sao cho thích hợp và đạt hiểu quả cao,
cần phải đảm bảo các điều kiện sau:
+ Thành lập nhóm học tập phải phù hợp với từng môn học, từng chương, từng chủ đề,
phù hợp với trình độ học lực và các điều kiện thực tế khác.
+ Xác định rõ mục đích, nhiệm vụ và nội dung của một cuộc thảo luận học tập tại lớp.
+ Tạo khơng khí cởi mở, thoả mái trong tiến trình chia nhóm thảo luận.

SangKienKinhNghiem.net


+ Để có thể hiểu kĩ năng học tập theo nhóm, cần làm rõ đặc thù của hoạt động học tập
theo nhóm của học sinh:
+Hoạt động học tâp tự lực của học sinh,
+ Hoạt động học tâp theo nhóm của học sinh Học sinh,
+ Chủ thể hoạt động học tập,
+ Chủ thể hoạt động học tập, giao tiếp,
+ Đối tượng hoạt động,
+ Hệ thống kiến thức, quan hệ, kết cấu,

+ Kết quả hoạt động
+ Hệ thống tri thức, kĩ năng kĩ xảo bộ môn, năng lực giao tiếp, năng lực tổ chức
+Phương Pháp hoạt động
+ Phương pháp nhận thức, tổ chức, phương pháp giao tiếp, hợp tác.
+ Tính chất hoạt động Tự lực cá nhân Tự lực, hợp tác, tập thể
+ Mơ hình giáo viên – học sinh ฀
+ Đối tượng hoạt động học sinh – giáo viên ฀ ฀
+ Đối tượng hoạt động học sinh – học sinh
Từ bảng so sánh cho thấy, hoạt động học tập theo nhóm, cùng lúc học sinh phaỉ tiến hành
3 nhóm hoạt động học tập là: học tập, tổ chức và giao tiếp. Vì vậy, trong hoạt động học
tập theo nhóm, học sinh có thể đạt được nhiều mục tiêu cùng một lúc. Ngồi kết quả về
học tập, học sinh cịn hình thành năng lực hoạt động thực tiễn, năng lực hoạt động hợp
tác, đời sống tình cảm của học sinh cũng được phát triển trên cơ sở sự chia sẽ, đồng cảm,
giúp đỡ nhau trong học tập.
Về lí thuyết, để có thể học theo nhóm có hiệu quả, học sinh phải được hình thành một
loạt kĩ năng, đó là kĩ năng học theo nhóm học tập.
Về cấu trúc, trong hoạt động học tập theo nhóm, ngồi các hành động học tập-nhận thức
cịn có các hành động giao tiếp, tổ chức.
Chính vì vậy, việc dạy học hợp tác theo nhóm là hết sức cần thiết. Hơn thế nữa, nó cịn
có những lý do khách quan ở nước ta hiện nay như: Đổi mới phương pháp dạy học – dạy
học theo nhóm để giải quyết sự bất cập trong việc thực hiện nhiệm vụ của nhà trường

SangKienKinhNghiem.net


trong hoàn cảnh mới; đổi mới phương pháp dạy học – dạy học theo nhóm để đáp ứng yêu
cầu đào tạo của xã hội; đổi mới phương pháp dạy học – dạy học theo nhóm để phù hợp
với mục tiêu, định hướng đổi mới phương pháp dạy học mà Bộ GD& ĐT ban hành

Cách thức một giáo viên tổ chức lớp học có ảnh hưởng lớn đối với cả dạy và học. Ngồi

ra, cơ cấu tổ chức có liên quan tới triết lí của nhà trường hoặc của giáo viên, mục đích
chương trinhg giảng dạy, phương pháp dạy và học, và mối quan hệ giữa các cá nhân với
nhau.
- Việc dạy học chia nhóm được chia làm ba bước sau:
+ Bước 1: Giáo viên dựa trên nội dung các tri thức cần truyền thụ cho học sinh, đề ra
nhiệm vụ nghiên cứu, giải quyết vấn đề, có thể là câu hỏi hoặc yêu cầu hoạt động. Các
chỉ dẫn cần thiết được đưa ra phù hợp với trình độ nhận thức của học sinh.
+ Bước 2: Thảo luận theo nhóm để giải quyết vấn đề. Việc thảo luận này phải đạt được
mục đích là mọi thành viên trong nhóm điều phải hiểu được vấn đề và biết giải quýêt vấn
đề, sao cho khi giáo viên kiểm tra, hoặc nhóm khác kiểm tra mọi thành viên đều phải trả
lời được. trong quá trình thảo luận, các nhóm có thể trao đổi với nhau với giáo viên.
+ Bước 3: Kiểm tra, đánh giá, thể thức hoá các tri thức thu nhận. Đây là công việc của
giáo viên. Trong bước này các học sinh trong lớp có thể đặt ra các vấn đề để cùng nhau
giải quyết. buổi học giáo viên có những nhận định, đánh giá về thái độ làm việc, kết quả
thu được, và kết luận về những tri thức, cả tri thức sự vật và tri thức phương pháp.
- Có ba cách tổ chức nhóm như sau:
2.1.1. Cách thứ nhất là thảo luận nhóm:
Phương pháp này có thể chia làm 4 giai đoạn.
- Giai đoạn 1: Chuẩn bị thảo luận. Giai đoạn này có 5 bước: Chia nhóm: Chia ngẫu nhiên
hay chủ định (tuỳ theo mục đích sư phạm hay yêu cầu của vấn đề học tập), số lượng
thường từ 4 đến 6 em; Đặt tên nhóm; Phân cơng trách nhiệm: nhóm trưởng, thư ký, thành
viên (tuỳ theo đặc thù bộ môn hay yêu cầu của vấn đề mà giao nhiệm vụ); Chỉ định vị trí
làm việc của các nhóm; Chuẩn bị dụng cụ học tập: phụ thuộc vào sơ sở vật chất từng lớp.
- Giai đoạn 2: Làm việc chung cả lớp
Trong giai đoạn này giáo viên cần nêu vấn đề, xác định nhiệm vụ nhận thức, giao nhiệm
vụ cho mỗi nhóm, hướng dẫn làm việc theo nhóm (các chỉ dẫn cần thiết được đưa ra phù
hợp với trình độ nhận thức của học sinh).
- Giai đoạn 3: Làm việc theo nhóm.
Giai đoạn này có 2 bước:

SangKienKinhNghiem.net


+ Các nhóm phân cơng nhiệm vụ cho từng cá nhân làm việc;Trao đổi ý kiến thảo luận
trong nhóm: sơi nổi có trật tự, có ghi chép cẩn thận và chọn lọc, tổng hợp ý kiến,
+ Giáo viên cần quan sát, uốn nắn lệch lạc điều chỉnh cho đúng hướng thảo luận.
- Giai đoạn 4: Thảo luận, tổng kết trước lớp.
Giai đoạn này có 2 bước:
+ Các nhóm lần lượt báo cáo kết quả: Thảo luận chung: các nhóm khác nhận xét, đánh
giá, bổ xung ý kiến của nhóm bạn;
+ Giáo viên tổng kết và đặt vấn đề tiếp theo.
Cứ thế quay vịng các nhóm và chỉ dừng lại khi giáo viên thu nhận được tất cả các ý kiến
của tất cả các nhóm, tóm tắt lại và đánh giá quá trình thực hiện nhiệm vụ và kết quả của
từng nhóm và cả lớp. Giáo viên cần chú ý khen và động viên.
Hình 1: Mơ hình nhóm 4-5 HS: 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5
2.1.2. Cách thứ hai là thảo luận ghép đơi:
Đây là hình thức thảo luận trước hết diễn ra ở hoạt động của hai học sinh ngồi cạnh
nhau. Sau khi có kết quả nhóm này ghép với hai người ngồi đối diện để tạo thành nhóm 4
người, tiếp tục thảo luận và sau đó tiếp tục ghép hai nhóm 4 người để có nhóm 8 người
thảo luận. Ghép hai nhóm 8 người thành nhóm 16 người thảo luận... Cuối cùng là nhóm
lớn nhất (tồn lớp) thảo luận (nếu lớp có số học sinh lẻ thì linh động có một nhóm 3
người).
Hình 2: Mơ hình ghép nhóm: 1 1 1 1 1 3 3 3 3 3 2 2 2 2 2 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 5 5 5 5 5 4
4444
2.1.3. Cách thứ ba là thảo luận chung tồn lớp (nhóm lớn):
Là hình thức do giáo viên chủ trì điểu khiển, học sinh đóng góp ý kiến của mình. Trong
kiểu thảo luận này, giáo viên nên tập trung giải quyết lần lượt từng vấn đề và chuẩn bị kỹ
lưỡng hệ thông câu hỏi gợi mở, định hướng nêu vấn đề giúp học sinh thảo luận.” Vậy,
Vai trò của giáo viên phải như thế nào?Trong dạy học hiện đại, đặc biệt với dạy học bằng
cách chia nhóm tại lớp, vai trị của người giáo viên hết sức quan trọng. Giáo viên khơng

cịn là người truyền đạt những kiến thức có sẵn, cung cấp chân lí có sẵn mà vừa là người
tổ chức, định hướng, hướng dẫn; vừa là người nghe, người phân xử, người cố vấn, động
viên, cổ vũ hoạt động của các nhóm; làm việc theo nguyên tắc dân chủ, hợp tác, tương trợ
và tôn trọng lẫn nhau. Người giáo viên phải làm sao tạo cho học sinh những điều kiện
thuận lợi nhất để học tập trong nhóm, giúp họ cảm thấy tự tin phát huy cao năng lực trí
tuệ của mình nhằm giải quyết các nhiệm vụ học tập. Giáo viên phải biết cách đặt ra vấn
đề, nêu câu hỏi và phải biết khơi gợi, động viên, cổ vũ kịp thời thì học sinh mới có nhiều
câu trả lời xuất sắc, nhiều ý kiến đóng góp có giá trị. Như vậy, giáo viên phải vừa là một
người đạo diễn có tài, vừa là một trọng tài khoa học đáng tin cậy của học sinh.

SangKienKinhNghiem.net


2.2.Cơ sở lí luận của việc sử dụng phương pháp thuyết trình nhóm trong dạy học
lịch sử:
Trong q trình dạy mơn lịch sử, để tích cực hoạt động nhận thức của học sinh, biến
người học từ đối tượng tiếp nhận tri thức sang chủ thể tìm kiếm tri thức, việc tổ chức cho
học sinh học theo nhóm là một biện pháp quan trọng. Tuy nhiên, để học sinh thực sự hoạt
động tích cực, chủ động chiếm lĩnh tri thức và để nâng cao hiệu quả giờ học, việc tổ chức
học sinh học theo nhóm phải theo một qui trình hợp lí,và khơng phải bài học lịch sử nào,
mục nào, chương nào trong chương trình sách giáo khoa cũng có thể thực hiện phương
pháp dạy theo nhóm. Điều này giáo viên cần nên phân biệt và biết cách vận dụng phương
pháp sao cho bài dạy đó tùy theo nội dung và điều kiện học tập cụ thể để nâng cao khả
năng tự học của học sinh đúng theo các bước, phù hợp với từng bài học, từng mục, từng
vấn đề cần thiết phải thực hiện của bài học lịch sử. Khi đã vận dụng phương pháp này,
giáo viên phải cần đặt ra câu hỏi khi xem xét lựa chọn hoạt động nhóm của một vấn đề
bao gồm:
- Mục tiêu của hoạt động nhóm là gì?
- Hoạt động này có phù hợp với số lượng học sinh trong nhóm khơng?
- Hoạt động này cần bao nhiêu thời gian?

- Tất cả học sinh tham gia có thu được lợi ích từ hoạt động này?
- Tóm tắt hoạt động này mất bao nhiêu thời gian?...
2.3. Thực trạng của việc dạy học theo nhóm trong dạy học lịch sử tại trường Tĩnh
Gia 3:
Trước đây tôi vốn công tác tại một trường phổ thông thuộc khu vực thành phố vì vậy
việc sử dụng phương pháp thuyết trình nhóm diễn ra thường xun và đạt hiệu quả khá
cao do nhà trường có điều kiện cơ sở vật chất khá tốt, học sinh ở thành phố có điều kiện
tiếp xúc với công nghệ thông tin sớm, học sinh ở thành phố năng động...
Khi chuyển về công tác tại trường THPT Tĩnh Gia 3, tìm hiểu về phương pháp giảng dạy
của giáo viên trong trường nói chung và trong bộ mơn lịch sử nói riêng thì việc sử dụng
phương pháp dạy học theo nhóm thut trình cịn rất hạn chế, thậm chí là khơng sử dụng
hoặc chỉ là hoạt động nhóm trong các tiết thao giảng, dự giờ....thực trạng trên có nhiều lí
do như: Giáo viên đã quen với lối thuyết giảng truyền thống, ngại sử dụng phương pháp
mới, học sinh đã quen với lối đọc chép nên thụ động, trong khi cơ sở vật chất nhà trường
khá đầy đủ nhưng ít khi được sử dụng...
2.4. Vận dụng phương pháp dạy học theo nhóm thuyết trình trong dạy học lịch sử

SangKienKinhNghiem.net


Trong năm học vừa qua ( 2016 – 2017) tôi đã tiến hành thử nghiệm tại hai lớp 10A1 và
10A4 ở trường THPT Tĩnh Gia 3, huyện Tĩnh Gia, Tỉnh Thanh Hóa. Mỗi lớp gồm 42 học
sinh. Mỗi lớp tơi chia thành 4 nhóm, tương đương với 4 tổ, mỗi nhóm đại diện 6 học sinh.
Tơi tiến hành dạy một tiết, phần lịch sử Việt Nam,BÀI 16: THỜI BẮC THUỘC VÀ
CÁC CUỘC ĐẤU TRANH GIÀNH ĐỘC LẬP TỪ THẾ KỈ I ĐẾN THẾ KỈ X và
chọn mục 1,2,3,4 .
Trước khi dạy bài này, tơi đã giao việc cho từng nhóm học sinh về nhà đọc trước sách
giáo khoa, và chuẩn bị bài thuyết trình trên phần mềm powerpoint, đến tiết học chỉ việc
tiến hành bài học. Cụ thể như sau:
+ Nhóm 1: Trình bày về cuộc khởi nghĩa Hai Bà Trưng ( cụ thể trong bài thuyết trình cần

làm rõ các nội dung sau: vài nét sơ lược về Hai Bà Trưng; nguyên nhân;diễn biến; kết
quả; ý nghĩa lịch sử của cuộc khởi nghĩa Hai Bà Trưng).
Nhóm 2 :Trình bày về cuộc khởi nghĩa Lí Bí (cụ thể trong bài thuyết trình cần làm rõ các
nội dung sau: vài nét sơ lược về Lí Bí; nguyên nhân; diễn biến; kết quả; ý nghĩa lịch sử
của cuộc khởi nghĩa Lí Bí).
Nhóm 3: Trình bày về cuộc khởi nghĩa Khúc Thừa Dụ ( cụ thể trong bài thuyết trình cần
làm rõ các nội dung sau: vài nét sơ lược về Khúc Thừa Dụ; nguyên nhân; diễn biến; kết
quả; ý nghĩa lịch sử của cuộc khởi nghĩa Khúc Thừa Dụ
Nhóm 4: Trình bày về cuộc khởi nghĩa Ngô Quyền (cụ thể trong bài thuyết trình cần làm
rõ các nội dung sau: Vài nét sơ lược về Ngô Quyền; nguyên nhân; diễn biến; kết quả; ý
nghĩa lịch sử của cuộc khởi nghĩa Ngô Quyền.)
Các nhóm tự phân cơng việc tìm tài liệu, soạn bài trên powerpoint; thuyết trình, chuẩn bị
các câu hỏi và câu trả lời. Lưu bài trong ÚSB, hoặc gửi lên Email

. Bàn ghế, bảng, máy chiếu …đầy đủ tại phòng học. Thời luợng cho bài học là 45 phút.
Trước tiên Tôi dẫn dắt, giới thiệu bài học và hướng dẫn cho học sinh học phần I. Khái
quát các cuộc đấu tranh từ thế kỉ I đến thế kỉ X , phần này tơi thực hiện trong 5 phút.
Sau đó đại diện các nhóm lên trình bày phần thuyết trình của mình, mỗi nhóm trình bày
trong 5 phút.
Trong khi đại diện các nhóm trình bày bài thuyết trình , các học sinh cịn lại chú ý lắng
nghe để góp ý, bổ sung và đặt câu hỏi.

SangKienKinhNghiem.net


Sau khi các nhóm trình bày xong phần nội dung thuyết trình Tơi dành 10 phút cho các
nhóm thảo luận, bổ sung, góp ý, đặt câu hỏi và trả lời câu hỏi giữa các nhóm với nhau và
câu hỏi của giáo viên. Đồng thời giáo viên hướng dẫn để học sinh tìm hiểu đúng vấn đề.
Tơi dùng 5 phút để kiểm tra mức độ tiếp thu bài của học sinh và 5 phút còn lại để đánh
giá và kết luận

. Kết quả, bài dạy được hồn thành, tơi thu được kết quả: học sinh đạt yêu cầu tăng
15,2%, khá và giỏi tăng 7, 6% so với kiểu dạy học chỉ thiên về thuyết trình, giảng giải,
học sinh thụ động, nghe và ghi chép.
Trong học kì II, tơi cũng áp dụng phương pháp trên trong BÀI 19: CÁC CUỘCKHÁNG
CHIẾN CHỐNG, NGOẠI XÂM TỪ THẾ KỈ X ĐẾN THẾ KỈ XV.
Ở nội dung này tơi cũng chia cả lớp thành 4 nhóm, nhưng có điều chỉnh một chút các
thành viên giữa các nhóm với nhau.
Cơng việc của mỗi nhóm cụ thể như sau:
Nhóm 1: Trình bày về cuộc kháng chiến chống Tống thời tiền Lê ( Nêu vài nét sơ lược
về Lê Hoàn; Hoàn cảnh, nguyên nhân, diễn biến, kết quả, ý nghĩa lịch sử của cuộc kháng
chiến chống Tống thời Tiền Lê)
Nhóm 2: Trình bày về cuộc kháng chiến chống thời Lí (Vài nét sơ lược về Lý Thường
Kiệt, Nguyên nhân, diễn biến, kết quả, ý nghĩa lịch sử của cuộc kháng chiến chống
Tống thời Lí)
Nhóm 3: Trình bày ba lần kháng chiến chống quân Mông Nguyên thời Trần (nguyên
nhân, diễn biến, kết quả, ý nghĩa lịch sử của cuộc kháng chiến chống Mơng Ngun thời
Trần).
Nhóm 4: Trình bày về cuộc khởi nghĩa Lam Sơn ( Nguyên nhân, lực lượng lãnh đạo,
diễn biến, kết quả, ý nghĩa lịch sử và nguyên nhân thắng lợi của cuộc khởi nghĩa Lam
Sơn).
Các bước tiến hành cũng tương tự như trên. Kết quả thu được rất khả quan số học sinh
đạt khá ,giỏi tăng lên 13,7 %, so với 7,6% ở học kì I số học sinh đạt yêu cầu cũng tăng
đáng kể. Lí do,là các em đã rút kinh nghiệm từ bài thuyết trình ở học kì I.
- Một số kết luận sư phạm. Cách dạy học theo kiểu chia nhóm mặt dù được nghiên cứu
trên cơ sở lý thuyết và chưa được ứng dụng nhiều ở trường phổ thơng nhưng theo tơi rất
có tính khả thi và phù hợp với hồn cảnh thực tế hiện nay. Những bài mà các giáo viên áp
dụng lần đầu tiên theo cách chia nhóm, học sinh chưa quen nên sẽ mất trật tự và mất thời
gian. Khi đã thành nền nếp thì cách dạy này theo tơi chắc chắn tỏ ra có hiệu quả:

SangKienKinhNghiem.net

+ Học sinh sẽ học tập một cách chủ động hơn, tiếp thu rất hào hứng, tâm lý học tập thoả
mái, khơng khí lớp học sinh động hơn so với cách dạy học thiên về việc dạy học “lấy giáo
viên làm trung tâm”, thuyết giảng một chiều. Bước đầu hình thành được ở học sinh khả
năng tự học, tự tìm tòi, nghiên cứu. Về cơ bản học sinh nắm được bài học ngay trên lớp,
biết vận dụng các kiên thức để làm các bài tập và học sinh cũng nhớ kiến thức được sâu
hơn. Trong học tập, học sinh thể hiện được tình bạn cao đẹp, giúp đỡ nhau trrong học tập.
+ Giảng dạy theo cách chia nhóm, giáo viên vất vả hơn, vì phải chuẩn bị kĩ bài dạy ở nhà,
vừa phải tổ chức hoạt động dạy và học trong tiết học một cách khoa học, nhất là lại phải
duy trì trật tự trên lớp. tuy nhiên dạy học theo cách chia nhóm đã tạo được sự gần gũi cởi
mỡ người dạy và người học, trong tiết học có sự giao lưu, có sự phản hồi từ phía học
sinh, từ đó giúp giáo viên điều chỉnh nội dung và phương pháp giảng dạy cho có hiệu quả
hơn. Sau một thời gian nhất định có thể thay đổi, điều chỉnh các thành viên trong mỗi
nhóm cho phù hợp hơn. Các câu hỏi và yêu cầu hành động chỉ đặt mức tối thiểu, có dạng
mở nên khuyến khích học sinh giỏi hoạt động, tham gia xây dựng bài. Có thể mở rộng
cách dạy học như trên để phụ đạo học sinh yếu, bồi dưỡng học sinh khá, giỏi. Theo cách
dạy học chia nhóm này, hy vọng là sẽ đạt được kết quả tốt, học sinh đạt yêu cầu khá, giỏi
tăng…so với cách dạy học theo kiểu truyền thống, thuyết trình, giảng giải, học sinh thụ
động nghe và chép.
2.5. Hiệu quả.
Học theo nhóm thut trình bao giờ cũng sơi nổi. Nó tạo cơ hội cho học sinh được sử
dụng các phương pháp, nguyên tắc và kiến thức được dạy. Các học sinh nhút nhát,
thường là ít phát biểu trong lớp sẽ có môi trường động viên để tham gia xây dựng bài.
Hơn thế nữa, hầu hết các hoạt động nhóm đều mang trong nó cơ chế tự sửa lỗi và học
sinh dạy lẫn nhau, theo đó các lỗi hiểu sai đều được giải đáp, mà thường lại là trong bầu
khơng khí rất thoải mái. Học sinh có thể cùng nhau đạt được những điều mà các em
khơng thể làm được một mình, bằng cách là mỗi người đóng góp một phần hiểu biết để
rồi tất cả kết hợp lại là có được “bức tranh tổng thể”.
Khi học theo nhóm, học sinh sẽ thảo luận xoay quanh từng đề bài cụ thể. Hoạt động này

khơng những lý thú mà cịn tạo nhiều cơ hội cho các em học hỏi. Người học sẽ phải xử lý
các tài liệu mới, sau đó tự mình tìm hiểu nó. Phương pháp học theo nhóm đã chuyển trách
nhiệm phải hiểu được bài sang cho người học.
Nếu xét các thành tố giáo dục, có tính đến yếu tố “dạy lẫn nhau”, hoạt động nhóm bao
gồm tất cả những gì học sinh cần, chỉ thiếu mỗi tài liệu ghi chép mà thơi (và ngay cả chi
tiết này cũng có thể giải quyết được). Học sinh có cơ hội thực hành các kỹ năng trí tuệ
bậc cao như kỹ năng sáng tạo, đánh giá, tổng hợp và phân tích. Các em cũng thực hành
các “kỹ năng thông thường” như khả năng cùng làm việc và giao tiếp với nhau.
Ngoài ra, hoạt động nhóm mang lại cho học sinh một cơ hội thuận lợi để làm quen với
nhau. Nó cũng khơi dậy sự gắn bó với tập thể, đặc biệt là khi có hiện diện yếu tố cạnh
tranh, đây thực sự là một động cơ rất mạnh thúc đẩy các em. Giáo viên cũng có cơ hội tận

SangKienKinhNghiem.net


dụng ý kiến và kinh nghiệm của người học.
Việc sử dụng nhóm sẽ cải thiện quan hệ giữa học sinh với nhau, tạo cho hai lớp học của
bạn một bầu khơng khí tin cậy và khuyến khích hơn. Hầu hết mọi người ai cũng thích thú
hoạt động giao tiếp xã hội, vì thế việc chia nhóm sẽ gây dựng được thái độ tích cực đối
với hoạt động giảng dạy của giáo viên, và đối với môn học mà giáo viêưn dạy.
Khi làm việc theo nhóm, ý kiến của mọi thành viên đều được trân trọng và chấp nhận;
trong khi đó phương pháp giáo viên độc thoại bỏ qua các ý kiến này. Điều này có ý nghĩa
quan trọng đối với mọi giáo viên..
Tuy nhiên, cần tránh khuynh hướng hình thức và đề phòng lạm dụng cho rằng tổ chức
hoạt động nhóm là dấu hiệu tiêu biểu nhất của đổi mới phương pháp dạy học. Cần lựa
chọn phối hợp các phương pháp một cách linh hoạt sáng tạo, với bài nào, với vấn đề gì áp
dụng được thì ta nên mạnh dạn áp dụng. Lợi ích của cơng việc theo nhóm. Giúp học sinh
làm việc hợp tác. Cho phép học sinh học hỏi lẫn nhau. Khuyến khích sự tham gia của học
sinh. Loại bỏ vết nhơ về thất bại của học sinh. Cho phép giáo viên luân chuyển xung
quanh lớp học. Cho phép học sinh làm việc với nhịp độ riêng. Cho phép học sinh tôn

trọng điểm yếu và điểm mạnh của người khác. Tạo cho học sinh tiếp cận tới những thiết
bị hiếm dùng. Tạo điều kiện cho công việc hợp tác. Tạo điều kiện cho một ngày hợp nhất.
Khuyến khích sự cùng ra quyết định. Tạo điều kiện cho học sinh tập làm lãnh đạo.
Khuyến khích phát triển tính tự quản, khả năng xoay sở và tôn trọng bản thân. Tập trung
vào quá trình cũng như sản phẩm. Khuyến khích tư duy cấp cao. Là một phương pháp
đặc biệt hữu hiệu cho hoạt động giải quyết vấn đề. Khuyến khích sự đồng nhất giữa
những trẻ trong các chủng tộc khác nhau. Khuyến khích học sinh giải quyết vấn đề về bất
đồng quan điểm. Cải tiến các cuộc thảo luận và nói chuyện trong lớp. Nguồn “Phương
pháp dạy học theo nhóm có những tác động tích cực về mặt nhận thức sau: Học viên ý
thức được khả năng của mình Nâng cao niềm tin của học viên vào việc học tập Nâng cao
khả năng ứng dụng khái niệm, nguyên lý, thơng tin về sự việc vào giải quyết các tình
huống khác nhau Phương pháp dạy học theo nhóm có những tác động cả về quan điểm xã
hội như: Cải thiện mối quan hệ xã hội giữa các cá nhân. Dễ dàng trong làm việc theo
nhóm .Tơn trọng các giá trị dân chủ. Chấp nhận được sự khác nhau về cá nhân và văn hố
.Có tác dụng làm giảm lo âu và sợ thất bại. Tăng cường sự tơn trọng chính bản thân
mình” Đó là tiền đề để xây dựng một xã hội tốt đẹp mà không ai là không mong muốn.
Qua sinh hoạt nhóm, tình đồn kết sẽ được tăng lên nhờ thơng hiểu nhau. Và cũng qua
đó, các thành viên trong nhóm sẽ biết tuân thủ các qui định, trước hết là của nhóm. Đấy là
tiền đề để sau này học sinh là những công dân tuân thủ pháp luật tốt. Thực tế khơng phải
chúng ta khơng có nhóm. Tuy nhiên việc học theo nhóm chỉ có trên hình thức. Trong
tương lai, tôi nghĩ các nhà quản lý giáo dục sẽ tạo điều kiện tốt hơn về chương trình, thời
gian và điều kiện vật chất để phương pháp dạy học theo nhóm thuyết trình trở thành
phương pháp dạy học chính trong nhà trường.

SangKienKinhNghiem.net


3. Kết luận - Kiến nghị:
3.1. Kết luận
Để giúp người học tham gia vào đời sống xã hội một cách tích cực, tránh tính thụ động, ỷ

lại thì phương pháp dạy học trong nhà trường có một vai trị rất to lớn. Dạy học theo
nhóm thuyết trình đang là một trong những phương pháp tích cực nhằm hướng tới mục
tiêu trên. Với phương pháp này, người học được làm việc cùng nhau theo các nhóm nhỏ
và mỗi một thành viên trong nhóm đều có cơ hội tham gia vào nhiệm vụ đã được phân
công sẵn. Hơn nữa với phương pháp này người học thực thi nhiệm vụ mà không cần sự
giám sát trực tiếp, tức thời của giáo viên.
Một nhiệm vụ mang tính cộng tác là nhiệm vụ mà người học khơng thể giải quyết một
mình mà cần thiết phải có sự cộng tác thực sự giữa các thành viên trong nhóm tuy nhiên
vẫn phải đảm bảo tính độc lập giữa các thành viên. Hơn nữa, người dạy cần phải có yêu
cầu rõ ràng và tạo điều kiện thuận lợi cho việc hợp tác giữa người học. Việc sử dụng
thuật ngữ “hợp tác” nhằm nhấn mạnh đến công việc mà người học tiến hành trong suốt
quá trình thực thi nhiệm vụ. Trong q trình hợp tác, cơng việc thường được phân công
ngay từ đầu cho mỗi thành viên.
Cần chú ý rằng tầm quan trọng của nhiệm vụ được phân công và vai trò của nhiệm vụ sẽ
quyết định động cơ học tập của người học. Người học sẽ có động cơ thực hiện nhiệm vụ
của mình nếu họ biết rõ được vai trị của các nguồn thơng tin ban đầu, của các nguồn lực
sẵn có, biết được ý nghĩa của vấn đề, của các yếu tố đầu vào.
Trong thực tiễn, dạy học ở trường phổ thông, phương pháp dạy học theo nhóm đã được
áp dụng rộng rãi và hiệu quả ở Châu Âu và Bắc Mĩ vào những năm 80 của thế kỉ XX cho
đến ngày nay. Tuy nhiên, cần chú ý rằng phương pháp học tập theo nhóm được đánh giá
cao hay thấp tuỳ theo vào nội dung mà ta muốn truyền đạt. Theo một vài tác giả, phương
pháp này sẽ hiệu quả hơn đối với việc giải quyết các vấn đề, những nhiệm vụ khơng q
dễ địi hỏi sự sáng tạo, ý tưởng đa dạng.
Dạy học theo nhóm đã, đang và sẽ được áp dụng rộng rãi như một tất yếu trong cuộc
sống học đường. Trường học phải là cuộc đời, ở đó học sinh khơng phải chỉ học sống mà
phải “học làm”, “làm tập thể”. Và phương pháp duy nhất nhằm vào cuộc sống đó, nếu
khơng chẳng khác gì học bơi mà khơng xuống nước. Với xu hướng đổi mới phương pháp
dạy và học hiện nay cộng với tiến trình thay sách giáo khoa mới, người giáo viên phải tổ
chức hoạt động học tập sao cho có hiệu quả cả về mặt nhận thức cũng như kỹ năng học
và tiếp thu kiến thức của học sinh: “Học theo nhóm thuyết trình, học sinh thể hiện được

vai trị chủ thể tích cực sáng tạo trong hoạt động học tập của mình, giáo viên chỉ làm
nhiệm vụ tổ chức hướng dẫn, thiết kế các bài tập để kiểm tra kiến thức, kỹ năng thực
hành, hành vi thái độ của học sinh. Với cách dạy và học này, học sinh có cơ hội thực
hành các kỹ năng tự học, tạo khơng khí cạnh tranh lành mạnh trong học tập”.

SangKienKinhNghiem.net


3.2:Kiến nghị:
3.2a. Đối với việc đổi mới phương pháp dạy học hiện nay. Đổi mới PPDH cần phải
được xác định như một trách nhiệm cụ thể của toàn thể giáo viên, học sinh, cán bộ quản
lý và cán bộ phục vụ giáo dục ở trong nhà trường, chứ không phải chỉ là việc riêng của
giáo viên đứng lớp, mặc cho họ là những người trực tiếp tổ chức tiến hành và điều khiển
từng bài học, tiết học, lớp học với học sinh của mình.
Rất coi trọng việc đổi mới PPDH, nhưng khơng vì thế mà ln bị ám ảnh dẫn đến nặng
nề trong công tác chuyên môn và đời sống thường ngày ở trường, ở tổ chuyên môn. Đổi
mới PPDH với mục tiêu gần gũi là chuyển học sinh từ học thụ động sang học chủ động,
tích cực là một q trình địi hỏi sự nỗ lực, kiên trì và cả sự dũng cảm của mỗi cán bộ,
giáo viên. Không vì chạy theo thành tích mà làm vội, làm ẩu, nhân danh đổi mới để làm
những việc không đáng phải làm. Việc đổi mới vừa có thể diễn ra đồng loạt, vừa có thể
bắt đầu trọng điểm từ những yếu tố cốt lõi, tiền đề; có thể diễn ra trong tồn thể giáo viên,
nhưng cũng có thể bắt đầu từ một số giáo viên có năng lực và kinh nghiệm dạy học; sau
đó mở rộng dần.
Việc sử dụng cơng nghệ thông tin chỉ là một trong những biện pháp đổi mới PPDH.
Công nghệ thông tin cũng chỉ là một loại phương tiện dạy học. Việc sử dụng chúng đạt
hiệu quả hay khơng, có tác dụng thiết thực đến đổi mới PPDH hay không tuỳ thuộc vào
cách dạy của từng giáo viên cụ thể. Nếu sử dụng loại phương tiện hiện đại này để thuyết
trình bài học, thay cho việc ghi bảng của giáo viên, thì vẫn là cách dạy cũ làm cho học
sinh thụ động trong học tập. Việc sử dụng cơng nghệ thơng tin để phát huy tính tích cực,
chủ động của học sinh trong học tập, thông qua tổ chức hợp lí hoạt động nhận thức của

học sinh là biện pháp đẩy nhanh việc đổi mới PPDH ở trường phổ thông, nâng cao chất
lượng bài dạy học.
3.2b. Đối với phương pháp dạy học theo nhóm thuyết trình:
Đối với nhà trường:
Để áp dụng phương pháp này có hiệu quả cao, vấn đề có tính quyết định, lại phụ thuộc ở
quyết tâm đổi mới của các cấp quản lí và nhà trường. Trong bối cảnh thói quen học tập
thụ động còn phổ biến trong nhà trường hiện nay, rất cần có những chủ trương, kế hoạch
đúng đắn, hợp lí và những đầu tư thích đáng cho việc áp dụng phương pháp này. Chuẩn
bị được một thái độ học tập thích hợp của người học và năng lực trình độ thích hợp từ
phía người dạy là một chặng đường dài, địi hỏi phải biết kết nối mục tiêu giảng dạy, chú
trọng rèn luyện kĩ năng cho người học với việc qui hoạch phát triển đội ngũ giáo viên để
không ngừng nâng cao trình độ, kĩ năng cho đội ngũ giáo viên. Thiết bị, phương tiện vật
chất có vai trị khơng nhỏ đến thành công của việc sử dụng phương pháp này. Nhà trường
cần có những phịng học nhỏ để phục vụ chia nhóm và tổ chức thảo luận, bố trí cho mỗi
lớp học với số lượng khoảng 20-30 học sinh, có máy chiếu….để nâng cao hiệu quả của
phương pháp.

SangKienKinhNghiem.net


Đối với giáo viên:
Để đạt kết quả cao, giáo viên phải biết tổ chức nhóm, hướng dẫn cách thực hiện, phân bổ
thời gian hợp lý, giải đáp thắc mắc của học sinh trước khi chính thức đi vào hoạt động,
đồng thời ghi lại chủ đề và chỉ dẫn lên bảng hoặc máy chiếu… Quan trọng hơn là việc
giám sát của người thầy. Khi học sinh tiến hành hoạt động, giáo viên chuyển từ vị trí
người hướng dẫn sang vị trí người giám sát. Nhiệm vụ của giáo viên lúc này là nhận biết
tiến trình hoạt động của các nhóm từ đó có thể có những can thiệp kịp thời để mang lại
hiệu quả. Muốn vậy khi giám sát hoạt động nhóm, giáo viên cần:
Chú ý đến hoạt động mà giáo viên yêu cầu lớp thực hiện. Không nên tranh thủ làm việc
riêng khi học sinh đang thảo luận, vì như vậy học sinh sẽ không tập trung vào hoạt động.

Di chuyển, quan sát toàn bộ lớp để giám sát được mọi hoạt động.
Lắng nghe quá trình trao đổi của học sinh trong nhóm. Từ đó giáo viên có thể có những
phát hiện thú vị và khả năng đặc biệt của từng em, hướng thảo luận của từng nhóm để
điều chỉnh kịp thời.
Quan sát để xem có học sinh nào “đứng bên lề” hoạt động khơng? Nếu có, giáo viên
tìmcách đưa các em vào khơng khí chung của nhóm.
Nhận biết bầu khơng khí xem các nhóm hoạt động “thật” hay “giả”. Có khi vấn đề giáo
viên đặt ra là nguyên nhân gây nên sự thay đổi khơng khí hoạt động của nhóm. Nếu vấn
đề q khó học sinh khơng đủ khả năng giải quyết, ngược lại vấn đề quá dễ khiến học
sinh khơng có gì phải làm. Cả hai trường hợp này đều có thể làm giảm đi độ “nóng” của
bầu khơng khí trong lớp. Lúc này giáo viên cần có sự điều chỉnh kịp thời.
Khen ngợi và khuyến khích, gợi ý nếu thật sự cần thiết. Nếu các nhóm hoạt động tốt giáo
viên nên bộc lộ sự hài lịng, đó là dấu hiệu cho học sinh thấy rằng các em đang đi đúng
hướng và cứ đi tiếp.
Nhắc thời gian để các nhóm hồn thành phần hoạt động của mình đúng thời gian quy
định.

SangKienKinhNghiem.net


TÀI LIỆU THAM KHẢO: Hoàng Ngọc Anh-Thử nghiệm dạy học theo cách chia nhóm
ở đại học, Tạp chí giáo dục, số 8/2002. Nguyễn Thị Côi- Hiệu quả dạy học lịch sử ở
trường phổ thông, thực trạng và giải pháp, Tạp chí Nghiên cứu lịch sử, số7/2007. Lê Văn
Tạc-Một số vấn đề cơ sở lí luận học hợp tác nhóm, Tạp chí giáo dục, số 9/2002. Nguyễn
Trọng Tấn (dịch) (2005)- Cẩm nang thực hành giảng dạy, Nxb. ĐHSP Hà Nội, Hà Nội.
Văn kiện Hội nghị lần thứ hai Ban Chấp hành Trung ương Khóa VIII Đảng Cộng sản
Việt Nam.(1997), NXB Chính trị Quốc gia. Hà Nội Vụ công tác Lập pháp (2005)-những
nội dung mới của Luật giáo dục năm 2005, Nxb.Tư pháp, Hà Nội. http://
www.tuoitre.com.vn (Dạy học hợp tác theo nhóm ở trường THPT-Cập nhật: 27/9/2006).
Ngô Thị Thu Dụng-Một số vấn đề lí luận về kĩ năng học theo nhóm của học sinh, Tạp chí

giáo dục, quí 4/2002. Trần Thị Thu Mai- Về phương pháp học tập nhóm, Tạp chí nghiên
cứu giáo dục, số 12/2000. Nguyễn Thị Hồng Nam- Tổ chức hoạt động hợp tác trong học
tập theo hình thức thảo luận nhóm, Tạp chí giáo dục, số 3/2002. Phan Ngọc LiênTrầnVăn
Trị (cb) (2004)-Phương pháp dạy học lịch sử, Nxb.GD, Hà Nội.

SangKienKinhNghiem.net