chủ nghĩa xã hội khoa học

MỤC LỤC
ĐẶT VẤN ĐỀ ………………………………………………………………….3
GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ ……………………………………………………….3
I. Cơ sở lý luận ………………………………………………………………….3
1.1.Quan điểm cơ bản của chủ nghĩa Mác-Lênin về giai cấp công nhân và sứ
mệnh lịch sử của giai cấp công nhân………………………………………………….3
1.2. Khái quát về giai cấp công nhân hiện nay………………………………………4
II. Khẳng định sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân trong điều kiện cách
mạng công nghiệp lần thứ tư…………………………………………………...5
2.1. Về nội dung kinh tế - xã hội……………………………………………………….5
2.2. Về nội dung chính trị - xã hội……………………………………………………..7
2.3. Về nội dung văn hóa – tư tưởng…………………………………………………8
KẾT LUẬN…………………………………………………………………….9
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ……………………………………10

ĐẶT VẤN ĐỀ
Sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân là một phạm trù cơ bản nhất của
chủ nghĩa xã hội khoa học được C.Mác-Ph.Ăngghen và Lênin nghiên cứu, phát
triển hết sức hoàn thiện theo quá trình phát triển của lịch sử thế giới. Và vai trò to
lớn của học thuyết này đã được khẳng định kể từ cuộc cơng nghiệp hóa lần thứ
nhất cho đến nay. Tuy nhiên, với sự phát triển nhanh chóng, phức tạp của thế giới
những nhà lý luận tư sản, cùng các phần tử cơ hội đã được đà đưa ra quan điểm
rằng: “Ở các nước tư bản phát triển, trong điều kiện cách mạng công nghiệp lần
thứ tư, kinh tế tri thức, kinh tế số, tự động hóa, giai cấp cơng nhân khơng cịn vai
1


trị quan trọng trong nền sản xuất nữa. Do đó, giai cấp cơng nhân khơng cịn sứ
mệnh lịch sử như C.Mác và Ph.Ăngghen đã luận giải nữa”. Vậy điều này có thật
sự đúng hay khơng? Dưới đây em xin phép được làm rõ vấn đề này.
GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ

I.
1.1.

Cơ sở lý luận
Quan điểm cơ bản của chủ nghĩa Mác-Lênin về giai cấp công nhân
và sứ mệnh lịch sử của giai cấp cơng nhân
• Định nghĩa giai cấp cơng nhân

Giai cấp công nhân gắn với nền đại công nghiệp nên khi tìm hiểu khái niệm
giai cấp cơng nhân cũng cần phải thấy rằng đây là một khái niệm mở. Gắn với sự
biến đổi của đại công nghiệp, giai cấp công nhân cũng có sự biến đổi thường
xuyên, liên tục, cả về số lượng, chất lượng, đặc biệt biến đổi cả về cơ cấu. Vì vậy,
có thể định nghĩa: “Giai cấp cơng nhân là một tập đồn xã hội ổn định, hình
thành và phát triển cùng với quá trình phát triển của nền công nghiệp hiện đại;
họ là đại diện cho lực lượng sản xuất tiên tiến; là lực lượng chủ yếu của tiến trình
lịch sử quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội; ở các nước tư bản chủ
nghĩa, giai cấp công nhân là những người không có hoặc về cơ bản khơng có tư
liệu sản xuất phải làm thuê cho giai cấp tư sản và bị giai cấp tư sản bóc lột giá
trị thặng dư; ở các nước xã hội chủ nghĩa, giai cấp công nhân cùng nhân dân lao
động làm chủ những tư liệu sản xuất chủ yếu và cùng nhau hợp tác lao động vì
lợi ích chung của tồn xã hội trong đó có lợi ích chính đáng của mình.”1
• Nội dung sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân
Nội dung sứ mệnh của giai cấp cơng nhân chính là những nhiệm vụ mà họ
cần phải thực hiện với tư cách là giai cấp tiền phong, đi đầu trong công cuộc các
mạng, xác lập hình thái kinh tế xã hội cộng sản chủ nghĩa: lãnh đạo nhân dân lao
động đấu tranh xóa bỏ chế độ tư bản chủ nghĩa, xóa bỏ mọi áp bức bóc lột, giải
phóng chính mình và nhân dân lao động, xây dựng xã hội xã hội chủ nghĩa và xã
hội cộng sản chủ nghĩa.
Và sứ mệnh lịch sử ấy được thể hiện qua ba nội dung cơ bản sau:

1

Dự thảo giáo trinh Chủ nghĩa xã hội khoa học, 2019.

2


Một là nội dung kinh tế, giai cấp công nhân phải đóng vai trị nịng cốt trong
q trình giải phóng và thúc đẩy lực lượng sản xuất phát triển, tạo cơ sở cho quan
hệ sản xuất mới xã hội chủ nghĩa ra đời.
Hai là nội dung chính trị - xã hội, giai cấp công nhân cùng với nhân dân lao
động dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản tiến hành cách mạng chính trị để lật đổ
quyền thống trị của giai cấp tư sản, xóa bỏ chế độ áp bức bóc lột, giành quyền lực
về tay giai cấp cơng nhân, thiết lập nhà nước xã hội chủ nghĩa và xây dựng nền
dân chủ xã hội chủ nghĩa.
Ba là nội dung văn hóa, tư tưởng, giai cấp cơng nhân thực hiện cuộc cách
mạng về văn hóa, tư tưởng, phủ định có kế thừa các giá trị cũ và từng bước xây
dựng hệ giá trị mới thể hiện bản chất ưu việt của chế độ xã hội chủ nghĩa.
1.2.

Khái quát về giai cấp công nhân hiện nay

Giai cấp công nhân hiện đại là những tập đoàn người tiến hành sản xuất và
cung cấp dịch vụ bằng phương thức công nghiệp, tạo nên cơ sở vật chất cho sự
tồn tại và phát triển của thế giới hiện nay.
So với giai cấp công nhân truyền thống thì giai cấp cơng nhân hiện đại có
những điểm tương đồng nhất định như là lực lượng sản xuất hàng đầu của xã hội
hiện đại, là chủ thể của q trình sản xuất cơng nghiệp hiện đại mang tính xã hội
hóa và ở các nước tư bản chủ nghĩa cơng nhân vẫn bị giai cấp tư sản bóc lột giá
trị thặng dư. Mặt khác, trong điều kiện lịch sử mới giai cấp cơng nhân hiện đại

cũng có những biến đổi mới như cơng nhân hiện nay có xu hướng trí tuệ hóa, có
trình độ cao, gắn liền với cuộc cách mạng 4.0 và kinh tế tri thức; giai cấp cơng
nhân khơng chỉ hoa phí lao động cơ bắp mà cịn hao phí trí lực, thậm chí là chủ
yếu hao phí trí lực; cơ cấu cơng nhân đang thay đổi, số lượng ngày căng tăng, có
tính xã hội hóa và quốc tế hóa,…
II.

Khẳng định sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân trong điều kiện
cách mạng công nghiệp lần thứ tư

Ở các nước tư bản phát triển, cách mạng công nghiệp lần thứ tư không thể
chuyển sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân vào tay một giai cấp hay tầng lớp
xã hội nào khác. Không những vậy, cuộc cách mạng này còn tạo ra những điều
kiện, tiền đề vật chất để giai cấp công nhân thúc đẩy nhanh q trình thực hiện sứ
mệnh lịch sử xóa bỏ chủ nghĩa tư bản, xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội, chủ
3


nghĩa cộng sản trên phạm vi toàn thế giới.Vận dụng học thuyết Mác –Lênin về sứ
mệnh lịch sử của giai cấp công nhân và các vấn đề thực tiễn hiện nay có thể chứng
minh khẳng định trên ở những khía cạnh cơ bản như sau:
2.1.

Về nội dung kinh tế - xã hội

Thơng qua vai trị của giai cấp cơng nhân trong q trình sản xuất với cơng
nghệ hiện đại, năng suất, chất lượng cao, đảm bảo cho phát triển bền vững, sứ
mệnh lịch sử của giai cấp công nhân đối với sự phát triển xã hội ngày càng thể
hiện rõ, bởi sự phát triển sản xuất của chủ nghĩa tư bản trong thế giới ngày nay
với sự tham gia trực tiếp của giai cấp công nhân và các lực lượng lao động – dịch

vụ trình độ cao lại chính là nhân tố kinh tế - xã hội thúc đẩy sự chín muồi các tiền
đề của chủ nghĩa xã hội trong lòng chủ nghĩa tư bản. Bởi:
Dù các thiết bị khoa học có thể sẽ thay thế một bộ phận người lao động
nhưng giai cấp công nhân hiện đại vẫn là lực lượng sản xuất ra của cải vật chất
hàng đầu cho xã hội. Những doanh nghiệp áp dụng máy móc hiện đại, đem lại
năng suất lao động cao nên sẽ có giá trị hàng hóa cá biệt của doanh nghiệp thấp
hơn giá trị hàng hóa của thị trường nên thu được nhiều lợi nhuận, điều này gây ra
sự hiểu lầm là máy móc cũng tạo ra lợi nhuận và giai cấp cơng nhân hiện nay
khơng cịn là lực lượng sản xuất hàng đầu. Máy móc là do con người chế tạo ra
và tham gia vào quá trình sản xuất với tư cách tư liệu lao động, phương tiện để
tạo ra giá trị sử dụng, bộ phận của tư bản bất biến. Và giá trị của nó được chuyển
dịch sang sản phẩm mới theo con đường khấu hao chứ không tạo thêm giá trị mới.
Mặt khác, khi xem xét ở khía cạnh hẹp thì số lượng cơng nhân tại một số
ngành nghề đã bị giảm do bị thay thế bằng robot tự động nhưng khi nhìn tổng thể
sẽ thấy được cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư đã tạo ra nhiều việc làm hơn
so với những việc làm bị mất đi nên số lượng công nhân cũng tăng lên một cách
tuyệt đối. Ví dụ như tại Đức, ước tính đến năm 2025, CMCN 4.0 sẽ tạo thêm
khoảng 350.000 việc làm, tăng 5% so với lực lượng lao động 7 triệu người trong
23 ngành sản xuất hiện đang tham gia nghiên cứu. Việc phổ biến robot và cơng
nghệ máy tính sẽ làm giảm khoảng 610.000 công việc lắp ráp và sản xuất, nhưng
sẽ có 960.000 cơng việc bổ sung. Các lĩnh vực cơng nghệ thơng tin, phân tích và
R&D địi hỏi thêm 210.000 nhân sự có tay nghề cao...tất cả đều là những nguồn
cung cấp cơ hội việc làm mới. Một nghiên cứu của Tổ chức Lao động quốc tế
(ILO) năm 2014 khẳng định, trên thế giới có 1.540 triệu “cơng nhân làm công ăn
4


lương” (salaried workers) trong tổng số gần 3.300 triệu người lao động của thế
giới hiện nay. Cũng theo ILO, số lượng nhóm này, năm 2018 là 1.702 triệu người.
Hơn nữa, cuộc cách mạng lần thứ tư là động lực thúc đẩy chất lượng của

giai cấp cơng nhân, làm cho trình độ học vấn, chuyên môn kỹ thuật của công nhân
được nâng cao. Một điều hiển nhiên là, để làm chủ những công cụ hiện đại mà
cách mạng 4.0 mang lại, địi hỏi cơng nhân phải khơng ngừng học tập, nâng cao
trình độ về mọi mặt để đáp ứng được địi hỏi của dây chuyền sản xuất hiện đại. Ở
một khía cạnh khác, khoa học công nghệ ngày càng phát triển, trình độ phát triển
của giáo dục đào tạo cũng ngày càng cao, giúp giai cấp cơng nhân hiện đại có đủ
tri thức, năng lực sáng tạo và khả năng làm chủ cơng nghệ cao để tự giải phóng
mình và tiến hành cải tạo xã hội cũ, xây dựng xã hội mới – xã hội chủ nghĩa.
Về chất lượng và số lượng của giai cấp công nhân ngày căng phát triển
nhưng địa vị kinh tế - xã hội của giai cấp cơng nhân khơng thay đổi dẫn đến mâu
thuẫn lợi ích cơ bản giữa giai cấp công nhân với giai cấp tư sản cũng ngày càng
sâu sắc ở từng quốc gia và trên phạm vi toàn cầu. Hiện nay, một bộ phận khá đơng
giai cấp cơng nhân đã có cuộc sống trung lưu hố, nhưng đó là sự phản ánh mức
sống trong điều kiện mới. Cơng nhân hiện nay dù có cổ phiếu, cũng chẳng làm
thay đổi được địa vị làm thuê và bị bóc lột trong xã hội tư bản vì mọi tư liệu sản
xuất chủ yếu vấn nằm trong tay giai cấp tư sản. Chế độ cổ phiếu thật sự là phương
pháp hữu hiệu cột chặt người lao động và bắt họ lệ thuộc hơn nữa vào giới chủ.
Đồng thời, nếu như trước kia người công nhân chỉ bán sức lao động cơ bắp là chủ
yếu, thì ngày nay họ cịn bán ln cả sức lao động trí óc và cả chất xám cho nhà
tư bản. Và trên tất cả người hưởng lợi lớn nhất của cuộc cách mạng lần thứ tư vẫn
là các nhà tư bản. Còn giai cấp công nhân vẫn là giai cấp làm thuê, bị giai cấp tư
sản bóc lột giá trị thặng dư dưới nhiều hình thức tinh vi hơn.
Rõ ràng, chủ nghĩa tư bản hiện đại dù có biến đổi, thích nghi thì về bản chất
vẫn khơng thay đổi. Đó vẫn là chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà nước ở trình độ
cao, là chế độ bóc lột, đầy rẫy bất cơng và chính quyền trong xã hội tư bản lại tập
trung cao độ quyền lực và lợi ích kinh tế, chính trị vào giai cấp tư sản. Vì vậy, sự
bất bình đẳng xã hội sâu sắc trong lòng chủ nghĩa tư bản hiện đại sẽ khơng thể tự
điều hịa được. Nên mặc nhiên, sẽ lại thúc đẩy cuộc đấu tranh chống chế độ bóc
lột giá trị thặng dư trên phạm vi thế giới. Và giai cấp công nhân – những người
chịu ảnh hưởng trực tiếp với mức độ lớn nhất – sẽ là lực lượng nòng cốt thực hiện

5


việc xác lập một trật tự xã hội mới công bằng và bình đẳng, đó cũng là từng bước
thực hiện sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân trong kinh tế - xã hội.
2.2.

Về nội dung chính trị - xã hội

Công nhân ở nhiều nước vẫn luôn là lực lượng đi đầu trong các cuộc đấu
tranh vì hịa bình, hợp tác và phát triển, vì dân sinh, dân chủ, tiến bộ xã hội và chủ
nghĩa xã hội chống lại bất cơng bất bình đẳng xã hội.
Do giai cấp cơng nhân vẫn bị giai cấp tư sản bóc lột nên mâu thuẫn giữa
tính chất xã hội hóa sản xuất với quan hệ chiếm hữu tư nhân tư bản chủ nghĩa của
xã hội tư bản chẳng những không mất đi mà càng gay gắt hơn. Thực tế là các thiết
chế dân chủ theo công thức "dân chủ tự do" mà phương Tây ra sức quảng bá, áp
đặt lên toàn thế giới không hề bảo đảm để quyền lực thực sự thuộc về nhân dân,
do nhân dân và vì nhân dân - yếu tố bản chất nhất của dân chủ. Hệ thống quyền
lực đó vẫn chủ yếu thuộc về thiểu số giàu có và phục vụ cho lợi ích của các tập
đồn tư bản lớn. Một bộ phận rất nhỏ, thậm chí chỉ là 1% dân số, nhưng lại chiếm
giữ phần lớn của cải, tư liệu sản xuất, kiểm soát tới 3/4 nguồn tài chính, tri thức,
các phương tiện thơng tin đại chúng chủ yếu và do đó chi phối tồn xã hội. Hay
cịn có thể hiểu như Giáo sư Jefferey Sachs ở Đại học Columbia (New York) rằng,
chính quyền và cơ chế hiện nay của nước Mỹ và có thể nói của thế giới tư bản nói
chung, là của 1%, do 1% và vì 1% dân số.2 Và chính sự bất công này là nguyên
nhân sâu xa dẫn đến phong trào “Chiếm phố U-ơn” ở Mỹ nhanh chóng lan rộng
ra hơn 100 thành phố của nước Mỹ, 1.500 thành phố của 82 quốc gia và vùng lãnh
thổ thuộc 5 châu lục; những cuộc biểu tình ở các nước châu Âu tư bản của giai
cấp công nhân để thể hiện sự bất bình của người lao động trước tình trạng bất
cơng và khoảng cách giàu - nghèo ngày càng lớn trong lòng xã hội tư bản.3 Sự rêu

rao bình đẳng về quyền nhưng khơng kèm theo sự bình đẳng về điều kiện để thực
hiện các quyền đó đã dẫn đến dân chủ vẫn chỉ là hình thức mà khơng thực chất.4
Vậy nên, mặc dù sự phát triển của lao động sản xuất và phân công lao động
xã hội, cũng như sự biến đổi cơ cấu xã hội của giai cấp công nhân đã làm cho diện
mạo của giai cấp công nhân hiện đại trong xã hội tư bản không giống như những

2

Thông tin Lý luận Chính trị - Bản tin của Hội đồng Lý luận Trung ương, số 40 (113), tháng 11-2011, tr. 6.
/>4
Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam – Cổng
thông tin Đảng bộ tỉnh Quảng Ngãi.
3

6


mô tả của C. Mác trong thế kỷ XIX. Thế nhưng, với những biến đổi đó mà đi đến
kết luận giai cấp cơng nhân khơng cịn bản chất cách mạng nữa là sai lầm cả về
chính trị và khoa học. Thực chất, ở các nước tư bản chủ nghĩa, việc chống lại bất
cơng và bất bình đẳng xã hội ln là mục tiêu đấu tranh trực tiếp của giai cấp cơng
nhân. Đồng thời, dành chính quyền về tay giai cấp công nhân và nhân dân lao
động là mục tiêu lâu dài của giai cấp cơng nhân.
2.3.

Về nội dung văn hóa – tư tưởng

Việc thực hiện sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân trong điều kiện thế
giới ngày nay trên lĩnh vực văn hóa, tư tưởng trước hết là cuộc đấu tranh ý thức
hệ. Đó là cuộc đấu tranh giữa chủ nghĩa xã hội với chủ nghĩa tư bản. Cuộc đấu

tranh này đang diễn ra phức tạp và quyết liệt, nhất là trong nền kinh tế thị trường
phát triển với những tác động mặt trái của nó. Mặt khác, khi hệ thống xã hội chủ
nghĩa thế giới tan rã, phong trào cách mạng thế giới đang phải vượt qua những
thoái trào tạm thời cùng với việc các lý luận gia tư sản ra sức tâng bốc, tô vẽ các
chỉ số kinh tế xã hội mà chủ nghĩa tư bản có được sau khi cố gắng tự điều chỉnh
và tận dụng thành tựu của cách mạng khoa học, công nghệ thì niềm tin vào lý
tưởng xã hội chủ nghĩa cũng đứng trước những thử thách càng làm cho cuộc đấu
tranh tư tưởng lý luận giữa chủ nghĩa tư bản với chủ nghĩa xã hội trở nên phức tạp
và gay gắt hơn. Song các giá trị mà nhân loại hướng như lao động, sáng tạo, cơng
bằng, dân chủ, bình đẳng, tự do đều tương đồng với các giá trị lý tưởng, mục tiêu
của giai cấp cơng nhân.
Do đó, giai cấp cơng nhân hiện nay thực hiện sứ mệnh lịch sử của của mình
về nội dung văn hóa tư tưởng qua việc đấu tranh để bảo vệ nền tảng tư tưởng của
Đảng Cộng sản, giáo dục nhận thức và củng cố niềm tin khoa học đối với lý tưởng,
mục tiêu của chủ nghĩa xã hội cho giai cấp công nhân và nhân dân lao động, giáo
dục và thực hiện chủ nghĩa quốc tế chân chính của giai cấp cơng nhân trên cơ sở
phát huy chủ nghĩa yêu nước và tinh thần dân tộc chính . Trên thực tế giai cấp
cơng nhân đã có nhiều các phong trào giáo dục nhận thức và củng cố niềm tin
khoa học đối với lý tưởng, mục tiêu của giai cấp công nhân được tổ chức trong
khuôn khổ như Diễn đàn Xã hội thế giới, Diễn đàn Sao Paulo, Diễn đàn chống
chủ nghĩa đế quốc, Hội thảo Vì một thế giới cân bằng, Hội thảo Xã hội mới và

7


các đảng chính trị5…, được tổ chức thường niên tại Mỹ Latinh, quy tụ đông đảo
công dân và các tổ chức dân sự tồn thế giới, trong đó có rất nhiều cá nhân và tổ
chức đến từ các nước tư bản phát triển.
KẾT LUẬN
Như vậy có thể nhận thấy, quan điểm: trong xã hội ngày nay giai cấp công

nhân không còn sứ mệnh lịch sử như học thuyết mà Mác – Lênin đã chứng minh
là quan điểm sai trái, thiếu cơ sở lý luận và thực tiễn. Bối cảnh thế giới ngày nay
cùng các biến số chính trị, kinh tế đặc thù của nó làm cho cuộc đấu tranh giữa chủ
nghĩa xã hội và chủ nghĩa tư bản tiếp tục diễn biến phức tạp và không tránh khỏi
xuất hiện nhiều những tư tưởng chống phá nhằm lật đổ xã hội chủ nghĩa. Tuy
nhiên, mỗi chúng ta cần phải nhận thức được chủ nghĩa xã hội là xu thế tất yếu
của thời đại. Và từ đó xác định rõ lý tưởng, mục tiêu của mình để đồn kết, tập
trung trí tuệ và tiếp tục kế thừa sáng tạo không ngừng phát triển tư tưởng lý luận
của chủ nghĩa Mác - Lênin, vừa là biến tư tưởng lý luận đó thành lực lượng vật
chất để xây dựng và bảo vệ xã hội mới. vừa sử dụng tư tưởng lý luận đó như công
cụ sắc bén trong cuộc đấu tranh quyết liệt với tư tưởng lý luận của giai cấp tư sản.

5

/>
8


DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Dự thảo giáo trinh Chủ nghĩa xã hội khoa học, 2019
2. Thông tin Lý luận Chính trị - Bản tin của Hội đồng Lý luận Trung ương, số
40 (113), tháng 11-2011, tr. 6.
3. Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên
chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam – Cổng thông tin Đảng bộ tỉnh Quảng Ngãi.
4. />5. />6. />mmon/Home_V2/ViewDetailPost?idPost=23764&idLoaiTin=346&Aspx
AutoDetectCookieSupport=1&sh_code_GS=-2003821990
7. />8. />
9