Bài giảng Ngôn ngữ học đối chiếu (Contrastive linguistics) - Chương 1: Ngôn ngữ học đối chiếu - Những nét tổng quát

8/4/2020

NGÔN NGỮ HỌC ĐỐI CHIẾU
(CONTRASTIVE LINGUISTICS)

Danh mục tài liệu tham khảo
1. Bùi Mạnh Hùng (2008), Ngôn ngữ học đối chiếu, NXB
Giáo dục
2. Lê Quang Thiêm (2008), Nghiên cứu đối chiếu các ngôn
ngữ, NXB Đại học Quốc gia Hà Nội
3. />
1


8/4/2020

CHƯƠNG 1.
NGÔN NGỮ HỌC ĐỐI CHIẾU- NHỮNG
NÉT TỔNG QUÁT

CÂU HỎI THẢO LUẬN
1. Định nghĩa khái niệm đối chiếu. Đối chiếu trong ngôn
ngữ học hiện đại được hiểu như thế nào?
2. Định nghĩa khái niệm ngôn ngữ học đối chiếu.
3. Anh/ chị hiểu như thế nào về ngôn ngữ học so sánh
lịch sử và ngơn ngữ học so sánh loại hình
4. Nêu rõ sự giống và khác nhau giữa ngôn ngữ học đối
chiếu với những phân ngành ngôn ngữ kể trên.

2

8/4/2020

1.1. Ngơn ngữ học đối chiếu là gì?

CÁC PHÂN NGÀNH CỦA NNH HIỆN ĐẠI

NNH HIỆN ĐẠI
NNH ĐẠI CƯƠNG
(introductory
linguistics)

NNH MIÊU TẢ
(descriptive
linguistics)

NNH SO SÁNH
(comparative
linguistics)

• Nghiên cứu tất cả các • Miêu tả từng ngơn
• Các ngơn ngữ
NN trên thế giới nhằm ngữ cụ thể để làm rõ
của những cộng
làm rõ bản chất, chức
đồng người khác
đặc điểm của ngôn
năng, nguồn gốc của
nhau được so
ngữ cần nghiên cứu

ngơn ngữ nói chung,
sánh với nhau
xây dựng nên hệ
thống khái niệm,
phạm trù là công cụ
để nghiên cứu một
ngôn ngữ cụ thể

3


8/4/2020

Các phân ngành của Ngôn ngữ học so sánh

NNH SS
LỊCH SỬ

NNH
ĐỐI
CHIẾU

NNH
SO
SÁNH

NNH SS
LOẠI
HÌNH

Các phân ngành của Ngơn ngữ học so sánh
Ngơn ngữ học so sánh lịch sử:

Phát triển mạnh vào thế kỉ XIX. Tuy nhiệm vụ chính của nó là
xác định rõ nguồn gốc của các ngơn ngữ và q trình phát triển
của các ngơn ngữ nhưng có ảnh hưởng rất quan trọng đến lịch
sử phát triển của ngôn ngữ học thế giới nói chung.
Làm rõ mối quan hệ về mặt cội nguồn và quá trình phát triển
lịch sử của các ngơn ngữ được giả định là có quan hệ về nguồn
gốc, so sánh trên quan điểm lịch đại.

4


8/4/2020

Các phân ngành của Ngôn ngữ học so sánh
Ngôn ngữ học so sánh loại hình/Loại hình học ngơn ngữ:
Phát triển mạnh ở thế kỉ XIX và tiếp tục phát triển.
Nhiệm vụ chính:
1/ Phân loại các ngơn ngữ dựa vào những điểm giống nhau
trong cấu trúc ngôn ngữ; không nhất thiết cùng một nguồn
gốc.
2/ Tìm ra các phổ niệm ngơn ngữ.
Hướng nghiên cứu thứ hai có nhiều điểm chung với Ngơn ngữ
học đại cương.

Các phân ngành của Ngôn ngữ học so sánh
KHÁI NIỆM: ĐỐI CHIẾU-SO SÁNH (CONTRASTCOMPARE)
So sánh: xem xét để tìm ra những điểm tương đồng hoặc

khác biệt về mặt số lượng, kích thước, phẩm chất
Đối chiếu: so sánh hai sự vật có liên quan chặt chẽ với
nhau
Trong ngơn ngữ học hiện đại: so sánh đối chiếu là
phương pháp lấy đối tượng là hai hay nhiều ngôn ngữ để làm
sáng tỏ những nét giống và khác nhau (hoặc chỉ làm rõ
những nét khác nhau) theo nguyên tắc đồng đại.
(Lê Quang Thiêm, 2008)

5


8/4/2020

Các phân ngành của Ngôn ngữ học so sánh
Khái niệm ngơn ngữ học đối chiếu (contrastive
linguistics):
Tên gọi khác: Phân tích đối chiếu – contrastive analysis,
Nghiên cứu đối chiếu – contrastive studies, Nghiên cứu xuyên
ngôn ngữ - cross linguistic studies, Nghiên cứu tương phản –
confrontative studies
Đây là một phân ngành ngôn ngữ học nghiên cứu so sánh
hai hoặc nhiều hơn hai ngôn ngữ bất kỳ để xác định những
điểm giống và khác nhau giữa các ngơn ngữ đó, khơng tính
đến vấn đề các ngơn ngữ đó có quan hệ cội nguồn hay thuộc
cùng loại hình hay khơng (Bùi Mạnh Hùng, 2008, p.9) nhằm
phục vụ những nhu cầu lí luận và thực tiễn của việc nghiên
cứu, so sánh trên quan điểm đồng đại.

VÍ DỤ

XEM XÉT 2 CÂU SAU DƯỚI KHÁI NIỆM NNH ĐC

Hôm qua, cậu ấy được cô giáo khen.
He was complimented by the teacher yesterday.
Tiêu chí

Anh

Việt

Nguồn gốc
Hình thái học
Đặc điểm cú pháp

6


8/4/2020

Các phân ngành của Ngôn ngữ học so sánh
Bài tập: Xác định điểm giống và khác nhau giữa ngôn ngữ
học đối chiếu với ngôn ngữ học so sánh lịch sử và ngơn
ngữ học so sánh loại hình.
Đối tượng?
Nội dung?
Mục đích?
Cách thức so sánh?

1.2. Lược sử quá trình hình thành và phát triển của NNHĐC
• Thời kì thứ nhất (từ những năm 80 của thế kỉ XVIII

đến đầu thế kỉ XIX):
Phát triển ở Đức, Pháp sau đó ở Nga. Đối tượng đối
chiếu là từ vựng và ngữ pháp. Kết quả là sự ra đời
của các cuốn từ điển nhiều thứ tiếng của các nhà
ngôn ngữ học Đức.
Về ngữ pháp, cuốn ngữ pháp của Port-Royal được xây
dựng trên cơ sở phân tích đối chiếu các tiếng Hy Lạp
cổ, tiếng Do Thái cổ với tiếng Latinh và tiếng Pháp
trở thành một mẫu hình cho việc miêu tả các ngôn
ngữ.

7


8/4/2020

1.2. Lược sử quá trình hình thành và phát triển của NNHĐC
 Thời kì thứ hai (thế kỉ XIX):
Ngơn ngữ học đối chiếu hịa vào ngơn ngữ học so sánhlịch sử. Thời kì này, ranh giới giữa các nghiên cứu so
sánh-lịch sử, loại hình học và đối chiếu chưa được phân
biệt rõ ràng. Mục đích nghiên cứu đối chiếu hay so
sánh-lịch sử là nhằm xác định các dòng họ hoặc các
nhóm ngơn ngữ.

1.2. Lược sử q trình hình thành và phát triển của NNHĐC
 Thời kì thứ ba (từ đầu thế kỉ XX):
Ngơn ngữ học đối chiếu nói riêng và ngơn ngữ học nói
chung phát triển mạnh mẽ do nhu cầu học và sử dụng
ngoại ngữ tăng lên. Thời kì này, ngơn ngữ học đối
chiếu gắn bó chặt chẽ với ngôn ngữ học miêu tả. Tuy

nhiên, người ta không chỉ kết hợp các nghiên cứu đối
chiếu với miêu tả ngôn ngữ mà cịn kết hợp với nghiên
cứu loại hình và nghiên cứu so sánh-lịch sử.

8