(SKKN 2022) một số giải pháp tiếp cận, giảng dạy bài thơ đàn ghi ta của lor ca của thanh thảo theo định hướng phát triển năng lực học sinh

SKKN năm 2022

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HÓA
TRƯỜNG THPT THẠCH THÀNH 4

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

MỘT SỐ GIẢI PHÁP TIẾP CẬN, GIẢNG DẠY BÀI THƠ
“ĐÀN GHI TA CỦA LOR - CA” CỦA THANH THẢO THEO
ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH

Người thực hiện: Hoàng Thị Thắm
Chức vụ: Giáo viên
SKKN thuộc mơn: Ngữ văn

THANH HĨA, NĂM 2022

Hồng Thị Thắm - THPT Thạch Thành 4

1


SKKN năm 2022

MỤC LỤC
TT

NỘI DUNG

TRANG

1

MỞ ĐẦU

3

1.1

Lí do chọn đề tài

3

1.2

Mục đích nghiên cứu

4

1.3

Đối tượng nghiên cứu

4

1.4

Phương pháp nghiên cứu

4

2

NỘI DUNG

5

2.1

Cơ sở lí luận của vấn đề

5

2.2

Thực trạng của vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến

6

2.3

Những giải pháp thực hiện

7

2.3.1

Giải pháp 1: Chia nhóm – rèn luyện năng lực hợp tác
7
và tự học cho học sinh

2.3.2

Giải pháp 2: Phân công nhiệm vụ chuẩn bị bài ở nhà

8

2.3.3

Giải pháp 3: Tiến trình dạy học trên lớp

11

2.4

Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm

16

3

KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ

17

3.1

Kết luận

18

3.2

Kiến nghị

19

1. MỞ ĐẦU
1.1. Lý do chọn đề tài:
Hoàng Thị Thắm - THPT Thạch Thành 4

2


SKKN năm 2022

Uyliam Batơdit từng nói: “Nhà giáo khơng phải là người nhồi nhét kiến
thức mà đó là cơng việc của người khơi dậy ngọn lửa cho tâm hồn”. Và “ngọn
lửa tâm hồn” ấy đối với mơn Ngữ văn chính là tình yêu, niềm đam mê, hứng thú
của người học đối với văn chương. Môn Ngữ văn với những đặc thù riêng, được
coi là mơn học cơng cụ có vai trò rất quan trọng đối với việc định hướng phát
triển năng lực học sinh, tạo cho các em “cơ hội khám phá bản thân và thế giới
xung quanh, thấu hiểu con người, biết đồng cảm, sẻ chia, có cá tính và đời sống
tâm hồn phong phú, có quan niệm sống và ứng xử nhân văn”. Tuy nhiên trong
thời đại công nghệ 4.0 như hiện nay, khi mà văn hóa nghe nhìn đang dần lấn át
văn hóa đọc thì việc dạy văn trong nhà trường phổ thông đang là một thử thách
lớn đối với đa số giáo viên. Làm thế nào để đưa văn học về thật gần đời sống
tâm hồn học trò, để các em chủ động đến với thế giới văn chương như một nơi
ni lớn trí tuệ, tinh thần ? Đó ln là niềm trăn trở của tơi trong suốt hơn 10
năm đứng trên bục giảng với vai trò người kĩ sư tâm hồn.
Trong những năm gần đây, trước xu thế vận động đổi mới của thế giới,

nền giáo dục Việt Nam cũng đã và đang khoác lên mình một tấm áo mới năng
động hơn, nhạy bén hơn với thời cuộc. Mục tiêu giáo dục chuyển mạnh từ chủ
yếu trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người
học. Để chuẩn bị cho quá trình đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục
phổ thơng thì việc đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển
năng lực người học là yêu cầu tất yếu, cấp thiết của thời đại, xu hướng mang
tính quốc tế, chiến lược giáo dục quốc gia của Việt Nam. Tinh thần đổi mới đó
được các thầy cơ giáo hưởng ứng nhiệt tình và bước đầu đã thu được những kết
quả khả quan. Nhiều thầy, cơ đã tìm tòi đổi mới trong từng tiết dạy, đem đến sự
hứng thú, say mê cho học trị.
Từ góc độ thực tiễn, tôi chọn Đàn ghi ta của Lor – ca của Thanh Thảo bởi
tính chất mới mẻ trong thi pháp sáng tác của thi phẩm này. Đây là một bài thơ
hay, độc đáo, mới mẻ cả về nội dung tư tưởng lẫn hình thức nghệ thuật, một
sáng tác tiêu biểu cho xu hướng cách tân thơ Việt sau năm 1975. Tác phẩm đã
đưa bạn đọc đến với lối tư duy của thơ hiện đại, phần nào đáp ứng nhu cầu thị
hiếu thẩm mĩ của học sinh trong cuộc sống hôm nay. Song với lối thơ tượng
trưng, siêu thực, sau hơn 10 năm đưa vào giảng dạy, “Đàn ghi ta của Lor - ca”
vẫn “bị” xem là một tác phẩm “hai khó” – “khó dạy”, “khó học”. Cả giáo viên
và học sinh, dường như đã quá quen với dòng thơ lãng mạn, hiện thực và cách
mạng nhưng lại thiếu đi những kiến thức mĩ học để tiếp cận một bài thơ hiện
đại. Qua thực tế giảng dạy và dự giờ của đồng nghiệp, tôi thấy một sự thật rất
đáng buồn là đa số học sinh khơng hứng thú, khơng thích học bài thơ này vì thấy
nó xa lạ, khó hiểu. Các em không hiểu cặn kẽ, không nắm được hết giá trị của
bài thơ. Đặc biệt, những hình ảnh tượng trưng, siêu thực, những câu thơ có
nhiều “khoảng trống” thì đa phần học sinh chưa hiểu đúng hoặc suy luận vô căn
cứ. Thực trạng trên, thiết nghĩ một phần nào đó cũng là do thầy cơ chưa tìm
được giải pháp tiếp cận, giảng dạy hợp lí để khơi gợi sự hứng thú của học trị.
Hồng Thị Thắm - THPT Thạch Thành 4

3

SKKN năm 2022

Xuất phát từ những lí do trên, với niềm trăn trở đem đến cho học trò niềm
cảm hứng, sự rung cảm trước một thi phẩm độc đáo, tôi đã cố gắng tìm tịi đổi
mới về phương pháp, đặc biệt từ những kinh nghiệm thu nhận được qua đợt
“Tập huấn bồi dưỡng giáo viên phổ thông và cán bộ quản lí cơ sở giáo dục phổ
thơng”, cụ thể là các Module 1, 2, 3, 4 về dạy học theo định hướng phát triển
năng lực học sinh, tôi mạnh dạn thiết kế bài dạy theo hướng mới, chủ yếu
hướng vào hoạt động học của học sinh, tạo điều kiện cho các em phát huy được
năng lực của mình trong đó có năng lực hợp tác, năng lực giao tiếp ngơn ngữ và
năng lực cảm thụ văn chương. Qua tiết dạy thực nghiệm ở lớp 12A5 trường
THPT Thạch Thành 4, tôi đã thu nhận được những kết quả khá khả quan. Trong
phạm vi đề tài sáng kiến kinh nghiệm này, tôi xin chia sẻ cùng bạn bè, đồng
nghiệp “Một số giải pháp tiếp cận, giảng dạy bài thơ “Đàn ghi ta của Lor-ca”
của Thanh Thảo theo định hướng phát triển năng lực học sinh”.
1.2. Mục đích nghiên cứu
- Đề tài hướng đến mục đích đổi mới phương pháp dạy học Ngữ văn theo định
hướng phát triển năng lực học sinh, tạo niềm say mê, hứng thú cho học sinh đối
với môn Ngữ văn nói chung, bài thơ Đàn ghi ta của Lor – ca của Thanh Thảo
nói riêng.
- Giúp học sinh tiếp cận bài học một cách chủ động, sáng tạo, hình thành và phát
triển cho học sinh những năng lực và phẩm chất cần thiết, là hành trang cho học
sinh trong hiện tại và tương lai.
1.3. Đối tượng nghiên cứu
- Lí thuyết về năng lực, dạy học theo định hướng phát triển năng lực.
- Học sinh lớp 12 trường THPT Thạch thành 4.
- Bài thơ Đàn ghi ta của Lor – ca, Ngữ văn 12 cơ bản
1.4. Phương pháp nghiên cứu

- Phương pháp nghiên cứu tài liệu.
- Phương pháp thu thập thông tin, đúc rút kinh nghiệm từ thực tế giảng dạy
- Phương pháp phân tích- tổng hợp, thống kê toán học, so sánh....
- Phương pháp thực nghiệm sư phạm.

2. NỘI DUNG
2.1. Cơ sở lý luận của vấn đề.

Hoàng Thị Thắm - THPT Thạch Thành 4

4


SKKN năm 2022

Khái niệm năng lực xuất hiện từ rất sớm, song trở nên phổ biến và được tập
trung nghiên cứu bắt đầu từ những năm 70 của thế kỉ XX với nhiều quan điểm
tiếp cận và cách định nghĩa khác nhau. Theo từ điển tiếng Việt, năng lực là khả
năng, điều kiện chủ quan hoặc tự nhiên sẵn có để thực hiện một hoạt động nào
đó , hoặc năng lực là khả năng huy động tổng hợp các kiến thức, kĩ năng để
thực hiện thành công một loại công việc trong một bối cảnh nhất định. Năng lực
trong dạy học gồm năng lực chung và năng lực đặc thù. Năng lực chung là năng
lực cơ bản cần thiết mà bất cứ người nào cũng cần phải có để sống và học tập,
làm việc. Năng lực đặc thù là năng lực thể hiện trên từng lĩnh vực khác nhau,
được hình thành và phát triển do đặc điểm của môn học đó tạo nên. Các năng
lực đặc thù của mơn Ngữ văn gồm: năng lực giao tiếp tiếng Việt và năng lực
thưởng thức văn học/cảm thụ thẩm mỹ. Ngoài ra, học sinh cũng cần được phát
huy các năng lực khác như: năng lực giải quyết vấn đề, giao tiếp, sáng tạo, hợp
tác, tự quản bản thân,…
Mỗi học sinh đều có năng lực nhất định trong việc kiếm tìm và lĩnh hội

tri thức. Để phát huy năng lực của học sinh cần đổi mới phương pháp dạy học từ
cách dạy truyền thống thiên về đọc chép sang cách dạy đọc - hiểu. Cách dạy đọc
hiểu giúp học sinh biết cách đọc, cách tiếp cận, khám phá nội dung và nghệ
thuật của văn bản theo các mức độ khác nhau, giúp học sinh thực sự được đắm
mình trong thế giới văn chương. Từ đó, khơi dậy ở các em tình cảm mang tính
thẩm mỹ, biết hướng tới giá trị chân-thiện-mĩ.
Các phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực mang đặc
trưng cơ bản là:
- Dạy và học thông qua tổ chức các hoạt động học tập của học sinh
- Dạy và học chú trọng rèn luyện phương pháp tự học.
- Tăng cường học tập cá thể phối hợp với học tập hợp tác
- Kết hợp đánh giá của thầy với tự đánh giá của trị.
Để có thể dạy học mơn Ngữ văn theo hướng phát triển năng lực, đòi hỏi giáo
viên không chỉ phải là người nắm chắc văn bản, kiến thức cần truyền thụ mà cần
có khả năng định hướng, dẫn dắt học sinh giải quyết các vấn đề trong thực tiễn;
đặc biệt trong xây dựng câu hỏi định hướng cho học sinh chuẩn bị bài, tránh phụ
thuộc quá nhiều vào câu hỏi trong sách giáo khoa.
Như vậy, có thể thấy dạy học theo định hướng phát triển năng lực là yêu
cầu tất yếu, cấp thiết của thời đại, xu hướng mang tính quốc tế, chiến lược giáo
dục quốc gia của Việt Nam. Dự thảo chương trình giáo dục phổ thông môn Ngữ
văn được công bố tháng 1 năm 2018 có thể nói đã phản ánh rất rõ định hướng
đổi mới chương trình và sách giáo khoa theo hướng hình thành và phát triển
năng lực, phẩm chất người học. Môn Ngữ văn là một mơn học đặc thù vừa mang
tính cơng cụ vừa mang tính nghệ thuật. Nó địi hỏi ở người thầy một năng lực
tổng hợp mà quan trọng hơn cả là năng lực của một nhà đạo diễn – người thiết
kế kịch bản, người định hướng cho học trị đến với thế giới văn chương để tự
mình rung cảm, tiếp nhận cái hay, cái đẹp của tác phẩm. Trong một giờ học,

Hoàng Thị Thắm - THPT Thạch Thành 4

5


SKKN năm 2022

không nhất thiết và cũng không thể phát huy toàn bộ các năng lực mà chỉ hướng
tới phát huy tối đa những năng lực có thể của học sinh.
Mơn Ngữ văn là mơn học vừa mang tính cơng cụ, vừa mang tính nghệ
thuật. Dạy văn theo kiểu truyền thống là truyền thụ, kiểu “rót” kiến thức của
thầy cho trò. Thế nhưng bản chất của văn chương lại là hoạt động sáng tạo của
cả tác giả và độc giả. Hành trình tiếp nhận “đứa con tinh thần” của mỗi nhà văn
là một hành trình khám phá thú vị nhưng nó địi hỏi người đọc phải có những
năng lực nhất định và được định hướng phù hợp. Học sinh THPT là độ tuổi đang
diễn ra sự thay đổi rất lớn về sự phát triển trên tất cả các mặt: thể chất, nhận
thức, xúc cảm và xã hội để hướng tới sự trưởng thành. Hơn thế nữa, học sinh
THPT hiện nay còn tiêu biểu cho một thế hệ NET – thế hệ được làm quen với
những thành tựu của thời đại kĩ thuật số từ khi cịn nhỏ. Các em có điều kiện tiếp
cận nguồn thơng tin khổng lồ, có cơ hội phát triển năng lực bản thân một cách
toàn diện. Và có thể khẳng định, nếu có mơi trường phù hợp, được định hướng
đúng đắn, các em có thể phát triển năng lực chung cũng như phát huy năng lực
riêng của bản thân để chuẩn bị cho mình hành trang bước vào cuộc sống mới.
2.2. Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm
Những năm gần đây, do xu thế học và thi, nhiều giáo viên và đa số học
sinh đang dần thờ ơ với các môn xã hội trong đó có mơn Ngữ văn. Trong hồn
cảnh đó tại trường THPT Thạch Thành 4 lại có truyền thống đa số các em học
sinh vẫn lựa chọn các mơn xã hội trong đó có mơn Ngữ văn để học, thi và định
hướng cho tương lai. Điều này có nghĩa là, vẫn còn rất nhiều học sinh “quan
tâm” đến mơn Ngữ văn. Nhưng từ “quan tâm” đến u thích, hứng thú, say mê
môn học lại là cả một chặng đường dài. Luận ngữ có câu : “biết mà học khơng
bằng thích mà học; thích mà học khơng bằng say mà học”. Thật vậy, yếu tố cảm

xúc, sự say mê chính là động lực lớn thúc đẩy, ni dưỡng sự cố gắng, nỗ lực
học tập không ngừng ở mỗi chúng ta. Với vai trò là người tổ chức, hướng dẫn và
điều khiển quá trình học tập của học sinh, hơn ai hết, người giáo viên phải
khơng ngừng tìm tịi, xây dựng hướng tiếp cận mới phát huy tính tích cực, chủ
động, tạo hứng thú, khơi dậy niềm đam mê học tập ở học sinh.
Ở trường THPT Thạch Thành 4 trong những năm gần đây, tập thể cán bộ
giáo viên nói chung, giáo viên Ngữ văn nói riêng đã và đang nỗ lực tìm tịi đổi
mới phương pháp dạy học qua từng tiết học. Dạy học theo định hướng phát triển
năng lực học sinh đã trở thành một trong những yêu cầu cấp thiết được đa số
giáo viên chú trọng. Tuy nhiên, tôi nhận thấy dạy học theo định hướng phát triển
năng lực vẫn chưa thưa thực sự trở thành nhu cầu thường xuyên liên tục của
giáo viên. Nó dường như vẫn cịn là vấn đề lí thuyết. Cịn trong thực tế dạy học,
do dạy học theo định hướng mới đòi hỏi giáo viên phải đầu tư thời gian, công
sức trong việc thiết kế bài học, chuẩn bị đồ dùng dạy học, đặc biệt giáo viên phải
có kiến thức, hiểu biết sâu rộng ở nhiều lĩnh vực, phải có năng lực tổng hợp
vững vàng. Vì cịn sợ “khó”, sợ “khổ” nên các phương pháp kĩ thuật dạy học

Hoàng Thị Thắm - THPT Thạch Thành 4

6


SKKN năm 2022

tích cực chưa được vận dụng nhiều và cũng chưa đạt kết quả cao. Nhiều thầy cô
giáo dạy văn vẫn “rung cảm hộ” học trò. Người giáo viên lên lớp chủ yếu nói
về cái hay, cái đẹp mà mình hiểu và cảm nhận được từ một tác phẩm văn chương
cho học sinh nghe. Việc tiếp thu kiến thức của trị vì thế cịn lệ thuộc vào thầy
cơ, nhiều em phó mặc cho thầy cơ, khơngchịu đọc, khơng chịu suy nghĩ, tìm tịi,
khám phá văn bản.

Thanh Thảo xuất hiện trên bầu trời thi ca Việt Nam vào những năm cuối
cùng của cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Ông được công chúng yêu văn
học đặc biệt chú ý qua các tác phẩm mang diện mạo độc đáo về chiến tranh và
thời hậu chiến. Thơ Thanh Thảo là tiếng nói của người trí thức nhiều suy tư,
trăn trở về các vấn đề xã hội và thời đại. Ông muốn cuộc sống phải được cảm
nhận và thể hiện ở bề sâu, nên ln khước từ sự biểu đạt dễ dãi. Ơng luôn nỗ lực
cách tân thơ Việt với xu hướng đào sâu vào cái tơi nội cảm, tìm kiếm những
cách biểu đạt mới qua hình thức câu thơ tự do, xóa bỏ mọi ràng buộc, khuôn sáo
bằng nhịp điệu bất thường để mở đường cho một cơ chế liên tưởng phóng
khống nhằm đem đến cho thơ một mĩ cảm hiện đại với hệ thống thi ảnh và
ngôn từ mới mẻ. Đặc biệt đóng góp lớn nhất của Thanh Thảo là thổi hồn thơ
tượng trưng, siêu thực một cách rõ nét vào trong thi ca sau 1975. Tập thơ Khối
vuông ru - bích (1985) trong đó có bài thơ Đàn ghi ta của Lor ca đã cho thấy
một Thanh Thảo đầy trí tuệ và mới mẻ trong khám phá thơ ca tượng trưng siêu
thực.
Có thể nói Đàn ghi ta của Lor ca là bài thơ tiêu biểu nhất cho phong cách
thơ Thanh Thảo giai đoạn sau năm 1975. Tác phẩm có những tìm tịi, sáng tạo,
đổi mới theo hướng hiện đại hố với lối thơ tượng trưng, siêu thực. Đến với bài
thơ này, người đọc có cơ hội để phát huy sự cảm thụ riêng của mỗi cá nhân với
trí tưởng tượng và cảm xúc được giải phóng tới mức cao độ. Là một nhà thơ
luôn ý thức rằng ngôn ngữ thơ là “sự chắt lọc tinh túy của ngôn ngữ con
người”, người làm thơ có những thời khắc “phải chiến đấu đến tuyệt vọng
chống lại sự sáo mịn trong ngơn ngữ thơ mình”, Thanh Thảo đã kiến tạo thế
giới biểu tượng mới lạ, kì bí trong sự vận dụng thủ pháp của chủ nghĩa tượng
trưng, siêu thực một cách tinh tế, tài hoa.
Tuy nhiên, qua thực tế dự giờ và khảo sát giáo viên, học sinh, tôi thấy
Đàn ghi-ta của Lorca vẫn chưa thực sự có được ”chỗ đứng” xứng đáng trong
lòng người dạy và người học. Bởi lẽ, giáo viên và học sinh vốn chỉ quen với thi
pháp hiện đại, với chủ nghĩa hiện thực và chủ nghĩa lãng mạn. Trong khi đó, chủ
nghĩa siêu thực thì cịn khá lạ lẫm. Mặc dù trong văn học Việt Nam, những tác

phẩm văn học sáng tác theo bút pháp tượng trưng, siêu thực xuất hiện ngay từ
thế kỉ XX với tên tuổi của một số nhà thơ Mới như Bích Khê, Hàn Mặc Tử…
nhưng trong chương trình Ngữ Văn ở bậc học phổ thông, mãi đến năm học
2008-2009, bài thơ Đàn ghi ta của Lorca- một bài thơ mang đậm dấu ấn của chủ
nghĩa siêu thực- mới được mạnh dạn đưa vào nội dung giảng dạy. Do đó việc

Hồng Thị Thắm - THPT Thạch Thành 4

7


SKKN năm 2022

tìm hiểu và thưởng thức một tác phẩm nhuốm màu sắc siêu thực còn vấp phải
những rào cản nhất định.
Xuất phát từ thực trạng trên, tôi mong muốn rằng đề tài nghiên cứu này
sẽ chỉ ra được một số giải pháp tiếp cận, giảng dạy bài thơ Đàn ghi-ta của Lorca
nhằm nâng cao chất lượng, tạo hứng thú và hướng tới phát triển năng lực giao
tiếp và cảm thụ văn chương cho học sinh, giúp các em hứng thú, tích cực, chủ
động hơn trong cách tiếp nhận một tác phẩm thơ siêu thực nói chung, tác phẩm
Đàn ghi ta của Lorca nói riêng, cũng như giúp học sinh hiểu hơn về tài năng độc
đáo của Thanh Thảo.
Có thể đây chưa hẳn là những “sáng kiến” mới mẻ nhưng chắc chắn nó
là những kinh nghiệm thực tế tơi đã áp dụng trong dạy học theo định hướng phát
triển năng lực học sinh và đã thu được những kết quả khá khả quan.
2.3. Những giải pháp tiếp cận, giảng dạy bài thơ Đàn ghi-ta của Lorca của
Thanh Thảo theo định hướng phát triển năng lực học sinh.
2.3.1. Giải pháp 1: Chia nhóm – rèn luyện năng lực hợp tác và tự học cho
học sinh
Dạy và học hợp tác theo nhóm là hình thức dạy học tương đối năng

động, phát huy tốt mọi tiềm lực ở người học và sự khéo léo của người dạy trong
quá trình dạy học. Xu thế phát triển hiện nay của thế giới là nhu cầu liên kết,
hợp tác ngày càng được mở rộng. Bên cạnh yêu cầu về năng lực, trình độ, kinh
nghiệm, người lao động từ phổ thơng đến trình độ cao đều địi hỏi phải có năng
lực hợp tác cùng làm việc. Hình thức dạy học theo nhóm sẽ góp phần thúc đẩy
quá trình tự học, hình thành và phát triển ở người học năng lực hợp tác để cùng
giải quyết nhiệm vụ học tập.
Tuy nhiên qua thực tế dạy học và dự giờ đồng nghiệp, tôi thấy đa số giáo
viên thường “tùy cơ ứng biến” khi chia nhóm. Nghĩa là chia theo tổ, theo chỗ
ngồi của học sinh, làm thế nào cho “tiện” là được. Làm như vậy chưa phát huy
được hết hiệu quả của sự hợp tác của các thành viên trong nhóm, đặc biệt là
trong các giờ đọc hiểu. Vậy nên để hoạt động nhóm của học sinh diễn ra thường
xuyên, đạt đến mức độ hợp tác thực sự, giáo viên cần có sự định hướng, chia
nhóm, phân cơng nhiệm vụ ngay từ đầu năm học.
Khi nhận lớp vào đầu năm học, tơi thường chia lớp thành các nhóm văn
chương (chuyên thực hiện các nhiệm vụ trong các giờ đọc văn bản). Đó là
những nhóm nhỏ trong đó có sự phân vai với những nhiệm vụ cụ thể như người
liên hệ, kết nối, người tìm hiểu thơng tin nền về tác giả, tác phẩm; người tóm tắt;
người tìm chi tiết, nội dung quan trọng; người vẽ minh họa; người phê bình... Có
thể phân nhóm dựa trên nguyện vọng của các em làm sao tạo điều kiện tốt nhất
để các em có thể hợp tác làm việc. Trước mỗi bài học, học sinh được giao nhiệm
vụ đọc văn bản và ghi chép phản hồi theo vai. Sau đó trong tiết học trên lớp,
giáo viên sẽ tổ chức cho học sinh trình bày ý kiến trong nhóm và trước lớp.
Hồng Thị Thắm - THPT Thạch Thành 4

8


SKKN năm 2022

Với hình thức này, khi tham gia vào các nhóm văn chương, học sinh
được phát huy sở trường của mình, được trải nghiệm nội dung học tập mình yêu
thích, rèn luyện được kĩ năng hợp tác để thực hiện các nhiệm vụ học tập. Từ đó
tạo được sự chủ động, tích cực, khơi gợi được hứng thú học tập cũng như rèn
luyện cho học sinh năng lực hợp tác và tự học.
2.3.2. Giải pháp 2: Phân công nhiệm vụ chuẩn bị bài ở nhà
Trong việc thiết kế bài học của giáo viên, có một hoạt động rất quan trọng
đó là giao nhiệm vụ về nhà. Trên thực tế đây là hoạt động dặn dò ở cuối tiết học
nên khi soạn bài giáo viên thường không chú trọng. Theo thói quen, giáo viên
thường ghi trong phần dặn dị là : học bài cũ và soạn bài mới theo phần hướng
dẫn học bài trong sách giáo khoa. Tôi nghĩ giao nhiệm vụ như vậy là quá chung
chung với học sinh. Bởi vậy để học sinh học bài và chuẩn bị bài có chất lượng,
giáo viên cần giao nhiệm vụ cụ thể cho các em trước mỗi bài học và đó sẽ là cơ
sở để giáo viên kiểm tra ý thức tự học của các em ở nhà.
Cụ thể, một tuần trước khi dạy thử nghiệm bài thơ Đàn ghi ta của Lor ca
ở lớp 12A5, tôi phân công nhiệm vụ chuẩn bị bài cho học sinh qua việc yêu cầu
học sinh lập bảng KWL (học sinh làm việc cá nhân) và trả lời các phiếu học tập
(học sinh làm việc theo nhóm).
a. Lập bảng KWL (học sinh làm việc cá nhân)
Kĩ thuật KWL (Know – Want - Lean) là cách tổ chức hoạt động học tập
trong đó bắt đầu bằng việc học sinh sử dụng bảng KWL để viết tất cả những
điều đã biết, muốn biết liên quan đến vấn đề, chủ đề học tập. Trước, trong và sau
quá trình học tập, học sinh sẽ tự trả lời những câu hỏi và ghi lại vào bảng theo
mẫu. Trong giờ đọc văn bản tôi thường giao nhiệm vụ cho học sinh chuẩn bị cột
K và W ở nhà. Cách làm này có ưu điểm là tạo điều kiện thuận lợi cho học sinh
phát triển năng lực tự chủ và tự học, giúp học sinh kích hoạt kiến thức nền có
liên quan đến nội dung sẽ học. Đồng thời, với việc ghi vào cột W những điều
muốn biết, học sinh cũng bước đầu xác định được mục tiêu học tập, từ đó tạo
hứng thú học tập cho các em khi những điều cần học liên quan đến nhu cầu nhận
thức của các em. Ngồi ra các em cũng có thể tự đánh giá kết quả học tập của

mình sau khi hồn thành bảng KWL bằng việc đối sánh nội dung cột L với cột K
và W.
Đến với bài thơ Đàn ghi-ta của Lorca, do tính chất mới mẻ của nó, nên để
tiếp cận với thi phẩm này một cách chủ động, học sinh cần phải đọc tài liệu,
chuẩn bị bài ở nhà một cách kĩ lưỡng dưới sự định hướng của giáo viên. Cụ thể
tôi phát phiếu cho học sinh trước 1 tuần và hướng dẫn các em thực hiện cột K và
W tại nhà với 1 số câu hỏi gợi ý mang tính định hướng như sau:
K

Hồng Thị Thắm - THPT Thạch Thành 4

W

L

9


SKKN năm 2022

- Em hãy tìm đọc những tài liệu có nội
dung sau: Thơ Việt Nam sau năm 1975,
Thơ tượng trưng, siêu thực. Thanh
Thảo và sự cách tân thơ Việt. Lorca và
đất nước Tây Ban Nha. Sau khi đọc,
tham khảo tài liệu và sách giáo khoa,
em hãy ghi vào cột K một số nội dung
thu nhận được thông qua việc trả lời
những câu hỏi có tính định hướng như
sau:

Gợi ý học sinh:
Em muốn biết
thêm điều gì về:
Tác
giả,
tác
phẩm…

- Em biết gì về nhà thơ Thanh Thảo ?
Vai trò của thanh Thảo đối với việc
cách tân thơ Việt sau năm 1975?
- Đất nước Tây Ban Nha trong sự hiểu
biết của em ? Những nét đặc trưng văn
hóa của Tây Ban Nha? Lịch sử, xã hội
Tây Ban Nha cuối thế kỉ XIX đầu thế
kỉ XX ?
- Em biết gì về Lor – ca ?
- Điểm gặp gỡ giữa Lor-ca và Thanh
Thảo là gì?
- Hãy kể lại (theo lời nhà thơ Thanh
Thảo) hoàn cảnh ra đời của bài thơ ?
- Điểm mới của bài thơ theo phát hiện
của em ?
- Em biết gì về phương pháp sáng tác
tượng trưng, siêu thực ?
- Em hãy tìm đọc và ghi lại một số bài
thơ, câu thơ của Lor-ca : Ghi nhớ; Ghi
ta khóc; Than thở về cái chết; Cam và
chanh…

- Đọc diễn cảm bài thơ, xác định cảm
xúc chủ đạo và thử phân chia bố cục
bài thơ ?
- Hãy tìm hiểu ý nghĩa nhan đề và câu
thơ đề từ ?

Hoàng Thị Thắm - THPT Thạch Thành 4

10


SKKN năm 2022

Trong q trình giao nhiệm vụ, tơi ln khuyến khích học sinh suy nghĩ
và viết vào cột W những điều các em muốn tìm hiểu thêm về bài học. Trong và
sau quá trình học tập, học sinh sẽ điền vào cột L những điều vừa học được. Để
học sinh tiện lưu giữ bài ghi, giáo viên có thể thay việc kẻ bảng KWL trên giấy
bằng việc cho học sinh ghi vào vở theo hàng ngang.
b. Phiếu học tập (học sinh làm việc theo nhóm).
- Giáo viên:
+ Phát các phiếu học tập cho học sinh với các yêu cầu cụ thể
+ Các phiếu học tập có đủ nội dung yêu cầu làm việc của 4 nhóm (để học sinh
có thể hồn thành nhiệm vụ của nhóm mình đồng thời có sự chuẩn bị để phản
hồi nội dung của nhóm bạn.)
– Học sinh:
+ Làm việc ở nhà theo sự phân cơng của nhóm trưởng.
+ Cử đại diện ghi biên bản thảo luận của nhóm theo mẫu
+ Cử đại diện lên trình bày trước lớp trong tiết học
Cụ thể nội dung câu hỏi gợi mở cho 4 nhóm như sau:
Nhóm

HS
Hoạt
động

Hoạt
động 3

Phiếu học tập

Phiếu học tập

Phiếu học tập

Phiếu học tập

số 1

số 2

số 3

số 4

(Nhóm 1)

(Nhóm 2)

(Nhóm 3)

(Nhóm 4)

Khổ 1

Khổ 2, 3

Khổ 4

Khổ 5, 6, 7

- Tìm trong
khổ thơ những
hình ảnh tượng
trưng và cho
biết những
hình đó gợi cho
em những liên
tưởng gì ?

- Tác giả đã tái
hiện cái chết oan
khuất của Lor ca
qua những hình
ảnh, chi tiết
nào?

- Theo em, hình
tượng tiếng đàn ở 2
câu thơ “Khơng ai…
mọc hoang” tượng
trưng cho điều gì ?

- Lí giải mối quan
hệ giữa hai thực
thể : tiếng đàn và cỏ
mọc hoang, từ đó
giải mã hình ảnh so
sánh tiếng đàn như
cỏ mọc hoang ?
- Thử xác định mối
liên hệ logic giữa
hai hình ảnh giọt
nước mắt và vầng
trăng ? Tại sao lại
cho rằng đây là

- Trong quan
niệm của văn
hóa
phương
Đơng, đường
chỉ tay có ý
nghĩa gì? Hãy
căn cứ vào ý
nghĩa ấy để lí
giải
những
hình
ảnh:
đường chỉ tay ,
dịng
sơng

,Lorca
bơi
sang ngang,
chiếc ghi ta
màu bạc.
- Để miêu tả tư
thế ra đi của

Khám
phá kiến
- Em hãy liên
thức
hệ hai thực thể
Tây Ban Nha
và áo chồng
đỏ gắt để đưa
ra lí giải cho
hình ảnh này ?
- Hãy nhận xét
về cấu trúc câu
thơ ở ba dịng

- Lí giải trạng
thái của Lor ca:
Chàng đi như
người mộng du ?
(liên hệ với
phương
thức
sáng tác của chủ

nghĩa siêu thực
để lí giải).
- Trong khổ thơ
thứ 3, trước cái

Hồng Thị Thắm - THPT Thạch Thành 4

11


SKKN năm 2022

Hoạt
động 4
Vận
dụng
thực
hành

thơ cuối khổ 1
và đưa ra lí giải
của em về cấu
trúc ấy ?
- Trạng thái đi
lang thang có
mối liên hệ như
thế nào với
trạng thái sáng
tác của người
nghệ sĩ siêu

thực ?
- Nêu cảm
nhận của em về
hình
tượng
Lorca qua 6
dịng thơ đầu ?

chết của Lor ca, những hình ảnh tiêu
tác giả đã khắc biểu của bút pháp
họa hình tượng siêu thực ?
tiếng đàn ghi ta
có gì đặc biệt ?

Qua nội dung
bài học, em
cảm nhận được
những gì về
Lor ca, nhà thơ
nổi tiếng người
Tây Ban Nha
và tình cảm của
Thanh
Thảo
dành cho người
nghệ sĩ vĩ đại ?

Qua nội dung
bài học, em cảm
nhận

được
những gì về Lor
ca, nhà thơ nổi
tiếng người Tây
Ban Nha và tình
cảm của Thanh
Thảo dành cho
người nghệ sĩ vĩ
đại ?

Qua nội dung bài
học, em cảm nhận
được những gì về
Lor ca, nhà thơ nổi
tiếng người Tây Ban
Nha và tình cảm của
Thanh Thảo dành
cho người nghệ sĩ vĩ
đại ?

Qua nội dung
bài học, em
cảm nhận được
những gì về
Lor ca, nhà thơ
nổi tiếng người
Tây Ban Nha
và tình cảm
của
Thanh

Thảo dành cho
người nghệ sĩ
vĩ đại ?

Tìm đọc và
phân tích, cảm
nhận một bài
thơ được viết
theo
phong
cách
tượng
trưng, siêu thực
?

Tìm đọc và phân
tích, cảm nhận
một bài thơ
được viết theo
phong
cách
tượng
trưng,
siêu thực ?

Tìm đọc và phân
tích, cảm nhận một
bài thơ được viết
theo phong cách
tượng trưng, siêu

thực ?

Tìm đọc và
phân tích, cảm
nhận một bài
thơ được viết
theo
phong
cách
tượng
trưng,
siêu
thực ?

- Những hình
ảnh siêu thực
trong khổ thơ
thứ 3 được tạo
ra từ những biện
pháp tu từ nào?
- Từ việc tái
hiện cái chết của
Lor ca cho thấy
cảm xúc gì của
tác giả ?

Hồng Thị Thắm - THPT Thạch Thành 4

Lorca, Thanh
Thảo đã sử

dụng điệp từ
gì? Nêu ý
nghĩa của phép
điệp từ ấy?
- Suy nghĩ của
em về cách
giải thoát và
giã từ của Lor
ca ?
- Ý nghĩa của
dòng
thơ
cuối ?

12


SKKN năm 2022

Phiếu học tập được giáo viên chuẩn bị và phát cho học sinh trước một thời
gian để các em tìm hiểu, chuẩn bị bài ở nhà. Các nhóm làm việc ở nhà theo sự
phân công và điều hành của nhóm trưởng. Riêng phần vận dụng, thực hành, học
sinh các nhóm sẽ thực hiện sau tiết học. Kết quả làm việc của nhóm sẽ được ghi
lại vào văn bản theo mẫu sau:
BIÊN BẢN THẢO LUẬN NHĨM
- Nhóm:………………………………………………
- Nhóm trưởng:………………………………………. phụ trách chung, phân
cơng, thống nhất ý kiến.
- Thư kí:……………………………………………… ghi biên bản đầy đủ.
* Vấn đề thảo luận:………………………………………………………

* Phân cơng:
Nhiệm vụ

HS
Sản phẩm (sau khi thống nhất ý kiến
thực
cả nhóm)
hiện

Đánh giá
(Tốt/Khá/TB)

Trả lời câu
hỏi trong
phiếu học
tập
Thuyết trình
Nhận
xét/bổ
sung/
phản
biện

Vấn
đề 1
Vấn
đề 2

Nhóm trưởng
(kí và ghi rõ họ tên)

2.3.3. Giải pháp 3: Tiến trình dạy học trên lớp
Ở trên, giáo viên đã định hướng học sinh chuẩn bị bài ở nhà rất kĩ càng,
vậy để việc dạy học trên lớp tạo được hứng thú cho học sinh, giáo viên cần chú
ý hai điều:
- Khởi động bài học hấp dẫn, tạo tâm thế cho học sinh sẵn sàng bước vào các
hoạt động học tập
Hoàng Thị Thắm - THPT Thạch Thành 4

13


SKKN năm 2022

- Tổ chức giờ học bằng cách kết hợp nhiều phương pháp, kĩ thuật dạy học
tích cực.
Sau đây là tiến trình dạy học thử nghiệm bài thơ Đàn ghi ta của Lor-ca
tôi đã tiến hành ở lớp 12A5, trường THPT Thạch Thành 4:
2.3.3.1. Hoạt động 1: Khởi động
Cho đến nay hoạt động khởi động bài học vẫn ít được giáo viên chú ý.
Thực tế dạy học cho thấy việc giáo viên sử dụng kiến thức liên môn kết hợp với
hình ảnh minh hoạ, sử dụng cơng nghệ thơng tin vào hoạt động khởi động bài
học sẽ tạo hiệu quả, gây hứng thú cho học sinh ngay khi bước vào bài học. Cụ
thể, giáo viên dùng các video hoặc hình ảnh có nội dung phù hợp với nội dung
của bài học cùng với công nghệ thông tin để dẫn học sinh vào bài mới thay thế
cho các phương pháp truyền thống nhằm tạo ra được sự hứng thú và tâm lý
muốn khám phá bài học cho học sinh khi bước vào bài mới.
Cụ thể để khởi động bài học “Đàn ghi ta của Lor ca”, GV cho HS nghe một
đoạn nhạc (về Gar-xi-a Lor-ca), ca khúc “Nếu tôi chết, hãy chôn tôi với cây đàn
ghi ta”, nhạc Thanh Tùng; lời Huỳnh Phước Liên; trình bày Việt Hồn. Ở lớp tơi
dạy, có em Bùi Việt Anh biết chơi đàn ghi ta và có giọng hát khá hay. Để em

phát huy năng khiếu đó của mình tơi động viên em tập đệm đàn và hát bài hát
Nếu tôi chết, hãy chôn tôi với cây đàn ghi ta. Và tiết mục văn nghệ của em đã
được sử dụng cho phần khởi động bài học, tạo được cảm hứng và tâm thế rất tốt
cho tất cả học sinh để bước vào tiếp cận bài thơ của Thanh Thảo.
Sau khi HS nghe ca khúc, GV đưa câu hỏi để dẫn dắt vào bài học “Cảm thụ của
em về giai điệu và nội dung ca khúc”?
Trên cơ sở câu trả lời của học sinh, giáo viên đưa thêm hình ảnh về nhà
thơ Thanh Thảo và hình ảnh một số sáng tác của ơng trong đó có bài thơ Đàn
ghi ta của Lor ca; từ đó giáo viên tạo tâm thế cho học sinh bước vào bài học.
2.3.3.2. Hoạt động 2: Huy động kiến thức nền, trải nghiệm nền
Học sinh làm việc cá nhân, Giáo viên gọi một em bất kì dựa trên bảng
KWL của mình, cụ thể là nội dung cột K để trình bày những điều mình đã biết
về:
- Tác giả Thanh Thảo (Cuộc đời, sự nghiệp, phong cách sáng tác...)
- Nhà thơ Lor ca; đất nước Tây Ban Nha; đàn ghi ta đối với văn hóa Tây Ban
Nha.
- Về bài thơ Đàn ghi ta của Lor ca: cảm hứng sáng tác, đề tài, bố cục, nhan đề
và lời đề từ...
- Cảm xúc khi đọc bài thơ...
Những học sinh khác lắng nghe, phản hồi, bổ sung cho bạn (nếu có). Sau
đó giáo viên nhận xét, cho điểm học sinh và chốt lại nội dung trọng tâm. Ở hoạt
động này, giáo viên có thể kiểm tra học sinh xem ở cột K, các em muốn biết
thêm điều gì liên quan đến bài học khơng. Trên cơ sở đó, giáo viên nhấn mạnh
những nội dung trọng tâm. Đàn ghi ta của Lor ca là sự cộng hưởng của những
Hoàng Thị Thắm - THPT Thạch Thành 4

14


SKKN năm 2022

khát vọng sáng tạo, một khả năng nhập cảm sâu sắc của Thanh Thảo vào thế giới
nghệ thuật thơ Lorca, một suy nghiệm thâm trầm về nỗi đau và niềm hạnh phúc
của những cuộc đời đã hiến dâng trọn vẹn cho cái đẹp. Thanh Thảo viết về con
người và nghệ thuật của Lor ca bằng loại hình thơ tượng trưng, siêu thực. Phần
lớn lấy chất liệu trong thơ Lor ca để xây dựng biểu tượng. Quy luật tồn tại liên
văn bản của tác phẩm văn học nói chung, thi phẩm Đàn ghi ta của Lor ca nói
riêng địi hỏi người đọc phải đi tìm và giải mã cuộc đời và sáng tác của Lor ca,
có được vốn liếng tri thức cơ bản về con người và sáng tác của Lor ca, thì mới
có cơ sở tiến tới giải mã nghệ thuật bài thơ của Thanh Thảo. Vì lẽ đó, bài thơ sẽ
khơng cịn khó khi học sinh tiếp cận được với Lor ca và thơ ông. Giáo viên nên
ý thức được điều này để làm thế nào giúp học sinh tìm được sự đồng cảm với số
phận của Lor ca và thơ Lor ca, ngưỡng mộ và yêu mến thơ Lor ca như lời tâm sự
của nhà thơ Thanh Thảo: “Lorca là một nhà thơ mà tôi hết sức ngưỡng mộ, cả
về thi ca lẫn cuộc đời và cái chết của ông đều gây cho tôi nhiều xúc cảm và ấn
tượng. Chính những hình ảnh và nhạc điệu trong nhiều bài thơ Lorca đã dẫn
dắt tôi khi viết bài thơ “Đàn ghi-ta của Lorca” mà tôi coi như một khúc tưởng
niệm ông”. Và “Tôi đã yêu thương, ngưỡng mộ, đồng cảm với Lorca, và tôi
muốn chia sẻ những điều ấy với mọi người”.
Giáo viên ứng dụng công nghệ thơng tin, cho học sinh xem một số hình
ảnh, tư liệu về Lor ca, về đất nước Tây Ban Nha. Những hình ảnh, những câu
chuyện về cuộc đời tài hoa, nhưng cũng nhiều bi thương của Lor ca sẽ khiến các
em có được sự ngưỡng mộ, đồng cảm thực sự với thi hào. Nó sẽ khơi dậy trong
học sinh hứng thú tiềm tàng và động cơ học tập tích cực, khơi dậy khát khao
giao cảm với thế giới nghệ thuật, nhu cầu giao tiếp và đối thoại với nhà văn một
cách tự nhiên, nhu cầu tự bộc lộ bản thân, và năng lực sáng tạo.
Như vậy, kiến thức nền là những kinh nghiệm, kiến thức về thế giới, về xã
hội, con người, kiến thức về văn bản, về ngôn ngữ;… mà người đọc vận dụng
vào quá trình tiếp nhận văn bản. Kiến thức nền có vai trị rất quan trọng trong
quá trình đọc hiểu. Bởi vậy giáo viên cần chú trọng hoạt động huy động kiến

thức nền cho học sinh trước khi hướng dẫn học sinh tiếp cận văn bản.
2.3.3.3. Hoạt động 3: Khám phá kiến thức (thông qua hoạt động thảo luận
nhóm và dựa trên phản hồi của học sinh về những tình huống có vấn đề
được tạo ra từ những “khoảng trống” trong bài thơ)
Ở hoạt động học này, học sinh đã được chuẩn bị ở nhà thông qua phiếu
học tập giáo viên phát trước đó. Học sinh các nhóm sẽ cử đại diện trình bày nội
dung thảo luận của nhóm mình. Học sinh các nhóm khác lắng nghe và phản hồi.
Với “tầm đón nhận” riêng của mình, có thể có nhóm sẽ có những phát hiện,
cảm nhận hay, thú vị. Nhưng cũng không thể tránh khỏi những cách hiểu, cách
cảm chưa đúng. Xem học sinh là bạn đọc thật sự, người thầy cần tôn trọng
những cách hiểu, cách cảm, cách ứng xử rất riêng của các em, tơn trọng tính đa
dạng mn màu mn vẻ về những triết lí thẩm mĩ mà các em đã phát hiện. Chỉ

Hoàng Thị Thắm - THPT Thạch Thành 4

15


SKKN năm 2022

có như vậy ta mới khám phá ra cá tính mỗi học sinh trong q trình tiếp nhận để
bồi dưỡng, phát triển nhân cách theo hướng tích cực, đồng thời hướng đến phát
triển năng lực cảm thụ văn chương cho học sinh. Tuy nhiên, trong một giờ học
giáo viên cũng khơng thể để cho các em thói quen tự do suy diễn vô căn cứ.
Người thầy phải tạo những hoạt động, những tình huống tạo điều kiện cho các
em bày tỏ ý kiến, tìm nguồn minh chứng bảo vệ quan điểm của mình, phải là
người kích hoạt và điều hoà các ý kiến trên lớp học, để những cuộc thảo luận,
tranh luận khơng rơi vào tình trạng “hỗn chiến” của những cái tôi cực đoan. Đặc
biệt Đàn ghi ta của Lor ca có nhiều biểu tượng mơ hồ, đa nghĩa nên chắc chắn
sẽ gây nhiều tranh luận nên giáo viên càng cần chú trọng điều này trong quá

trình điều hướng hoạt động thảo luận nhóm của học sinh.
Sau khi các nhóm thảo luận, tranh luận, giáo viên tiếp tục gợi ý cho các
em chia sẻ những cách hiểu với nhau. Có thể gợi ý để tất cả các học sinh trong
lớp học phản hồi bằng cách tham gia trả lời các câu hỏi, giải quyết những tình
huống có vấn đề từ khoảng trống trong bài thơ do giáo viên đặt ra nhằm định
hướng tiếp nhận và nâng tầm đón nhận cho học sinh. Ví dụ để học sinh phân
tích, cắt nghĩa sâu sắc nhan đề và lời đề từ trong bài thơ, giáo viên có thể đưa ra
tình huống nhân quả với câu hỏi: Trong bài thơ “Ghi nhớ” của Lor ca có câu
“Khi tơi chết, hãy chơn tôi với cây đàn ghi ta”. Tại sao Thanh Thảo lại lấy câu
đó làm lời đề từ cho bài thơ của mình ? Để giải quyết tình huống này, học sinh
buộc phải hiểu về ý nghĩa biểu tượng của hình ảnh cây đàn ghi ta. Dựa trên phản
hồi của học sinh, giáo viên khéo léo định hướng cho học sinh tiếp cận hình
tượng tiếng đàn ghi ta từ góc độ liên văn bản. Câu nói nổi tiếng : Khi tơi chết,
hãy chôn tôi với cây đàn của Lor-ca được lấy làm đề từ của bài thơ giống như
một “chìa khóa” ngầm hướng người đọc tới sự nhận thức đúng đắn thông điệp
của bài thơ. “Đàn ghi ta” – Tây Ban Cầm, cây đàn gắn bó, song hành , thân thiết
với Garxia Lorca như đất nước, như tâm hồn, như nghệ thuật, như số mệnh cuộc
đời ông vậy. Lorca trở thành “con họa mi của xứ Espansa”, trở thành thiên sứ
hát ca và thành một nốt thăng trầm trong bản đàn nghệ thuật của cuộc đời này.
Câu nói bộc lộ tình u say đắm của Lor-ca với nghệ thuật, nó cịn là tình yêu
tha thiết của người nghệ sĩ với xứ sở của mình.
Đối với những hình ảnh thơ mang tính biểu tượng, đa nghĩa, cịn nhiều
“khoảng trống”, giáo viên có thể cho học sinh phản hồi bằng cách giải quyết
những tình huống nhiều lựa chọn. Đứng trước tình huống phải lựa chọn hai hay
nhiều phương án giải quyết mà phương án nào cũng có vẻ hợp lí, địi hỏi học
sinh phải bộc lộ quan điểm, thái độ của bản thân với vấn đề được nêu ra. Qua
đây, phát huy được tính tích cực chủ động của mỗi học sinh và tăng hứng thú
của các em trong mỗi giờ học. Ví dụ: Về câu thơ “Không ai chôn cất tiếng đàn/
Tiếng đàn như cỏ mọc hoang”, có ý kiến cho rằng hình ảnh thơ khẳng định sự
trường tồn bất diệt, một sức sống mạnh mẽ, khơng gì có thể tiêu diệt của nghệ

thuật Lorca; nhưng cũng có ý kiến liên hệ với lời đề từ và cho rằng: không ai
hiểu di chúc Lorca và bước tiếp trên con đường cách tân nghệ thuật nên nghệ

Hoàng Thị Thắm - THPT Thạch Thành 4

16


SKKN năm 2022

thuật thiếu vắng người dẫn đường,định hướng trở thành “cỏ mọc hoang”. Em
sẽ lựa chọn cách hiểu nào? Vì sao?
Cả hai cách hiểu đều có cái hay riêng, đều có tính hợp lý. Đây là hình ảnh thơ
tượng trưng nên có thể gợi nhiều liên tưởng, nhiều tầng nghĩa. Giáo viên định
hướng học sinh có thể lựa chọn một trong 2 hoặc cả 2 cách hiểu và có sự kiến
giải hợp lý.
Hay để học sinh thấy được tính logic trong khổ 2 và khổ 3, Giáo viên có thể đặt
câu hỏi yêu cầu học sinh suy luận và giải thích : Tại sao đang tái hiện cái chết
bi phẫn của Lorca ở khổ 2, tác giả lại chuyển sang miêu tả tiếng đàn ở khổ 3?
Giáo viên dựa trên phản hồi của học sinh và định hướng tiếp nhận: Cuộc đời
Lorca gắn với tiếng đàn. Thanh Thảo dường như đã xâm nhập vào tâm hồn
Lorca để diễn tả tiếng đàn, diễn tả nỗi niềm tâm trạng của Lorca cũng như cảm
xúc trước cái chết của Lorca: tiếng ghi ta nâu/ bầu trời cô gái ấy/ tiếng ghi ta lá
xanh biết mấy/ tiếng ghi ta tròn bọt nước vỡ tan/ tiếng ghi ta ròng ròng/ máu
chảy. Những cung bậc của tiếng đàn cũng chính là nỗi lịng của Lorca, và sự
đồng cảm sâu sắc của nhà thơ Thanh Thảo dành cho Lorca. Đây cũng chính là
một nét đặc trưng về nghệ thuật của thơ tượng trưng, siêu thực: đặt liền kề
những hình ảnh tưởng chừng rời rạc, khơng liên quan đến nhau.
Hoặc khi giải mã hình ảnh về sự giải thoát của Lor ca trong câu thơ
Đường chỉ tay đã đứt, Giáo viên đặt ra cho học sinh một tình huống giả định,

kích thích ở các em trí tưởng tượng, sáng tạo và năng lực phản biện để bảo vệ
quan điểm cá nhân của mình: Về câu thơ “Đường chỉ tay đã đứt”, tác giả nói về
cái chết của Lorca dưới góc nhìn tướng số học như một định mệnh. Có người
cho rằng cách suy nghĩ về cái chết của Lorca như trên mang nặng tư tưởng bi
quan, định mệnh chủ nghĩa không phù hợp với người nghệ sĩ đấu tranh không
ngừng nghỉ cho các quyền sống của con người. Nhưng lại có ý kiến khẳng định:
với tất cả lịng kính dành cho người nghệ sĩ ln muốn hậu thế chơn nghệ thuật
của mình để bước tiếp, hãy coi đó là định mệnh của Lorca vì ơng phải ra đi để
không cản trở sự cách tân văn chương của những người đến sau. Em thử đoán
xem, ở thế giới bên kia, Lorca sẽ nghiêng về ý kiến nào? Vì sao?
Cuộc thảo luận văn học trên lớp là hành trình đi tìm “những cách hiểu
có thể”, là chuyến đi “khám phá thế giới văn bản”, kiến tạo kiến thức bằng
tương tác và trải nghiệm. Với nghệ thuật của một nhà sư phạm, giáo viên sẽ biến
quá trình dạy học văn thành cuộc đối thoại bình đẳng, phong phú và sinh động
giữa những người đọc văn trong một khơng khí học tập cởi mở nhưng có định
hướng. Hiệu quả tiếp nhận văn học của học sinh không chỉ được bồi đắp từ q
trình đối thoại với chính mình mà cịn có sự đóng góp rất tích cực của q trình
đối thoại với những người đọc khác. Khi ý kiến phản hồi bằng trải nghiệm, cá
tính của các em được tơn trọng và tạo điều kiện tự do phát biểu trong một mơi
trường văn hố thu nhỏ sẽ phát huy được vai trị chủ thể người đọc – học sinh,

Hồng Thị Thắm - THPT Thạch Thành 4

17


SKKN năm 2022

đem đến tình yêu văn học, phát triển năng lực giao tiếp và cảm thụ văn chương
cho các em.

2.3.3.4. Hoạt động 4: Củng cố, Luyện tập
Giáo viên sử dụng phương pháp vấn đáp, dạy học nêu vấn đề, thực
hành kết hợp kỹ thuật động não, nêu câu hỏi cho học sinh:
1. Qua nội dung bài học, em cảm nhận được những gì về Lor ca, nhà thơ nổi
tiếng người Tây Ban Nha và tình cảm của Thanh Thảo dành cho người nghệ sĩ
vĩ đại ?
2. Tìm đọc và phân tích, cảm nhận một bài thơ được viết theo phong cách tượng
trưng, siêu thực ?
Học sinh làm việc cá nhân, trả lời nội dung 1 trên lớp; nội dung 2 học
sinh sẽ hoàn thành ở nhà.
2.3.3.5. Hoạt động 5: Vận dụng – thực hành
- Giáo viên chuyển giao nhiệm vụ:
+ Nhóm 1,2: Trong vai nhà thơ Thanh Thảo, hãy giải đáp những thắc mắc của
độc giả về một số vấn đề liên quan đến bài thơ Đàn ghi ta của Lor ca.
+ Nhóm 3, 4: Trong vai bạn đọc, em có câu hỏi, thắc mắc gì muốn được nhà thơ
Thanh Thảo giải đáp.
- Thời gian hướng dẫn: 4 phút
- HS làm việc theo nhóm sau tiết học: Tự xây dựng, thống nhất kịch bản và tập
luyện
- HS nộp sản phẩm vào tiết sau (nộp kịch bản và tạo 1 video cuộc trò chuyện
giữa độc giả với nhà thơ Thanh Thảo)
- HS chấm chéo giữa các nhóm.
- GV chấm, nhận xét và cho điểm.
TIÊU CHÍ ĐÁNH GIÁ HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG, THỰC HÀNH
Hoạt động
học

Mục tiêu
(STT của YCCĐ)
(1) Biết thảo luận nhóm để

HĐ TRẢI thực hiện nhiệm vụ.
NGHIỆM
(2) Biết vận dụng kiến thức đã
học để xây dựng kịch bản từ
(Thời gian bài thơ Đàn ghi ta của Lor ca
7-10 phút)
(3) Biết thể hiện cảm xúc, ngữ
(4 nhóm)
điệu, giọng điệu, hành động
khi đóng vai.
(4) Biết nhận xét, đánh giá sản
phẩm của nhóm mình và
nhóm bạn.
Hồng Thị Thắm - THPT Thạch Thành 4

Nội dung dạy
học trọng tâm
- Xây dựng kịch
bản và thực hiện
một cuộc phỏng
vấn và trả lời
phỏng vấn.
- Rèn luyện
năng lực giao
tiếp, năng lực
ngơn ngữ.

PP/KTDH
Đàm thoại gợi
mở; Dạy học

hợp tác (Thảo
luận nhóm);
Thuyết trình;
Trực quan.
Đóng vai

18


SKKN năm 2022

(6) Biết rút kinh nghiệm từ
cách trò chuyện đối thoại theo
phương pháp đóng vai, biết rút
kinh nghiệm trong diễn xuất.
2.4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm
Để đánh giá hiệu quả của đề tài, tôi đã tiến hành thực nghiệm ở 2 lớp:
12A5, 12A3 trường THPT Thạch Thành 4 ngay sau bài học bằng phiếu khảo sát,
kết hợp kiểm tra 15 phút. Hai lớp có sĩ số gần bằng nhau, mặt bằng kiến thức và
ý thức học tập tương đương nhau. Người viết vận dụng các giải pháp tiếp cận
bài thơ Đàn ghi ta của Lor ca theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở
lớp 12A5. Lớp 12A3 áp dụng phương pháp dạy học truyền thống. Kết quả thơng
qua xử lí như sau:
Lớp 12A5:
ND khảo Tích cực
sát
dựng bài
Tỉ lệ

75%

xây Cảm thấy hứng Nắm nội dung bài
thú
học (đạt Khá-Giỏi)
100%

70%

Lớp 12A3:
ND khảo Tích cực
sát
dựng bài
Tỉ lệ

55%

xây Cảm thấy hứng Nắm nội dung bài
thú
học (đạt Khá-Giỏi)
62%

43%

Từ kết quả học tập của học sinh, tôi nhận thấy việc sử dụng các hình thức
kĩ thuật dạy học mới theo định hướng phát triển năng lực học sinh vào các tiết
Ngữ văn là rất cần thiết và mang lại hiệu quả rõ rệt đối với học sinh. Vì vậy, bản
thân sẽ tiếp tục vận dụng trong các tiết dạy khác và các năm học sau.
(Giáo án thực nghiệm đính kèm phần phụ lục)

3. KÊT LUẬN, KIẾN NGHỊ

3.1. Kết luận
K. Gibran đã từng nói “Con người khơng phải là một bình nước cần được
đổ đầy mà là một ngọn đèn cần được thắp sáng ”. Đổi mới phương pháp dạy
học là một “hành trình” khơng ít những khó khăn, thử thách song cũng là một
hành trình đầy thú vị bởi qua đó người giáo viên thể hiện được tâm huyết và sự
Hoàng Thị Thắm - THPT Thạch Thành 4

19


SKKN năm 2022

sáng tạo của mình trong vai trị người hướng dẫn học sinh khám phá kho tàng tri
thức của nhân loại. Với việc đổi mới phương pháp dạy học nói chung, dạy học
theo định hướng phát triển năng lực nói riêng, người giáo viên đã và đang thắp
sáng ngọn lửa của niềm đam mê, khát vọng chiếm lĩnh tri thức trong lòng mỗi
học trò. Đặc biệt với những phương pháp, kĩ thuật dạy học tích cực, người giáo
viên đã tạo cho học sinh có một tâm thế tiếp nhận bài học hoàn toàn chủ động
bằng việc dạy cách học, trang bị kiến thức công cụ để phục vụ cho việc tự học.
Và trong bất cứ việc gì, kể cả việc học, khi học sinh đã chủ động lĩnh hội kiến
thức, chủ động tiếp nhận tác phẩm, thì chắc chắn các em sẽ có được sự hứng
thú, say mê đối với mơn học, từ đó mà kết quả học tập sẽ được cải thiện, nâng
cao.
Cuối cùng tôi mong rằng, sáng kiến kinh nghiệm của mình sẽ là tài liệu
tham khảo hữu ích cho bạn bè đồng nghiệp khi hướng dẫn học sinh tiếp cận bài
thơ Đàn ghi ta của Lor ca nói riêng, trong các tiết học Ngữ văn và các mơn học
khác nói chung.
3.2. Kiến nghị
- Về phía Sở giáo dục và đào tạo:
+ Tôi kiến nghị Sở nên có nhiều hơn những đợt tập huấn về đổi mới phương

pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh không chỉ cho giáo
viên cốt cán mà cho tất cả giáo viên.
+ Những sáng kiến kinh nghiệm đạt giải trong các năm học, cần được cập nhật
kịp thời hơn trên trang mạng điện tử của sở để giáo viên có điều kiện tham khảo.
- Về phía nhà trường:
+ Nên đầu tư thêm trang thiết bị phục vụ cho dạy và học, đặc biệt là máy chiếu
đa năng. Hiện nay cả trường trung học phổ thông Thạch Thành 4 mới chỉ có một
phịng máy chiếu, nên việc dạy học ứng dụng cơng nghệ thơng tin của giáo viên
cịn gặp nhiều khó khăn.
+ Thư viện nhà trường cần được trang bị thêm tài liệu tham khảo cho giáo viên
và học sinh.
- Về phía giáo viên giảng dạy bộ mơn ngữ văn:
+ Nên xem việc đổi mới phương pháp dạy học nói chung, dạy học theo định
hướng phát triển năng lực nói chung là việc làm thường xuyên liên tục trong
suốt quá trình dạy học để nâng cao chất lượng, phát triển năng lực và tạo hứng
thú học tập cho học sinh.
+ Kế hoạch bài học cần được chuẩn bị có đầu tư, tâm huyết và thể hiện rõ các
hoạt động học của học sinh là chủ yếu.
Hoàng Thị Thắm - THPT Thạch Thành 4

20


SKKN năm 2022

Trong phạm vi nghiên cứu còn nhỏ hẹp, cũng như những hạn chế về kinh
nghiệm, chắc chắn đề tài sẽ cịn nhiều hạn chế, thiếu sót. Tơi hi vọng nhận được
nhiều sự góp ý, trao đổi của đồng nghiệp để đề tài hoàn thiện hơn.

XÁC NHẬN CỦA

THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ

Thanh Hóa, ngày 20 tháng 05 năm 2022
Tơi xin cam đoan đây là SKKN của mình
viết, khơng sao chép nội dung của người
khác.
Người viết

Hoàng Thị Thắm

Hoàng Thị Thắm - THPT Thạch Thành 4

21


SKKN năm 2022

TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Bộ giáo dục và đào tạo (2010), Ngữ văn 12 (cơ bản) tập 1, Nxb Giáo dục.
2. Bộ giáo dục và đào tạo (2010), Ngữ văn 12 (nâng cao) tập 1, Nxb Giáo dục.
3. Bộ giáo dục và đào tạo (2010), Hướng dẫn thực hiện chuẩn kiến thức, kĩ năng
môn Ngữ văn lớp 12, Nxb Giáo dục.
4. Bộ giáo dục và đào tạo (2018), Chương trình giáo dục phổ thơng, mơn Ngữ
văn.
5. Đỗ Ngọc Thống (chủ biên) (2018), Dạy học phát triển năng lực môn Ngữ văn
trung học phổ thông. Nxb Đại học sư phạm, Hà Nội.
6. Lê Bá Hán, Trần Đình Sử (2004), Từ điển thuật ngữ văn học, Nxb Giáo dục.
7. Phan Trọng Luận (2006), Phương pháp dạy học văn, Nxb Đại học Quốc gia
Hà Nội.
8. Phương Lựu, Trần Đình Sử (2006), Lý luận văn học, Nxb Giáo dục

9. Nguyễn Thị Lệ Thanh, 2018. Tổ chức dạy học bài “Đàn ghita của Lorca”
(Thanh Thảo) theo mơ hình lớp học đảo ngược. Tạp chí Thiết bị giáo dục, số
171 (kì 2 - 6/2018)
10. Bùi Cơng Hùng (1981), “Hình tượng thơ”, Tạp chí văn học, Số 4.
11. Đông Hải (1999), “Khối vuông Rubic và hình tượng tư duy thơ của Thanh
Thảo”, Tạp chí Văn nghệ Quảng Ngãi, Số Xuân.
12. Mai Bá Ấn (2005), “Quan niệm của Thanh Thảo về thơ”, Tạp chí sơng
Hương, Số 191.
13. Nguyễn Trung Đức, (1996), “Truyền thống và hiện đại trong thơ Gar-xi-a
Lor-ca”, Tạp chí văn học nước ngồi, số 3 – 1996.

Hoàng Thị Thắm - THPT Thạch Thành 4

22


SKKN năm 2022

DANH MỤC SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM ĐÃ ĐƯỢC HỘI ĐỒNG
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM NGÀNH GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
HUYỆN, TỈNH VÀ CÁC CẤP CAO HƠN XẾP LOẠI TỪ C TRỞ LÊN
Họ và tên tác giả: Hoàng Thị Thắm
Chức vụ và đơn vị công tác: Giáo viên trường THPT Thạch Thành 4

TT

Tên đề tài SKKN

1.

Dạy học các bài thực hành về
tiếng Việt trong chương trình
Ngữ văn lớp 11 ở trường
THPT Như Thanh 2 theo quan
điểm giao tiếp

2.

3.

Tích hợp kiến thức liên môn
vào giảng dạy tác phẩm “Ai
đã đặt tên cho dịng sơng”
nhằm nâng cao chất lượng và
tạo hứng thú học tập cho học
sinh lớp 12 trường THPT
Thạch Thành 4
Một số giải pháp tiếp cận,
giảng dạy bài thơ Độc Tiểu
Thanh kí của Nguyễn Du theo
định hướng phát triển năng lực
học sinh

Hoàng Thị Thắm - THPT Thạch Thành 4

Cấp
đánh giá
xếp loại

Kết quả

đánh giá xếp
loại

Năm học
đánh giá
xếp loại

Cấp
Tỉnh

Loại C

2014-2015

Cấp
Tỉnh

Loại C

2017-2018

Cấp
Tỉnh

Loại B

2020-2021

23