Tài liệu Báo cáo "Bàn về thủ tục giải quyết các vụ án lao động và đình công " doc

đặc san góp ý dự thảo bLTTDS
Tạp chí luật học 43



ThS. Nguyễn Thị Kim Phụng *
m 2003, D tho B lut t tng dõn s
(sau õy gi tt l D tho) ó c trỡnh
Quc hi xem xột, cho ý kin cú th thụng
qua vo kỡ hp Quc hi khoỏ XI nm 2004.
õy l s kin quan trng trong quỏ trỡnh hon
thin h thng phỏp lut v ci cỏch t phỏp
nc ta. Nhiu ni dung mi m, cp tin, th
hin nhng bc ci cỏch cn thit ó c a
vo D tho, thu hỳt c s quan tõm ca
nhiu i tng xó hi. Mt trong nhng im
mi, quan trng, chi phi nhiu ni dung khỏc
nhng vn cũn nhng ý kin cha tht thng
nht l vn phm vi iu chnh ca B lut
t tng dõn s. Chỳng tụi cú mt vi ý kin
úng gúp nh sau:
1.Thng nht t tng dõn s
Vit Nam trc õy, ch tn ti hai hỡnh
thc t tng l t tng dõn s v t tng hỡnh
s. Nm 1994, U ban thng v Quc hi ban
hnh Phỏp lnh v th tc gii quyt cỏc v ỏn
kinh t v nm 1996 ban hnh Phỏp lnh th
tc gii quyt cỏc tranh chp lao ng T ú,
cú nhiu ý kin cho rng ó tn ti cỏc loi

hỡnh t tng khỏc nhau l t tng kinh t, t
tng lao ng bờn cnh hỡnh thc t tng dõn
s truyn thng theo ngha hp. iu ú khụng
phi l khụng cú c s. Tuy nhiờn, cng khụng
vỡ vy m cú quan nim phi cú nhng hỡnh
thc t tng hon ton khỏc nhau, c lp vi
nhau. Nu so sỏnh ni dung ca Phỏp lnh th
tc gii quyt cỏc v ỏn dõn s vi ni dung
ca Phỏp lnh th tc gii quyt tranh chp lao
ng thỡ ch cú mt s im khỏc nh quy nh
v ngi tham gia t tng, thm quyn ca to
ỏn, thnh phn ca hi ng xột x s thm,
iu kin th lớ v ỏn, ỏn phớ, thi hn t tng,
th tc ho gii Cũn li, hu ht cỏc th tc
c bn nh chun b xột x, ra cỏc quyt nh
t tng, trỡnh t s thm, phỳc thm, giỏm c
thm, tỏi thm, thi hnh ỏn u tng i
ging nhau. Ngay c mt s im khỏc nhau
núi trờn cng cú th quy nh khỏi quỏt hn
thng nht hai hỡnh thc t tng vn rt nhiu
im tng ng ny. Vớ d: Cỏc quy nh v
thnh phn tham gia t tng, thm quyn ca
to ỏn, thi hn t tng Riờng v thi hn gii
quyt cỏc v ỏn lao ng hin hnh ó cú nhiu
thm phỏn cho rng quỏ ngn, khụng gii
quyt nhng v ỏn lao ng phc tp. T ú,
cú th thy rng vic thng nht cỏc quy nh
t tng cú tớnh dõn s l cú th v cn thit.
S thng nht ny khụng ch cú c s t
nhng vn bn tng ng trong h thng phỏp

lut t tng hin hnh m cũn cú th lớ gii
bng cỏc hc thuyt truyn thng khỏc. Trờn
quan im ó c nhiu ngi tha nhn rng
cỏc quy nh ca phỏp lut hỡnh thc (lut t
tng) cn phi phự hp vi cỏc quy nh, cỏc
quan h phỏp lut ni dung. Cỏc quan h phỏp
lut ni dung liờn quan n vn ny l quan
h phỏp lut dõn s v quan h phỏp lut lao
ng, chỳng u mang tớnh dõn s. iu ú th
hin quyn t do ý chớ gia cỏc bờn, nhng
N

* Ging viờn chớnh Khoa phỏp lut kinh t
Trng i hc lut H Ni


đặc san góp ý dự thảo bLTTDS
44
Tạp chí luật học
cỏ nhõn, t chc cú a v bỡnh ng trờn c s
nhu cu ca chớnh h khi thit lp quan h. Nh
nc ch iu chnh cỏc quan h ú trong
khuụn kh phỏp lut cn thit m khụng can
thip ý chớ trc tip ca mỡnh. Khi cỏc bờn ca
quan h dõn s hay lao ng cú tranh chp thỡ
c quan cú thm quyn gii quyt tranh chp
cng phi m bo quyn t nh ot, v trớ
bỡnh ng ca cỏc bờn ng s khi tham gia
t tng. ú l vn chung cú tớnh ct lừi, nh
hng n nhiu th tc c bn ca c hai loi

hỡnh t tng ny (t tng dõn s v t tng lao
ng). Hu ht cỏc nc trờn th gii cng ch
cú hai hỡnh thc t tng c bn l t tng hỡnh
s v t tng dõn s (theo ngha rng). Trong
iu kin hin nay Vit Nam, nhiu quan
im cng vn cho rng ch tn ti hai loi hỡnh
t tng l t tng hỡnh s v t tng phi hỡnh
s.
(1)
Vỡ vy, chỳng tụi hon ton nht trớ vi
ni dung D tho, cn phi thng nht cỏc hỡnh
thc t tng mang tớnh dõn s nh t tng lao
ng, t tng kinh t trong phm vi iu chnh
ca B lut t tng dõn s.
Tuy nhiờn, quan h lao ng v quan h
dõn s vn cú s khỏc bit nht nh. Nhng
khỏc bit ny khụng nhiu n mc phi cú hai
hỡnh thc t tng riờng khi to ỏn gii quyt cỏc
tranh chp ca nú nhng li yờu cu phỏp
lut phi cú nhng quy nh phự hp vi c
im ca mi loi quan h ang cú tranh chp.
2. Cỏc quy nh riờng khi gii quyt v
ỏn lao ng
im khỏc nhau c bn nht gia quan h
lao ng v quan h dõn s l s ph thuc ca
ngi lao ng vo ngi s dng lao ng
trong quỏ trỡnh thc hin quyn v ngha v lao
ng. Trong quan h lao ng, ngi s dng
lao ng l ngi t chc, cú quyn qun lớ v
ngi lao ng phi tuõn th. Vỡ vy, ngi lao

ng ch cú quyn bỡnh ng khi thit lp, thay
i quan h lao ng ch khụng c bỡnh
ng thc s trong quỏ trỡnh tn ti quan h
ny. V kinh t, trong nhiu trng hp thu
nhp ca ngi lao ng cng b ph thuc vo
hiu qu sn xut kinh doanh ca n v. iu
ú cng chi phi n i sng ca ngi lao
ng v gia ỡnh h. Trong quan h dõn s, cỏc
bờn hu nh li khụng b ph thuc ln nhau v
t chc v i sng. Vỡ vy, khi thng nht cỏc
loi hỡnh t tng cú tớnh dõn s, cỏc nh lp
phỏp phi chỳ ý n im khỏc bit ny. iu
ú cn thit phi cú cỏc quy nh riờng phự hp
trong B lut t tng dõn s.
D tho B lut t tng dõn s
(2)
cng ó
cú nhng quy nh riờng cho vic gii quyt
cỏc v ỏn lao ng v cỏc vn thm quyn
ca to ỏn (iu 31, 32), trng hp nguyờn
n c la chn to ỏn khi kin (im d, e
khon 1 iu 36), nng lc phỏp lut ca
ng s (khon 6 iu 56), cỏc bin phỏp
khn cp tm thi (iu 105, 106), quyn khi
kin ca t chc cụng on cp trờn c s
(khon 2 iu 161), thi hn chun b xột x
(khon 2 iu 180) ú l nhng quy nh ht
sc cn thit.
Tuy nhiờn, xột trong yờu cu gii quyt cỏc
v ỏn lao ng, phn cỏc quy nh riờng núi

trờn cha thc s hp lớ:
Th nht, vic gii quyt ỏn lao ng cng
l mt trong cỏc hỡnh thc gii quyt tranh
chp lao ng nờn ngoi vic phi tuõn th cỏc
nguyờn tc c quy nh trong D tho, cũn
phi tuõn theo cỏc nguyờn tc gii quyt tranh
chp lao ng c quy nh ti iu 158 B
lut lao ng. Mt trong nhng nguyờn tc ú
l cú s tham gia ca i din cụng on v


đặc san góp ý dự thảo bLTTDS
Tạp chí luật học 45
i din ngi s dng lao ng trong quỏ
trỡnh gii quyt tranh chp. Khon 3 iu 11
Lut cụng on cũn quy nh: Khi c quan cú
thm quyn gii quyt hoc to ỏn xột x tranh
chp lao ng phi cú i din ca cụng on
tham d v phỏt biu ý kin. Nhng ni dung
ny cha c th hin trong D tho. iu ú
khụng nhng to ra s khụng thng nht trong
h thng phỏp lut m cũn khụng ỏp ng yờu
cu ca vic gii quyt tranh chp lao ng.
Cỏc i din ny cú th tham gia vo mt s
vn trong quan h lao ng nh quy nh
lng ti thiu, kớ kt tho c lao ng tp
th, xỏc nh li ớch chớnh ỏng ca cỏc bờn
tranh chp nờn cn thit tham gia vo quỏ
trỡnh gii quyt tranh chp lao ng. ú khụng
ch l quyn ca cỏc t chc i din ó c

phỏp lut ghi nhn m cũn cn thit cho c cỏc
bờn tranh chp v to ỏn. c bit l Vit
Nam, khi phỏp lut v gii quyt tranh chp lao
ng cha cú s phõn bit gia tranh chp v
quyn (tranh chp v vic thc hin quy nh
ca phỏp lut v thc hin tho thun hp phỏp
ó xỏc lp gia cỏc bờn) v tranh chp v li
ớch (tranh chp khi thit lp, thay i nhng
tho thun v quyn li cao hn quy nh ca
phỏp lut hoc cao hn tho thun c ó xỏc
lp). i vi nhng tranh chp v li ớch, khi
to ỏn khụng cú cỏc cn c phỏp lut cho vic
phỏn quyt ni dung tranh chp thỡ i din ca
cỏc bờn tham gia gii quyt s giỳp cho to ỏn
cú nhng phỏn quyt cú c s, cụng bng, phự
hp vi iu kin thc ti ca quan h lao ng
ang cú tranh chp hn. Nhng nc phỏt trin
nh c v mt s nc khỏc cũn quy nh i
din ca cỏc bờn c tham gia vo thnh viờn
ca hi ng xột x v ỏn lao ng (gm mt
thm phỏn v hai hi thm, trong ú, mt hi
thm i din cho gii ch v mt hi thm i
din cho gii th). Nh vy, vn ny khụng
ch l nguyờn tc gii quyt ỏn lao ng m cũn
cú th chi phi ti cỏc quy nh khỏc nh quy
nh v hi ng xột x, ngi tham gia phiờn
to, th tc tranh lun
Th hai, cỏc quy nh v thi hn t tng
ti Chng XI D tho cng cha y .
Trong chng ny mi ch cú quy nh v ỏp

dng thi hiu trong B lut dõn s (iu 159
D tho) m khụng cp thi hiu khi kin
v ỏn lao ng. Nu coi nhng quy nh v
thi hiu trong BLDS l nhng quy nh chung
v thi hiu, ỏp dng cho c trng hp khi
kin v ỏn lao ng thỡ cng khụng phự hp v
khụng thng nht vi quy nh v thi hiu gii
quyt tranh chp lao ng ó c cp trong
B lut lao ng (iu 167). Tuy nhiờn, cng
khụng th ỏp dng iu 167 BLL cho vic
khi kin v ỏn lao ng vỡ ú ch cú quy
nh v thi hiu gii quyt tranh chp lao ng
núi chung. Nhng loi vic m ng s cú
quyn khi kin thng ra to ỏn thỡ cú th vin
dn s dng hoc cú quy nh tng t ti
B lut t tng dõn s cho thng nht. Nhng
loi vic m theo quy nh phi qua ho gii,
trng ti thỡ phi cú quy nh c th trong B
lut t tng dõn s v thi hiu khi kin cho
trng hp nu ho gii khụng thnh hoc cỏc
bờn khụng ng ý vi quyt nh trng ti lao
ng, khi kin ra to ỏn. Trng hp ny
cng khụng th ỏp dng im a khon 3 iu
157 D tho v thi hiu khi kin vỡ ú ch
quy nh cho trng hp nu phỏp lut khụng
cú quy nh khỏc v thi hiu thỡ thi hiu
yờu cu to ỏn gii quyt v ỏn dõn s l hai
nm, k t ngy phỏt sinh tranh chp. Trng
hp ny khụng th tớnh li t khi phỏt sinh

đặc san góp ý dự thảo bLTTDS
46
Tạp chí luật học
tranh chp c na m phi tớnh t khi cú
biờn bn ho gii khụng thnh hoc t khi cú
quyt nh ca trng ti lao ng m cỏc bờn
khụng ng ý. Vỡ vy, cú th quy nh thng
nht trong B lut t tng dõn s v thi hiu
khi kin ca hai loi tranh chp ny l 6 thỏng
k t khi ho gii, trng ti m khụng t kt
qu mong mun.
Th ba, iu kin th lớ v ỏn c quy
nh chung ti iu 172, dn chiu ti iu
166 D tho l ngi khi kin phi gi kốm
theo n khi kin nhng ti liu, chng c
chng minh cho nhng yờu cu ca mỡnh l cú
cn c v hp phỏp. iu ú khụng phự hp
vi iu kin ca ngi lao ng khi h mun
khi kin. Nh trờn ó phõn tớch, ngi lao
ng luụn b ph thuc vo ngi s dng lao
ng nờn khụng phi bao gi h cng nm
c cỏc ti liu cn thit cú th khi kin
v ỏn lao ng theo quy nh trờn. Nhiu
trng hp, ngi lao ng b ui vic vụ c,
khụng bỏo trc, khụng cú quyt nh vit v
cú th khụng cú c bn hp ng lao ng
Nu trong hon cnh ú, h s khụng iu
kin yờu cu to ỏn bo v quyn li ca
mỡnh (theo quy nh trờn) trong khi h rt cn

n s bo v ú. Trong thc t thỡ phn ln s
ỏn lao ng u do ngi lao ng khi kin
nờn i vi loi ỏn ny cn b iu kin trờn
phự hp hn. V ngha v chng minh ca
ng s cng l vn tng t. Trong t
tng dõn s, ng s cú ngha v chng minh
cho yờu cu ca mỡnh l vn khụng phi bn
lun. Tuy nhiờn, nu thc hin theo quy nh
ti khon 5 iu 78 D tho ng s cú
ngha v a ra chng c chng minh m
khụng a ra c chng c hoc khụng a
ra chng c thỡ phi chu hu qu ca vic
khụng chng minh c hoc chng minh
khụng y ú thỡ cng khụng phự hp vi
iu kin ca ngi lao ng. Nh ó phõn tớch
trờn, chc nhiu trng hp ngi lao ng
phi cu vin to ỏn thu thp chng c theo
quy nh ti khon 2 iu 84 D tho. Vỡ vy,
ni dung ca khon 5 iu 78 nờn b sung
thờm on khụng a ra chng c m
khụng yờu cu thm phỏn thu thp chng c
theo quy nh ti khon 2 iu 84 B lut ny
thỡ phi chu hu qu s rừ rng v trỏch
nhim ca ng s v ngi tin hnh t
tng, y v phự hp hn vi mi loi ỏn
dõn s theo ngha rng.
Th t, quy nh v ng s trong v ỏn
dõn s (khon 1 iu 55) ch cú hai loi l cỏ
nhõn v t chc. Nh vy l cha y vỡ
trong v ỏn lao ng cú loi ng s l tp th

lao ng. Loi ch th ny thng hỡnh thnh
mt cỏch ngu nhiờn (khụng c t chc
chớnh thc) khi nhng ngi lao ng c
tuyn dng vo lm vic trong cựng mt n
v. H cựng hon thnh mt k hoch thng
nht ca n v, trong iu kin chung v cú
cỏc quyn li, ngha v chung (v lng ti
thiu, v ch lm vic, ch phỳc li )
nờn h cú th l mt bờn tranh chp. ú khụng
phi l mt t chc, cng khụng phi l cỏ nhõn
nờn cn phi a thờm vo thnh phn ng
s trong quy nh trờn. Bờn cnh ú cng cn
phi quy nh ng s l tp th lao ng do
ai i din. ú cú th l t chc cụng on c
s hoc cụng on lõm thi (nu cú) hoc l
ngi i din c c tp th tớn nhim (nu
khụng cú cụng on). Vỡ vy, cn phi thờm
ni dung ny vo khon 8, iu 56 D tho.
Th nm, mt s quy nh khỏc ca D
tho cng cn b sung hon thin hn, xột
trong yờu cu gii quyt ỏn lao ng. ú l quy
nh v cỏc bin phỏp khn cp tm thi (iu


đặc san góp ý dự thảo bLTTDS
Tạp chí luật học 47
101 D tho) cng cn b sung thờm cỏc bin
phỏp buc phi tm ng tin tr cp thụi vic,
mt vic, tin bo him xó hi cho ngi lao
ng v bin phỏp tm ỡnh ch thi hnh quyt

nh chm dt hp ng vi ngi lao ng.
Nhng bin phỏp ny cng quan trng tng t
nh bin phỏp buc ngi s dng lao ng
phi tm ng tin lng, tin cụng v bin
phỏp tm ỡnh ch thi hnh quyt nh sa thi
ngi lao ng ó c D tho quy nh.
Ngoi ra, khi quy nh c th v ỏn phớ (iu
133 D tho) cng cn phi lu ý cho phự hp
vi quy nh v min ỏn phớ lao ng cho
ngi lao ng ti khon 3 iu 166 BLL.
3. V th tc xột tớnh hp phỏp ca ỡnh cụng
Cú l õy l vn cũn nhiu ý kin tranh
lun nht nờn khụng c Ban son tho a
vo D tho ln ny nhng vn l mt trong
cỏc ni dung c a vo cng gi ý
nhng vn ly ý kin nhõn dõn. Tuy nhiờn,
trong D tho ln th 11 cú a vn ny vo
phn Ph lc.
(3)
Vỡ vy, chỳng tụi gúp ý v ni
dung ny trờn tinh thn ca phn Ph lc ú.
Trc ht, chỳng tụi ng ý vi vic D
tho 11 khụng t vn gii quyt ỡnh cụng
nh Phỏp lnh ngy 11/4/1996 vỡ ỡnh cụng
khụng phi l tranh chp lao ng. Tranh chp
lao ng l tranh chp gia bờn lao ng v
bờn s dng lao ng, cn phi gii quyt tho
ỏng cũn ỡnh cụng l hnh vi, l quyn n
phng ca tp th lao ng nờn ch t vn
xem xột tớnh hp phỏp m khụng t vn

gii quyt l hon ton ỳng n. T trc n
nay cú nhiu quan im cũn nhm ln, cho
ỡnh cụng l cỏch gii quyt tranh chp lao
ng tp th hoc cho ỡnh cụng chớnh l tranh
chp lao ng tp th nờn t vn gii quyt
ỡnh cụng chm dt cuc ỡnh cụng ú. Tuy
nhiờn, nu nhn thc ỳng ỡnh cụng l quyn
ca ngi lao ng thỡ ch nờn xem xột quyn
ú cú c thc hin trong khuụn kh ca
phỏp lut hay khụng m khụng nờn tỡm cỏch
chm dt quyn lut nh ca h. Vi nhn
thc nh vy, vic xộm xột tớnh hp phỏp ca
cuc ỡnh cụng khụng th ging vi th tc
gii quyt v ỏn dõn s.
Nu ch xem xột tớnh hp phỏp ca cuc
ỡnh cụng thỡ chỳng tụi cho rng cú th a vo
phm vi iu chnh ca B lut t tng dõn s
nh mt trong cỏc vic dõn s c quy nh
trong Phn th nm ca D tho. Tuy nhiờn,
quan im th hin trong D tho 11 (v ca
nhiu nh nghiờn cu khỏc) l: Nờn lng ghộp
vn gii quyt nguyờn nhõn ỡnh cụng
(thng l tranh chp lao ng, thụng qua ho
gii) v gii quyt mt phn hu qu ca ỡnh
cụng (tin lng ca ngi lao ng trong thi
gian ỡnh cụng) khi xem xột tớnh hp phỏp ca
cuc ỡnh cụng. Nu vy, nú khụng cũn l mt
vic dõn s thun tuý nờn li cn phi cú th
tc riờng cho loi vic ny, khụng nờn a vo
phm vi iu chnh ca B lut t tng dõn s.

Song, nu khụng c quy nh trong B lut
t tng dõn s thỡ vn ny s c gii
quyt nh th no? iu ú s cũn phi cõn
nhc vi nhng quy nh khỏc cú liờn quan
trong h thng phỏp lut hin hnh (vớ d, B
lut lao ng) v k hoch lp phỏp ca quc
gia trong thi gian ti. Vỡ khuụn kh ca bi
vit, chỳng tụi s bn n vn ny k hn
trong cỏc dp khỏc./.

(1).Xem: Chng trỡnh o to lut s ca Trng o
to cỏc chc danh t phỏp.
(2).Xem: B lut t tng dõn s, D tho ly ý kin
nhõn dõn, Bỏo Nhõn dõn ngy 10/02/2004.
(3).Xem: To ỏn nhõn dõn ti cao - B lut t tng dõn
s (D tho 11).