Bạo lực học đường nhìn từ phía nhà trường

BẠO LỰC HỌC ĐƯỜNG NHÌN TỪ PHÍA NHÀ TRƯỜNG
Phạm Huy Đức
Hội viên Hội CGC Nghệ An
Ở Nghệ An, từ cách đây mươi năm, một số vụ án nghiêm trọng mà đối
tượng gây án và người bị hại đều là học sinh phổ thơng đã liên tục xảy ra. Điển
hình như các vụ: em NVĐ, học sinh THCS huyện Đô Lương, em TDS, học
sinh THPT huyện Thanh Chương bị bạn bóp cổ, bị bạn đánh chết. Hiện tượng
học sinh đánh nhau xuất hiện khá nhiều, thậm chí có trường hợp như em
NTHN, học sinh Trường THPT Hà Huy Tập bị "đánh hội đồng". Theo thống
kê của Sở GD&ĐT Nghệ An, chỉ trong 7 tháng (từ đầu năm học 2009-2010
đến 31/3/2010), tại 20 trường THPT và 02 trung tâm giáo dục thường xuyên đã
có 90 vụ học sinh vi phạm pháp luật, bạo lực trong học sinh (THPT Anh Sơn 1:
15 vụ, THPT Cát Ngạn: 11 vụ, THPT Nguyễn Xuân Ôn: 06 vụ, THPT Lý Tự
Trọng:: 06 vụ, THPT DTNT Con Cuông: 06 vụ, THPT DTNT Quỳ Châu: 05
vụ, THPT Đô Lương 4: 05 vụ, GDTX Đô Lương: 5 vụ,… Các trường đã phải
phê bình 28 em, khiển trách 65 em, cảnh cáo 123 em và buộc thơi học có thời
hạn 75 em.
Trong vài năm tiếp theo, các vụ án bạo lực học đường nghiêm trọng khơng
cịn xuất hiện, song hiện tượng gây gổ đánh nhau không những không giảm mà
lại tiếp tục gia tăng. Theo số liệu thống kê của 11/20 phịng GD&ĐT (lúc đó
chưa có thị xã Hồng Mai), trong năm 2012, ở các trường học trên những địa bàn
này đã xẩy ra 174 vụ học sinh đánh nhau (Vinh 39; Quỳnh Lưu 37; Đô Lương
26; Nghi Lộc 19; Diễn Châu 18; Anh Sơn 12; Quỳ Châu 9; Hưng Nguyên 6;
Thanh Chương 3; Con Cng 3; Cửa Lị 2). Riêng ở Trường THPT Anh Sơn 2,
hàng chục học sinh đã tham gia 10 vụ đánh nhau, trong đó có cả học sinh nữ,
thậm chí có em cịn đưa người nhà, th người ngồi trường đến đánh bạn mình.
Tình hình bạo lực học đường mấy năm gần đây lại càng phức tạp hơn: Nữ
học sinh đối xử với nhau bằng bạo lực khơng cịn là cá biệt; học sinh tiểu học đi
học mang theo cả dao nhọn…(như vụ đánh nhau xẩy ra ngày 31-3-2019 của các
em học sinh nữ ở Trường THCS Diễn Kim và Trường THCS Diễn Hùng; vụ xẩy
ra ngày 01-4-2019, hai nhóm học sinh nữ ở Trường THCS An Hòa đã gọi các

bạn nam ở xã khác đến để hợp sức cùng mình đánh các bạn - rất may là vụ này
100


giáo viên phát hiện sớm, đã kịp thời ngăn chặn nên không xẩy ra hậu quả nghiêm
trong; vụ ngày 02-4-2019, 2 học sinh L và K của Trường Tiểu học Cửa Nam 1
đang xẩy ra xích mích thì bất ngờ em L đã dùng dao bấm đâm vào mông em K).
Những thống kê chưa đầy đủ trên khiến cha mẹ học sinh, dư luận xã hội
không khỏi lo lắng; đồng thời cũng nói lên một điều: Nhà trường - nơi cha mẹ
học sinh tin tưởng gửi gắm con em mình đã khơng cịn thật sự an tồn nữa.
Ngun nhân từ đâu? Ngun nhân thì có nhiều: Do chính bản thân học sinh
khơng tự rèn luyện nhân cách; do gia đình khơng quan tâm giáo dục con cái; do
ảnh hưởng thói hư tật xấu của xã hội; do ảnh hưởng của các trò chơi bạo lực trên
mạng, trên phim ảnh; do sự giáo dục chưa có hiệu quả cao của nhà trường và
đồn thể… Song trong bài viết ngắn này, tơi chỉ xin được đề cập đến trách
nhiệm của nhà trường - nơi trực tiếp làm nhiệm vụ giáo dục học sinh.
Phải khẳng định rằng, chương trình giáo dục của nhà trường ngày càng
hoàn thiện theo mục tiêu giáo dục toàn diện. Nội dung giáo dục đạo đức, giáo
dục nhân cách cho học sinh không thiếu, thời lượng để thực hiện vấn đề này
cũng khơng phải là ít. Ngồi chương trình chính khố, hàng chục năm nay, năm
học nào Sở GD&ĐT Nghệ An cũng có văn bản hướng dẫn thực hiện nội dung
cơng tác phịng chống tội phạm, giáo dục pháp luật, xây dựng đơn vị đạt chuẩn
văn hoá, “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực”... Sở cịn phối hợp
khá chặt chẽ với Công an Nghệ An trong việc bảo đảm an ninh, trật tự trường
học. Thế nhưng sự quan tâm đầu tư trí tuệ, cơng sức, kinh phí của lãnh đạo các
nhà trường, của giáo viên (nhất là các giáo viên chủ nhiệm lớp) để nâng cao chất
lượng hoạt động giáo dục đạo đức, giáo dục nhân cách, giáo dục kỹ năng sống
cho hoc sinh quả thực chưa được nhiều.
Tình hình đã nêu ở phía trên, một phần là do áp lực quá nặng nề từ cấp
trên, từ xã hội, từ cha mẹ học sinh đối với chất lượng văn hoá của một nhà

trường. Trong các nghị quyết, đề án, chương trình, kế hoạch về phát triển giáo
dục, ở cấp nào cũng vậy, bao giờ cũng đặt vấn đề giáo dục đạo đức, giáo dục
nhân cách cho học sinh lên hàng đầu. Nhưng đến lúc tổng kết, hầu như khơng
cấp nào đả động gì, hoặc có đả động cũng chỉ thoáng qua đến kết quả giáo dục
đạo đức, giáo dục nhân cách cho học sinh mà chỉ xem cuối năm học sinh tốt
nghiệp bao nhiêu phần trăm, được bao nhiêu học sinh giỏi, bao nhiêu học sinh
thi đạt điểm cao. Khi khen thưởng cũng vậy, các cấp chỉ chú trọng khen thưởng
học sinh giỏi các môn văn hoá, chứ chưa chú ý đúng mức khen thưởng những
101


học sinh có đạo đức, có nhân cách sống tốt đẹp. Ngay giáo viên cũng vậy, người
có học sinh giỏi các mơn văn hố thì được khen thưởng xứng đáng, nhưng người
dày công giáo dục đạo đức, giáo dục nhân cách, giáo dục kỹ năng sống cho học
sinh thì ít ai biết đến.
Rồi đầu tư ngân sách, cấp nào cũng sẵn sàng bỏ kinh phí vào việc bồi
dưỡng học sinh giỏi, nhưng đã mấy nơi chịu chi tiền cho học sinh đi thăm di tích
lịch sử, di tích văn hố của quê hương, đất nước, chi cho học sinh đi thăm nghĩa
trang liệt sĩ, chi cho các buổi sinh hoạt ngoại khố? Có những trường lo tiết
kiệm chỗ này, bớt chỗ kia để lấy tiền chi vào các hoạt động nói trên, có khi lại bị
cơ quan chức năng địi xuất tốn vì người ta cho đó là chi cho việc vui chơi,
khơng vì mục đích học tập?
Rồi học sinh hư, trên diễn đàn các hội nghị, đã mấy khi người ta chất vấn
lãnh đạo nhà trường? Nhưng nếu tỷ lệ học sinh tốt nghiệp thấp, người quản lý
giáo dục khơng những bị chất vấn gay gắt mà cịn bị phê bình, khiển trách và
khơng khỏi ảnh hưởng đến việc đánh giá, xếp loại cuối năm học.
Với áp lực như vậy, lãnh đạo nhà trường và giáo viên luôn để tâm đến
việc dạy và học các mơn văn hố là điều dễ hiểu. Nhưng cũng phải thắng thắn
mà nói rằng, nhiều cán bộ quản lý giáo dục, quản lý nhà trường, nhiều giáo viên
không nhận thức đầy đủ trách nhiệm của mình là phải giáo dục đạo đức, rèn

luyện nhân cách, giáo dục kỹ năng sống cho học sinh nên đã không quan tâm
đúng mức đến các hoạt động phục vụ cho nhiệm vụ này.
Trên thực tế, ở Nghệ An cũng có nhiều trường quan tâm đúng mức tới các
hoạt động giáo dục đạo đức, giáo dục nhân cách, giáo dục kỹ năng sống cho học
sinh. Tùy theo từng thời kỳ, có thể nhắc đến các trường: THPT Hà Huy Tập;
THPT Lê Viết Thuật; THPT Nguyễn Xuân Ôn; THCS Cao Sơn; Tiểu học Hưng
Lộc; Tiểu học Châu Hội 2;... Nhưng số trường như thế chưa chiếm tỷ lệ cao, bản
thân các trường này cũng khơng duy trì được lâu dài hoạt động vốn rất tơt, rất
hiệu quả của mình.
Hãy thống kê xem trên địa bàn Nghệ An, đã có bao nhiêu trường quan
tâm đúng mức và tổ chức tốt hoạt động ngoài giờ lên lớp cho học sinh? Hay như
cấp trên chỉ đạo "các trường nhận và chăm di tích lịch sử, di tích văn hố", khai
giảng năm học mới, phải tổ chức cả phần "lễ" và phần "hội", liệu đã được bao
nhiêu trường tổ chức đạt yêu cầu các hoạt động này? Có thể nói rằng, khơng ít
102


trường đang làm hình thức chứ chưa đi vào thực chất. Ngay trong chỉ đạo giảng
dạy hàng ngày, lãnh đạo nhà trường cũng lo đi dự giờ các môn Ngữ Văn, Toán,
Vật lý, Hoá học,… chứ được mấy Hiệu trưởng, Phó Hiệu trưởng bỏ thời gian đi
dự tiết dạy các môn Đạo đức, Thủ công, Thể dục, Giáo dục công dân.
Đối với giáo viên, trên địa bàn Nghệ An có khơng ít giáo viên tận tuỵ với
việc giáo dục đạo đức, rèn luyện nhân cách cho học sinh. Nhiều giáo viên đã bỏ
đồng lương ít ỏi của mình, mua đường, mua mì tơm dữ trữ để phịng khi học
sinh bị đói ngay trong buổi học. Nhiều giáo viên chủ nhiệm hiểu rất cặn kẽ hoàn
cảnh từng học sinh trong lớp mình, có giáo viên đã từng cởi áo ấm đang mặc để
cho học sinh khoác vào khi trời rét. Bản thân tôi, vào một đêm tối mùa Đông, tôi
đã từng theo chân một giáo viên chủ nhiệm đến gia đình một học sinh khi em
này bỏ liền hai buổi học. Nhưng số giáo viên này so với 35.000 giáo viên phổ
thơng của Nghệ An, quả thật là chưa nhiều. Tình trạng chung của giáo viên hiện

nay là chạy theo áp lực của cấp trên, của xã hội, của cha mẹ học sinh, lo sao cho
các tiết dạy của mình có chất lượng về mặt nội dung kiến thức là được, cịn nội
dung ấy có đi vào cuộc sống hay khơng thì khơng cần biết.
Để hạn chế tình trạng bạo lực trong các em học sinh, điều quan trọng nhất
hiện nay đối với nhà trường là phải thay đổi nhận thức từ lãnh đạo cho tới giáo
viên, để mọi người cùng chung tay làm tốt công tác giáo dục đạo đức, giáo dục
nhân cách, giáo dục kỹ năng sống cho các em. Khơng thể xoay chuyển tình hình
nếu khơng thay đổi được nhận thức, khơng thể thay đổi tình hình bằng việc hô
hào chung chung mà phải bằng cơ chế cụ thể.
Tôi nghĩ, từng nhà trường phải xây dựng kế hoạch phòng chống bạo lực
học đường; phải phối hợp chặt chẽ với tổ chức cơng đồn, đồn thanh niên, đội
thiếu niên trong trường để cùng thực hiện kế hoạch này.
Từ năm học 2007-2008, Sở Giáo dục và Đào tạo và Sở Nội vụ Thành phố
Hồ Chí Minh đã chỉ đạo triển khai thành lập Tổ Tư vấn học đường trong các
trường phổ thông và đã mang lại hiệu quả rõ rệt đối với công tác giáo dục học
sinh. Tôi cho rằng, trong khi chưa có được biên chế như ở Thành phố Hồ Chí
Minh, Uỷ ban nhân dân tỉnh Nghệ An nên có chính sách địa phương phụ cấp
cho những người trong Tổ Tư vấn các trường học. Nếu khơng có cơ chế cụ thể
thì rất khó động viên các thầy cô giáo đọc thêm, nghiên cứu thêm tài liệu để
thực hiện nhiệm vụ mà thực ra không phải của họ.
103


Như đã nói ở trên, đã vài chục năm nay, giáo viên có học sinh giỏi các
mơn văn hố thì được tỉnh khen thưởng xứng đáng, nhưng người dày công giáo
dục đạo đức, giáo dục nhân cách, giáo dục kỹ năng sống cho học sinh thì ít ai
biết đến. Tơi đề nghị UBND tỉnh nên ban hành quy chế khen thưởng giáo viên
chủ nhiệm lớp - đội ngũ đã bỏ nhiều cơng sức giáo dục học sinh, nếu khơng thì
thật không công bằng đối với họ.
Nhân đây, tôi cũng muốn nói thêm một điều mà tơi chưa có điều kiện bàn

tới trong bài viết này. Đó là gia đình - gia đình đừng khốn trắng việc giáo dục
con cái mình cho các thầy cô giáo; bởi giáo dục gia là cực kỳ quan trọng. Thứ
hai là các ngành, các đoàn thể và chính quyền địa phương phải vào cuộc thực sự,
không nên bỏ mặc việc giáo dục đạo đức, giáo dục nhân cách, giáo dục kỹ năng
sồng cho học sinh cho một mình nhà trường, một mình ngành giáo dục và đào
tạo. Các đây ít năm, tơi biết đã có nhiều ngành, đoàn thể cấp tỉnh ký kết phối
hợp với ngành giáo dục và đào tạo trong việc giáo dục học sinh, nhưng hãy
nghiêm túc kiểm điểm lại xem, sau khi ký rồi, từng ngành đã làm được những gì
cho các em? Có thể nói là sau khi ký xong đã chẳng làm được bao nhiêu so với
nội dung đã ký. Đây là một thực tế mà tôi nghĩ, cần phải được xóa bỏ cáng sớm
càng tốt./.

104