Tài liệu Báo cáo " CEDAW với pháp luật Việt Nam về vai trò bảo hộ quyền lợi của phụ nữ và trẻ em trong quan hệ hôn nhân và gia đình có yếu tố nước ngoài " docx

Pháp luật hôn nhân và gia đình Việt Nam với việc thực hiện CEDAW


Tạp chí luật học số 3/2006
65






ThS. Bùi Thị Thu *
rc quỏ trỡnh quc t hoỏ din ra mnh
m ó lm phỏt sinh ngy cng nhiu cỏc
quan h phỏp lut cú yu t nc ngoi, trong
ú cỏc quan h v hụn nhõn gia ỡnh c bit
phỏt trin. Xu th ly chng ngoi quc, nhn
tr em lm con nuụi m mt trỏi ca hin trng
ny l tỡnh trng li dng quan h hụn nhõn vỡ
mc ớch kinh t, buụn bỏn ph n, tr em
cỏc nc nghốo, kộm phỏt trin ang t ra
nhiu vn phỏp lớ v cỏc hu qu phc tp,
buc cỏc quc gia phi n lc tỡm kim cỏc
bin phỏp cú th bo v c quyn li
chớnh ỏng cho ph n v tr em. Trong bi
cnh ú, nhiu cụng c quc t trong lnh vc
bo v quyn li ph n v tr em c hỡnh
thnh. Mt trong nhng cụng c quc t a
phng ph cp ton cu trong lnh vc quyn
con ngi, Cụng c quc t v xoỏ b mi
hỡnh thc phõn bit i x vi ph n

(CEDAW) ra i ó ỏnh du bc tin di
trong cụng cuc u tranh cho s tin b ca
ph n. CEDAW cú giỏ tr l khung phỏp lớ
quan trng nhm c th hoỏ cỏc cam kt ca
cỏc quc gia thnh viờn, trong ú cú Vit Nam
i vi vic vic xoỏ b mi hỡnh thc phõn
bit i x vi ph n. Ni dung bi vit s i
vo phõn tớch mi quan h ca CEDAW v cỏc
quy nh ca phỏp lut Vit Nam vi vic bo
h quyn li ca ph n v tr em trong quan
h hụn nhõn gia ỡnh cú yu t nc ngoi.
(1)

1. Cỏc quy nh ca phỏp lut Vit Nam
liờn quan n cỏc quan h hụn nhõn gia
ỡnh cú yu t nc ngoi
bo v quyn li v ph n tr em Vit
Nam trong cỏc quan h hụn nhõn gia ỡnh cú
yu t nc ngoi, nhm thc hin mt trong
nhng bin phỏp chng s phõn bit i x
vi ph n, c th bng bin phỏp phỏp lut
(2)

m CEDAW ó nờu ra ti iu 3, Vit Nam
cng ó tri qua quỏ trỡnh xõy dng v khụng
ngng hon thin cỏc quy nh phỏp lut trong
lnh vc hụn nhõn gia ỡnh núi chung v trong
cỏc quan h hụn nhõn gia ỡnh cú yu t nc
ngoi núi riờng. Hin nay, cỏc quy nh iu
chnh quan h hụn nhõn gia ỡnh cú yu t

nc ngoi ca Vit Nam c ghi nhn trong
hai ngun lut chớnh l cỏc iu c quc t v
cỏc quy nh ca phỏp lut trong nc.
1.1. Cỏc quy nh ca phỏp lut trong nc
H thng cỏc quy nh ca phỏp lut Vit
Nam liờn quan n quan h hụn nhõn gia ỡnh
nm ri rỏc trong cỏc vn bn phỏp lut nh
Hin phỏp nm 1992, Lut quc tch nm
1998, Lut hụn nhõn v gia ỡnh nm 2000 v
cỏc vn bn hng dn thi hnh.
c bit, Lut hụn nhõn v gia ỡnh chớnh
thc cú hiu lc nm 2001 ó dnh t iu
T

* Ging viờn Khoa lut quc t
Trng i hc Lut H Ni
Pháp luật hôn nhân và gia đình Việt Nam với việc thực hiện CEDAW

66




Tạp chí luật học số 3/2006

100 n iu 106 trc tip iu chnh cỏc
quan h hụn nhõn gia ỡnh cú yu t nc
ngoi. thc thi mt cỏch cú hiu qu Lut
ny, ngy 10/7/2002 Chớnh ph ban hnh Ngh
nh s 68/2002/CP quy nh chi tit thi hnh

mt s iu ca Lut hụn nhõn v gia ỡnh v
quan h hụn nhõn gia ỡnh cú yu t nc
ngoi. Tip theo, ngy 16/4/2003 Hi ng
thm phỏn To ỏn nhõn dõn ti cao ó ban
hnh Ngh quyt s 01/2003/NQ-HTP
hng dn ỏp dng phỏp lut trong vic gii
quyt mt s v tranh chp dõn s, hụn nhõn
gia ỡnh cú yu t nc ngoi ó gúp phn
thỏo g mt s khú khn cho cỏc to ỏn a
phng trong quỏ trỡnh gii quyt cỏc tranh
chp v hụn nhõn gia ỡnh cú yu t nc
ngoi ti Vit Nam trong thi gian qua. c
bit, ngy 25/2/2005 Th tng Chớnh ph ó
ra ch th s 03/CT-TTg v tng cng qun lớ
nh nc i vi cỏc quan h hụn nhõn gia
ỡnh cú yu t nc ngoi, nhng quy nh
ny ó gúp phn hon thin h thng cỏc quy
nh ca phỏp lut Vit Nam, th hin s quyt
tõm ca nh nc trong vic qun lớ cỏc quan
h hụn nhõn gia ỡnh cú yu t nc ngoi
trong quỏ trỡnh hi nhp.
1.2. Cỏc iu c quc t
Bờn cnh cỏc quy nh ca phỏp lut trong
nc, Vit Nam cng ó tham gia kớ kt mt
s iu c quc t trong lnh vc hụn nhõn
gia ỡnh. Tuy nhiờn, s lng cỏc iu c
quc t a phng cú liờn quan n vic bo
m cỏc quyn ca ph n v tr em ch yu
l cỏc cỏc iu c quc t v nhõn quyn,
(3)

Vit Nam cha tham gia cỏc iu c quc t
a phng trc tip trong lnh vc hụn nhõn
gia ỡnh. Hin Vit Nam mi ch kớ kt c
mt s iu c quc t song phng, ch yu
l cỏc hip nh tng tr t phỏp v phỏp lớ
vi cỏc nc,
(4)
cỏc hip nh v nuụi con nuụi
cú yu t nc ngoi Ni dung chớnh ca cỏc
hip nh ny ch yu to ra mt khung phỏp lớ
iu chnh cỏc quan h dõn s, hụn nhõn gia
ỡnh gia cỏc nc hu quan, c bit to ra
mt c ch phi hp gia cỏc c quan t phỏp
ca hai bờn trong vic gii quyt cỏc vn
phỏp lớ cú yu t nc ngoi phỏt sinh gia
cụng dõn ca cỏc bờn liờn quan nh vn
tng tr t phỏp, cụng nhn v cho thi hnh
cỏc bn ỏn, phỏn quyt ca to ỏn nc ngoi
Nh vy, vi vic xõy dng h thng cỏc
quy nh ca phỏp lut, cỏc quyn li ca ph
n v tr em trong cỏc quan h hụn nhõn cú yu
t nc ngoi ó bc u c gii quyt, gúp
phn hn ch bt cỏc vn phc tp ny sinh,
to ra mt c ch phỏp lớ trong vic thc thi cỏc
quyn c bn ca ph n v tr em ti Vit
Nam. Nguyờn tc chung trong vic xõy dng
cỏc quy nh cú liờn quan c ch rừ: nc
CHXHCNVN quyn v li ớch hp phỏp ca
cỏc bờn trong quan h hụn nhõn, quan h gia

cha m v con, quan h nuụi con nuụi cú yu
t nc ngoi, c xỏc lp hoc cụng nhn
theo quy nh ca lut hụn nhõn v gia ỡnh
Vit Nam c tụn trng v bo v phự hp
vi phỏp lut Vit Nam v iu c quc t
m Vit Nam ký kt hoc gia nhp.
(5)

2. Lnh vc kt hụn cú yu t nc ngoi
Mt trong nhng ni dung quan trng
m bo s bỡnh ng ca ph n trong cỏc
quan h hụn nhõn gia ỡnh ó c CEDAW
cp ti iu 16, theo ú: "Cỏc nc tham
gia Cụng c phi ỏp dng mi bin phỏp
thớch hp xoỏ b s phõn bit i x i vi
Pháp luật hôn nhân và gia đình Việt Nam với việc thực hiện CEDAW


Tạp chí luật học số 3/2006
67

ph n trong tt c cỏc vn liờn quan n
hụn nhõn v quan h gia ỡnh", Cụng c
nờu rừ cỏc nguyờn tc thc hin quyn bỡnh
ng ca ph n trong vic xỏc lp cỏc quyn
t do hụn nhõn (t do kt hụn, li hụn, tỏi
hụn ), cỏc quyn trong lnh vc nhõn thõn, ti
sn gia v v chng trong thi kỡ hụn nhõn
cng nh khi chm dt hụn nhõn.
thc hin cam kt trờn, phỏp lut Vit

Nam ó c th hoỏ cỏc quyn ca ph n trong
cỏc quan h hụn nhõn gia ỡnh núi chung v
quan h hụn nhõn gia ỡnh cú yu t nc
ngoi núi riờng trong cỏc vn bn phỏp lut.
Nguyờn tc chung cho cỏc quan h hụn nhõn
gia ỡnh l quyn t do hụn nhõn (trong ú bao
gm cỏc quyn t do kt hụn, li hụn, quyn i
vi quc tch ca v chng, quc tch ca con
cỏi, cỏc quyn nhõn thõn, ti sn ca v
chng), nguyờn tc bỡnh ng nam n trong
quan h hụn nhõn v gia ỡnh, nguyờn tc hụn
nhõn t nguyn, tin b, mt v mt chng
c bit, t phỏp quc t Vit Nam cng ó
xõy dng c cỏc nguyờn tc chung gii
quyt cỏc vn trong cỏc quan h hụn nhõn
gia ỡnh cú yu t nc ngoi nh cỏc nguyờn
tc chn lut ỏp dng trong cỏc ch nh v kt
hụn, li hụn, quan h nhõn thõn, ti sn gia v
chng cú yu t nc ngoi.
2.1. V hỡnh thc kt hụn
Theo quy nh ca Lut hụn nhõn v gia
ỡnh Vit Nam, vic kt hụn gia cụng dõn Vit
Nam vi ngi nc ngoi hoc gia ngi
nc ngoi vi nhau nu tin hnh ti Vit
Nam phi c thc hin phự hp theo quy
nh ca phỏp lut Vit Nam (nguyờn tc lut
ni tin hnh kt hụn). Phỏp lut Vit Nam
cng cụng nhn cỏc cuc hụn nhõn tin hnh
nc ngoi, phự hp vi lut ni tin hnh kt
hụn v hỡnh thc thỡ s c cụng nhn ti Vit

Nam, tr trng hp ln trỏnh phỏp lut.
(6)

c bit, hn ch bt tỡnh trng li dng
hụn nhõn vỡ mc ớch kinh t, bo v tt hn
quyn li ca ph n. Mt mt, va m bo
nguyờn tc t do hụn nhõn, m rng hn cỏc
quan h hụn nhõn gia ỡnh v cụng nhn cỏc
cuc hụn nhõn cú yu t nc ngoi phỏp lut
Vit Nam cũn nờu rừ: Vic kt hụn cng b t
chi nu kt qu ca vic thm tra, xỏc minh
cho thy nu vic kt hụn gi to, khụng nhm
mc ớch xõy dng gia ỡnh no m, bỡnh ng,
tin b kt hụn nhm mua bỏn ph n, xõm
hi tỡnh dc hoc cỏc mc ớch trc li khỏc
(iu 18 Ngh nh s 68/CP). Nhng quy
nh ny nhỡn chung phự hp vi cỏc quy nh
ca phỏp lut cỏc nc phự hp vi nguyờn tc
lut ni tin hnh kt hụn ó c ghi nhn ti
iu 15 Cụng c La Haye nm 1978 v lut
ỏp dng i vi quan h hụn nhõn gia ỡnh.
(7)

2.2. iu kin kt hụn ni dung
Cỏc quy nh xỏc nh cỏc iu kin kt
hụn v ni dung cỏc nc l mt vn
phc tp v cú rt nhiu im khỏc bit do da
trờn truyn thng, phong tc tp quỏn v cỏc
giỏ tr xó hi khỏc nhau. Vn cũn cỏc quc gia
da trờn cỏc nguyờn tc hụn nhõn a thờ hoc

cú cỏc quy nh lm hn ch cỏc quyn t do,
bỡnh ng trong cỏc quan h hụn nhõn gia ỡnh
(nh cỏc quy nh ca phỏp lut cỏc nc hi
giỏo), dn n tỡnh trng quyn li ca ph n
v tr em trong cỏc quan h hụn nhõn gia ỡnh
cú yu t nc ngoi khụng c bo m,
nh hng xu n cỏc giỏ tr xó hi ca Vit
Nam khi cú cỏc quan h hụn nhõn gia ỡnh vi
cụng dõn cỏc nc ny phỏt sinh.
Pháp luật hôn nhân và gia đình Việt Nam với việc thực hiện CEDAW

68




Tạp chí luật học số 3/2006

xỏc nh iu kin kt hụn v ni dung,
phỏp lut Vit Nam ó xõy dng nguyờn tc
chung l nguyờn tc lut quc tch ca cỏc bờn
v kt hp vi nguyờn tc lut ni c trỳ. Theo
ú, mi bờn s tuõn theo phỏp lut nc mỡnh
v iu kin kt hụn; Nu vic kt hụn c
tin hnh ti c quan nh nc cú thm quyn
ca Vit Nam thỡ ngi nc ngoi cũn phi tuõn
theo cỏc quy nh ca phỏp lut Vit Nam.
(8)

Nguyờn tc ny ch c ỏp dng vi iu kin

khụng thuc trng hp ln trỏnh phỏp lut v
phi m bo trt t cụng ca Vit Nam.
c bit, phỏp lut Vit Nam rt chỳ trng
trong vic bo v quyn li ca ph n v tr
em trong cỏc quan h hụn nhõn cú yu t nc
ngoi nh trong trng hp vic kt hụn cú vi
phm phỏp lut Vit Nam v iu kin kt hụn
(vớ d nh vi phm iu kin v tui kt
hụn) nhng vo thi im yờu cu cụng nhn
vic kt hụn, hu qu ca s vi phm ú ó
c khc phc hoc cụng nhn vic kt hụn
ú l cú li cho vic bo v quyn li ca ph
n v tr em thỡ hụn nhõn ú cng c cụng
nhn ti Vit Nam (iu 20 Ngh nh s 68/CP).
Bờn cnh cỏc quy nh ca phỏp lut trong
nc, cỏc hip nh tng tr t phỏp cng
da trờn c s nguyờn tc chung l lut quc
tch ca cỏc bờn xỏc nh cỏc iu kin kt
hụn v ni dung, trong trng hp cm kt
hụn, cỏc bờn cn m bo ỏp ng y cỏc
iu kin c quy nh trong phỏp lut ca
nc m cỏc bờn mang quc tch v lut ni
tin hnh kt hụn.
(9)

3. m bo quyn i vi quc tch ca
ph n v tr em
Quc tch l vn rt quan trng liờn
quan n vic thc hin quyn con ngi núi
chung v l cn c bo m cỏc quyn c bn

ca ph n v tr em trờn c s phỏp lut trong
cỏc quan h hụn nhõn gia ỡnh cú yu t nc
ngoi núi riờng. CEDAW cng chỳ trng n
vn ny v a ra nguyờn tc chung nhm
bo v quyn i vi quc tch ca ph n v
tr em trong cỏc quan h hụn nhõn gia ỡnh cú
yu t nc ngoi ti iu 9 nh sau:
"1. Cỏc nc tham gia cụng c phi cho
ph n c quyn bỡnh ng vi nam gii
trong vic nhp, thay i hay gi nguyờn quc
tch ca mỡnh. Cỏc nc phi m bo c
bit l vic kt hụn vi ngi nc ngoi hay
s thay i quc tch ca ngi chng trong
thi gian hụn nhõn s khụng mc nhiờn lm
thay i quc tch ca ngi v, bin ngi v
thnh ngi khụng cú quc tch hay ộp buc
ngi v phi ly quc tch ca chng.
2. Cỏc nc tham gia cụng c phi cho
ph n cú quyn bỡnh ng vi nam gii trong
vn quc tch ca con h.
Trờn c s nguyờn tc núi trờn, Vit Nam
cng ó c th hoỏ cỏc quyn v quc tch ca
ph n v tr em, k c trong trng hp sau
khi cú s thay i trong cỏc quan h v hụn
nhõn gia ỡnh cú yu t nc ngoi trong cỏc
quy nh nh Hin phỏp, Lut quc tch nm
1998 C th Lut quc tch nm 1998 ó
xõy dng mt s nguyờn tc c bn liờn quan
n vic bo v quyn i vi quc tch ca
ph n v tr em trong cỏc quan h hụn nhõn

gia ỡnh cú yu t nc ngoi nh:
- Nguyờn tc bo h quyn cú quc tch
ca cụng dõn (iu 1 Lut quc tch nm 1998);
- Nguyờn tc bo h quyn v quc tch
ca ph n khi kt hụn, li hụn, hu hụn nhõn
trỏi phỏp lut trong quan h hụn nhõn gia ỡnh
cú yu t nc ngoi (iu 9, iu 10 Lut
Pháp luật hôn nhân và gia đình Việt Nam với việc thực hiện CEDAW


Tạp chí luật học số 3/2006
69

quc tch nm 1998). Theo ú, ngi v
khụng ng nhiờn b mt quc tch khi cú s
thay i trong cỏc quan h hụn nhõn gia ỡnh
cú yu t nc ngoi.
c bit, phỏp lut Vit Nam cng cho
phộp v hoc chng (trong trng hp v
chng khụng cựng quc tch) cú quyn nh
nhau trong vic la chn quc tch cho con
thụng qua mt tho thun bng vn bn vo
thi im ng ký khai sinh cho con (iu 17
Lut quc tch nm 1998).
4. Bo m cỏc quyn nhõn thõn, ti sn
ca ph n sau khi kt hụn
Trc thc trng cỏc quan h hụn nhõn gia
ỡnh cú yu t nc ngoi ti Vit Nam trong
thi gian qua, phn ln ph n sau khi kt hụn
thng ra nc ngoi sinh sng, sau mt thi

gian cú th li hụn v tr v Vit Nam. Trong
trng hp ny, cỏc quyn nhõn thõn v ti sn
ca ph n v tr em khụng c bo m ó
t ra nhiu vn phỏp lớ cn gii quyt.
CEDAW ó a ra mt s nguyờn tc xỏc lp
quyn bỡnh ng ca ph n trong cỏc quan h
dõn s v hụn nhõn gia ỡnh ti cỏc iu 16,
17 Cụng c. Ph n cú quyn bỡnh ng
trong cỏc quan h nhõn thõn (quyn i vi h
tờn, la chn ni c trỳ, i li, l chn ngh
nghip, vic lm), quan h ti sn (quyn s
hu, qun lớ ti sn) v trong vic tham gia
cỏc giao dch phỏp lớ nh quan h hp ng,
hoc cỏc quan h trong lnh vc t tng. V
chng cú quyn v trỏch nhim nh nhau
trong thi gian hụn nhõn cng nh khi chm
dt quan h hụn nhõn.
Bờn cnh CEDAW, Cụng c La Haye
nm 1978 v lut ỏp dng i vi cỏc quan h
nhõn thõn, ti sn ca v chng ó xõy dng
nguyờn tc chung cho vic chn lut ỏp dng
iu chnh ch nhõn thõn, ti sn v chng
theo ú: Ch nhõn thõn ti sn ca v
chng c iu chnh bi h thng phỏp lut
quc gia do v chng la chn trc hụn
nhõn, v chng cú th la chn cỏc h thng
phỏp lut sau:
- Lut quc tch ca cỏc bờn vo thi
im kt hụn (thng ỏp dng trong trng
hp v chng cựng quc tch);

- Lut ni c trỳ ca mt trong cỏc bờn
vo thi im kt hụn;
- Lut ni c trỳ chung ca v chng sau
khi kt hụn;
- Lut ni cú bt ng sn (iu 3
Cụng c La Haye nm 1978).
Nguyờn tc trờn cng cn m bo mt s
iu kin nht nh nh lut do v chng la
chn l h thng lut cú quan h gn bú n li
ớch gia ỡnh v khụng trỏi vi trt t cụng ni
v chng c trỳ hoc theo lut quc tch ca cỏc
bờn, m bo nguyờn tc bỡnh ng v chng
v khụng nhm mc ớch ln trỏnh phỏp lut.
Trng hp v chng khụng chn lut ỏp
dng iu chnh quan h nhõn thõn ti sn ca
h thỡ c quan cú thm quyn cú th cn c
vo mong mun, ý chớ chung ca v chng khi
to lp hụn nhõn tỡm ra h thng phỏp lut
ni cú li ớch gia ỡnh gn bú nht l c s ỏp
dng gii quyt cỏc vn liờn quan.
Tuy nhiờn, hin nay cỏc quy nh ca phỏp
lut Vit Nam trong vic gii quyt cỏc vn
liờn quan n quan h nhõn thõn ti sn gia
v chng cú yu t nc ngoi, cũn cha y
vỡ s lng cỏc hip nh tng tr t phỏp
cú quy nh v vn ny rt ớt, ch yu l cỏc
hip nh kớ vi cỏc nc ụng u trc õy
nh Hip nh vi Nga nm 1998, vi Ba Lan
nm 1993, Hung ga ri nm 1985, Bun ga ri
Pháp luật hôn nhân và gia đình Việt Nam với việc thực hiện CEDAW

70




Tạp chí luật học số 3/2006

nm 1986, Cu Ba nm 1984 mi cú cỏc quy
phm xung t chn lut ỏp dng iu
chnh cỏc quan h nhõn thõn ti sn gia v
chng. Theo ú, xỏc nh lut ỏp dng iu
chnh cỏc quan h nhõn thõn, ti sn gia v
chng cỏc hip nh quy nh ỏp dng mt
trong cỏc nguyờn tc sau:
- Lut ni c trỳ chung ca v chng hoc
lut ni c trỳ chung cui cựng ca v chng
vo thi im xy ra tranh chp.
- Lut quc tch chung ca v chng nu
v chng cựng quc tch nhng khụng cú ni
c trỳ chung.
- Lut to ỏn cú thm quyn gii quyt
tranh chp.
(10)

Cũn trong mt lot cỏc hip nh tng tr
t phỏp v phỏp lớ mi c kớ kt nh cỏc
Hip nh vi Trung Quc nm 1998, Hip
nh vi Cng ho Phỏp nm 1999, Hip nh
vi Lo nm 1998 thỡ khụng cú cỏc quy

nh ny m ch yu l vic xõy dng c ch
hp tỏc, tng tr gia cỏc c quan t phỏp
cỏc nc trong vic gii quyt cỏc tranh chp
dõn s, hụn nhõn gia ỡnh núi chung.
Hin to ỏn Vit Nam ch yu ỏp dng
phỏp lut ni dung ca Vit Nam gii quyt
cỏc vn liờn quan n ch nhõn thõn, ti
sn ca v chng trờn c s cỏc cn c sau:
- Trong trng hp phỏp lut cha cú quy
nh thỡ cú th ỏp dng phỏp Lut hụn nhõn v
gia ỡnh ca Vit Nam iu chnh cỏc quan
h hụn nhõn gia ỡnh cú yu t nc ngoi, tr
trng hp phỏp lut cú quy nh khỏc (iu 7
Lut hụn nhõn v gia ỡnh nm 2000).
- p dng phỏp lut Vit Nam gii
quyt cỏc vn v tranh chp quyn v ngha
v ca v chng (khon 3 iu 102 Lut hụn
nhõn v gia ỡnh nm 2000).
- i vi cỏc tranh chp liờn quan n bt
ng sn trờn lónh th Vit Nam thỡ ỏp dng
phỏp lut Vit Nam (iu 104 Lut hụn nhõn
v gia ỡnh nm 2000).
Nh vy, vi cỏc quy nh núi trờn cú th
nhn thy, phỏp lut Vit Nam vn cha hon
thin trong vic xõy dng cỏc quy nh iu
chnh cỏc quan h nhõn thõn ti sn gia v v
chng trong cỏc quan h hụn nhõn gia ỡnh cú
yu t nc ngoi, cha thc s bo v c
quyn li ca ph n v tr em trong cỏc quan
h hụn nhõn gia ỡnh cú yu t nc ngoi.

khc phc nhng bt cp trờn, bo v tt hn
cỏc quyn li ca ph n v tr em nờn chng
khi gii quyt cỏc vn cú liờn quan, c quan
cú thm quyn cú th tham kho cỏc nguyờn tc
ó c xõy dng trong cỏc iu c quc t a
phng nh Cụng c La Haye nm 1978 v
lut ỏp dng i vi quan h hụn nhõn gia ỡnh.
5. Li hụn cú yu t nc ngoi
CEDAW ó a ra cỏc nguyờn tc chng
phõn bit i x i vi ph n trong cỏc quan
h hụn nhõn gia ỡnh, m bo s bỡnh ng
ca ph n khụng ch trong cỏc quan h hụn
nhõn m ngay c khi hụn nhõn chm dt.
(11)

Cỏc vn liờn quan n li hụn luụn cú tớnh
cht phỏp lớ phc tp do cú hu qu chm dt
quan h nhõn thõn, ti sn ca v, chng, liờn
quan n li ớch ca tr em c bit trong cỏc
quan h li hụn cú yu t nc ngoi cú liờn
quan n h thng phỏp lut nhiu nc nờn
cn thit phi cú cỏc quy nh iu chnh vn
ny vi mc ớch m bo tt nht cho quyn
v li ớch ca ph n v tr em. Phỏp lut Vit
Nam ó xõy dng c mt s quy nh gii
quyt vn li hụn cú yu t nc ngoi.
Th nht, trong trng hp cỏc bờn
thng trỳ ti Vit Nam vic li hụn gia cụng
Pháp luật hôn nhân và gia đình Việt Nam với việc thực hiện CEDAW

Tạp chí luật học số 3/2006
71

dõn Vit Nam vi ngi nc ngoi, gia
ngi nc ngoi vi nhau thng trỳ trờn
lónh th Vit Nam c gii quyt theo quy
nh ca phỏp lut Vit Nam. Nh vy, phỏp
lut Vit Nam da trờn nguyờn tc Lut ni
thng trỳ chung ca v chng (iu 104.1
Lut hụn nhõn v gia ỡnh nm 2000) gii
quyt li hụn, nguyờn tc ny c ỏp dng
trong hai trng hp:
+ Li hụn gia cụng dõn Vit Nam vi
ngi nc ngoi thng trỳ ti Vit Nam;
+ Li hụn gia 2 ngi nc ngoi (khỏc
hoc cựng quc tch) thng trỳ ti Vit Nam,
u ỏp dng phỏp lut Vit Nam.
Th hai, trong trng hp mt trong cỏc
bờn thng trỳ ti nc ngoi, bờn l cụng dõn
Vit Nam khụng thng trỳ ti Vit Nam vo
thi im yờu cu li hụn thỡ vic li hụn c
gii quyt theo phỏp lut ca nc ni thng
trỳ chung ca v chng. Nu v chng khụng
cú ni thng trỳ chung thỡ ỏp dng phỏp lut
Vit Nam (iu 104.2 Lut hụn nhõn v gia
ỡnh nm 2000).
Trng hp vic li hụn gia cụng dõn Vit
Nam vi nhau hoc vi ngi nc ngoi ó
c gii quyt ti to ỏn hoc c quan cú

thm quyn khỏc ca nc ngoi thỡ c
cụng nhn ti Vit Nam theo quy nh ca
phỏp lut Vit Nam.
(12)

Vỡ phỏp lut Vit Nam khụng cú quy nh
c th cỏc nguyờn tc gii quyt i vi ch
nhõn thõn, ti sn ca v chng, cho nờn h
qu phỏp lớ liờn quan n cỏc quyn nhõn thõn
(chm dt quan h nhõn thõn gia v v chng,
vn nuụi con) hin nay c to ỏn ỏp
dng ch yu da trờn cỏc quy nh ca phỏp
lut Vit Nam. Cỏc h qu phỏp lớ liờn quan n
vic chia ti sn mi ch quy nh i vi vic
phõn chia ti sn l bt ng sn thỡ ỏp dng
lut ni cú bt ng sn ú (iu 104.3).
Bờn cnh cỏc quy nh ca phỏp lut trong
nc, t phỏp quc t Vit Nam cng ó xõy
dng c mt s cỏc quy nh trong cỏc iu
c quc t xỏc nh lut ỏp dng gii quyt
li hụn nh nguyờn tc lut quc tch chung ca
v chng (trong trng hp v chng cựng
quc tch hoc lut ni c trỳ chung vo thi
im li hụn hoc ni c trỳ chung cui cựng
nu khụng cú ni c trỳ chung thỡ ỏp dng lut
ca to ỏn cú thm quyn gii quyt.
(13)

Do tớnh cht phc tp ca loi v vic li
hụn cú yu t nc ngoi, c quan ti phỏn

phi gii quyt rt nhiu vn phỏp lớ nh
cỏc vn xung t v thm quyn xột x, vn
ỏp dng phỏp lut nc ngoi gii quyt
li hụn, vn cụng nhn v cho thi hnh cỏc
bn ỏn phỏn quyt v hụn nhõn gia ỡnh, vic
phi hp hp tỏc vi cỏc c quan t phỏp ca
cỏc nc trong vic gii quyt cỏc vn cú
liờn quan cng gp nhiu khú khn Khi gii
quyt, to ỏn phi t quyn li ca ph n v
tr em lờn trc ht, Vớ d nh trong trng
hp cụng dõn Vit Nam kt hụn vi ngi
nc ngoi, nhng ngi nc ngoi ó v
nc m khụng liờn h vi cụng dõn Vit
Nam, nay cụng dõn Vit Nam xin li hụn thỡ to
ỏn th lớ gii quyt. Nu ngi nc ngoi b
v nc khụng thc hin ngha v theo quy
nh, thi gian khụng cú tin tc cho v hoc
chng l cụng dõn Vit Nam t mt nm tr
lờn m ng s v thõn nhõn ca h v cỏc
c quan cú thm quyn (c quan ngoi giao
ca Vit Nam nc h,cỏc c quan cú thm
quyn m ngi ú l cụng dõn), sau khi ó
iu tra xỏc minh a ch ca h theo th tc
xut nhp cnh, a ch m h khai khi ng kớ
Pháp luật hôn nhân và gia đình Việt Nam với việc thực hiện CEDAW

72

Tạp chí luật học số 3/2006

kt hụn theo giy ng kớ kt hụn nhng
cng khụng bit tin tc, a ch ca h thỡ c
coi l trng hp b n c tỡnh giu a ch v
x cho li hụn.
(14)

6. Kt lun
Nhỡn chung m bo thc hin cỏc
quyn v li ớch c bn ca ph n v tr em
trong cỏc quan h hụn nhõn gia ỡnh cú yu t
nc ngoi, thc hin cỏc cam kt ca quc
gia trong vic thi hnh cỏc nguyờn tc ca
CEDAW, thit lp s bỡnh ng trong cỏc
quan h hụn nhõn gia ỡnh cú yu t nc
ngoi, phỏp lut Vit Nam trong thi gian qua
ó khụng ngng c xõy dng v hon thin,
th hin s quan tõm chỳ trng ca ng v
Nh nc i vi s phỏt trin v mi mt ca
ph n. Vit Nam ó xõy dng c khung
phỏp lớ c bn trong nc v kớ kt cỏc iu
c quc t m bo thc thi gii quyt cỏc
vn trong quan h hụn nhõn gia ỡnh cú yu
t nc ngoi. thc hin tt hn na nhim
v ny trong thi gian ti, Vit Nam cn sm
hon chnh cỏc quy nh cú liờn quan trong cỏc
vn bn lut nh lut hụn nhõn v gia ỡnh,
lut dõn s, lut t tng dõn s c bit cn

nghiờn cu cỏc chun mc ca quc t cú
th sm gia nhp cỏc iu c quc t a
phng v cỏc vn dõn s, hụn nhõn gia
ỡnh ca hi ngh quc t La Haye gúp phn
to ra c ch hp tỏc quc t hu hiu hn na
trong vic bo v quyn v li ớch hp phỏp
ca ph n v tr em Vit Nam./.

(1). Khỏi nim quan h hụn nhõn gia ỡnh cú yu t
nc ngoi l quan h hụn nhõn gia ỡnh.
- Gia cụng dõn Vit Nam vi ngi nc ngoi;
- Gia ngi nc ngoi vi nhau thng trỳ ti
Vit Nam.
- Gia cụng dõn Vit Nam vi nhau m cn c

xỏc lp, thay i chm dt quan h ú theo phỏp lut nc
ngoi hoc ti sn liờn quan n quan h ú nc
ngoi (iu 8.14 Lut hụn nhõn v gia ỡnh nm 2000).
(2). iu 3 CEDAW quy nh: Cỏc nc tham gia Cụng
c phi ỏp dng mi bin phỏp thớch hp, k c bin
phỏp phỏp lut, trờn tt c mi lnh vc m bo
s phỏt trin v tin b y ca ph n".
(3).Xem: Danh mc cỏc iu c quc t v quyn
con ngi m Vit Nam ó kớ v phờ chun (ph lc
B, Bỏo cỏo quc gia ln th 2 v tỡnh hỡnh thc hin
CEDAW, Nxb. Ph n 1999, tr. 114).
(4). Hin nay, ti Vit Nam cú khong 13 hip nh
tng tr t phỏp v phỏp lớ vi cỏc nc cú hiu lc,
ó kớ 6 hip nh v nuụi con nuụi quc t vi cỏc
nc nh B, an Mch, Thu in, Ai - Len

(5).Xem: iu 2 Ngh nh s 68/CP nm 2002 quy
nh chi tit thi hnh Lut hụn nhõn gia ỡnh nm
2000 quy nh v vic bo v quan h hụn nhõn gia
ỡnh cú yu t nc ngoi.
(6).Xem: iu 23.2 Hip nh tng tr t phỏp Vit
Nam - Cu Ba, iu 31.2 Hip nh Vit Nam - Hunggari,
iu 24.2 Hip nh Vit Nam - Nga, iu 20 Ngh
nh s 68/CP.
(7). õy l cụng c quc t c xõy dng trong
khuụn kh hi ngh quc t La Haye, hin cú khong
65 quc gia thnh viờn. Vit Nam cha l thnh viờn
cụng c ny.
(8).Xem: iu 103 Lut hụn nhõn v gia ỡnh nm
2000, iu 10 Ngh nh s 68/CP.
(9).Xem: iu 24 Hip nh tng tr t phỏp gia
Vit Nam - Nga, Hip nh Vit Nam - Mụng c
(10).Xem: iu 25 Hip nh Vit Nam - Nga; iu 23
Hip nh Vit Nam - Cu Ba; iu 32 Hip nh Vit
Nam - Hungari; iu 24 Hip nh Vit Nam - Ba Lan
(11).Xem: iu 16 CEDAW.
(12).Xem: iu 104.4 Lut hụn nhõn v gia ỡnh nm
2000, iu 20.2 Ngh nh s 68/CP nm 2002 hng
dn chi tit thi hnh Lut hụn nhõn v gia ỡnh nm 2000.
(13).Xem: iu 26 Hip nh tng tr t phỏp Vit
Nam - Nga.
(14).Xem: Ngh quyt s 01/2003/NQ-HTP ngy
16/4/2003 ca Hi ng thm phỏn To ỏn nhõn dõn
ti cao hng dn ỏp dng phỏp lut trong vic gii
quyt mt s v tranh chp dõn s, hụn nhõn gia ỡnh
cú yu t nc ngoi.