SKKN Phương pháp lồng ghép giáo dục sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả khi dạy: Phần bảy: Sinh...

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HÓA
TRƯỜNG THPT HẬU LỘC 2

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

PHƯƠNG PHÁP LỒNG GHÉP GIÁO DỤC SỬ DỤNG NĂNG
LƯỢNG TIẾT KIỆM VÀ HIỆU QUẢ KHI DẠY PHẦN BẢY:
SINH THÁI HỌC: CHƯƠNG 3: “ HỆ SINH THÁI, SINH
QUYỂN VÀ BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG ” SINH HỌC 12- KHXH

Người thực hiện: Nguyễn Thị Phượng
Chức vụ: Giáo viên
Đơn vị công tác: Trường THPT Hậu Lộc 2
SKKN thuộc lĩnh vực ( mơn ): Sinh học

THANH HĨA NĂM 2017

0
SangKienKinhNghiem.net


MỤC LỤC
NỘI DUNG

STT
1

PHẦN I: MỞ ĐẦU

2

1. Lý do chọn đề tài

3

2. Mục đích nghiên cứu

4

3. Đối tượng nghiên cứu

5

4. Phương pháp nghiên cứu

6

PHẦN II: NỘI DUNG CỦA SÁNG KIẾN

7

1. Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm:

8

2. Thực trạng của vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến
kinh nghiệm

9

3. Các giải pháp đã sử dụng để giải quyết vấn đề.

10

4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm đối với hoạt
động giáo dục đã được áp dụng trong thực tiễn dạy học.

11

PHẦN III: KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ

12

1. Kết luận

13

2. Kiến nghị

14

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1
SangKienKinhNghiem.net


PHẦN I : Mở đầu

1. Lí do chọn đề tài :
Năng lượng không thể thiếu trong sản xuất, sinh hoạt và hầu hết hoạt động

sống. Sự thiếu hụt năng lượng trong một thời gian dài sẽ là nhân tố kìm hãm
sự phát triển liên tục của nền kinh tế quốc dân, gây hiệu ứng xấu đối với tăng
trưởng kinh tế quốc dân và phát triển xã hội. Nguồn năng lượng truyền thống
có thể khai thác để cung cấp cho nhu cầu của xã hội không phải là vô tận.
Nước Việt Nam được thiên nhiên ưu đãi, có sự phong phú về tài nguyên năng
lượng nhưng thực tế cho thấy khả năng khai thác, chế biến, sử dung còn nhiều
hạn chế, hiệu quả thấp. Nếu tình trạng này cứ tiếp tục kéo dài thêm sẽ hết sức
nguy hiểm. Do vậy, việc giáo dục sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả là
một yêu cầu cấp thiết. Hành động và ứng xử của con người đối với nguồn
năng lượng quy giá bị điều chỉnh bởi thái độ và nhận thức của họ mà giáo dục
có và trị to lớn.
Giáo dục sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả trong phạm vi trường
trung học phổ thơng là một q trình tạo dựng cho học sinh những nhận thức
và mối quan tâm đối với nguồn năng lượng sao cho các em đủ kiến thức, thái
độ, động cơ, kiến thức và kĩ năng để có thể hoạt động một cách độc lập hoặc
phối hợp nhằm tìm ra giải pháp sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả
trong hiện tại và tương lai.
Nhà trường là một kênh quan trọng truyền tải các thông tin và nghĩa to lớn
của việc sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả cho đông đảo các thành
viên trong xã hội.
Để học sinh nhận thức đúng và sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả, tôi
đã chọn sáng kiến kinh nghiệm : Phương pháp lồng ghép giáo dục sử dụng
năng lượng tiết kiệm và hiệu quả khi dạy: Phần bảy: Sinh thái học - chương 3:
“ Hệ sinh thái, sinh quyển và bảo vệ môi trường ” Sinh học 12 KHXH
2. Mục đích nghiên cứu
- Để học sinh hiểu biết về năng lượng, các loại năng lượng, vai trị của năng
lượng, tình hình khai thác và sử dụng tài nguyên, sự cần thiết của sử dụng tích
kiệm hiệu quả nguồn năng lượng, các biện pháp sử dụng tiết kiệm hiệu quả
nguồn năng lượng.
- Người học có thể thực hiện được các kỹ năng: Liên kết kiến thức các mơn

học với nhau, giải thích cơ sở khoa học của các biện pháp sử dụng tiết kiệm
hiệu quả nguồn năng lượng trong đời sống hàng ngày, có khả năng tuyên
truyền, giải thích, thuyết phục và phổ biến cho các thành viên trong gia đình
và cộng đồng ý thức về sử dụng tiết kiệm hiệu quả nguồn năng lượng.
- Để học sinh có hành vi thái độ áp dụng các biện pháp tích kiệm và sử dụng
có hiệu quả năng lượng trong gia đình, nhà trường và cộng đồng.Ham muốn
tìm kiếm các biện pháp kĩ thuật, biện pháp tuyên truyền, phổ biến sử dụng
năng lượng tích kiệm và hiệu quả.

2
SangKienKinhNghiem.net


3. Đối tượng nghiên cứu
- Giáo viên sử dụng tài liệu sử dụng năng lượng tích kiệm và hiệu quả vào bài
dạy cho có hiệu quả
- Đối với học sinh trong quá trình học tập: Áp dụng cho tất cả các đối tượng
học sinh 12 học ban KHXH trong môn sinh học tại trường THPT.
4. Phương pháp nghiên cứu
+ Tích hợp tồn phần: Tích hợp tồn phần được thực hiện khi hầu hết các
kiến thức của môn học hoặc nội dung của bài học cụ thể cũng chính là các
kiến thức về dùng năng lượng và các vấn đề năng lượng.
+ Tích hợp bộ phận: Tích hợp bộ phận được thực hiện khi có một phần kiến
thực của bài học có nội dung về năng lượng và sử dụng năng lượng.
+ Hình thức liên hệ: Là hình thức tích hợp đơn giản nhất khi chỉ có một số
nội dung của mơn học có liên quan tới vấn đề năng lượng và sử dụng năng
lượng, song không nêu rõ trong nội dung của bài học. Trong trường hợp này
giáo viên phải khai thác kiến thức môn học và liên hệ chúng với các nội sử
dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả.

3
SangKienKinhNghiem.net


PHẦN II : Nội dung sáng kiến kinh nghiệm
1. Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm:
- Nghị định số 102/2003/NĐ – CP của chính phủ: Sử dụng năng lượng tích
kiệm và hiệu quả. Điều 18 về chương trình mục tiêu quốc gia về sử dụng năng
lượng tiết kiệm và hiệu quả nêu yêu cầu giáo dục, đào tạo, phổ biến thông tin,
tuyên truyền cộng đồng trong lĩnh vực phát triển, thúc đẩy sử dụng năng
lượng tiết kiệm, hiệu quả, bảo vệ môi trường.
- Phát lệnh số 02/1998/PL – UBTVQH10 về thực hành tiết kiệm chống lãng
phí: quy định các tổ chức, cá nhân quản lí, sử dụng tài nguyên thiên nhiên
phải thực hành tiết kiệm chống lãng phí.
- Điện lực (2005), quy định về tiết kiệm trong phát điện, truyền tải và phân
phối điện… nhằm tiết kiệm, nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn năng lượng
bảo vệ môi trường sinh thái.
- Chương trình mục tiêu quốc gia đưa các nội dung giáo dục sử dụng năng
lượng tiết kiệm và hiệu quả vào hệ thống giáo dục quốc dân bao gồm: xây
dựng nội dung, giáo trình, phương pháp giảng dạy lồng ghép các kiến thức về
sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả vào môn học, phù hợp với từng cấp
học, từ tiểu học đến THPT nhằm trang bị cho học sinh những hiểu biết về vấn
đề năng lượng, tình hình sử dụng năng lượng và các biện pháp sử dụng năng
lượng tiết kiệm và hiệu quả nhằm phát triển bền vững đất nước.
2. Thực trạng của vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm
Năng lượng có vai trị sống cịn với đời sống đối với cuộc sống con người,
nó quyết định sự tồn tại, phát triển và chất lượng cuộc sống của con người.
vai trò của năng lượng thể hiện cụ thể qua việc con người sử dụng năng lượng
cho các hoạt động sản xuất, đi lại, xây dựng và đời sống hàng ngày. Việc gia
tăng khai thác và sử dung các nguồn tài nguyên năng lượng như hiện nay trên

thế giới cũng như Việt Nam đã dẫn đến nguồn tài nguyên năng lượng không
tái sinh như than, dầu lửa, khí đốt đang bị cạn kiệt. Dân số toàn cầu hiện nay
đã hơn 6 tỉ người. Muốn duy trì sự pháp triển của xã hội cần khai thác được
nguồn tài nguyên lớn, trong đó có tài nguyên năng lượng. Tính đến cuối năm
2007, dân số toàn thế giới là 6,625 tỷ người, tiêu thụ năng lượng sơ cấp là
11,099 triệu tấn. Dự đoán đến năm 2050, dân số thế giới sẽ đạt mức hơn 10 tỉ
người, nhu cầu về năng lượng sơ cấp sẽ tương đương hơn 25 tỉ 340 triệu tấn
đến 29 tỉ tấn than nguyên chất. Điều đó sẽ gây nhiều áp lực cho sự phát triển
của xã hội loài người.
Tại Việt Nam, các nguồn năng lượng tự nhiên này có thể cịn hết trước thế
giới vài chục năm. an ninh năng lượng Việt Nam đang trở thành vấn đề cấp
bách. Các chuyên gia kinh tế năng lượng đã dự báo: Đến trước năm 2020 Việt
Nam sẽ phải nhập khoảng 12% - 20% năng lượng; đến năm 2050 năng lương
cần nhập lên đến 50% - 60%, chưa kể đến điện hạt nhân. Như vậy nhìn việc
thiếu hụt năng lượng cho nền kinh tế và đời sống là một thách thức thật sự.
Sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả ngày nay đang là xu hướng chung
của tất cả các quốc gia trên thế giới, từ các quốc gia phát triển đến các quốc

4
SangKienKinhNghiem.net


gia đang phát triển; các nước có nguồn năng lượng dồi dào cũng như các
nước khan hiếm nguồn năng lượng. Việc sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu
quả cũng là yêu cầu quốc gia và cũng là biện pháp quan trọng để góp phần
giải quyết vấn đề tồn cầu hiện nay, trước hết là vấn đề môi trường, vấn đề
phát triển bền vững.
Để thực hiện quốc sách tiết kiệm nói chung, chính sách sử dụng năng lượng
tiết kiệm, hiệu quả nói riêng thì nhà trường phổ thơng có một vai trò rất quan
trọng. Giáo dục ở nhà trường được thực hiện thông qua hoạt động dạy học tác

động vào đối tượng học sinh và thông qua học sinh để tác động một cách rộng
rãi lên các thành viên khác của xã hội. Trước hết là thành viên trong gia đình
học sinh. Vì vậy, thực hiện giáo dục sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả là
biện pháp hữu hiệu nhất, kinh tế nhất và có tính chất bền vững nhất.
Từ thực trạng trên, để học sinh nhận thức tốt việc sử dụng năng lượng tiết
kiệm, hiệu quả tôi đã mạnh dạn làm sáng kiến kinh nghiệm: Phương pháp
lồng ghép giáo dục sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả khi dạy: Phần
bảy: Sinh thái học - chương 3: “ Hệ sinh thái, sinh quyển và bảo vệ môi
trường ” Sinh học 12 - KHXH
3. Các giải pháp đã sử dụng để giải quyết vấn đề:
3.1 Các biện pháp thực hiện sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả:
a. Biện pháp quản lí :
- Xây dựng năng lượng pháp về sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả ( của
quốc gia, quốc tế )
- Lựa chọn cơ cấu kinh tế cho hiệu quả cao về sử dụng năng lượng phát triển
hợp lí các ngành tiêu thụ nhiều năng lượng.
- Có chính sách ưu tiên đối với việc phát triển các nguồn năng lượng mới và
nguồn năng lượng tái sinh
- Hợp lí hóa q trình sản xuất.
b. Các biện pháp tun truyền giáo dục
- Đưa nội dung giáo dục sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả vào các cấp
học.
- Tuyên truyền sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả trong gia đình, nhà
trường, cộng đồng
- Xây dựng nhà trường sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả.
c. Các biện pháp kĩ thuật:
- Giảm tổn thất trong quá trình vận chuyển năng lượng.
- Giảm tổn thất trong quá trình sử dụng năng lượng.
- Sử dụng các thiết bị điều khiển tự động để giảm tiêu thụ năng lượng.
- Đổi mới công nghệ, nâng cao hiệu suất máy móc, tăng cường sử dụng thiết

bị có hiệu suất sử dụng năng lượng cao.
- Thu hồi năng lượng thải từ quá trình sản xuất, sinh hoạt và tái sử dụng.
- Khai thác và sử dụng các nguồn năng lượng mới thay thế năng lượng hóa
thạch.

5
SangKienKinhNghiem.net


3.2 Các giải pháp công nghệ và kĩ thuật về sử dụng năng lượng tiết kiệm,
hiệu quả:
- Sử dụng năng lượng tái sinh ít gây ơ nhiễm mơi trường.
- Các giải pháp nâng cao hiệu suất sử dụng năng lượng
3.3 Phương pháp lồng ghép giáo dục sử dụng năng lượng tiết kiệm và
hiệu quả khi dạy: Phần bảy: Sinh thái học - chương 3: “ Hệ sinh thái,
sinh quyển và bảo vệ môi trường ” Sinh học 12- KHXH
a. Các phương thức tích hợp sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả khi
dạy: Phần bảy: Sinh thái học - chương 3: “ Hệ sinh thái, sinh quyển và bảo vệ
mơi trường ” Sinh học 12- KHXH:
+ Tích hợp tồn phần: Tích hợp tồn phần được thực hiện khi hầu hết các
kiến thức của môn học hoặc nội dung của bài học cụ thể cũng chính là các
kiến thức về dùng năng lượng và các vấn đề năng lượng.
+ Tích hợp bộ phận: Tích hợp bộ phận được thực hiện khi có một phần kiến
thực của bài học có nội dung về năng lượng và sử dụng năng lượng.
+ Hình thức liên hệ: Là hình thức tích hợp đơn giản nhất khi chỉ có một số
nội dung của mơn học có liên quan tới vấn đề năng lượng và sử dụng năng
lượng, song không nêu rõ trong nội dung của bài học. Trong trường hợp này
giáo viên phải khai thác kiến thức môn học và liên hệ chúng với các nội sử
dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả.
Việc đưa các nội dung giáo dục sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả vào

các mơn học có thể thực hiện theo hai kiểu tổ chức học tập như sau:
* Kiểu 1: Thông qua các bài học trên lớp. Trong trường hợp này giáo viên
thục hiện phương thức tích hợp với các mức độ nêu ở trên. Và các hoạt đông
của giáo viên trong trường hợp này có thể bao gồm:
Hoạt động 1: Nghiên cứu chương trình, sách giáo khoa để xây dựng mục tiêu
dạy học, trong đó có các mục tiêu sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả,
mục tiêu giáo dục bảo vệ môi trường.
Hoạt động 2: Xác định nội dung giáo dục năng lượng cần tích hợp. Căn cứ
vào mối liên hệ giữa kiến thức môn học và nội dung giáo dục năng lượng.
Giáo viên chọn tư liệu và phương án tích hợp, cụ thể phải trả lời các câu hỏi:
Tích hợp nội dung nào hợp lí ? Liên kết các kiến thức về năng lượng ? Thời
lượng là bao nhiêu?
Hoạt động 3: Lựa chọn các phương pháp dạy học và phương tiện phù hợp,
trước hết quan tâm sử dụng phương pháp dạy học tích cực, các phương tiện
dạy học có hiệu quả cao để tăng cường tính trực quan và hứng thú học tập của
học sinh.
Hoạt động 4: Xây dựng tiến trình dạy học cụ thể. Ở đây giáo viên cần cụ thể
các hoạt động của học sinh, các hoạt động trợ giúp của giáo viên.
* Kiểu 2: Giáo dục sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả cũng có thể
triển khai như một hoạt động độc lập song vẫn gắn liền với việc vận dụng
kiến thức của mơn học. Các hoạt động có thể như: Tham quan, ngoại khóa, tổ
chúc các nhóm ngoại khoa chuyên đề, các bài học dự án nghiên cứu một đề
tài….Với các hoạt động này, mức độ tích hợp kiến thức kĩ năng các môn học

6
SangKienKinhNghiem.net


với các nội dung sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả. Trong các hoạt
động này, học sinh học cách vận dụng kiến thức các môn học trong các tình

huống gần với cuộc sống hơn, huy động kiến thức từ nhiều môn học.
b. Áp dụng các phương pháp, phương tiện dạy học tích cực khi tích hợp các
nội dung giáo dục sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả khi dạy: Phần
bảy: Sinh thái học - chương 3: “ Hệ sinh thái, sinh quyển và bảo vệ môi
trường ” Sinh học 12 - KHXH:
b1/ Vận dụng các phương pháp dạy học tích cực
+ Dạy học nêu và giải quyết vấn đề: Có bốn mức độ:
Mức 1: Giáo viên nêu vấn đề, nêu cách để giải quyết vấn đề; Học sinh thực
hiện cách giải quyết vấn đề theo hướng dẫn của giáo viên. Giáo viên đánh giá
kết quả làm việc của học sinh.
Mức 2: Giáo viên nêu vấn đề, gợi để học sinh tìm cách giải quyết vấn đề.
Giáo viên và học sinh cùng đánh giá.
Mức 3: Giáo viên cung cấp thơng tin tạo tình huống, học sinh pháp hiện và
xác định vấn đề nảy sinh, tự lực đề xuất các giả thuyết và lựa chọn giải pháp.
Học sinh thực hiện cách giải quyết vấn đề với sự hỗ trợ giúp của giáo viên khi
cần. Giáo viên và học sinh cùng đánh giá.
Mức 4: Học sinh tự lực phát hiện nảy trong hồn cảnh của mình hoặc của
cộng đồng, lựa chọn vấn đề phải giải quyết. Học sinh giải quyết vấn đề, tự
đánh giá chất lượng và hiệu quả.
+ Dạy học hợp tác trong nhóm nhỏ: Đây là phương pháp dạy học có hiệu quả
tốt khi tích hợp các nội dung giáo dục sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu
quả vào các môn học, cũng là phương pháp dạy học đang được vận dụng rộng
rãi hiện nay.
+ Dạy học kiến tạo: Nhấn mạnh vai trò các kinh nghiệm đã có của người học
và tương tác giữa người học và môi trường học tập. Dạy học kiến tạo hướng
tới vấn đề nghiên cứu kinh nghiệm và các quan niệm vốn có của người học, từ
đó tổ chức vấn đề dạy học sao cho người học tự lực xây dựng kiến thức của
mình. Gồm các bước sau:
Bước 1: Làm bộc lộ quan niệm sẵn có của học sinh
Bước 2: Làm thay đổi và bổ sung những quan niêm chưa đầy đủ.

Bước 3: Kết luận - Củng cố và vận dụng kiến thức mới.
Các phương pháp dạy học dùng cho việc tích hợp giáo dục sử dụng năng
lượng tiết kiệm và hiệu quả vào môn sinh học:
* Phương pháp tham quan, điều tra, khảo sát, nghiên cứu thực địa
Có thể triển khai theo hai cách:
- Tổ chức cho học sinh tham học tập các nhà máy xử lí rác, khu chế xuất, các
nhà máy thủy điện..
- Lập nhóm tìm hiểu, nghiên cứu sử dụng năng lượng ở địa phương
* Phương pháp thí nghiệm: Làm các thí nghiệm nhỏ có thể tạo năng lượng,
khuyến khích học sáng tạo các thí nghiệm tích kiệm năng lượng

7
SangKienKinhNghiem.net


* Phương pháp khai thác kinh nghiệm thực tế để giáo dục: Cho các em quan
sát nhận biết kinh nghiệm thực tế. Giáo viên cần tận dụng đặc điểm này để
giáo dục học sinh
* Phương pháp hoạt động thực tiễn : Đích cuối cùng mà giáo dục sử dụng
năng lượng tiết kiệm và hiệu quả là học sinh phải nhận thức, có thói quen sử
dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả như: sử dụng điện tích kiệm ở nhà,
trường …
* Phương pháp giải quyết vấn đề cộng đồng: Giáo viên khai thác tình hình sử
dụng năng lượng ở địa phương để giáo dục học sinh cho đảm bảo tính thiết
thực hiệu quả. Phương pháp này đòi hỏi giáo viên phải thu thập số liệu và tìm
hiểu tình hình sử dụng năng lượng ở địa phương, tổ chức hoạt động phù hợp
để học sinh tham gia góp phần tích kiệm năng lượng.
* Phương pháp dạy học dự án
- Đặc điểm của dạy học dự án
+ Định hướng vào học sinh: Chú trọng hứng thú của người học, tính tự lực

cao, học sinh trực tiếp tham gia chọn đề tài, nội dung học tập phù hợp với khả
năng và hứng thú cá nhân, khuyến khích tính tích cực, tự lực, tính trách
nhiệm, sự sáng tạo của người học. Giáo viên đóng vai trò là người tư vấn,
hướng dẫn và giúp đỡ.
Người học được cộng tác làm việc, lựa chọn nhiệm vụ phù hợp: Các dự án
được thực hiện theo nhóm, có sự cộng tác và phân công công việc giữa các
thành viên trong nhóm, rèn luyện tính sẵn sàng và kĩ năng cộng tác lám việc
giữa các thành viên tham gia, giữa giảng viên và học sinh cũng như các lực
lượng xã hội tham gia vào dự án.
+ Định hướng vào thực tiễn
Gắn liền với hồn cảnh
Có vai trị thực tiễn xã hội
Kết hợp giữa lí thuyết và thực hành
Dự án mang nội dung tích hợp
+ Định hướng vào sản phẩm: các sản phẩm tạo ra, không giới hạn trong
những thu hoạch lí thuyết, mà cịn tạo ra sản phẩm vật chất của hoạt động
thực tiễn, thực hành. Những sản phẩm này có thể sử dụng, cơng bố, giới thiệu.
- Các giai đoạn của dạy học dự án
+ Giai đoạn 1: Chọn đề tài và xác định mục đích của dự án
+ Giai đoạn 2: Xác định đề cương, kế hoạch thực hiện
+ Giai đoạn 3: Thực hiện dự án và quan tâm đến sản phẩm
+ Giai đoạn 4: Thu thập kết quả và công bố sản phẩm
+ Giai đoạn 5: Đánh giá dự án
b2/ Sử dụng phương tiện dạy học: Khi tích hợp các nội dung sử dụng năng
lượng tiết kiệm và hiệu quả vào các môn học để nâng cao tính chính xác, tính
trực quan của các nội dung được tích hợp thì các phương tiện dạy học có vai
trò quan trọng. Với sự hỗ trợ của các phương tiện như máy vi tính, đèn chiếu,
giáo viên có thể khai thác tư liệu và các phần mềm dạy học một cách nhanh
chóng hiệu quả. Các phương tiện dạy học hỗ trợ cho việc vận dụng một số

8
SangKienKinhNghiem.net


phương pháp dạy học tích cực, điển hình như dạy học dự án, ngoại khóa…
Rất phù hợp cho việc tích hợp giáo dục sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu
quả vào môn sinh học.
3.4 Các biện pháp đã tiến hành để giải quyết vấn đề và đồng thời chứng
minh cỏc gii phỏp:
Tôi đà chọn lớp 11B8 để giảng dạy lồng ghép giáo dục sử dụng năng
lượng tiết kiệm và hiệu quả khi dạy: Phần bảy: Sinh thái học - chương 3: “ Hệ
sinh thái, sinh quyển và bảo vệ mơi trường ” Sinh học 12 - KHXH. Cịn lớp
B9 là lớp giảng dạy khơng có phần lồng ghép giáo dục sử dụng năng lượng
tiết kiệm và hiệu quả.
- Bài 42: Hệ sinh thái
+ Địa chỉ tích hợp: III.2 - Các hệ sinh thái nhân tạo
+ Nội dung giáo dục sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả: Xây dựng
các hệ sinh thái nhân tạo, giúp khai thác và nâng cao năng suất cây trồng vật
nuôi trong nông nghiệp
+ Mức độ tích hợp: Liên hệ
- Bài 43: Trao đổi chất trong hệ sinh thái
+ Địa chỉ tích hợp: I - Trao đổi vật chất trong quần xã sinh vật
+ Nội dung giáo dục sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả: Xác định
được vai trò của sự trao đổi vật chất trong hệ sinh thái.
+ Mức độ tích hợp: Liên hệ
- Bài 44: Chu trình sinh địa hóa và sinh quyển
+ Địa chỉ tích hợp: I.1 - Chu trình cacbon
+ Nội dung giáo dục sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả: Học sinh
thấy được sự tuần hồn vật chất trong các chu trình sinh địa hóa. Biết khai
thác, sử dụng tích kiệm các nguồn tài nguyên khơng tái sinh.

+ Mức độ tích hợp: Liên hệ
- Bài 45: Dòng năng lượng trong hệ sinh thái
+ Địa chỉ tích hợp: Cả bài
+ Nội dung giáo dục sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả: Học sinh
phải xác định được vai trò và đặc điểm của dòng năng lượng trong hệ sinh
thái. Từ đó thấy được trong khai thác tiềm năng sinh học, các mắt xích đầu
trong chuỗi và lưới thức ăn sẽ cho hiệu quả khai thác cao hơn.
+ Mức độ tích hợp: Tích hợp
- Bài 46: Thực hành: Quản lí và sử dụng bền vững tài nguyên thiên nhiên
+ Địa chỉ tích hợp: Cả bài
+ Nội dung giáo dục sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả: Phân tích
tình hình địa phương từ đó nêu một số hướng giải quyết.
Thực hành tích kiệm và hiệu quả tại gia đình, lớp học, địa phương.
+ Mức độ tích hợp: Có thể tổ chức dạy học theo dự án trong thời gian một
tiết học.
Hoặc cho học sinh liên hệ thực tế bằng bài tập thực hành theo nhóm.

9
SangKienKinhNghiem.net


* Tôi giới thiệu một bài soạn thuộc phần bảy: Sinh thái học - chương 3: “ Hệ
sinh thái, sinh quyển và bảo vệ môi trường ” Sinh học 12 - KHXH, tích hợp
giáo dục sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả
Bài 43: Trao đổi chất trong hệ sinh thái
a. Mục tiêu: Học xong bài này học sinh phải:
- Trình bày được thế nào là chuỗi thức ăn và bậc dinh dưỡng, lấy được ví dụ
minh họa. Sắp xếp thành phần cấu trúc hệ sinh thái thành các bậc dinh dưỡng.
- Cấu trúc một hình tháp sinh thái, các loại tháp sinh thái và mối quan hệ năng
lượng thể hiện trong hệ sinh thái.

- Rèn luyện kĩ năng phân tích các thành phần của mơi trường và nâng cao bảo
vệ mơi trường thiên nhiên.
b. Chuẩn bị
- Các hình 43.1, 43.2, 43.3 trong SGK phóng to
- Phiếu học tập
Tên bậc dinh dưỡng Đặc điểm của sinh vật thuộc tường bậc dinh dưỡng
Cấp 1
Cấp 2
Cấp 3
Cấp 4….
c.. Tiến trình
c1. Kiểm tra bài cũ:
- Tại sao các hệ sinh thái thể hiện chức năng của một tổ chức sống?
- Hệ sinh thái tự nhiên và hệ sinh thái nhân tạo có điểm gì giống và khác nhau
C2. Bài mới
Hoạt động của thày và trị
Nội dung
GV: Chia nhóm học sinh theo từng I. Trao đổi chất trong quần xã
bàn
1. Chuỗi thức ăn
- Nhiệm vụ 1: Hãy tìm mối quan hệ Một chuỗi thức ăn bao gồm nhiều loài
về mặt dinh dưỡng giữa các lồi sinh có quan hệ dinh dưỡng với nhau và
vật sống trong giới hạn một góc mỗi lồi là một mắt xích của chuỗi.
vườn trường.
Có 2 loại chuỗi thức ăn:
- Nhiệm vụ 2: Hãy tìm mối quan hệ - Chuỗi thức ăn mở đầu bằng sinh vật
về mặt dinh dưỡng giữa các loài sinh tự dưỡng: Cây xanh….
vật sống trong giới hạn một ao nuôi - Chuỗi thức ăn mở đầu bằng sinh vật
cá.
phân giải hữu cơ.

Từng nhóm HS báo cáo, GV khái
qt và nêu ví dụ điển hình về chuỗi
thức ăn ở trên cạn, ở dưới nước.
Ví dụ về chuỗi thức ăn mở đầu bằng
sinh vật tự dưỡng, chuỗi thức ăn mở
đầu bằng sinh vật phân giải chất hữu
cơ. phân biệt hai loại chuỗi thức ăn
này.

10
SangKienKinhNghiem.net


* GV: Trong quần xã ln có mối
quan hệ chặt chẽ giữa hai loại chuỗi
thức ăn. Em hãy chứng minh điều
đó?
Các mắt xích trong chuỗi thức ăn có
thể được thay thế bằng các mắt xích
(lồi) có họ hàng gần nhau mà không
thay đổi cấu trúc của quần xã.
* GV treo tranh phóng to hình 43.1:
Một lưới thức ăn trong hệ sinh thái
và hướng dẫn học sinh phân tích mối
quan hệ giữa các sinh vật trong tranh
vẽ và đưa ra nhận xét.
- Nếu một trong những mắt xích
trong lưới thức ăn bị mất đi sẽ ảnh
hưởng gì đến cấu trúc của quần xã
không?

- Liên hệ với việc giữ cân bằng sinh
thái và đảm bảo vịng tuần hồn vật
chất trong hệ sinh thái ?
* GV hướng dẫn học sinh đọc mục
I.3 trong SGK để điền vào bảng sau:
Tên bậc dinh Đặc điểm của
dưỡng
sinh vật thuộc
tường bậc dinh
dưỡng
Cấp 1
Cấp 2
Cấp 3
Cấp 4….
HS thảo luận nhóm sau đó báo cáo.
GV thống nhất lại theo nội dung bên.
* GV: Hãy ghi chú tên các bậc dinh
dưỡng thay cho các chữ cái a, b, c …
Trong hình 43.a
- Nguồn năng lượng ban đầu cung
cấp cho lưới thức ăn từ đâu ? ( Sinh
vật sản xuất)
- Nhận xét về con đường vận chuyển
năng lượng trong chuỗi thức ăn, mức
độ tiêu hao năng lượng qua mỗi bậc
dinh dưỡng ?
- Ứng dụng trong chăn nuôi, trồng
trọt: Chọn nuôi đốt tượng nào phù

2/ Lưới thức ăn

Trong một quần xã, một lồi sinh vật
khơng chỉ tham gia vào một chuỗi
thức ăn mà phải tham gia đồng thời
vào các chuỗi thức ăn khác nhau tạo
thành các lưới thức ăn.
Quần xã càng đa dạng về thành phần
lồi thì lưới thức ăn càng phức tạp.
3/ Bậc dinh dưỡng
Trong một lưới thức ăn, tất cả các
lồi có cùng mức dinh dưỡng hợp
thành một bậc dinh dưỡng.
Bậc dinh dưỡng một ( sinh vật sản
xuất) gồm các sinh vật có khả năng
tổng hợp chất hữu cơ từ chất vô cơ
của môi trường.
Bậc dinh dưỡng hai ( sinh vật tiêu
thụ bậc 1 ) gồm các sinh vật ăn sinh
vật sản xuất.
Bậc dinh dưỡng ba ( sinh vật tiêu thụ
bậc 2) gồm các động vật ăn thịt,
chúng ăn các sinh vật tiêu thụ bậc 1
Bậc đinh dưỡng cấp 4,5…( Sinh vật
tiêu thụ bậc 3 và bậc 4…) gồm các
động vật ăn thịt động vật, chúng ăn
động vật tiêu thụ bậc 2,3….Bậc cuối
cùng là bậc dinh dưỡng cao nhất.

11
SangKienKinhNghiem.net

hợp ?
* GV hướng dẫn học sinh nghiên
cứu 43.3 trong SGK phóng to và đọc II/ Tháp sinh thái
mục II tìm hiểu:
Có 3 loại tháp sinh thái
Tháp số lượng
- Tháp sinh thái thể hiện điều gì?
- Các loại tháp sinh thái ?
Tháp sinh khối
Tháp năng lượng
- Cách biểu diễn mỗi loại tháp sinh
thái ?
- Loại tháp nào hoàn thiện nhất ? Tại
sao ?
- tại sao các chuỗi thức ăn thường
không kéo dài quá 4 hoặc 5 bậc dinh
dưỡng.
C4. Củng cố
Cho ví dụ về các bậc dinh dưỡng của một quần xã tự nhiên và một quần xã
nhân tạo ở địa phương em?
Hãy phân biệt 3 loại tháp sinh thái ?
4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm đối với hoạt động giáo dục đã
được áp dụng trong thực tiễn dạy hc:
Để có sự so sánh như trên tôi đà chọn 2 lớp 12B8 và 12B9 có trình độ
tương đương nhau. Lớp 12B9 là lớp đối chứng, lớp 12B8 là lớp thực nghiệm để
tôi giảng dạy lng ghộp giỏo dc s dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả
khi dạy: Phần bảy: Sinh thái học - chương 3: “ Hệ sinh thái, sinh quyển và
bảo vệ môi trường ” Sinh học 12 - KHXH. Sau khi dạy tôi cho hai lớp nµy
lµm bµi kiĨm tra vỊ sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả.

Kiểm tra chất lượng dạy học bằng cách cho học sinh cả lớp đối chứng và lớp
thực nghiệm làm bài kiểm tra, đánh giá trong thời gian 45 phút. Trình độ,
nhận thức và số lượng học sinh của hai lớp này ngang nhau, lớp 12B8 có 45
học sinh, lớp 12B9 cũng có 45 học sinh, bao gồm cả những học sinh học lực
giỏi, khá, trung bình, yếu tương đồng. Câu hỏi kiểm tra hoạt động nhận thức
các lớp có nội dung hồn tồn giống nhau theo bài học.
Kết quả sau khi chấm bài kiểm tra đúng theo thang điểm đã quy định, xếp loại
học lực theo các mức: Giỏi, khá, trung bình, yếu, kém, tơi thu được kết quả
như sau:
Lớp

Số
học

Giỏi

Khá

Trung
bình

Yếu

Kém

12
SangKienKinhNghiem.net


sinh

12B8
(lp thc
nghim)

SL

%

SL

%

SL

%

SL

%

SL

42,2

14

31,1

0

0

0

0

18

40

8

17,8

4

8,9

45

12 26,7

19

45

4

11

%

12 B9
(lp i
chng)

8,9

24,4

Tôi thấy kết quả thực nghiệm đà nâng lên rõ rệt, cụ thể: lớp 12B8 sau khi
được tiếp cận với hình thức giáo dục s dng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả
đã cho kết quả bài kiểm tra cao hơn so với lớp 12B9. Như vậy, chất lượng dạy
học ở lớp thực nghiệm cao hơn lớp đối chứng, học sinh ở lớp thực nghiệm
nắm vững kiến thức hơn lớp đối chứng. Đồng thời ở lớp thực nghiệm khơng
khí học tập rất sơi nổi, các em ở lớp thực nghiệm hăng hái phát biểu, xây
dựng bài, tiếp thu bài nhanh và hiểu bài sâu sắc hơn sovi lp i chng. Từ
đó hình thành nhận thức đúng vÒ sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả
mäi lóc, mäi n¬i.
Với kết quả trên ta thấy chất lượng dạy học ở lớp thực nghiệm cao hơn lớp
đối chứng, học sinh ở lớp thực nghiệm nắm vững kiến thức hơn lớp đối chứng

13
SangKienKinhNghiem.net


PHẦN III : KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ
1. Kết luận:
Thông qua sáng kiến kinh nghiệm: Phương pháp lồng ghép giáo dục sử dụng
năng lượng tiết kiệm và hiệu quả khi dạy: Phần bảy: Sinh thái học - chương 3:

“ Hệ sinh thái, sinh quyển và bảo vệ môi trường ” Sinh học 12- KHXH, tơi
mong rằng học sinh có nhận thức đúng về bảo vệ môi trường , yêu thiên nhiên
và khai thác sử dụng hợp lý nguồn năng lượng trong thiên nhiên
Trong q trình dạy học, tơi nghĩ rằng mỗi thầy cơ giáo đều có những biện
pháp riêng để nâng cao chất lượng mơn sinh học và tích hợp các nội dung sử
dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả vào các môn học. Trong phạm vi hạn
hẹp của đề tài, tơi chỉ mạn phép trình bày “Phương pháp lồng ghép giáo dục sử
dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả khi dạy: Phần bảy: Sinh thái học chương 3: “ Hệ sinh thái, sinh quyển và bảo vệ môi trường ” Sinh học 12KHXH” mà bản thân đã thực hiện trong quá trình giảng dạy và đạt được một số
hiệu quả nhất định. Thiết nghĩ rằng, những kinh nghiệm trên ít nhiều có thể giúp
q thầy cơ tham khảo quá trình giảng dạy của mình nhằm nâng cao chất lượng dạy
học mơn sinh học. Những sai sót trong q trình viết đề tài là điều khơng thể tránh
khỏi, mong được các thầy cơ góp ý. Tơi xin chân thành cảm ơn.
2. Kiến nghị:
Kinh nghiƯm cđa nhiỊu n­íc trªn thÕ giíi, cịng nh­ thùc tÕ sèng ®éng ë
n­íc ta, trong những thập kỷ qua, cho thấy nếu không trang bị kiÕn thøc vÒ sử
dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu qu cho học sinh thì dẫn đến sự thiếu hiểu
biết vÒ sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả, sự thiếu hụt năng lượng
trong một thời gian dài sẽ là nhân tố kìm hãm sự phát triển liên tục của nền
kinh tế quốc dân, gây hiệu ứng xấu đối với tăng trưởng kinh tế quốc dân và
phát triển xã hi. Vì vậy để học sinh hiu biết về các vÊn ®Ị sử dụng năng
lượng tiết kiệm và hiệu quả và có biện pháp s dng nng lng tit kim v
hiu qu. Tụi nghị ngoài lồng ghép chương trình gi¸o dơc sử dụng năng
lượng tiết kiệm và hiệu quả vào bài học nên tăng thêm chương trình ngoại
khóa về sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả vµo chương trình.

14
SangKienKinhNghiem.net


TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Sách giáo khoa sinh học 12 ban KHXH
2. Tài liệu: Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả của Nguyễn Sỹ Đức
3. Tài liệu: Giáo dục bảo vệ môi trường trong môn sinh học THPT của : Vũ
Thị Mai Anh, Hoàng Thanh Hồng
4. Nguồn tài liệu từ internet.

XÁC NHẬN CỦA
THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ

Thanh Hóa, ngày 25 tháng 5 năm 2017
Tôi xin cam đoan đây là SKKN của mình viết,
khơng sao chép nội dung của người khác.

Nguyễn Thị Phượng

15
SangKienKinhNghiem.net