(SKKN 2022) nâng cao hiệu quả dạy học phần lịch sử việt nam lớp 10 bằng cách tích hợp kiến thức văn học, âm nhạc, hội họa vào bài học lịch sử

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HOÁ

TRƯỜNG THPT QUẢNG XƯƠNG II

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

NÂNG CAO HIỆU QUẢ DẠY HỌC PHẦN LỊCH SỬ
VIỆT NAM LỚP 10 BẰNG CÁCH TÍCH HỢP
KIẾN THỨC VĂN HỌC, HỘI HỌA, ÂM NHẠC
VÀO BÀI HỌC LỊCH SỬ”

Người thực hiện: Lê Trọng Việt
Chức vụ: Giáo viên
Đơn vị công tác: Trường THPT Quảng Xương II
SKKN thuộc môn: Lịch sử

THANH HÓA, NĂM 2022

1


MỤC LỤC
Nội dung
1. Mở đầu.
1.1. Lí do chọn đề tài.
1.2. Mục đích nghiên cứu của đề tài.
1.3. Đối tượng nghiên cứu.
1.4. Phương pháp nghiên cứu.
2. Nội dung sáng kiến kinh nghiệm.
2.1. Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm.
2.2. Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm.

2.3. Các giải pháp đã sử dụng để giải quyết vấn đề.
2.4. Hiệu quả đạt được của sáng kiến kinh nghiệm.
3. Kết luận và kiến nghị.
3.1. Kết luận
3.2. Kiến nghị.
Tài liệu tham khảo

Trang
1
1
2
2
2
3
3
4
5
10
13
13
13
14

2


1. MỞ ĐẦU
1.1. Lí do chọn đề tài
Trong những năm gần đây, chất lượng dạy sử và học sử đang thu hút sự quan
tâm chú ý của toàn xã hội. Trước sự quan tâm ấy, những giáo viên dạy môn lịch

sử ln trăn trở về việc dạy của mình, làm sao để nâng cao chất lượng dạy học
Lịch sử, làm sao để các em học sinh u thích mơn học này.
Thực trạng của việc dạy và học Lịch sử trong nhà trường phổ thơng hiện cịn
những tồn tại:
Sách giáo khoa biên soạn theo hướng nặng về cung cấp kiến thức để thi cử,
ít chú trọng bồi dưỡng năng lực cho học sinh. Thể hiện dưới hình thức một mơn
khoa học, nên một số kiến thức hàn lâm không thực sự cần thiết cho thực tế vẫn
được đưa vào bài học. Nội dung nhiều bài khô khan về kiến thức, thiên về nhiều
sự kiện lịch sử, chiến tranh cách mạng, ít đề cập về lịch sử văn hóa, nghệ thuật,
chưa xen kẽ với văn học, khoa học…
Giáo viên vẫn chủ yếu coi nặng việc truyền thụ kiến thức có trong SGK.
Việc vận dụng kiến thức liên mơn, chủ đề tích hợp giáo dục còn hạn chế và mờ
nhạt trong các tiết học, xem nhẹ việc dạy để giúp học sinh phát triển những năng
lực cần thiết nhằm giải quyết những vấn đề trong thực tiễn. Bài giảng trở nên
khô khan, kém hấp dẫn, nặng về cung cấp kiến thức, liệt kê sự kiện.
Học sinh ghi nhớ bài học một cách rời rạc, máy móc, hiểu một cách nơng
cạn về kiến thức lịch sử. Không nắm được mối quan hệ giữa các tri thức thuộc
lĩnh vực đời sống xã hội, về kiến thức liên môn. Nhiều em thấy môn học trở nên
nhàm chán, khơng u thích bộ mơn.
Dạy học theo chủ đề tích hợp là một trong những nguyên tắc quan trọng
trong dạy học nói chung và dạy học Lịch sử nói riêng, đây được coi là một quan
niệm dạy học hiện đại, nhằm phát huy tính tích cực của học sinh, đồng thời nâng
cao chất lượng giáo dục. Dạy học tích hợp làm cho người học sử nhận thức được
sự phát triển xã hội một cách liên tục, thống nhất, thấy được mối liên hệ hữu cơ
giữa các lĩnh vực của đời sống xã hội, khắc phục được tính tản mạn rời rạc trong
kiến thức.
Nhằm thực hiện việc đổi mới phương pháp dạy học, phát huy tính tích cực chủ động của học sinh; những năm gần đây các trường phổ thông đã chú ý đến
3

việc đổi mới soạn - giảng ở giáo viên và tổ chức học tập ở học sinh, trong đó coi
trọng vị trí, vai trị của người học - vừa là đối tượng - vừa là chủ thể. Thơng qua
q trình học tập, dưới sự tổ chức hoạt động của giáo viên, học sinh phải tích
cực, chủ động cải biến chính mình.
Một trong những phương pháp được chú ý đặc biệt là phương pháp dạy
học tích hợp liên mơn. Đây là phương pháp gây hứng thú cho học sinh trong
từng tiết học là một trong những nguyên tắc quan trọng của dạy học nói chung
và dạy học Lịch sử nói riêng. Vậy sử dụng phương pháp này trong dạy học Lịch
sử như thế nào cho phù hợp và đạt hiệu quả cao nhất? Đó chính là lí do tơi chọn
viết về đề tài “Nâng cao hiệu quả dạy học phần lịch sử Việt Nam lớp 10 bằng
cách tích hợp kiến thức văn học, âm nhạc, hội họa vào bài học lịch sử” làm
đề tài sáng kiến kinh nghiệm.
1.2. Mục đích nghiên cứu
Nhằm tạo cho học sinh sự hứng thú, chủ động học tập bộ môn Lịch sử đạt
kết quả cao. Nghiên cứu để xác định các nội dung, kiến thức liên mơn có thể sử
dụng trong bài học và đề xuất các biện pháp sử dụng góp phần nâng cao hiệu
quả dạy học bộ môn lịch sử ở nhà trường THPT.
1.3. Đối tượng nghiên cứu
Đề tài tập trung vào việc nghiên cứu giảng dạy và học tập với việc sử
dụng kiến thức liên môn trong phần Lịch sử Việt Nam lớp 10 – Chương trình cơ
bản cơ bản.
Đối tượng nghiên cứu: học sinh lớp 10 trường THPT Quảng Xương II.
+ Lớp thể nghiệm là học sinh lớp 10A1 năm học 2021 – 2022.
+ Lớp đối chứng là học sinh lớp 10BA2 năm học 2021 – 2022.
1.4. Phương pháp nghiên cứu
Để có cơ sở tiến hành nghiên cứu và áp dụng đề tài vào thực tế dạy học tơi
đã:
- Tìm hiểu thực trạng tích hợp dạy học lịch sử trong cả nước nói chung và
trường THPT Quảng Xương 2 nói riêng
- Tìm hiểu các biện pháp để lồng ghép tích hợp mơn lịch sử

- Tổ chức thực hiện các biện pháp -Tiến hành so sánh, đối chiếu và đánh
giá về hiệu quả của đề tài khi áp dụng.
4


2. NỘI DUNG CỦA SÁNG KIẾN
2.1. Cơ sở lí luận của sáng kiến
“Môn Lịch sử ở trường phổ thông nhằm giúp cho các em học sinh có được
những kiến thức cơ bản, cần thiết về lịch sử dân tộc và lịch sử thế giới; góp phần
hình thành ở học sinh thế giới quan khoa học, giáo dục lòng yêu quê hương đất
nước, truyền thống dân tộc, cách mạng, bồi dưỡng năng lực tư duy, hành động,
thái độ ứng xử đúng đắn trong đời sống xã hội”.
Hiện nay, còn một bộ phận không nhỏ giáo viên vẫn nặng về cách học, cách
dạy cũ, nhiều giáo viên chưa nhận thức được vai trò của việc kết hợp các
phương pháp dạy học để phát huy tính tích cực, độc lập nhận thức của học sinh
trong học tập. Bên cạnh đó sách giáo khoa Lịch sử đã được biên soạn theo tinh
thần đổi mới, nhưng phương pháp dạy học của Giáo viên lại chưa theo kịp nội
dung của sách. Đặc biệt nhiều giáo viên khi dạy chỉ truyền đạt lượng kiến thức
giống như trong sách giáo khoa mà không sử dụng thêm tài liệu tham khảo hay
có sử dụng thì chỉ mang tính chất minh họa dẫn đến học sinh không nắm được
kiến thức cơ bản hoặc sa đà vào các câu chuyện không nhằm mục đích cụ thể
hóa và khắc sâu kiến thức.
Chính vì vậy, đổi mới phương pháp dạy học lịch sử trở thành một yêu cầu
quan trọng góp phần nâng cao chất lượng dạy học bộ môn. Việc sử dụng kiến
thức liên mơn trong dạy học lịch sử sẽ góp phần không nhỏ cho giáo viên thực
hiện hướng đổi mới này.
Việc sử dụng kiến thức liên mơn, chủ đề tích hợp sẽ giúp học sinh hiểu được
sâu sắc các vấn đề lịch sử, nhận thức được sự phát triển xã hội một cách liên tục,
thống nhất, thấy được mối liên hệ hữu cơ giữa các lĩnh vực của đời sống xã hội.
Việc sử dụng kiến thức liên mơn cịn giúp học sinh củng cố thêm những hiểu

biết của mình ở nhiều môn học khác. Học sinh phải biết đặt các khái niệm đã
học trong từng môn học cũng như giữa các mơn học khác nhau, có như vậy thì
các em mới thực sự làm chủ được kiến thức.
Đặc biệt từ việc hình thành được những biểu tượng Lịch sử cụ thể, sinh động
thơng qua vận dụng tích hợp các kiến thức liên môn sẽ tạo nên những gợi cảm
mới, tác động mạnh mẽ đến tư tưởng, tình cảm của học sinh, đem lại hiệu quả

5


tích hợp giáo dục sâu sắc trong nhiều chủ đề theo hướng dẫn của Bộ Giáo dục và
đào tạo.
2.2. Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng
Việc dạy học theo chủ đề tích hợp liên mơn, có giá trị thực tiễn to lớn trong
đời sống xã hội. Phương pháp dạy học này chú trọng tập dượt cho học sinh vận
dụng các kiến thức kĩ năng học được cho quá trình học tập tiếp theo, vận dụng
được kiến thức đã học để giải quyết các tình huống thách thức, bất ngờ, chưa
từng gặp. Điều này có ích cho cuộc sống sau này làm công dân, làm người lao
động, làm cha mẹ, có năng lực sống tự lập. Giúp khắc phục được tình trạng khơ
cứng, nặng nề, tản mạn, rời rạc trong dạy học, học sinh hứng thú và say mê hơn
với mơn học Lịch Sử.
Trong tình hình hiện nay, việc cung cấp những kiến thức về lịch sử dân tộc,
về truyền thống của ông cha ta cho học sinh THPT là một nhiệm vụ cấp bách,
cần thiết, là một nội dung mang tầm chiến lược lớn, có ý nghĩa lâu dài của Đảng
và nhà nước ta.
Trong chương trình dạy học cấp THPT, Lịch sử là mơn học chính khóa nằm
trong chương trình giảng dạy. Mặc dù cịn nhiều khó khăn, nhưng trong những
năm qua, nhà trường đã tranh thủ mọi điều kiện để đảm bảo môn học Lich sử
được thực hiện một cách nghiêm túc và luôn đề cao nhiệm vụ đổi mới phương
pháp dạy học bộ môn tạo hứng thú học tập giúp học sinh. Song nhiều giáo viên

và học sinh vẫn chưa nhận thấy rõ vai trò quan trọng của bộ mơn, cịn có tư tưởng
coi mơn Lịch sử là môn phụ, phần nào đã làm ảnh hưởng tới chất lượng dạy và
học bộ môn.
Thực tế của việc dạy và học môn Lịch sử ở các trường THPT hiện nay:
Nhiều giáo viên có sự đầu tư, tìm tịi trong việc đổi mới phương pháp, tích cực
ứng dụng cơng nghệ thông tin, sử dụng triệt để đồ dùng trực quan mà nhà trường
cung cấp; đã có những tiết dạy Lịch sử hay, hấp dẫn... Tuy nhiên, bên cạnh đó,
cũng cịn một số ít giáo viên chưa thực sự đầu tư một cách thường xuyên và liên
tục trong việc đổi mới phương pháp ở mỗi giờ lên lớp. Các giáo viên chưa bố trí
được cho học sinh xem phim Lịch sử, hướng dẫn các em tìm đến những cổng
thơng tin chứa tư liệu tham khảo, cũng chưa quan tâm đến việc tổ chức cho các

6


em những buổi ngoại khóa như các buổi dạ hội Lịch sử, kể chuyện Lịch sử,
tham quan bảo tàng, các địa danh Lịch sử...
Nhiều học sinh chưa có tinh thần học tập và nhận thức khơng đúng về vai trị
của mơn học, vẫn có suy nghĩ lịch sử là mơn phụ nên không nhất thiết phải tập
trung và đầu tư nhiều thời gian, mặt khác các em cho rằng “ học để thi” nên
những học sinh không theo ban khoa học xã hội gần như “bỏ qua” mơn Lịch
sử... Vì thế các em chưa phát huy hết vai trò và trách nhiệm của người học sinh,
học một cách thụ động, tiếp thu bài một cách máy móc và khơng hiệu quả dẫn
đến chất lượng học tập bộ môn chưa cao.
Tuy nhiên, trong q trình giảng dạy, qua thể nghiệm, tơi nhận thấy: Sử dụng
kiến thức tích hợp liên mơn trong dạy- học phần Lịch sử Việt Nam lớp 10 – ban
cơ bản không chỉ đạt được chuẩn kiến thức kỹ năng mà cịn hồn thiện năng lực
phẩm chất của người học.
2.3. Các giải pháp để giải quyết vấn đề
2.3.1. Nội dung và những kết quả nghiên cứu của sáng kiến

2.3.1.1. Sử dụng tài liệu văn học trong dạy học lịch sử
Tài liệu văn học là nguồn tư liệu quan trọng đối với dạy học lịch sử, nó có ý
nghĩa to lớn trong giáo dục, giáo dưỡng và phát triển học sinh.Bằng những hình
ảnh cụ thể, các tài liệu, hình tượng văn học có tác động mạnh mẽ đến tư tưởng,
tình cảm của người đọc. Văn học trình bày những nét đặc trưng, điển hình về
kinh tế, chính trị, xã hội… do đó giữa văn học và sử học có mối quan hệ khăng
khít với nhau.
Ví dụ 1: Khi dạy Bài 20: Xây dựng và phát triển văn hóa dân tộc trong thế kỉ
X-XV
Khi dạy về phần Văn học: giáo viên có thể đưa ra một số đoạn trích:
“Nam quốc sơn hà Nam đế cư
Tiệt nhiên định phận tại thiên thư
Như hà nghịch lỗ lai xâm phạm
Nhữ đẳng hành khan thủ bại hư”.
Và...
“Việc nhân nghĩa cốt ở yên dân,
7


Quân điếu phạt trước lo trừ bạo;
Như nước Đại Việt ta từ trước,
Vốn xưng nền văn hiến đã lâu,
Núi sông bờ cỏi đã chia,
Phong tục Bắc Nam cũng khác;…”
GV đặt một số câu hỏi gợi ý phân tích tác phẩm như:
- Nêu tên tác phẩm và tác giả của hai đoạn trích trên.
- Các tác phẩm đó được ra đời trong hồn cảnh nào?
- Nội dung chính của hai tác phẩm này là gì? Vì sao lại có nội dung như vậy.
HS trả lời được tên của hai tác phẩm là “Nam Quốc sơn hà” cuả Lý Thường
Kiệt và “Bình Ngô Đại Cáo của Nguyễn Trãi đây được coi là hai bản tuyên ngôn

độc lập trong tổng số ba bản tun ngơn của nước ta. Để trả lời về hồn cảnh ra
đời của hai tác phẩm HS có thể vận dụng kiến thức của Bài 19: Những cuộc
kháng chiến chống ngoại xâm ở thế kỉ X – XV rút ra hai tác phẩm đều được ra
đời trong bối cảnh của cuộc đấu tranh chống ngoại xâm: Cuộc kháng chiến
chống Tống thời Lý và Khởi nghĩa Lam Sơn, vì thế nội dung của hai tác phẩm
đều nói về lịng u nước, khẳng định chủ quyền của dân tộc. Sau khi trả lời
những câu hỏi gợi ý, HS có thể tự rút ra được đặc đểm của văn học thế kỉ X XV: nội dung sự phát triển mạnh mẽ văn học chữ Hán.
Ví dụ 2: Khi dạy Bài 26: Tình hình xã hội nửa đầu thế kỉ XIX và phong trào
đấu tranh của nhân dân
Mục 1. Tình hình xã hội và đời sống nhân dân:
−

Tình hình xã hội, nhân dân phản ánh hiện thực qua câu ca dao:
“Con ơi mẹ bảo con này
Cướp đêm là giặc cướp ngày là quan”
Qua câu ca dao HS có thể tự rút ra được một hiện thực trong xã hội thời kì

này – nạn tham quan ô lại một cách chân thực.
Để nhấn mạnh sự thối nát của vua quan triều Nguyễn thời bấy giờ và sự
khủng hoảng tột cùng của chế độ phong kiến Việt Nam vào cuối thế kỷ XIX.
Qua những câu thơ sau HS có thể có thấy rõ đời sống khổ cực của nhân dân thời
kì bấy giờ.
2.3.1.2. Sử dụng tài liệu, kiến thức Địa lí trong dạy học Lịch sử
8


Mơn Địa lí cũng liên quan rất nhiều đến mơn Lịch sử. Một cuộc họp, hội
nghị, một trận đánh… đều diễn ra ở một địa điểm nhất định.
Để học sinh hiểu bài học hơn thì việc dạy học lịch sử kết hợp với việc sử
dụng bản đồ là cực kì cần thiết. Bởi vì, bản đồ có khả năng phản ánh sự phân bố

và những mối liên hệ các đối tượng địa lí trên bề mặt Trái đất một cách cụ thể
mà khơng một phương tiện nào khác có thể làm được. Bản đồ được coi là
phương tiện trực quan, một cuốn sách giáo khoa thứ hai.
Để sử dụng bản đồ có hiệu quả, người giáo viên phải có kiến thức cơ bản về
bản đồ. Lâu nay, bản đồ trong sách giáo khoa ít được chú ý. Nhiều người cho
rằng bản đồ chỉ có tính chất minh họa cho bài viết. Thực tế không đơn giản như
vậy. Trong mỗi cuốn sách giáo khoa đều có phần hình và phần chữ. Hình có khi
chỉ là yếu tố minh họa cho chữ, song cũng có khi nó bổ sung nội dung mà phần
chữ khơng thể trình bày được. Những năm gần đây, các nhà khoa học đã nghiên
cứu và khẳng định bộ não chúng ta ghi nhớ hình ảnh lâu hơn là chữ, vì thế sử
dụng tài liệu mơn Địa lí, nhất là sử dụng bản đồ trong dạy học Lịch sử là rất cần
thiết.
Hiện nay, hầu hết thư viện trường nào cũng có bản đồ để dùng trong việc
dạy lịch sử. Việc này là rất tốt vì giúp học sinh chăm chú hơn, hình dung ra các
địa điểm, trận đánh, chiến dịch trên bản đồ… từ đó, học sinh ghi nhớ lâu hơn.
Việc sử dụng bản đồ càng gây ấn tượng tốt hơn khi giáo viên vẽ được lược đồ
nước ta thật nhanh trên bảng, rồi cho học trò điền lại các thơng tin…
Ví dụ: Khi dạy Bài 23. Phong trào Tây Sơn và sự nghiệp thống nhất đất
nước, bảo vệ tổ quốc cuối thế kỉ XVIII

9


Để tạo biểu tượng cho học sinh về chiến thắng Rạch Gầm - Xoài Mút, khi
dạy phần chiến thắng Rạch Gầm - Xoài Mút (SGK 10), giáo viên cần phải sử
dụng lược đồ.
Qua lược đồ, giáo viên cần phân tích cho học sinh thấy được hoàn cảnh địa
lý của khu vực này và đặt vấn đề tại sau Nguyễn Huệ chọn đoạn sơng này làm
điểm phục kích qn Xiêm. Dựa vào lược đồ, HS sẽ phân tích được vị trí địa lí,
cách bày binh bố trận của Nguyễn Huệ, cách quân Tây Sơn đánh quân Xiêm ra

sao ở đoạn sông này, từ đó sẽ có được một biểu tượng lịch sử sâu sắc về hoàn
cảnh địa lý nơi đây làm cơ sở để học sinh nắm bắt sự kiện lịch sử này một cách
tốt hơn.
Muốn thực hiện tốt việc tạo biểu tượng về hoàn cảnh lịch sử, giáo viên cần
phải hiểu và vận dụng một cách tối ưu nhất việc sử dụng bản đồ trong dạy học
lịch sử. Bản đồ là đồ dùng trực quan quy ước rất quan trọng dạy học lịch sử và
trong điều kiện giáo dục hiện đại, chúng ta dễ dàng tìm thấy những bản đồ phù
hợp cho yêu cầu của môn học. Bản đồ giúp học sinh xác định một cách rõ ràng,
chính xác địa điểm xảy ra sự kiện lịch sử, biến cố lịch sử từ đó hình thành biểu
tượng một cách nhẹ nhàng nhưng sâu sắc. Học sinh khơng có biểu tượng chính
xác về không gian sẽ làm cho sự kiện lịch sử trở nên trừu tượng, mơ hồ, thiếu
nội dung thực tế, không phản ánh được hiện thực khách quan trong nhận thức
của học sinh, khơng có tác dụng nhất định đến sự diễn biến cụ thể của sự kiện
xảy ra. Thông thường khi tạo biểu tượng về không gian trong dạy học lịch sử,
10


ngoài việc sử dụng trực quan quy ước (bản đồ, lược đồ), giáo viên cịn có thể sử
dụng tranh ảnh minh họa, hiện vật khảo cổ.
2.3.1.3. Sử dụng tài liệu hội họa, âm nhạc… trong dạy học Lịch sử
Đây là một phương pháp dạy học hiện đại, giúp học sinh phát triển toàn diện
về mọi mặt. Giờ học sẽ trở nên sinh động hơn, vì khơng chỉ có giáo viên là
người trình bày mà học sinh cũng tham gia vào q trình tiếp nhận kiến thức, từ
đó phát huy tính tích cực của học sinh. Dạy học liên mơn cũng góp phần phát
triển tư duy liên hệ, liên tưởng ở học sinh.
Tạo cho học sinh một thói quen trong tư duy, lập luận; tức là khi xem xét
một vấn đề phải đặt chúng trong một hệ quy chiếu, từ đó mới có thể nhận thức
vấn đề một cách thấu đáo.
Rèn luyện cho học sinh khả năng“đọc” ngôn ngữ hội họa, âm nhạc, hiểu
được nội dung cũng như tư tưởng mà tác giả muốn đề cập đến.

Bằng việc sử dụng các tác phẩm hội họa, giáo viên sẽ giúp cho học sinh bổ
sung kiến thức một cách toàn diện, giúp học sinh hiểu rằng lịch sử khơng phải
chỉ có những cuộc đấu tranh, biểu tình mà lịch sử cịn là những thành tựu về
kinh tế, văn hóa, kiến trúc, điêu khắc... Từ đó tạo hứng thú học tập ở học sinh.
Ví dục 1: Khi dạy Bài 20. Xây dựng và phát triển Văn hóa trong các thế kỉ
X- XV có thể tích hợp các nội dung về Hội Họa, Âm nhạc khi học về các thành
tựu.

11


- Khi phân tích hình ảnh điêu khắc « Rồng mình trơn cuộn lá đề », HS sử dụng
các kiến thức Hội họa để phân tích : bố cục, các chi tiết điêu khắc, hình dáng…
Từ đó rút ra những nét đặc sắc của nghệ thuật thế kỉ X – XV.
- Khi học về nghệ thuật sân khấu, GV có thể chiếu một số đoạn video về các loại
hình nghệ thuật như : Tuồng, chèo,… kết hợp với kiến thức Âm nhạc, HS nêu
những hiểu biết của mình cũng như cảm nhận về những loại hình nghệ thuật đó.
Ví dụ 2: Khi dạy Bài 22. Tình hình kinh tế ở thế kỉ XVI-XVIII
Mục 3. Sự phát triển của thương nghiệp
GV hướng dẫn HS quan sát bức tranh Thương cảng Hội An (tranh vẽ cuối
thế kỉ XVIII), nhận xét cảnh buôn bán tấp nập trên bến dưới thuyền để HS rút ra
được tình hình thương nghiệp phát triển ở thế ki XVI- XVII và đến thế kỉ XVIII
thì ngoại thương lại suy yếu.

Thương cảng Hội An (tranh vẽ cuối thế kỉ XVIII)
Trên đây là một số biện pháp sử dụng dạy học liên môn trong dạy học Lịch
sử ở trường phổ thông. Bên cạnh việc sử dụng tài liệu Văn học, Địa lý, Hội họa,
trong dạy học Lịch sử chúng ta cần chú ý đến nhiều nguồn tài liệu khác như
Toán học, Vật lý, các tài liệu văn kiện Lịch sử Đảng... giúp cho học sinh tránh
khỏi sự nhàm chán, khô khan khi học tập môn Lịch sử, tạo ra hứng thú học Lịch

sử cho học sinh. Từ đó các em sẽ mong đợi để được học tiết sử, để thể hiện sự
12


hiểu biết của các em ở nhiều lĩnh vực vào bộ môn Lịch sử khô khan với nhiều sự
kiện, ngày tháng. Biến tiết Lịch sử thành tiết học ưa thích của các em, qua đó
chất lượng dạy- học sẽ được nâng cao.
2.4. Hiệu quả đạt được của sáng kiến kinh nghiệm.
2.4.1. Tính mới, tính sáng tạo
Sử dụng sáng tạo kiến thức các mơn: Ngữ văn, Địa lí… trong dạy học Lịch
sử, tạo hứng thú cho HS trong giờ học, nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả của
hoạt động dạy và học, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay.
− Góp phần làm giảm bớt trạng thái căng thẳng của HS trong giờ học Lịch sử.
−

Giúp học sinh khám phá và bộc lộ năng lực bản thân, từ đó nâng cao chất

−

lượng học tập bộ môn Lịch sử.
Thay đổi cách nhìn nhận của một số GV và HS về vị trí, vai trị của mơn

−

Lịch sử trong trường THPT.
2.4.2. Khả năng áp dụng và mang lại lợi ích thiết thực của sáng kiến
* Khả năng áp dụng hoặc áp dụng thử, nhân rộng
Đối tượng học sinh khối 10 trường THPT Quảng Xương II
Tôi đã sử dụng thể nghiệm một số biện pháp liên môn để dạy phần Lịch sử
Việt Nam chương trình lớp 10. Để thực hiện thành cơng và có hiệu quả sáng

kiến “Nâng cao hiệu quả dạy học phần lịch sử Việt Nam lớp 10 bằng cách
tích hợp kiến thức văn học, âm nhạc, hội họa vào bài học lịch sử” cần các
điều kiện sau:
+ Đối với nhà trường
Tạo điều kiện thuận lợi về cơ sở vật chất, thiết bị dạy học, thời gian, kinh phí…

−

khuyến khích, tạo động lực cho giáo viên (GV) tích cực, chủ động, sáng tạo
trong thực hiện kế hoạch, đề xuất điều chỉnh, báo cáo kết quả và kinh nghiệm tổ
chức dạy học các chủ đề tích hợp liên mơn.
Tổ chức hoạt động sinh hoạt chuyên môn với chủ đề dạy học tích hợp liên mơn

−

theo cụm trường.
Tăng cường đưa chủ đề dạy học vào các dịp hội giảng; tổ chức các hội thảo,

−

đánh giá tổng kết, rút kinh nghiệm trong việc thực hiện dạy học các chủ đề tích
hợp liên mơn.
Tăng cường dự giờ, kiểm tra, tư vấn, thúc đẩy GV bằng nhiều hình thức.

−

Tích cực cho học sinh (HS) tham gia các cuộc thi liên quan đến chủ đề tích hợp,
liên môn mà bộ đã phát động.
13

−

+ Đối với giáo viên
Đáp ứng mục tiêu dạy học: Khi sử dụng tài liệu liên môn phải đảm bảo tiêu

−

chuẩn cơ bản là giá trị giáo dục – giáo dưỡng và giá trị văn học, các tài liệu đó
phải giúp học sinh khôi phục lại bối cảnh lịch sử, hình ảnh các sự kiện, nhân vật
của quá khứ để phục vụ được yêu cầu của nội dung bài học, phù hợp trình độ
nhận thức của học sinh, khơng làm loãng nội dung bài học lịch sử.
Đảm bảo nguyên tắc liên mơn: Tích hợp linh hoạt, nhẹ nhàng, đúng địa chỉ,

−

không làm nặng nề hoặc rối tiết học. Tránh biến môn Lịch sử thành môn Ngữ
văn hay các môn khác.
Tạo được hứng thú học tập cho học sinh trong quá trình học tập.

−

Kết hợp nhuần nhuyễn các con đường, biện pháp, thao tác sư phạm.

−

+ Với học sinh
Học sinh có vai trị tích cực chủ động trong việc học tập theo ngun tắc
liên mơn,vì ở các em huy động những kiến thức đã học để hiểu sâu sắc, toàn
diện một sự kiện. Các em được ôn tập củng cố, tổng hợp ở mức cao hơn và được

vận dụng thông minh trong học tập.
Thông qua hoạt động nghiên cứu bài học.

−

Chủ động trong việc tiếp cận chủ đề dạy học tích hợp liên mơn.

−

Chủ động nghiên cứu, tìm hiểu kiến thức, chương trình mơn học GDCD và các

−

mơn học khác để thấy được mối liên quan giữa các bộ môn.
Thường xuyên trao đổi, nhờ đến sự tư vấn, giúp đỡ của GV giảng dạy các mơn
học khác để có những hiểu biết chính xác, sâu sắc về các mơn học.
*. Khả năng mang lại lợi ích thiết thực
Thực tế sau khi tiến hành áp dụng một số kinh nghiệm và các giải pháp của
sáng kiến kinh nghiệm đã đạt được một số kết quả cụ thể như sau :
* Đối với giáo viên: Đã sử dụng các biện pháp liên môn vào soạn bài
- Những tiết học trở nên hiệu quả hơn.
- Rút ra được những kĩ thuật, kinh nghiệm khi dạy học tích hợp.
* Đối với học sinh:
− Giờ học môn Lịch sử sinh động hơn.
−

Học sinh phát huy được tính tự giác và tích cực hơn.

−

Học sinh lĩnh hội được kiến thức nhanh và sâu rộng hơn.

−

Thái độ của HS đối với bộ mơn nghiêm túc hơn, khơng cịn coi môn Lịch sử
là “môn phụ”.
14


Kết quả cụ thể qua một bài kiểm tra 15 phút cùng một đề bài:
Lớp
10A1

Sĩ số
45

G
15

%
44,1

Khá
18

%
52,9

TB
1

%
3,0

Yếu
0

%
0

43

10

29,4

21

61,8

3

8,8

0

0

10A2
Qua bảng số liệu trên nhận thấy ở các lớp học sinh khác nhau, khi áp

dụng phương pháp khác nhau thì có kết quả khác nhau. Lớp áp dụng sáng
kiến đã cho kết quả cao hơn, học sinh tỏ ra hứng thú, u thích mơn học
hơn so với lớp không áp dụng.
Như vậy, kết quả thực nghiệm đã khẳng định tính đúng đắn, chân thực
của việc sử dụng kiến thức liên môn trong dạy học Lịch sử. Điều đó, làm cho
hoạt động dạy- học Lịch sử trở nên hứng thú, hiệu quả dạy- học được nâng cao,
đáp ứng yêu cầu giáo dục hiện đại. Đó cũng là giải pháp thực sự đem lại giá trị
trong việc nâng cao chất luợng dạy- học môn Lịch sử hiện nay.
3. KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ
3.1. Kết luận
Dạy học tích hợp liên môn là một nguyên tắc quan trọng trong dạy học nói
chung và trong dạy học Lịch sử nói riêng. Tuy nhiên để thực hiện tốt và có hiệu
quả đòi hỏi sự nỗ lực ở cả thầy và trò. Và việc thực hiện không phải bài nào,
không phải phần nào cũng thực hiện được.
Sử dụng kiến thức liên môn trong dạy học Lịch sử sẽ cung cấp cho học sinh
những hiểu biết sinh động, cụ thể về lịch sử dân tộc; giúp các em hiểu được mối
quan hệ qua lại mật thiết giữa các môn khoa học khác với lịch sử làm cho bài
giảng lịch sử trở nên gần gũi, có sức hấp dẫn, có sự thuyết phục, gây hứng thú
và kích thích sự yêu thích của các em đối với mơn học. Từ sự u thích đó, học
sinh sẽ tích cực tìm tịi những kiến thức lịch sử mà các em chưa biết, sự phát
triển năng lực nhận thức và niềm say mê học tập ở các em. Đây cũng là con
đường ngắn nhất để tạo biểu tượng lịch sử, dẫn đến hình thành khái niệm và rút
ra những kinh nghiệm cho thực tiễn. Qua đó, bồi dưỡng cho học sinh niềm tự
hào về quá khứ hào hùng của cha ông, về truyền thống quý báu của dân tộc
trong quá trình dựng nước và giữ nước. Giáo dục cho các em tình u q
hương, biết kính trọng nhân dân lao động qua nhiều thế hệ. Đồng thời giúp các
em nhận thức đầy đủ hơn về ý thức trách nhiệm trong việc gìn giữ những giá trị
truyền thống quý báu mà cha ông đã để lại.
15

Tuy nhiên, người giáo viên phải hết sức lưu ý khi sử dụng nguồn tài liệu này
bởi tài liệu liên môn vô cùng phong phú và đa dạng. Trong một tiết học, có thể
tìm thấy nhiều kiến thức các mơn học khác có liên quan đến nội dung bài lịch
sử, thế nhưng thời lượng một tiết học lại có hạn. Chính vì vậy, người giáo viên
phải nắm chắc mục tiêu bài học, lựa chọn tài liệu sao cho phù hợp với mục tiêu
bài giảng và thời gian quy định, không làm lỗng kiến thức lịch sử dân tộc,
khơng “biến giờ sử thành giờ ngữ văn”, giờ dạy đạo đức cho học sinh ; có như
vậy mới nâng cao được chất lượng bộ môn. Để thực hiện được điều này, người
giáo viên nên đưa ra và trả lời các câu hỏi: “Sử dụng tài liệu để làm gì? ”, “Sử
dụng cho đơn vị kiến thức nào?”, “Vì sao phải sử dụng?”, “Hình thức sử dụng
như thế nào?”... Đây là cách làm thể hiện tính khoa học và cũng là thể hiện ý
thức trách nhiệm của giáo viên khi giảng dạy lịch sử.
3.2. Kiến nghị
Từ kết quả đạt được bước đầu trong đề tài và từ thực tiễn dạy học hiện nay,
chúng tôi xin đề xuất một vài ý kiến sau:
Một là, cần thay đổi nhận thức của giáo viên về vai trị, tác dụng của tài
liệu liên mơn trong dạy học lịch sử, cải tiến phương pháp dạy học lịch sử thông
qua các buổi tập huấn, học tập chuyên đề của nhà trường, nhóm cụm trường.
Hai là, bản thân mỗi giáo viên phải đầu tư thời gian, công sức để sưu tầm
tài liệu, sắp xếp thành hệ thống theo từng tiết học, từng chương, từng phần phù
hợp với nội dung và kiến thức trong sách giáo khoa. Mỗi đoạn tài liệu nên xác
định luôn biện pháp sử dụng cho tiện lợi.
Ba là, Giáo viên cần đưa ra những yêu cầu cụ thể đối với học sinh trong
quá trình dạy học như sau tầm tài liệu trước ở nhà theo định hướng của giáo
viên.
Trên đây là một vài kinh nghiệm tôi đã rút ra được trong thời gian qua,
với sáng kiến kinh nghiệm“Dạy học tích hợp trong phần Lịch sử Việt Nam lớp
10 THPT”, nhiều bài giảng của tôi đã đạt được hiệu quả nhất định. Nhiều em
học sinh đã hứng thú hơn với môn học Lịch sử. Song tôi nhận thấy việc giảng

dạy khó như làm nghệ thuật, và sáng kiến khơng tránh khỏi những nội dung
chưa đầy đủ, hồn thiện. Vì vậy rất mong nhận được sự góp ý từ các đồng
nghiệp và HĐKH các cấp để sáng kiến kinh nghiệm của tơi được hồn thiện và
có giá trị hơn./.

16


XÁC NHẬN CỦA HIỆU TRƯỞNG
NHÀ TRƯỜNG

Thanh Hoá, ngày 28 tháng 4 năm 2022
Tôi xin cam đoan đây là SKKN của mình
viết khơng sao chép nội dung của người

khác.
Người viết

Lê Trọng Việt

17


DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Nguyễn Thị Côi, 2/2002, Kênh hình, một nguồn kiến thức quan trọng
trong dạy học Lịch sử, Tạp chí nghiên cứu giáo dục.
2. Trần Văn Cường, 7/1997, Vận dụng nguyên tắc liên môn trong dạy học
lịch sử ở PTTH, Tạp chí NCGD.
3. Trần Bá Hồnh, 1/1994, Dạy học lấy học sinh làm trung tâm, Tạp chí
nghiên cứu giáo dục.

4. Trần Viết Thụ, 12/1997, Vận dụng nguyên tắc liên môn khi dạy học các
vấn đề văn hóa trong SGK lịch sử PTTH, Tạp chí NCGD.
5. Trịnh Tiến Thuận - Nguyễn Xuân Trường - Nguyễn Nam Phóng - Lê Hiến
Hương - Phan Ngọc Huyền, 2007, Hướng dẫn sử dụng kênh hình trong sách
giáo khoa Lịch Sử lớp 10, NXBH.

18