MỘT SỐ HÌNH THỨC KHỞI ĐỘNG BÀI HỌC TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ ở TRƯỜNG THPT THEO HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC NHẰM TẠO HỨNG THÚ HỌC TẬP CHO HỌC SINH

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN
TRƯỜNG THPT PHAN ĐĂNG LƯU
--------

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
MỘT SỐ HÌNH THỨC KHỞI ĐỘNG BÀI HỌC TRONG DẠY
HỌC LỊCH SỬ Ở TRƯỜNG THPT THEO HƯỚNG PHÁT
TRIỂN NĂNG LỰC NHẰM TẠO HỨNG THÚ HỌC TẬP
CHO HỌC SINH

MÔN : LỊCH SỬ

Tác giả: Cao Thị Hằng
Tổ chuyên môn: Tổ Xã Hội

NĂM HỌC: 2021-2022


MỤC LỤC
A. ĐẶT VẤN ĐỀ .......................................................................................................1
1. Lí do chọn đề tài ............................................................................................... 1
2. Mục đích của đề tài .......................................................................................... 2
3. Tính mới của đề tài ...........................................................................................2
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ...................................................................2
B. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU ................................................................................3
I. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN ....................................................................3
1. Cơ sở lí luận ...........................................................................................................3
1.1. Mục đích hoạt động khởi động trong giờ học môn Lịch sử ....................... 3
1.2. Đặc điểm hoạt động khởi động ................................................................... 3
1.3. Vai trò của hoạt động khởi động trong tiến trình dạy học ......................... 4
1.4. Vai trị của hoạt động khởi động trong dạy học Lịch sử ............................5

1.5. Những yêu cầu của hoạt động khởi động ................................................... 5
2. Cơ sở thực tiễn ...................................................................................................6
2.1. Thực trạng của dạy học Lịch sử hiện nay ...................................................6
2.2. Thực trạng dạy học Lịch sử ở trường THPT Phan Đăng Lưu ................... 7
III. CÁC GIẢI PHÁP .............................................................................................12
1.Thiết kế các hoạt động khởi động ................................................................... 12
1.1. Quy trình thiết kế các hoạt động khởi động ..............................................12
1.2. Điều kiện của việc tổ chức các hình thức khởi động trong dạy học lịch sử
nhằm phát triển năng lực học sinh ở trường Trung học phổ thông ........................ 13
1.3. Thiết kế và thực hiện các hoạt động khởi động và một số hình thức tổ
chức hoạt động khởi động trong dạy học môn Lịch sử ở trường THPT ................. 14
1.3.1. Khởi động bài học dưới dạng trò chơi .......................................... 14
1.3.2. Khởi động bài học bằng một đoạn phim ....................................... 23
1.3.3. Khởi động bằng tranh ảnh minh họa. ............................................26
1.3.4. Khởi động bằng âm nhạc. .............................................................. 32
1.3.5. Khởi động bài học lịch sử từ việc xây dựng tình huống có vấn đề35
2. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm ............................................................ 36
C. KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT .............................................................................. 38
1. Kết luận ........................................................................................................... 38
2. Đề xuất ............................................................................................................. 38


DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
1

THPT

Trung học phổ thông

2

NQ/TW

Nghị quyết/Trung ương

3

HS

Học sinh

4

GV

Giáo viên

5

PPDH

Phương pháp dạy học

6

HĐKĐ

Hoạt động khởi động

A. ĐẶT VẤN ĐỀ
1. Lí do chọn đề tài
Mục tiêu của giáo dục phổ thông ở nước ta trong giai đoạn hiện nay là: “Tập
trung dạy cách học, cách nghĩ, cách vận dụng kiến thức, khuyến khích tự học, tạo
cơ sở để người học tự cập nhật và đổi mới tri thức, rèn luyện kĩ năng, phát triển
năng lực...”. Để thực hiện mục tiêu đó, việc sử dụng những phương pháp, kỹ thuật
tổ chức hoạt động dạy học tích cực là con đường, là hướng đi phù hợp nhất. Việc
vận dụng các phương pháp và kĩ thuật dạy học tích cực, thiết kế tiến trình dạy học
các bài học hoặc chủ đề dạy học đảm bảo các yêu cầu về phương pháp dạy học,
cách xây dựng, tổ chức thực hiện, kiểm tra đánh giá chuỗi các hoạt động học theo
sự định hướng phát triển năng lực người học là rất cần thiết đối với giáo viên trong
giai đoạn hiện nay.
Những năm gần đây, chúng ta đã thực hiện thành công bước đầu việc đổi
mới phương pháp dạy học, kiểm tra đánh giá. Tuy nhiên, từ thực tế giảng dạy của
bản thân cũng như các đồng nghiệp trên địa bàn, tôi nhận thấy rằng sự sáng tạo
trong việc đổi mới phương pháp dạy học phát huy tính tích cực, chủ động tiếp cận
và phát triển các năng lực của học sinh cịn nhiều chuyện tiếp tục phải suy nghĩ,
trăn trở…Vì thế để có giờ dạy Lịch Sử tốt theo tinh thần đổi mới phương pháp dạy
học, người giáo viên phải vất vả hơn nhiều trong việc thiết kế và tổ chức giờ dạy.
Chính giáo viên phải thực sự chủ động, sáng tạo thì mới có thể khơi dậy được sự
hoạt động tích cực, sáng tạo của mọi học sinh trong lớp. Bởi vì mỗi bài học được
lựa chọn đưa vào chương trình học đều thể hiện mục tiêu chung của bộ môn, thể
hiện được ý đồ người biên soạn. Mỗi cá nhân học sinh lại là một chủ thể tiếp nhận
cá biệt, nên sự áp đặt cách hiểu, cách cảm nhận của giáo viên với học sinh là chưa
đúng với bản chất dạy và học theo tinh thần phát triển năng lực và phẩm chất
người học mà phải hướng đến sự phát triển toàn diện của học sinh. Hoạt động dạyhọc Lịch Sử không chỉ là hoạt động lĩnh hội kiến thức mà còn rèn luyện kĩ năng
vận dụng kiến thức vào thực tế sinh động. Những năng lực này được hình thành và
phát triển khơng chỉ thơng qua nội dung dạy học mà cịn thơng qua phương pháp
và hình thức tổ chức dạy học mới theo 5 bước: Khởi động, Hình thành kiến thức,
Luyện tập, Vận dụng, Tìm tịi mở rộng. Trong đó hoạt động khởi động đóng vai trị

quan trọng trong giờ học.
“Vạn sự khởi đầu nan”, “Đầu xuôi đi mới lọt”, là những câu nói dân gian
của ơng cha ta khi nói về thành cơng của bất kỳ việc gì đều ít nhiều phụ thuộc vào
việc mở đầu như thế nào. Trong giảng dạy cũng vậy, khi bạn khởi động thành cơng
một bài giảng có nghĩa là bạn đã thắng lợi một nửa. Ấn tượng đầu tiên là rất quan
trọng. Mỗi bài học đều cần có phần khởi động hấp dẫn, lơi cuốn, có hiệu quả vì
những phút mở đầu sẽ dẫn dắt cả bài học. Trong HĐKĐ giáo viên vừa kiểm tra
được những kiến thức cũ, kiến thức thực tế của học sinh cũng vừa dẫn dắt học sinh
đến với những kiến thức mới mà chính học sinh cần giải quyết nó. Nhưng làm thế
nào để tổ chức HĐKĐ hay và hấp dẫn“phát huy được tính tích cực, tự giác, chủ
1


động, sáng tạo và năng lực tự học của người học”. Việc tổ chức thành cơng HĐKĐ
nói riêng và hoạt động học nói chung mang lại hiệu quả rất lớn trong day học. Nó
là hoạt động khởi đầu nên có tác động đến cảm xúc, trí tuệ của người học trong
toàn tiết học. Nếu tổ chức tốt hoạt động này sẽ tạo ra một tâm lý hưng phấn, tự
nhiên để lôi keo học sinh vào giờ học. Hơn nữa, nếu càng đa dạng thì sẽ ln tạo
nên những bất ngờ thú vị cho học sinh. Vì thế người học sẽ khơng cịn cảm giác
mệt moi, nhàm chán, nặng nề, lo lắng như khi giáo viên kiểm tra bài cũ. Các em sẽ
được thoải mái tham gia vào hoạt động học tập mà khơng hề hay biết. Nó như phần
nhạc dạo của một ca khúc góp phần định hướng thái độ hát như: nhiệt tình sơi nổi
hay sâu lắng thiết tha vì thế giờ học cũng bớt sự căng thăng khơ khan. Nhưng thực
tế dạy học lại cho thấy rất nhiều giáo viên khó kiếm tìm được một cách khởi động
để cho tiết học sinh động, hấp dẫn hoặc có tổ chức nhưng hiệu quả khơng cao do
hình thức tổ chức nhàm chán, rời rạc, nặng về kiến thức... Xuất phát từ tình hình
thực tiễn và một số kinh nghiệm trong giảng dạy bộ môn, tôi thấy để nâng cao chất
lượng giờ dạy nói riêng và bộ mơn Lịch sử nói chung, người giáo viên ngoài việc
phát huy các hoạt động dạy học tích cực khơng thể bo qua HĐKĐ. Trên cơ sở đó
tơi đã thực hiện đề tài “Một số hình thức khởi động bài học trong dạy học mơn

Lịch sử ở trường THPT theo hướng phát triển năng lực nhằm tạo hứng thú học
tập cho học sinh”
2. Mục đích của đề tài
Đề tài nhằm mục đích cung cấp một số cơ sở lí luận về đổi mới phương
pháp dạy học, kĩ thuật dạy học cho việc tổ chức HĐKĐ trong các bài dạy Lịch sử ở
cấp THPT.
Đồng thời cung cấp một số kinh nghiệm của bản thân trong việc thiết kế
HĐKĐ cho một số bài dạy môn Lịch sử khối 10, 11, 12.
3. Tính mới của đề tài
Sáng kiến này có tính sáng tạo và đổi mới phương pháp dạy học, kỹ thuật
dạy học cho việc tổ chức HĐKĐ trong các bài dạy.
Cung cấp một số kinh nghiệm của bản thân tôi trong việc thiết kế HĐKĐ
cho các bài dạy môn Lịch sử nhằm phát huy năng lực của học sinh.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
- Nghiên cứu ở bộ môn Lịch sử cấp THPT
- Thực nghiệm tại trường THPT Phan Đăng Lưu - Yên Thành
- Thời gian thực hiện: Kế hoạch dạy học của năm học 2020 - 2021.

2


B. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU
I. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
1. Cơ sở lí luận
Theo tinh thần của Nghị quyết số 29-NQ/TW, hiện nay, dạy học theo hướng
phát huy tính tích cực của học sinh (HS) được đặt ra như một yêu cầu bức thiết.
Nghị quyết khăng định: Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo
hướng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức,
kĩ năng của người học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy
móc (Ban Chấp hành Trung ương, 2013).Vì vậy, trong dạy học, giáo viên (GV)

cần quan tâm đổi mới phương pháp dạy học (PPDH) để người học có cơ hội tự cập
nhật tri thức và phát triển năng lực bản thân. Trong đó, việc tổ chức một cách hiệu
quả các hoạt động học tập để “kích hoạt” tinh thần học tập của HS là rất quan trọng
(Trương Thanh Tòng, 2019). Thông thường, mỗi bài học lịch sử được thiết kế
thành các hoạt động nối tiếp nhau, đó là: Hoạt động khởi động (HĐKĐ); Hoạt
động hình thành kiến thức; Hoạt động luyện tập; Hoạt động vận dụng tìm tịi, mở
rộng. Như vậy, HĐKĐ là hoạt động đầu tiên của một bài học, có thể coi là bước
“đệm” để dẫn dắt HS vào bài mới tốt hơn. Trước yêu cầu đổi mới PPDH lịch sử
hiện nay, tất yếu GV cần coi trọng HĐKĐ sao cho tạo được ấn tượng đầu tiên tốt
đẹp nhất giúp HS chủ động, tự tin khám phá kiến thức. Trên cơ sở khái quát vai trò,
yêu cầu của HĐKĐ trong dạy học lịch sử, bài viết phân tích HĐKĐ trong PPDH
truyền thống; cách thực hiện HĐKĐ phát huy tính tích cực học tập của HS. Từ đó,
lấy ví dụ minh họa thiết kế HĐKĐ ở bài lịch sử cụ thể trong chương trình THPT.
1.1. Mục đích hoạt động khởi động trong giờ học môn Lịch sử
HĐKĐ bài học tuy chỉ chiếm thời gian ngắn trong những phút đầu giờ học
nhưng có ý nghĩa rất quan trọng trong việc kích hoạt sự tích cực của người học, tạo
hứng thú học tập cho học sinh. Một khởi động bài học hiệu quả trước hết phải tạo
được hứng thú cho học sinh. Bởi không phải bất cứ học sinh nào đều có niềm say
mê, u thích đối với mơn học. Trong tiết học mà học trị khơng có hứng thú cũng
như “đập búa trên sắt nguội”.Vì vậy, mục đích của HĐKĐ là khơi gợi hứng thú
cho học sinh đối với bài học. Bởi với mơn Lịch sử, chỉ có niềm đam mê mới giúp
các em có hứng thú học tập.
HĐKĐ là huy động vốn tri thức, kĩ năng nền tảng của học sinh, từ đó tạo
tiền đề để các em khám phá những tri thức mới. Vì vậy, một khởi động bài học
hiệu quả nên tạo ra cơ hội cho các em tự làm sống lại những kiến thức nền tảng đã
có, từ đó kết nối đặt ra những vấn đề cần giải quyết trong bài học mới. Học tập là
một q trình khám phá. Muốn làm được điều đó, khâu khởi động bài học cần
được quan tâm, đầu tư, giáo viên phải có ý tưởng, biết đặt ra vấn đề, biết tạo tình
huống để kích thích trí tị mị của người học.
1.2. Đặc điểm hoạt động khởi động

3


HĐKĐ là một hoạt động đầu tiên nằm trong chuỗi hoạt động học theo mơ
hình trường học mới (VNEN): HĐKĐ, hoạt động hình thành kiến thức, hoạt động
luyện tập, hoạt động vận dụng, hoạt động tìm tịi mở rộng. Bởi vậy: HĐKĐ chính
là hoạt động tạo nền móng, tạo bàn đạp đề các hoạt động sau được diễn ra hiệu quả.
Nhiệm vụ học tập trong HĐKĐ cần đảm bảo học sinh không thể giải quyết
trọn vẹn với kiến thức-kỹ năng cũ mà cần phải học thêm kỹ năng, kiến thức mới
trong các hoạt động hình thành kiến thức và luyện tập đề hồn thiện.
HĐKĐ diễn ra nhanh chóng trong một thời gian rất ngắn, thường chỉ tối đa
là 5 phút sau khi ổn định tổ chức và trước khi vào bài mới. Nếu lâu hơn sẽ bất lợi.
1.3. Vai trò của hoạt động khởi động trong tiến trình dạy học
HĐKĐ bài học thường chỉ chiếm một vài phút đầu giờ nhưng có ý nghĩa rất
quan trọng trong việc kích hoạt sự tích cực của người học.
Trước hết, HĐKĐ có vai trò tạo hứng thú học tập cho học sinh.
Khởi động bài học hiệu quả trước hết phải tạo được hứng thú cho học sinh.
“Hứng thú là một thái độ đặc biệt của cá nhân đối với một hiện tượng nào đó vừa
có ý nghĩa đối với cuộc sống, vừa mang lại khối cảm cho cá nhân trong q trình
học tập”. Khơng phải bất cứ học sinh nào đều có sẵn niềm say mê, u thích đối
với mơn học. Vì vậy, nhiệm vụ của HĐKĐ là khơi gợi hứng thú đối với bài học và
hơn thế nữa còn khơi dậy niềm đam mê, gây dựng, bồi đắp tình yêu lâu bền đối với
mơn học. Dạy học trị khơng có hứng thú cũng chỉ như “đập búa trên sắt nguội” mà
thôi. Bởi vậy, người thầy trước hết phải là người “thắp lửa đam mê”.
HĐKĐ là huy động vốn tri thức, kĩ năng nền tảng của học sinh. Bởi dạy học
là một quá trình kiến tạo. Nếu vị trí, kĩ năng học sinh tiếp nhận được ví như ngơi
nhà, thì nền móng sẽ xuất phát từ những tri thức, kĩ năng vốn có, nền tảng của
người học. Quan điểm dạy học kiến tạo đặc biệt chú ý đến việc huy động kiến thức,
kĩ năng, hệ giá trị nền tảng của cá nhân người học tạo tiền đề cho việc tiếp nhận
kiến thức mới. Vì vậy, việc khởi động bài học hiệu quả nên tạo ra cơ hội cho các

em tự làm sống lại những kiến thức nền đã có, cần thiết cho việc học bài mới. Việc
thiết kế chương trình Lịch sử theo các cấp thực chất là một vòng tròn đồng tâm,
cấp học sau là sự mở Irộng, nâng cao, đào sâu hơn những tri thức đã được trang bị
từ cấp học trước, Đó là một tiền đề để thầy cơ thiết kế HĐKĐ.
HĐKĐ là tạo ra mâu thuẫn nhận thức cho người học. Học tập là một quá
trình khám phá. Quá trình ấy bắt đầu bằng sự tị mị, nhu cầu cần được hiểu biết và
giải quyết mâu thuẫn giữa điều đã biết và điều muốn biết. Một khởi động bài học
thành cơng cần khơi gợi trong học trị mong muốn được tìm hiểu, khám phá bằng
những hoạt động tiếp theo trong giờ học, thậm chí là sau giờ học. Muốn như vậy,
HĐKĐ cần tạo ra mâu thuẫn trong nhận thức cho học trò. Đây là tiền đề để thực
hiện một loạt các hoạt động tìm tịi, giải quyết vấn đề. Muốn như vậy, giáo viên
phải là người có ý tưởng, biết gieo vấn đề để kích thích trí tị mị của người học.
4


1.4. Vai trò của hoạt động khởi động trong dạy học Lịch sử
Ở mỗi bài học, HĐKĐ chỉ chiếm khoảng vài phút đầu giờ, nhưng lại đóng
vai trị rất quan trọng đối với việc phát triển tính tích cực học tập của HS.
Một bài học với cách khởi động thú vị, hấp dẫn sẽ có tác dụng kích thích
hứng thú học tập. Bởi sự say mê, yêu thích đối với mỗi mơn học khơng phải em
nào cũng sẵn có. Phần nhiều nhờ sự sáng tạo của GV biết cách dẫn dắt HS vào
từng hoạt động học tập - trước tiên là HĐKĐ mà các em có được sự thích thú.
Theo kết quả nghiên cứu của Xlơvaytrich (1975), có việc gì người ta không làm
được dưới ảnh hưởng của hứng thú. Điều đó cho thấy, khi đã có hứng thú, HS sẽ tự
nguyện tham gia vào các hoạt động học tập một cách tự nhiên, sáng tạo.
HĐKĐ có tác dụng nối liền kiến thức cũ với kiến thức mới, tạo nền tảng cho
việc thực hiện các nhiệm vụ học tập của bài học. Bởi, lịch sử là tất cả những gì đã
xảy ra trong quá khứ và không lặp lại dưới bất cứ hình thức nào. Nhưng các sự
kiện, hiện tượng lịch sử bao giờ cũng có mối quan hệ qua lại, tác động lẫn nhau,
cái này là hệ quả tất yếu của cái kia. Vì vậy, khi thiết kế HĐKĐ, GV cần tạo cơ hội

cho HS tự làm sống lại các kiến thức nền đã học, cần thiết cho việc lĩnh hội nhiệm
vụ mới. Như vậy, vừa giúp các em ghi nhớ chắc chắn hơn kiến thức cũ, vừa giúp
hình thành các kĩ năng kĩ xảo cần thiết trong học tập và trong cuộc sống.
HĐKĐ giúp khái quát nội dung cơ bản của bài học, hướng sự suy nghĩ, tư
duy của HS vào nội dung chính ngay từ đầu, bởi có một thực tế là khi bắt đầu bài
học, nếu GV khơng có sự định hướng, HS sẽ loay hoay với rất nhiều câu hoi như:
“Hôm nay không biết học bài gì? Nội dung có khó (hoặc hấp dẫn) hay không?
Chúng ta sẽ phải thực hiện những nhiệm vụ nào?” Như vậy, tư duy HS bị phân tán
sẽ ảnh hưởng đến việc lĩnh hội kiến thức của bài. Do đó, trong HĐKĐ cần thiết
GV phải có những cách thức chuyển giao nhiệm vụ linh hoạt để khái quát nội dung
cơ bản của bài.
HĐKĐ giúp GV và HS có cơ hội hiểu nhau hơn; thậm chí, theo Nguyễn Thị
Minh Phượng và cộng sự (2016), HĐKĐ giúp phá tan sự lo lắng, e ngại ban đầu
của người học đối với GV, thu hút HS vào việc học chủ động, tích cực, tạo tâm thế
và kiến thức cần thiết cho bài mới. Như vậy, khởi động tốt của mỗi tiết học giúp
HS hứng thú, hăng hái trong học tập, thuận lợi cho hoạt động hình thành kiến thức
ở phần sau. Nhưng GV cần lưu ý, kết thúc hoạt động này, GV không “chốt” về nội
dung kiến thức của bài mà chỉ giúp HS phát biểu được vấn đề học tập để chuyển
sang các hoạt động tiếp theo. Qua đó tiếp tục hồn thiện câu trả lời hoặc giải quyết
được vấn đề trong suốt quá trình dạy học.
1.5. Những yêu cầu của hoạt động khởi động
Để HĐKĐ góp phần vào hiệu quả của bài học lịch sử, khi thực hiện, GV cần
đảm bảo những yêu cầu sau:
5


HĐKĐ phải gắn chặt với nội dung cơ bản của bài học để giúp định hướng tư
duy HS vào nội dung chính ngay từ đầu, tránh bị phân tán vào các vấn đề lan man,
không cần thiết, làm giảm hiệu quả bài học.
HĐKĐ phải phù hợp với trình độ HS và điều kiện dạy học của nhà trường.

Đảm bảo tính vừa sức HS trong HĐKĐ cũng nhằm mục đích giúp HS dễ dàng
tham gia vào hoạt động học tập, đạt được mục tiêu dạy học đề ra. Ngoài ra, HĐKĐ
cũng cần phải phù hợp với điều kiện dạy học của nhà trường. Chăng hạn, GV
không thể thực hiện được HĐKĐ có sự hỗ trợ của cơng nghệ thơng tin nếu GV
khơng có máy tính hoặc nhà trường khơng được trang bị máy chiếu... Do vậy, ngay
từ khi xây dựng kế hoạch dạy học, GV đã phải xem xet điều kiện dạy học cần
thiết để thiết kế HĐKĐ cho phù hợp.
Theo Công văn số 5555/BGDĐT-GDTrH ngày 8/10/2014 về việc hướng
dẫn sinh hoạt chuyên môn về đổi mới PPDH và kiểm tra đánh giá; tổ chức và quản
lí các hoạt động chuyên môn của trường trung học/trung tâm GDTX qua mạng, khi
tổ chức HĐKĐ, GV phải chuyển giao nhiệm vụ rõ ràng thể hiện ở yêu cầu về sản
phẩm mà HS phải hồn thành khi thực hiện nhiệm vụ; hình thức giao nhiệm vụ
sinh động, hấp dẫn, kích thích được hứng thú nhận thức của HS; đảm bảo cho tất
cả HS tiếp nhận và sẵn sàng thực hiện nhiệm vụ. Trên cơ sở đó, đối chiếu mục tiêu
với sản phẩm thì GV sẽ đánh giá được khả năng của HS và bổ sung để hoàn thiện
nếu cần thiết.
GV cần lựa chọn các tình huống, những câu hoi đắt giá để giúp HS động não
chứ không nên đưa những câu hoi mờ nhạt, đưa ra rồi không giải quyết. Làm như
vậy sẽ không phát huy được tính tích cực học tập của HS.
Kết thúc HĐKĐ, GV cần bố trí thời gian thích hợp để HS bày to quan điểm
cũng như sản phẩm hoạt động của mình. Đây cũng là dịp để GV đánh giá sự nỗ lực
của các thành viên trong lớp. Qua đây, các em có hứng thú học tập, có động lực để
thực hiện các nhiệm vụ tiếp theo, có sự tự tin trước tập thể, phát triển các năng lực
của bản thân.
2. Cơ sở thực tiễn
2.1. Thực trạng của dạy học Lịch sử hiện nay
Giáo dục phổ thông nước ta đang thực hiện bước chuyển từ chương trình
giáo dục tiếp cận nội dung sang tiếp cận năng lực của người học, nghĩa là từ chỗ
quan tâm đến việc học sinh học được cái gì đến chỗ quan tâm học sinh vận dụng
được cái gì qua việc học. Để đảm bảo được điều đó, nhất định phải chuyển từ

phương pháp dạy học theo lối “truyền thụ một chiều” sang dạy cách học, cách vận
dụng kiến thức, rèn luyện kỹ năng, hình thành năng lực và phẩm chất cho học sinh
nhằm nâng cao chất lượng của các hoạt động dạy học.
Thực tế trong những năm học qua, phần lớn giáo viên đã được tiếp cận với
các phương pháp và kỹ thuật dạy học tích cực như dạy học nêu vấn đề, dạy học
6


theo dự án… Phương pháp “bàn tay nặn bột” với các kỹ thuật dạy học tích cực: kỹ
thuật “khăn trải bàn”, kỹ thuật “các mảnh ghep”, kỹ thuật động não, kỹ thuật tia
chớp, kỹ thuật “3 lần 3”… Tuy nhiên, qua việc dự giờ thăm lớp, qua buổi thao
giảng liên môn ở trường, qua việc dạy thể nghiệm theo nghiên cứu bài học minh
họa ở các môn học, qua việc trao đổi với giáo viên (cùng môn) của trường bạn, bản
thân thấy việc nắm vững và vận dụng chúng còn hết sức hạn chế, có khi máy móc
và lạm dụng, có lúc “làm cho có” và rất lúng túng, kem hiệu quả. Điều này rất dễ
hiểu bởi một tình trạng là giáo viên không trải nghiệm thường xuyên, lo sợ “cháy
giáo án” do học sinh khơng hồn thành các hoạt động được giao trong giờ học.
Chính vì vậy, mặc dù có cố gắng nhưng việc sử dụng các phương pháp dạy học
tích cực hiện nay chưa thực sự tổ chức được hoạt động nhận thức tích cực, sáng tạo
và bồi dưỡng phương pháp tự học cho học sinh, chưa kết hợp được sự đánh giá của
giáo viên và sự tự đánh giá của học sinh trong quá trình dạy học. Như vậy, sự hiểu
biết của giáo viên về các phương pháp dạy học, kỹ thuật dạy học tích cực cịn hạn
chế, chủ yếu mới dừng lại ở mức độ “biết” một cách rời rạc, thiếu tính hệ thống,
chưa làm chủ được phương pháp mới nên giáo viên “vất vả” hơn khi sử dụng so
với phương pháp truyền thống. Vì vậy dẫn tới tâm lý ngại sử dụng. Mặt khác chưa
kể đến hiệu quả khai thác sử dụng các phương tiện dạy học và tài liệu bổ trợ theo
phương pháp dạy học tích cực cịn hạn chế.
Chính những hạn chế đó mà dẫn tới các hình thức kiểm tra kết quả học tập
của học sinh còn lạc hậu, chủ yếu là đánh giá sự ghi nhớ của học sinh mà chưa
đánh giá được khả năng vận dụng sáng tạo, kỹ năng thực hành và năng lực giải

quyết vấn đề của học sinh. Đó cũng là lí do chưa tạo được động lực cho đổi mới
phương pháp và hình thức tổ chức dạy học.
Với mong muốn hướng tới phát triển năng lực, phẩm chất của học sinh, giúp
đỡ học sinh về phương pháp học tập, động viên sự cố gắng, hứng thú học tập của
các em trong quá trình dạy học. Thực hiện mục tiêu phát triển toàn diện các phẩm
chất nhân cách, chú trọng năng lực vận dụng tri thức trong những tình huống thực
tiễn nhằm chuẩn bị cho học sinh năng lực giải quyết các tình huống của cuộc sống
và nghề nghiệp. Mặt khác, nhằm khắc phục những hạn chế trên và đặc biệt gây
được hứng thú học tập, phát huy tính tích cực , chủ động của học sinh, giáo viên
phải thường xuyên đổi mới phương pháp dạy học và các hình thức tổ chức hoạt
động dạy học. Chính vì vậy mà việc khơi dậy niềm đam mê yêu thích mơn học cho
học sinh là điều hết sức cần thiết, trong đó hoạt động khởi động bài học trên lớp
có tác dụng kích thích tính tị mị và định hướng hoạt động của học sinh vào bài
học mới.
2.2. Thực trạng dạy học Lịch sử ở trường THPT Phan Đăng Lưu
Trong thực tế giảng dạy nói chung, ở trường THPT Phan Đăng Lưu nói
riêng, tơi nhận thấy việc đổi mới phương pháp dạy học ở tất cả các môn học, đặc
biệt là môn Lịch sử chưa được tiến hành thường xuyên, liên tục. Nhìn chung
phương pháp dạy học trong các giờ học mơn Lịch sử vẫn là thuyết trình, vấn đáp
7


các tiết học được dạy “chay” một cách đơn điệu, tẻ nhạt, nhàm chán. Sự đa dạng
hóa các hình thức HĐKĐ khá đơn điệu và nghèo nàn. Dễ gặp nhất là lời dẫn trực
tiếp, đi thăng, trực diện vào bài; đầu tư hơn là một vài câu hoi hay liên hệ từ thực tế,
thảo luận; hoạt động tập thể, liên tưởng loại suy cần sự chuẩn bị nhiều hơn nên ít
xuất hiện. Về nhận thức của giáo viên đối với HĐKĐ hầu hết chưa thấu đáo. Đa
phần họ coi nhẹ hoạt động này, coi đây là hoạt động phụ trợ, bởi thực tế họ không
phải thể hiện trong giáo án và họ chỉ quan tâm đến việc học sinh khắc sâu được
những kiến thức gì sau giờ học. Điều quan tâm đó là đúng nhưng chưa đầy đủ.

Thực trạng trên khơng xứng tầm với vai trị, ý nghĩa và tác dụng của HĐKĐ. Hy
vọng vấn đề này cần được cải thiện hơn trong một tương lai gần. Chính vì vậy,
người viết muốn tạo được một cái nhìn đầy đủ, hồn thiện và sâu sắc hơn về
HĐKĐ trong giờ học nói chung và trong giờ đọc hiểu văn bản văn chương nói
riêng.
Một số giáo viên có đổi mới phương pháp dạy học nhưng vì tâm lí sợ cháy
giáo án, ngại thay đổi, lười đầu tư nên giáo viên chỉ chú trọng đổi mới phương
pháp dạy học ở khâu hình thành kiến thức. Để tiết kiệm thời gian tập trung cho
phần hình thành kiến thức, giáo viên thường dẫn dắt, giới thiệu bài học qua loa,
đơn điệu, thiếu sinh động, chưa thu hút học sinh, chưa tạo được hứng thú học tập
cho học sinh ngay từ phần mở đầu.
Xuất phát từ thực tế đó, trong q trình dạy học tơi đã tìm tịi, trải nghiệm
nhiều hình thức tổ chức phần khởi động bài học theo hướng tăng cường hoạt động
của học sinh, tạo tình huống có vấn đề để khơi gợi hứng thú học tập cho học sinh.
Sau một thời gian thực hiện, dù có những khó khăn, tốn thời gian, phải đầu tư chất
xám…nhưng đã có những tín hiệu tích cực.
Để có cơ sở nhận xet về thực trạng tổ chức HĐKĐ trong giờ học môn Lịch
sử ở trường THPT Phan Đăng Lưu như đã nêu trên, tôi đã tiến hành khảo sát việc
thiết kế khâu khởi động bài học của các giáo viên trong tổ Xã Hội và khảo sát
HĐKĐ trên lớp của 8 lớp mà tôi không trực tiếp và trực tiếp giảng dạy. Kết quả cụ
thể như sau:
Kết quả khảo sát giáo viên:
Đối tượng khảo sát: giáo viên môn Lịch Sử, Địa Lý và GDCD của trường
THPT Phan Đăng Lưu.
Số giáo viên được khảo sát: 10 giáo viên (không bao gồm tác giả đề tài).

8


STT

Nội dung khảo sát

Số lượng
trả lời

1

2

3

4

5

6

Tỉ
lệ %

Việc thực hiện hoạt động khởi động

10

Có

10

Khơng

0

Cơ sở để giáo viên thiết kế phần khởi động

10

Xuất phát từ nội dung bài học

3

30%

Xuất phát từ tên bài học

3

30%

Từ mục đích khác

4

40%

Theo giáo viên mục tiêu của hoạt động khởi động

10

Kiểm tra kiến thức học sinh

8

80%

Tạo hứng thú học tập cho học sinh vào bài mới

2

20%

Tạo tình huống có vấn đề để vào bài

0

0%

Hình thức khởi động bài học thầy cô thường dùng

10

Tổ chức thành hoạt động

0

Dẫn dắt, giới thiệu vào bài

8

80%

Cách khác

2

20%

Người thực hiện phần khởi động

10

Giáo viên

8

Học sinh

0

Giáo viên và học sinh

2

Mức độ thu hút học sinh của phần khởi động

10

Mức độ thu hút cao

0

Mức độ thu hút trung bình

30

30%

Mức độ thu hút thấp

70

70%

100%

80%
20%

9


Kết quả khảo sát học sinh:
Đối tượng khảo sát: Học sinh trường THPT Phan Đăng Lưu, năm học 20202021, gồm 8 lớp, trong đó có 3 lớp khối 10, 2 lớp khối 11, 3 lớp khối 12 khảo sát
này không thực hiện ở những lớp tôi trực tiếp giảng dạy và không giảng dạy.
Số lượng học sinh trong 8 lớp được khảo sát: 335 học sinh
Hình thức khảo sát: Dùng phiếu thăm dò ý kiến của học sinh về HĐKĐ
trong các tiết học môn Lịch sử.

STT

1

2

3

4

5

Nội dung khảo sát

Số lượng
trả lời

Tỉ
lệ %

Em có học bài và chuẩn bị bài trước khi đến lớp 335
khơng?

100%

Thường xun

90

26,9%

Thỉnh thoảng

100

29,8%

Khơng

145

43,3%

Em có quan tâm đến phần khởi động tiết học không?

335

100%

Mức độ cao

70

20,9%

Mức độ trung bình

90

26,8%

Mức độ thấp

175

52,2%

Khởi động có giúp em định hướng được kiến thức 335
mới cần hình thành trong bài mới khơng?

100%

Định hướng rõ

25

7,5%

Định hướng chưa rõ

95

28,4%

Chưa định hướng được

215

64,1%

Thông thường, giáo viên thực hiện phần khởi động 335
bài học bằng hình thức nào?

100%

Giáo viên dẫn dắt, giới thiệu bài học

252

75,2%

Học sinh tham gia trò chơi, cuộc thi, xem vi deo…

10

3%

Giáo viên dùng hình thức khác

73

21,8%

Em thích giáo viên tổ chức hoạt động khởi động giờ 335
học theo hình thức nào?

100%
10


Giáo viên dẫn dắt để vào bài mới

6

47

13,1%

Giáo viên tổ chức trị chơi, cuộc thi, xem video, hình 288
ảnh, sân khấu hóa…từ đó đặt ra vấn đề, tạo tình huống
có vấn đề có liên quan đến kiến thức cần hình thành.

86,9%

Nếu phần khởi động đặt ra những vấn đề em chưa 335
biết, em có sẵn sàng tham gia các hoạt động học tập
để giải quyết vấn đề khơng?

100%

Có

307

91,6%

Khơng

28

8,4%

Qua khảo sát học sinh, tôi nhận thấy đa số giáo viên chọn hình thức tạo tâm
thế cho học sinh vào bài mới bằng cách dẫn dắt trực tiếp vào bài, rất ít giáo viên tổ
chức các HĐKĐ cụ thể, giáo viên vẫn đóng vai trị chính mà chưa có sự tham gia
của học sinh. Trong khi đó, đa số học sinh mong muốn phần khởi động bài học
được tổ chức bằng các trị chơi, cuộc thi, xem hình ảnh, video, hát,…Điều đó khiến
hiệu quả HĐKĐ của tiết học không cao.
Xuất phát từ thực trạng đó, bản thân tơi đã nghiên cứu, trải nghiệm một số
hình thức khởi động theo hướng phát triển năng lực học sinh nhằm tạo hứng thú
học tập môn Lịch sử cho học sinh đồng thời khơi dậy niềm đam mê của các em đối
với môn học.
II. NGUYÊN NHÂN
- Về phía giáo viên:
+ Một bộ phận giáo viên chưa nhận thức đầy đủ về sự cần thiết phải đổi mới
phương pháp dạy học theo năng lực học sinh. Việc ứng dụng công nghệ thông tin
của giáo viên trong một số tình huống chưa tốt nên cịn ngại trong việc đổi mới
phương pháp dạy học và thiết kế giáo án theo hướng phát huy tính tích cực của học
sinh trong hoạt động khởi động.
+ Chỉ chú trọng đến nội dung bài học mà chưa chú trọng việc tổ chức hoạt động
khởi động để tạo hứng thú học tập cho học sinh. Tâm lý giáo viên còn nặng về
truyền thụ kiến thức bài học mới, còn sợ nếu dành nhiều thời gian cho hoạt động
khởi động có thể bị “cháy giáo án” hoặc không đủ thời gian dành cho việc khai
thác kiến thức mới.
+ Việc áp dụng các hình thức khởi động hiện tại cịn hạn chế vì cơ sở vật chất, thiệt
bị dạy học, hạ tầng công nghệ thông tin - truyền thơng trong các nhà trước cịn
chưa đáp ứng được u cầu.
+ Chương trình mơn Lịch sử THPT hiện tại ở các mơn học cịn tương đối dài, giáo
viên cịn gặp khó khăn trong việc xây dựng phân phối chương trình, phân phối thời
gian cho phù hợp để dành nhiều thời gian cho hoạt động khởi động.
11

+ Chương trình kiểm tra, thi hiện nay cịn phân bố số điểm tương đối nhiều cho
việc ghi nhớ, do đó giáo viên khi dạy cịn áp lực nhiều về việc cung cấp đủ kiến
thức cho học sinh, để học sinh có đủ kiến thức cơ bản đáp ứng cho việc kiểm tra
kiến thức thường xuyền và định kì
- Về phía học sinh:
Vẫn cịn phụ thuộc vào sự hướng dẫn của giáo viên và thụ động, chưa có phương
pháp phù hợp với bản thân, chưa phát huy được tính tích cực tự học, chưa hứng thú
với các tiết học môn lịch sử
III. CÁC GIẢI PHÁP
1.Thiết kế các hoạt động khởi động
1.1. Quy trình thiết kế các hoạt động khởi động
Khi tổ chức HĐKĐ, giáo viên cần thực hiện theo các bước cơ bản sau:
Bước 1: Xác định mục tiêu của HĐKĐ (ôn tập lại kiến thức đã học, tạo tâm thế
bước vào bài học, khơi gợi tình huống có vấn đề để dẫn dắt vào nội dung học tập
Bước 2: Xác định các phương pháp và kỹ thuật phối kết hợp
Bước 3: Thiết kế xây dựng câu hoi, hình thức tổ chức, phương tiện cần dụng, dự
định cách thức chuyển giao nhiệm vụ học tập
Bước 4: Vận dụng vào quá trình dạy học
Bước 5: Đánh giá hiệu quả của việc tổ chức HĐKĐ ( kiến thức, kỹ năng, thái độ tâm thế, hứng khởi)
Bước 6: Rút kinh nghiệm, cận dụng với những HĐKĐ khác
Như vậy, chúng ta thấy để tổ chức hiệu quả HĐKĐ, giáo viên phải xác định
rõ mục tiêu cần đạt, phương pháp và kỹ thuật tổ chức, phương tiện cần dùng;
chuyển giao nhiệm vụ cho học sinh một cách rõ ràng. Nhiệm vụ khi chuyển giao
cho học sinh trong HĐKĐ cần đảm bảo các yêu cầu: kiểm tra lại kiến thức của học
sinh (xem học sinh đã có được kiến thức gì liên quan đến bài học), tạo hứng thú
cho học sinh, tạo ra tình huống có vấn đề để dẫn dắt học sinh vào phần hình thành
kiến thức mới.
Với phương pháp dạy học truyền thống, giáo viên thường tổ chức HĐKĐ
chỉ bằng một vài câu dẫn nhập nên không mất nhiều thời gian. Với phương pháp

dạy học theo hướng phát huy tính tích cực của học sinh, khởi động bài học cần tổ
chức thành hoạt động để học sinh trực tiếp tham gia nên sẽ cần lượng thời gian
nhiều hơn.
Vì vậy khi xây dựng kịch bản cho HĐKĐ, giáo viên lưu ý đến một số kỹ
thuật cơ bản sau:
Không lấy những nội dung không thiết thực với bài học, tránh lấy những nội
dung mang tính chất minh họa mà cần cụ thể: sử dụng nội dung bài học để khởi
động, sao cho trong khởi động sẽ bao quát được nội dung bài học, qua đó giúp giáo
viên biết được học sinh đã có kiến thức gì trong bài mới và chưa biết gì để khai
12


thác sâu vào những nội dung học sinh chưa biết (điều này có thể sẽ khác nhau ở
từng lớp nên giáo viên cần có sự điều chỉnh kịp thời để phù hợp với đối tượng học
sinh ở các lớp).
HĐKĐ là bước thực hiện hâm nóng trí tuệ trước khi thực hiện các nội dung
của bài học nên việc khởi động cũng cần nhẹ nhàng và sinh động, phù hợp với tâm
lý tuổi từng lớp học, từng đối tượng học sinh để tạo sự hấp dẫn cho học sinh. Việc
đặt câu hoi hay tình huống khởi động cần chú ý tạo được hứng thú cho học sinh: để
học sinh được thực hiện nhiệm vụ, được tham gia trả lời câu hoi hoặc tham gia vào
các tình huống khởi động. Câu hoi tình huống đưa ra ở phần này cũng cần có nhiều
mức độ trong đó nhất thiết phải có câu dễ học sinh nào cũng có thể trả lời được.
Khi các em trả lời được sẽ phần nào sẽ cảm thấy vui vẻ, thích thú để tạo tâm lý tốt
khi vào bài học. Ở mỗi HĐKĐ đều xuất phát từ nội dung bài học, nhưng nếu tình
huống nào đưa ra học sinh cũng giải quyết được thì các em sẽ khơng có hứng thú
tìm hiểu kiến thức mới, khơng kích thích được trí tị mị và nhu cầu học tập một
cách chủ động và tích cực của các em.
Khi áp dụng tổ chức HĐKĐ cho tất cả các tiết học ở các lớp thì người giáo
nên lưu ý: kế hoạch hoạt động đã xây dựng cần có sự điều chỉnh cho phù hợp với
đặc điểm học sinh của từng lớp, tránh việc xây dựng 1 tình huống cố định dùng

chung cho tất cả các lớp trong cùng một khối. Phương án xây dựng tình huống
khởi động giữa các tiết, các bài học nên có sự đổi mới về hình thức, phương pháp,
tránh sự nhàm chán cho học sinh khi tiết học nào cũng tổ chức HĐKĐ theo kiểu
“đến hẹn lại lên” với các bước tuần tự như nhau.
1.2. Điều kiện của việc tổ chức các hình thức khởi động trong dạy học lịch sử
nhằm phát triển năng lực học sinh ở trường Trung học phổ thơng
- Đối với giáo viên:
Phân tích nội dung chương trình mơn lịch sử ở các bậc học và tìm ra những
mạch nội dung để vận dụng tổ chức các hình thức khởi động trong dạy học cho
phù hợp.
Luôn chú ý mối quan hệ chặt chẽ giữa các phần, chương, bài, mục trong
chương trình mơn lịch sử. Mối quan hệ giữa môn lịch sử với các môn học khác.
Chuẩn bị cho mình vốn kiến thức rộng trên các lĩnh vực khác nhau, thực
hiện học tập suốt đời.
Hướng dẫn các em chuẩn bị bài bằng những câu hoi cụ thể. Lựa chọn nội
dung phù hợp với trình độ của học sinh.
Lựa chọn phương pháp, phương tiện phù hợp để phối hợp trong quá trình tổ
chức các hình thức khởi động dạy học. Hướng dẫn học sinh biết cách vận dụng
những kiến thức đã học để tiếp thu kiến thức mới. Luôn chú ý kiểm tra, đánh giá
công việc chuẩn bị của học sinh.
13


Như vậy việc tổ chức các hình thức khởi động trong dạy học lịch sử địi hoi
người giáo viên khơng chỉ có những kiến thức vững chắc về bộ mơn lịch sử mà
còn phải nắm vững những nội dung, kiến thức cơ bản về mơn được tích hợp.
Vận dụng linh hoat nhẹ nhàng, đúng nội dung bài giảng, không làm nặng nề
hoặc rối tiết học, tránh biến môn lịch sử thành môn học khác.
- Đối với học sinh
Chuẩn bị bài theo sự hướng dẫn của giáo viên, khâu chuẩn bị bài của học

sinh là một yếu tố rất quan trọng, quyết định sự thành cơng của phương pháp này
Tích cực tham gia quá trình học trên lớp theo yêu cầu của giáo viên: Phát
biểu ý kiến, trình bày kết quả chuẩn bị của mình
Ngồi ra, học sinh phải thường xun sưu tầm các tác phẩm văn học, tranh
ảnh, lược đồ, sơ đồ có liên quan đến bài giảng, tự đọc và tìm kiếm cho mình những
kiến thức quan trọng khác. Ôn tập, củng cố, tổng hợp ở mức cao hơn và được vận
dung thông minh hơn trong học tập.
1.3. Thiết kế và thực hiện các hoạt động khởi động và một số hình thức tổ chức
hoạt động khởi động trong dạy học môn Lịch sử ở trường THPT
1.3.1. Khởi động bài học dưới dạng trị chơi
Những khái niệm mang tính lí thuyết về các phương pháp, kĩ thuật tổ chức
hoạt động dạy học đã được các chuyên gia trình bày trong rất nhiều tài liệu và đã
được phổ biến trong nhiều đợt tập huấn chun mơn. Do đó, trong khn khổ đề
tài này, tơi chỉ chia sẻ một số hình thức tổ chức phần khởi động bài học theo hướng
phát triển năng lực nhằm tạo hứng thú học tập cho học sinh trong một số tiết học.
Đồng thời, trong thực tế có nhiều hình thức khởi động bài học nhưng trong
phạm vi của đề tài, tơi chỉ trình bày một số hình thức khởi động bài học phổ biến
mà bản thân đã trải nghiệm thấy phù hợp và mang lại hiệu quả thiết thực.
*Khởi động bằng trò chơi sư phạm
Sinh thời, Khổng Tử người thầy lỗi lạc, một triết gia nổi tiếng của đất nước
Trung Quốc từng khăng định “ Biết mà học, khơng bằng thích mà học, thích mà
học không bằng vui mà học”. Đúng vậy “Học mà chơi, chơi mà học” là một
phương châm được đề cao trong dạy học.
Trò chơi sư phạm đem lại hiệu quả cao trong dạy học, gây sự hứng thú trong
giờ học. Thông qua trò chơi lịch sử nội dung của bài học được truyền tải đến học
sinh một cách tự nhiên, nhẹ nhàng, sâu sắc và dễ hiểu. Mặt khác, cịn có ý nghĩa
làm thay đổi hình thức học tập, làm cho hình thức học tập trở nên đa dạng, phong
phú hơn và biến quá trình học tập của học sinh trở thành hình thức học tập vui
chơi hấp dẫn. Ngồi tác dụng truyền thụ kiến thức cho học sinh nó cịn giúp các em
hình thành nhân cách khiến cho các em vui vẻ, nhanh nhẹn, cởi mở hơn, tiếp thu

bài học một cách tự nhiên, tự giác, tích cực.
14


Trò chơi sư phạm là một hoạt động của con người nhằm mục đích chủ yếu là
tiếp thu kiến thức một cách có hiệu quả nhất, ngồi ra cịn giúp các em vui chơi,
giải trí và thư giãn. Giúp các em u thích mơn học hơn. Thơng qua trị chơi học
tập, giúp học sinh có thể rèn luyện được thể lực, rèn luyện về giác quan, tạo cơ hội
giao lưu với mọi người, cùng hợp tác với bạn bè, đồng đội trong nhóm tổ… đây là
một hoạt động được tổ chức có tính chất vui chơi, giải trí, thư giản. Nhưng thơng
qua hoạt động này học sinh có điều kiện học mà chơi, chơi mà học. Khi tham gia
các trò chơi học tập học sinh sẽ có điều kiện thể hiện khả năng của mình, giúp các
em mạnh dạn hơn, tự tin hơn, giao tiếp cũng tốt hơn, sống hòa nhã với bạn bè hơn,
được suy ngẫm, thử nghiệm các tình huống, các lập luận để đạt kết quả cao.
Trị chơi sư phạm cịn tạo khơng khí vui tươi, hồn nhiên, nhẹ nhàng, sinh
động trong giờ học. Giúp cho đặc thù bộ môn lịch sử bớt đi sự khô khan, giúp các
em ghi nhớ sự kiện, nhân vật lịch sử, thấu hiểu bài học một cách nhanh nhất, giúp
các em tiếp thu tri thức một cách tích cực và tự giác.Từ đó bồi dưỡng cho các em
lịng say mê, u thích mơn lịch sử. Sử dụng trị chơi học tập ở các mơn học nói
chung, trong mơn lịch sử nói riêng là một trong những phương pháp mới nhằm
phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh.
- Trò chơi “Hái lộc đầu xuân”: Giáo viên thiết kế các slide chứa câu hoi bất kì và
một slide chính là các bao lì xì trong đó mỗi bao lì xì tương xứng với một câu hoi.
Sau đó giáo viên chia lớp thành hai đội là Đội Hoa Mai và Đội Hoa Đào, mỗi đội
có quyền lần lượt chọn bao lì xì để trả lời câu hoi.
Ví dụ: Khi dạy Bài 5 “ Trung Quốc thời phong kiến” giáo viên đưa ra trò chơi
để kiểm tra kết quả học tập của học sinh mặt khác để dẫn dắt kiến thức của bài mới
Bước 1: Giáo viên nêu tên trò chơi, phổ biến thể lệ trị chơi.
Bước 2: Giáo viên trình chiếu slide chứa các bao lì xì, mỗi bao lì xì có chứa đựng
một câu hoi bất kì. Giáo viên chia lớp thành 2 đội và đưa ra luật chơi: mỗi đội lần

lượt chọn 1 bao lì xì, nếu đội đó trả lời đúng câu hoi trong bao lì xì sẽ được 10
điểm, mặt khác đội trả lời sai sẽ khơng nhận được điểm.
Những câu hoi trong bao lì xì:
Câu 1: Đây là một nhà thơ nổi tiếng thời Đường?
A. Đỗ Phủ

B. Bạch Liêu

C. Doãn Nhã

D. Thừa Ân

Câu 2: Tác giả của tiểu thuyết “ Tây Du Kí’’ là ai?
A.Tần Thủy Hồng B. Ngơ Thừa Ân

C. Khổng Tử

D. Mạnh Tử

Câu 3: Tư tưởng “Tam cương, Ngũ thường” là thuộc dòng tôn giáo nào của Trung
Quốc?
A. Phật giáo

B. Đạo giáo

C. Thiên chúa giáo

D. Nho giáo

Câu 4: Trong xã hội phong kiến giai cấp nào là giai cấp chịu bóc lột nặng nề nhất?

15


A. Qúy tộc

B. Nông dân.

C. Tăng lữ

D. Tư sản

Câu 5: Cơng lao lớn nhất của Tần Thuỷ Hồng đối với đất nước Trung Quốc là gì?
A. Giành độc lập
B.Thống nhất.
C. Phá hoại
D. Xây dựng
Câu 6: Một phát minh quan trọng về kĩ thuật của nhân dân Trung Quốc là gì?
A. Làm thuốc súng

B. Làm la bàn

C. Kĩ thuật in

D. Làm đường trắng

.Câu 7: Cho biết chức quan trấn giữ biên ải thời Đường?
A. Thừa tướng

B. Thái úy

C. Tiết độ sứ.

D. Tể tướng

Câu 8: Net chính về tình hình xã hội Trung Quốc trong thời kì Xuân Thu chiến
quốc là gì?
A. Chiến tranh

B. Hịa bình

C. Độc lập

D. Khủng bố

Câu 9: Dưới thời phong kiến một trong những thành tựu nổi nhất của nền văn hố
Trung Quốc là thành tựu nào?
A. Cơng nghệ

B. Địa lý

C. Văn học

D. Hóa học

Câu 10: Tất cả các dữ kiện trên đều liên quan đến lịch sử Trung Quốc thời kì nào?
A. Phong kiến

B. Tư sản

C. Nguyên thủy

D. Cổ đại

16


Bước 3: Giáo viên nhận xet, đánh giá. Đội nào thắng sẽ có một phần quà chúc
mừng. Sau đó giáo viên dẫn dắt vào bài mới
Ở Trung Quốc vào những thế kỉ cuối trước công nguyên do sự phát triển của
sản xuất, xã hội phân hóa giai cấp nên chế độ phong kiến được hình thành sớm.
Thời phong kiến, kinh tế Trung Quốc phát triển nhất là nông nghiệp. Trên cơ sở
hình những điều kiện kinh tế xã hội mới, kế thừa những truyền thống của nền văn
hóa cổ, nhân dân Trung Quốc đạt được nhiều thành tựu văn hóa rực rỡ.
Một số hình ảnh thực hành:

17


18


- Tổ chức trò chơi " Thi ghi nhớ sự kiện".
Bước 1: Luật chơi: Thời gian chỉ diễn ra 5 phút.
Bước 2: Cách tổ chức trò chơi như sau:
Giáo viên chiếu trên màn hình 4 dữ liệu, sự kiện có liên quan đến kiến thức và gọi
học sinh tham gia giải đáp các ơ chữ . Ví dụ: Sau khi học xong bài 29: Cách mạng
Hà Lan và cách mạng tư sản Anh” giáo viên kiểm tra bài cũ vào đầu giờ.
Câu 1.Vào đầu thế kỉ XVII, tại Châu Âu nước nào có nền kinh tế phát triển nhất ?
Đáp án: Anh.
Câu 2. Hai trụ cột của phong kiến Anh là ai?

Đáp án: Giai cấp quý tộc và giáo hội Anh.
Câu 3. Ai là người thành lập “quân đội sườn sắt” đã đánh thắng được quân đội của
nhà vua?
Đáp án: Ôlivơ Crômoen.
Câu 4. Cách mạng Hà Lan diễn ra dưới hình thức nào?
Đáp án: Chiến tranh giải phóng dân tộc, để lật đổ ách thống trị của vương triều Tây
Ban Nha.
Bước 3:Sau đó giáo viên dẫn dắt vào bài mới:
Cuộc cách mạng Hà Lan là một cuộc chiến tranh giải phóng dân tộc. Đến thế kỉ
XVIII, thế giới lại chứng kiến một cuộc cách mạng diễn ra dưới hình thức chiến
tranh giải phóng dân tộc của các thuộc điạ Anh ở Bắc Mĩ mà thực chất là một cuộc
cách mạng tư sản.Vậy để hiểu bài học này các em sẽ đi tìm hiểu vì sao cách mạng
bùng nổ, diễn biến, kết quả và ý nghĩa và vì sao Lênin gọi: “Đây là một cuộc cách
mạng thực sự, chiến tranh thực sự”?
- Trò chơi “Ai lên cao hơn” Giáo viên thiết kế các slide chứa các câu hoi và một
slide chính là các bậc thang gồm 5 bậc cho mỗi đội. Sau đó giáo viên chia lớp
thành hai đội là Đội Tho và Đội Cọp
Ví dụ: Khi dạy Bài 22 “ Xã hội Việt Nam trong chương trình khai thác thuộc
địa lần thứ 2 của thực dân Pháp” giáo viên đưa ra trò chơi để kiểm tra kết quả
học tập của học sinh mặt khác để dẫn dắt kiến thức của bài mới
Bước 1: Giáo viên nêu tên trò chơi, phổ biến thể lệ trị chơi.
Bước 2: Giáo viên trình chiếu slide gồm các bậc thang, mỗi bậc thang tương ướng
1 câu hoi. Giáo viên chia lớp thành 2 đội và đưa ra luật chơi: mỗi đội sẽ phải cử
một người đội trưởng và trả lời 5 câu hoi, nếu đội đó trả lời đúng sẽ được bước
thêm 1 bậc, mặt khác nếu trả lời sai sẽ đứng yên. Đến cuối cùng so sánh đội nào
bước được nhiều bậc hơn sẽ thắng trò chơi.
Những câu hoi cho 2 đội:
19

Câu 1: Bản chất chung của chủ nghĩa đế quốc thực dân là gì?
Đáp án: Xâm lược thuộc địa
Câu 2: Chủ nghĩa thực dân cũ nào đã từng xâm lược Việt Nam?
Đáp án: Pháp
Câu 3: Phát chính thức nổ súng xâm lược Việt Nam lần thứ nhất trong thời gian
nào?
Đáp án: 1/9/1858
Câu 4: Pháp tấn công Việt Nam đầu tiên ở đâu?
Đáp án: Bán đảo Sơn Trà - Đà Nẵng
Câu 5: Trong quá trình xâm lược Việt Nam của thực dân Pháp, triều đình nhà
Nguyễn đã kí với Pháp mấy hiệp ước?
Đáp án: 4
Câu 6: Hiệp ước nào đánh dấu Pháp chiếm được 3 tỉnh miền Đơng Nam Kì?
Đáp án: Hiệp ước Nhâm Tuất - 1862
Câu 7: Sự kiện nào đánh dấu Pháp căn bản hoàn thành xâm lược Việt Nam?
Đáp án: Triều đình nhà Nguyễn kí hiệp ước Pa-tơ-nốt
Câu 8: Với hiệp ước Pa-to-nốt đánh dấu Việt Nam trở thành một nước?
Đáp án: Thuộc địa nửa phong kiến
Câu 9: Sau khi hoàn thành xâm lược Việt Nam, thực dân Pháp đã làm gì?
Đáp án: Khai thác bóc lột Việt Nam lần thứ nhất
Câu 10: Pháp tiến hình khai thác bóc lột lần thứ nhất trong thời gian nào?
Đáp án: 1897

20


Bước 3:Sau đó giáo viên dẫn dẵn vào bài mới:
Sau khi hoàn thành xâm lược Việt Nam, Pháp đã tiến hành khai thác bóc lột
thuộc địa lần thứ nhất (1897-1914). Chương trình khai thác thuộc địa lần thứ nhất
của thực dân Pháp đã làm cho xã hội Việt Nam biến chuyển như thế nào, chúng ta

cùng tìm hiểu bài 22.
Một số hình ảnh thực hành:

21


22