Sử dụng phần mềm nguồn mở trong hoạt động thư viện tại Việt Nam

N ghiïn cûáu - T rao àưíi

SÛÃ DNG PHÊÌN MÏÌM NGÌN MÚÃ TRONG HOẨT ÀƯÅNG
THÛ VIÏÅN TẨI VIÏÅT NAM
ThS Lï Ngổc Diïåp

Trûúâng Àẩi hổc Nưåi v Hâ Nưåi

Giúái thiïåu khấi quất vïì phêìn mïìm ngìn múã vâ khẫ nùng ûáng dng trong hoẩt
àưång thưng tin-thû viïån. Àïì xët mưåt sưë giaói phaỏp nhựỗm thuỏc ờớy viùồc sỷó duồng
phờỡn mùỡm nguửỡn múã trong cấc thû viïån Viïåt Nam.

1. Vâi nết vïì phêìn mïìm ngìn múã
(Open Source Software)
Sûã dng phêìn mïìm ngìn múã
(PMNM) àang trúã thaânh xu hûúáng lúán
trïn thïë giúái. Nhúâ cấc râo cẫn vïì bẫn
quìn dêìn àûúåc dúä bỗ, dïỵ can thiïåp,
àûúåc cung cêëp miïỵn phđ hóåc vúái giấ
rễ, PMNM àûúåc k vổng sệ lâm thay
àưíi diïån mẩo ca ngânh cưng nghïå
thưng tin cng nhû viïåc ûáng dng vâo
cấc ngânh, lơnh vûåc, tưí chûác trong xậ
hưåi. Àiïìu nây àùåc biïåt cố nghơa cho
cấc nûúác àang phất triïín nhû Viïåt
Nam, búãi cố thïí tiïëp cêån cưng nghïå
múái vúái chi phđ rêët thêëp. Vêåy PMNM
lâ gị ?
Theo Bruce Perens, “Ngìn múã” lâ
cấch àïí mổi ngûúâi cưång tấc vïì phêìn
mïìm mâ khưng gùåp trúã ngẩi nâo vïì vêën

àïì súã hûäu trđ tụå, khưng phẫi thûúng
thẫo vïì cấc húåp àưìng, cố thïí àống gốp
sûãa lưỵi cho nố [13].
Theo David Wheeler, “PMNM lâ
THƯNG TIN vâ TÛ LIÏÅU - 2/2013

nhûäng chûúng trịnh mâ quy trịnh cêëp
phếp sệ cho ngûúâi dng quìn tûå do sûã
dng chûúng trịnh vâo bêët k mc àđch
nâo, quìn nghiïn cûáu vâ sûãa àưíi
chûúng trịnh, quìn sao chếp vâ tấi
phất thânh phêìn mïìm gưëc hóåc phêìn
mïìm àậ sûãa àưíi (mâ khưng phẫi trẫ tiïìn
cho nhûäng ngûúâi lêåp trịnh trûúác)” [1].
PMNM/Tûå do [Tiïëng Anh lâ:
Free/Open Source Software-(FOSS)]
lâ nhûäng phêìn mïìm àûúåc cung cêëp
dûúái cẫ dẩng mậ nhõ phên (binary
code) vâ mậ ngìn (source code),
thûúâng lâ miïỵn phđ vïì bẫn quìn.
Ngûúâi dng cố quìn sûãa àưíi, cẫi tiïën,
phất triïín, nêng cêëp theo mưåt sưë
ngun tùỉc chung nhêët àõnh theo àiïìu
khoẫn quy àõnh trong giêëy phếp
PMNM (General Public Licence – GPL)
mâ khưng cêìn xin phếp, àiïìu khưng
àûúåc phếp lâm vúái Phêìn mïìm ngìn
àống, hay côn gổi lâ Phêìn mïìm thûúng
mẩi [1].
31

N ghiïn cûáu - T rao àưíi

Bẫng 1: So sấnh ngìn àống vâ ngìn múã [8]
Cấc phêìn
Àûúåc tûå
Àûúåc
Àûúåc
Àûúåc
Àûúåc
Khẫ nùng cho
Àûúåc sûãa
mïìm dêỵn
do phên phên phưëi dng hẩn xem mậ
xêm nhêåp
phếp
mậ ngìn
xët àïìu
phưëi
lẩi
chïë
ngìn
mậ
àûúåc tûå do
Phêìn mïìm
thûúng mẩi

Hoân toân àống, khưng àûúåc quìn nâo. Mën dng phẫi mua, vâ chó
dng àûúåc trong khn khưí cấc chûác nùng àõnh trûúác ca sẫn phêím

Phêìn mïìm
trịnh diïỵn
(demo, trial
software

X
X
(vúái
nhûäng
chûác nùng
hẩn chïë)

Sûã dng phi
thûúng mẩi

X
X
(ph
thåc
vâo cấch
sûã dng)

Phêìn mïìm
chia sễ dng
chung

X khưng X
phẫi trẫ
phđ

Mậ nhõ phên X
khưng trẫ phđ
(Freeware)

X

X

Thû viïån
X
khưng trẫ phđ

X

X

X

Ngìn múã
BSD

X

X

X

X

X

Ngìn múã
kiïíu Apache

X

X

X

X

X

X

Ngìn múã
kiïíu Linux,
GNU

X

X

X

X

X

X

32

x

THƯNG TIN vaâ TÛ LIÏÅU - 2/2013


N ghiïn cûáu - T rao àưíi

2. Mưå t sưë phêì n mïì m ngì n múã
cho hoẩ t àưå n g thû viïå n
2.1. Nhố m phêì n mïìm thû viïå n tđch
húå p
Cấ c phêì n mïì m : Koha [2],
NewGenLib [3], Evergreen [4],…
cho phế p quẫ n l hoẩt àưå n g thû viïå n
mưå t cấc h tûúng àưë i àêì y à nhû: bưí
sung, biïn m c , tra cûá u OPAC, hưỵ
trúå MARC, quẫ n l mûúå n - trẫ , bấo
cấ o thưë n g kï, quẫ n trõ vâ phên
quì n .
2.2. Nhố m phêì n mïì m quẫ n l bưå
sûu têå p sưë
Cấ c phêì n mïì m : Greenstone [5],
Dspace [6],… cho phế p quẫ n l cấ c
bưå sûu têåp sưë toâ n vùn vúá i nhiïìu
àõnh dẩ n g phưí biïë n nhû PDF, DOC,

hịnh ẫnh,… cho phếp quẫn l – phên
quì n , tịm kiïë m trong mưi trûúâ n g
mẩ n g nhû LAN, Internet,...
2.3. Nhố m phêì n mïì m xë t bẫ n
web (tẩ o website quẫ n trõ nưå i dung)
Cấ c cưng c : Wordpress [9],
Drupal
[11],
Joomla
[10],
Zope [12],… cho phế p xêy dûå n g
möå t website thû viïå n , tûâ àố , cố thïí
giúá i thiïå u vúá i cưå n g àưì n g mẩ n g vïì
thû viïå n , nhûä n g sẫ n phêím vâ dõch
v cuã a thû viïå n nhû: nöå i quy, giúâ
múã cûã a , tin tûá c hoẩ t àưå n g, cấ c
CSDL, cấ c dõch v , …
THƯNG TIN vâ TÛ LIÏÅU - 2/2013

2.4. Cấ c chûúng trịnh, phêì n mïìm
khấc: ngoâ i cấc nhố m phêìn mïì m
nối trïn, trong hoẩ t àưå n g thû viïån
cô n cố thïí sûã dn g cấ c cưng c khấc
nhû Ubuntu (hïå àiïì u hâ n h phưí phiïë n
dûåa trïn Linux), Open Office (phêì n
mïìm cho hoẩ t àưå n g vùn phông),
FireFox (trịnh duå t web), PDF
Creator.
3. Mưå t sưë giẫ i phấ p th c àêí y
cấc thû viïå n Viïå t Nam tñch cûåc sûã

duån g phêìn mïì m ngì n múã
3.1. Chđnh sấ c h chung
Nhâ nûúá c àậ cố mưå t sưë vùn bẫ n
chđnh sấ c h vïì sûã dn g phêì n mïìm
ngì n múã . Cêìn bấ m sấ t , c thïí hố a
cấ c vùn bẫ n chó àẩ o c a Nhâ nûúác
nhû:
- Chó thõ sưë 58-CT/TW ca Bưå
Chđnh trõ nùm 2000 vïì àêí y mẩnh
ûá n g d n g vâ phấ t triïí n cưng nghïå
thưng tin ph c v sûå nghiïå p cưng
nghiïå p hố a , hiïå n àẩi hố a ;
- Quë t àõnh 235/QÀ-TTg ngây
02/3/2004 c a Th tûúá n g Chđnh ph
vïì ûá n g d n g vâ phất triïín phêì n
mïì m mậ ngì n múã úã Viïå t Nam;
- Quyïë t àõnh 169/2006/QÀ-TTg
ngaâ y 17/7/2006 cuã a Thuã tûúá n g
Chđnh ph qui àõnh vïì viïå c àêìu tû
mua sùỉ m cấ c sẫ n phêím CNTT-TT
c a cấ c cú quan, tưí chûác sûã d ng
ngì n vưë n nhâ nûúá c , trong àố àïì
33


N ghiïn cûáu - T rao àưíi

cêå p àïë n ûu tiïn mua sùỉ m sẫn phêí m
phêì n mïìm mậ ngìn múã ;
- Thưng tû sưë 08/2010/TTBGDÀT ngâ y 01/3/2010 c a Bưå

Giấ o d c vâ Àâ o tẩ o vïì sûã dn g
phêì n mïìm tûå do mậ ngìn múã trong
cấ c cú súã giấ o d c ;
- Thưng tû sưë 19/2011/TTBTTTT ngâ y 01/7/2011 c a Bưå
Thưng tin vâ Truìn thưng vïì ấ p
d n g tiïu chí n àõnh dẩ n g tâi liïå u
trong cấc cú quan nhâ nûúá c
V Thû viïå n , Bưå VHTT&DL- cú
quan quẫ n l nhâ nûúá c vïì lơnh vûå c
thû viïå n - cêì n ch àưå n g nghiïn cûáu ,
àïì ra chđnh sấ c h, danh muồc phờỡn
mùỡ m nhựỗ m ừnh hỷỳỏ n g, khuë n
khđch cấ c thû viïå n lûå a chổ n vâ sûã
d n g.
3.2. Cấ c cú súã àâ o tẩ o vïì thưng
tin - thû viïån : cêì n giúá i thiïå u , àâo
tẩ o , thûå c hâ n h vïì mưå t sưë PMNM àậ
vâ àang àûúå c cấ c thû viïå n thïë giúá i
vaâ Viïå t Nam ûán g duå n g trong lơnh

vûå c thưng tin - thû viïå n . Nghơa lâ
trang bõ cho cấ n bưå thû viïå n kiïë n
thûá c vâ k nùng vïì PMNM, gố p
phêì n àêí y nhanh ûá n g duå n g PMNM
vâ o hoẩt àưån g thû viïå n .
3.3. Hoẩt àưå n g thûå c tiïỵ n c a cấ c
thû viïå n Viïå t Nam hiïå n nay: laä n h
àẩ o thû viïå n cêìn quan têm vâ chó
àẩ o bưå phêå n IT tiïë n hâ n h nghiïn
cûá u , hoå c têå p , ûá n g d n g, trao àưí i

PMNM vúá i cấ c thû viïå n bẩ n .
4. Kïë t lå n
Cn g vúá i quấ trịnh àưí i múá i cuã a
àêë t nûúá c , ngaâ n h thû viïå n Viïå t Nam
àang ngaây caâ n g phấ t triïí n vâ hưå i
nhêå p vúá i khu vûåc vâ thïë giúá i , àưì n g
thúâ i , phaã i tuên thuã nhûä n g quy àõnh
chung, trong àố cố quy àõnh vïì bẫ n
quì n , súã hûä u trđ tụå . Trong àiïì u
kiïå n khố khùn vïì tâ i chđnh c n g nhû
trịnh àưå hẩ n chïë vïì IT ca cấ c thû
viïå n Viïå t Nam hiïå n nay, giaã i phấ p
sûã d n g PMNM sệ gốp phêì n giẫi
quë t nhûä n g khố khùn nïu trïn.

Tâi liïåu tham khẫo
1. Trõnh Thõ Hiïn, Nguỵn Thõ Àâo. Phêìn
7. ...5743/
mïìm ngìn múã vâ ûáng dng thûåc tïë (ngìn: 1/Open_Source_and_Libraries.pdf)
thuvientre.net)
8.
/>2. />~hlminh/.../Linux/Gioithieu_OSS.pdf
3. />9. />4. />10. />5. />11. />6. />12. />34

THƯNG TIN vâ TÛ LIÏÅU - 2/2013