Tài liệu Đền Tuần Quán – nơi ghi dấu những giá trị văn hoá lịch sử doc

Đền Tuần Quán – nơi ghi dấu
những giá trị văn hoá lịch sử
Toạ lạc bên bờ tả ngạn sông Hồng thuộc địa phận phố Bách Lẫm, phường Yên Ninh
(thành phố Yên Bái), đền Tuần Quán từ lâu không chỉ được biết đến là điểm cúng lễ
cầu an của tín đồ phật tử thập phương mà còn được xem như một trong những
điểm đến không thể thiếu trong hành trình tâm linh cầu tài cầu lộc của du khách
gần xa trong những dịp đầu xuân.
Theo sách Đại Nam nhất thống chí và Hưng Hoá phong thổ lục, đền Tuần Quán có từ
thời Trần, khởi đầu thờ Thần Diệp phu nhân ở xã Bách Lẫm, huyện Trấn Yên – người đã
có công “Hộ quốc tý dân” nên được nhân dân suy tôn là Thánh Ân và gọi đền thờ bà là
đền Vệ Quốc. Đến triều Lê (đầu thế kỷ thứ XV), Mẫu Liễu Hạnh hạ trần ở đền giúp cho
quan và dân rất nhiều trong việc xây dựng và bảo vệ đất nước nên được vua Lê Hiển
Tông ban cho sắc phong là “Đức chúa Quốc Mẫu Hoàng Ân Phương Dung”. Kể từ đó,
đền phối thờ Thánh Mẫu Liễu Hạnh và chính thức được đổi tên thành “Đền Quốc Mẫu
Thánh Ân Bách Lẫm”. Tuy nhiên, do vị trí của đền nằm gần với Quán Tuần (chỉ nơi tuần
hành thu thuế) nên từ lâu nhân dân quanh vùng đã quen gọi là đền Tuần Quán.

Đền Tuần Quán
Trải qua các thời kỳ lịch sử, đền không chỉ là nơi sinh hoạt văn hóa tâm linh của các tín
đồ phật tử thập phương mà còn trở thành nơi ghi dấu những sự kiện, những mốc lịch sử
quan trọng của đất nước gắn liền với tên tuổi các anh hùng dân tộc. Theo “Hồ sơ Di tích
đền Tuần Quán” có ghi thì vào chiều 9/2/1930, các chí sĩ yêu nước của Việt Nam Quốc
dân Đảng thuộc Chi bộ Xuân Lũng (Phú Thọ) đã đóng giả làm người hành hương mang
theo súng đạn, dao và bom tự tạo hoà vào dòng người trảy hội đền Tuần Quán vào đền
bái lễ để bàn kế hoạch khởi nghĩa Yên Bái và đúng 10h đêm ngày hôm sau thì cuộc khởi
nghĩa Yên Bái nổ ra.
Năm 1940, đồng chí Hoàng Văn Thụ- Uỷ viên Trung ương Đảng và đồng chí Bùi Đức
Minh đã nhảy tàu ở cầu Tuần Quán vào lưu trú ở đền. Từ đây hai đồng chí đã sang Vân
Nam -Trung Quốc gặp Bác Hồ nhiều lần. Đền là nơi thông tin cho nhân dân biết nước
Việt Nam Dân chủ cộng hoà được thành lập vào ngày 2/9/1945 và cũng là nơi được chọn
làm chi nhánh quyên góp trong “Tuần lễ vàng” ủng hộ kháng chiến của Chính phủ.

Tháng 7/1946, đền là điểm hội quân của nhiều đơn vị Vệ quốc đoàn Chiến khu I trước
khi tấn công bọn phản động Việt Quốc, giải phóng hoàn toàn tỉnh lỵ. Từ năm 1947 –
1954, đền là khu vực nằm trong tuyến phòng thủ quân sự quan trọng bảo vệ thị xã Yên
Bái (nay là thành phố Yên Bái).
Theo thời gian, do chiến tranh và những biến cố thăng trầm của lịch sử đã khiến cho ngôi
đền bị tàn phá và hư hại nhiều. Giữ gìn và phát huy những giá trị văn hoá của dân tộc,
năm 1998, đền Tuần Quán đã được UBND tỉnh cho phép trùng tu, tôn tạo và xây dựng lại
trên nền đất cũ, có tổng diện tích khuôn viên 1.660m2. Năm 2005, đền được UBND tỉnh
xếp hạng là Di tích lịch sử – văn hoá cấp tỉnh. Ngày nay, ngoài thờ hai nữ thần nói trên,
đền còn lập thêm các ban thờ những vị thần thánh linh thiêng khác như: Mẫu Đệ nhị
Thượng Ngàn, Mẫu Đệ tam Thuỷ Phủ, Đức Thánh Trần, Bà lớn Tuần, Quan lớn Tuần,
ông Hoàng Bảy, ông Hoàng Mười…
Hàng năm, để tỏ lòng thành kính, biết ơn và tưởng nhớ đến công lao của Mẫu Liễu Hạnh
(vị thần cao nhất ở đền Tuần Quán), từ ngày mồng 1 đến ngày mồng 6 tháng 3 (âm lịch),
đền Tuần Quán lại tổ chức lễ hội giỗ Mẫu. Đây là lễ hội lớn nhất trong năm của đền, thu
hút hàng ngàn du khách từ khắp nơi đổ về trảy hội. Sau phần lễ dâng hương, phần hội có
các hoạt động văn hoá, thể thao, các trò chơi dân gian sôi nổi, hấp dẫn như: cờ tướng, cờ
vua, chọi gà, đánh vật, kéo co, đẩy gậy, làm bánh dày, hát chầu văn, hát chèo, thi thơ…
Thông qua những hình thức sinh hoạt văn hoá mang đậm màu sắc dân gian nói trên đã
tạo cho ngày hội thêm sống động và thực sự trở thành nơi giao lưu văn hoá có ý nghĩa.
Trong Chương trình Du lịch về cội nguồn 2011 – đền Tuần Quán là một trong những
điểm đến tâm linh hấp dẫn du khách thập phương.