bài 13 chăm sóc sản phụ trước và sau mổ lấy thai

Điều dưỡng sản

Bài 13

CHĂM SÓC THAI PHỤ TRƯỚC VÀ SAU MỔ LẤY THAI
Mục tiêu bài học
Sau khi học xong bài này, sinh viên có khả năng:
1.Trình bày được cách chuẩn và chăm sóc thai phụ trước mổ lấy thai.
2. Trình bày được cách chuẩn và chăm sóc thai phụ sau mổ lấy thai.
1.Chăm sóc thai phụ trước mổ lấy thai.
1.1.Nhận định.
Trình bày được cách chuẩn và chăm sóc thai phụ trước mổ lấy thai.
Về tinh thần,tâm lý thai phụ trước mổ lấy thai.
Chế độ ăn uống tạo điều kiện thuận lợi trong khi gây mê và mổ,để tránh những tai biến có thể xảy
ra gây nguy hiểm cho thai phụ.
Về nguyên nhân và hoàn cảnh mà thai phụ phải chịu đựng để mổ lấy thai.
Toàn trạng thai phụ: màu sắc da,niêm mạc,DHS.
Vệ sinh thân thể,đặc biệt là vùng mổ để tránh nhiễm trùng vùng mổ.
Hoàn chỉnh các yêu cầu xét nghiệm theo y lệnh trong hồ sơ bệnh án,thực hiện y lệnh và hồn
thành thủ tục mổ.
1.2.Chẩn đốn điều dưỡng.
Lo lắng do phải mổ lấy thai.
Nguy cơ trào ngược thức ăn vào đường hô hấp khi gây mê do thai phụ ăn trước khi mổ.
1.3.Lập kế hoạch chăm sóc.
Trình bày được cách chuẩn và chăm sóc thai phụ trước mổ lấy thai.
Về tinh thần,tâm lý,chế độ ăn,uống.
Vệ sinh toàn thân và vùng mổ.
Đo dấu hiệu sống.
Khám đánh giá tình trạng thai.
Thực hiện thủ tục hành chính: cho các thai phụ làm xét nghiệm theo y lệnh bác sĩ trước khi
chuyển thai phụ lên bàn mổ.Bàn giao tài sản tư trang,hoàn thành giấy cam đoan trước mổ.

Thực hiện y lệnh.
Báo cáo phòng mổ và chuyển thai phụ lên phòng mổ,kế hoạch chuẩn bị đón trẻ sơ sinh.
1.4.Thực hiện kế hoạch chăm sóc.
Giải thích cho thai phụ hiểu việc mổ lấy thai là để cứu mẹ,cứu con hoặc cứu cả mẹ lẫn con.Giải
thích dựa trên cơ sở chỉ định của bác sĩ,động viên trấn an thai phụ.
83


Điều dưỡng sản
Kiểm tra xem thai phụ đã nhịn ăn trước mổ hay chưa,nếu thai phụ đã ăn thì phải báo bác sĩ để hút
dịch dạ dày tránh tai biến trào ngược thức ăn vào đường hô hấp.
Thụt tháo phân,làm vệ sinh vùng mổ,chú ý vùng bụng dưới rốn,làm vệ sinh bộ phận sinh dục
ngồi bằng xà phịng và nước chin,sau đó sát trùng bằng cồn iode 1%,cạo lơng nếu chưa cạo.Phủ
ga sạch để che người cho thai phụ.
Đo cơn co tử cung,độ lọt của ngôi thai,nghe tim thai và xem có ra máu âm đạo hay khơng rồi ghi
vào hồ sơ bệnh án.
Quan sát màu sắc da niêm mạc,đo DHS,đếm nhịp thở,cân thai phụ,ghi vào phiếu theo dõi,nếu có
bất thường phải báo ngay cho bác sĩ để xử trí kịp thời.
Lấy các bệnh phẩm xét nghiệm khi có chỉ định như máu,nước tiểu,hoặc đưa thai phụ đi siêu
âm,khi có kết quả phải báo ngay cho bác sĩ trước khi tiến hành gây mê để mổ.
Đưa giấy cam đoan cho thai phụ và người nhà đọc và kí.Nhắc thai phụ đưa cho người nhà tiền và
tư trang trước khi mổ,nếu khơng có người nhà phải lập biên bản cất giữ đúng qui định của bệnh
viện.
Thu thập hồ sơ giấy tờ bệnh án: sắp xếp các loại giấy tờ,dán theo thứ tự qui định của bệnh
viện,kiểm tra xem các xét nghiệm đã đủ chưa,nếu thiếu phải báo cáo ngay để bổ sung kịp thời
đặc biệt là xét nghiệm nhóm máu,hoặc chuẩn bị sẵn máu tươi để truyền khi cần thiết.
Thực hiện y lệnh tiêm thuốc trước khi mổ.
Báo phòng mổ và đưa thai phụ đi mổ: cho thai phụ nằm trên giường có cán hoặc bánh xe,vận
chuyển thai phụ nhẹ nhàng,khi đưa thai phụ lên phòng mổ phải bàn giao kĩ càng hồ sơ bệnh án và
tình trạng thai phụ,tình trạng thai cho nhân viên phịng mổ.

Chuẩn bị đón trẻ sơ sinh như một cuộc đẻ thường,nếu mổ vì thai suy phải mời bác sĩ sơ sinh chờ
sẵn để hồi sức sơ sinh,đồng thời chuẩn bị sẵn dụng cụ ,phương tiện hồi sức sau sinh.
1.5.Đánh giá kết quả chăm sóc.
Kết quả chăm sóc tốt khi: thai phụ hết lo lắng,các thủ tục trước mổ được chuẩn bị đầy đủ.
Kết quả chăm sóc chưa tốt khi: thai phụ cịn lo lắng,các thủ tục trước mổ khơng được chuẩn bị
đầy đủ.
2.Chăm sóc sản phụ sau mổ lấy thai.
2.1.Nhận định.
Toàn trạng qua màu sắc da,niêm mạc,DHS.
Tiếng thở của sản phụ.
Sự cử động của sản phụ: thấy sản phụ cử động tức là sản phu đã tỉnh hẳn và đang có nhu cầu gì
đó như muốn trở mình,hay muốn khạc đờm…..
Tình trạng vết mổ,tình trạng ống sonde tiểu.
Những nhận định hậu sản như một hậu sản thường.
2.2.Chẩn đoán điều dưỡng.
Nguy cơ nhiễm trùng vết mổ do q trình phẫu thuật và chăm sóc kém.
Nguy cơ tắc ruột do dính sau mổ.
Nguy cơ nhiễm trùng hậu sản do bế sản dịch,vệ sinh kém.
2.3.Lập kế hoạch chăm sóc.
Theo dõi tồn trạng: màu sắc da,niêm mạc,DHS.
Theo dõi tình trạng chảy máu vết mổ,chảy máu qua âm đạo.
Theo dõi ống sonde tiểu.
84


Điều dưỡng sản
Theo dõi sự co hồi tử cung,sản dịch.
Chế độ ăn uống vận động,vệ sinh vú và vùng sinh dục.
Thực hiện y lệnh.
Hướng dẫn nuôi con bằng sữa mẹ,tư vấn kế hoạch háo gia đình.

2.4.Thực hiện kế hoạch chăm sóc.
Sau khi nhận sản phụ từ phịng mổ để chăm sóc,phải quan sát tồn trạng qua màu sắc da,niêm
mạc,DHS,ghi vào bảng hồi sức của sản phụ.Theo dõi toàn trạng,DHS đặc biệt trong 24 giờ đầu:
15 phút/lần trong 1 giờ đầu,30 phút/lần trong giờ thứ hai,sau đó thưa dần và nhưngx ngày sau
theo dõi theo thường qui.
Hiện nay ché độ chăm sóc sau mổ lấy thai có thay đổi,vì khơng mổ đường tiêu hóa nên sau mổ từ
12-24 giờ người điều dưỡng có vai trị quan trọng:
Cho sản phụ sau mổ ăn uống sớm không chờ trung tiện.
Cho uống hoặc ăn nhẹ: nước cháo hoặc uống Oresol ngày đầu sau mổ để đảm bảo dinh
dưỡng,điện giải và cung cấp nước.
Ngày thứ hai sau khi trung tiện cho ăn cơm,uống nước bình thường,lượng nước uống phải đủ cho
nhu cầu mẹ để tạo sữa cung cấp đủ cho trẻ.
Thực hiện y lệnh:
Thuốc tiêm hoặc thuốc uống dự phòng chống nhiễm trùng sau mổ,thuốc giảm đau sau mổ phải
đúng thuốc,đúng liều,đúng giờ y lệnh.
Chỉ thay băng vết mổ thành bụng khi bơng thấm máu,vì thế chỉ thay băng ngày đầu và ngày cuỗi
khi cắt chỉ.
Cắt chỉ trước khi ra viện,thường cắt chỉ ngày thứ 7 sau mổ.
Vệ sinh vú sớm,phòng các bệnh về vú thường gặp trong thời gian nuôi con bắng sữa mẹ.
Vệ sinh vùng sinh dục ngoài thường xuyên hơn bằng dung dịch sát trùng nhẹ như Lactacid,chống
bội nhiễm.
Theo dõi số lượng màu sắc máu chảy qua vết mổ thành bụng,qua âm đạo.
Theo dõi sự co hồi tử cung,số lượng,màu sắc.mùi sản dịch hằng ngày.
Theo dõi số lượng dịch truyền để phục hồi khối lượng thể tích tuần hồn theo y lệnh.
Theo dõi số lượng màu sắc nước tiểu qua ống sonde tiểu.Số lượng nước tiểu phải theo dõi hằng
giờ và báo cáo cho phẫu thuật viên đặc biệt là trong giờ đầu,ngày đầu để đánh giá lượng dịch
truyền và tai biến phẫu thuật thắt hay chạm và niệu quản,bàng quang.
Hướng dẫn sản phụ ngồi dậy sớm đi lại để thông sản dịch,chống bế sản dịch,chống tắc ruột do
dính sau mổ.
Hướng dẫn sản phụ cho con bú ở tư thế nằm hoặc ngồi trên giường,cho bú sớm vừa có tác dụng

kích thích tiết sữa vừa có tác dụng co hồi tử cung,vừa tống sản dịch ra sau mổ,vừa cung cấp miến
dịch cho trẻ sơ sinh trong những tháng đầu của cuộc sống.
Khuyên sản phụ khơng nên có thai lại trong vịng 2 năm,hướng dẫn lựa chọn các biện pháp tránh
thai phù hợp.
2.5.Đánh giá kết quả chăm sóc.
Kết quả chăm sóc tốt khi: khơng nhiễm trùng vết mổ,khơng tắc ruột do dính,khơng có dấu hiệu
nhiễm trùng hậu sản.
Kết quả chăm sóc khơng tốt khi: có dấu hiệu nhiễm trùng vết mổ,có dấu hiệu nhiễm trùng hậu
sản,có biểu hiện tắc ruột.
LƯỢNG GIÁ CUỐI BÀI
85


Điều dưỡng sản
Anh (chị) hãy chọn và khoanh tròn vào câu trả lời đúng nhất.
Câu 1. Chọn câu không đúng khi nói về chăm sóc sản phụ sau mổ lấy thai:
A. Khun sản phụ khơng nên có thai lại trong vòng 2 năm.
B. Cho sản phụ sau mổ ăn uống sớm không chờ trung tiện.
C. Theo dõi sự co hồi tử cung, số lượng sản dịch.
D. Thay băng vết mổ hằng ngay để chống nhiễm trùng.
Câu 2. Chọn câu đúng khi nói về chăm sóc sản phụ sau mổ lấy thai:
A. Khun sản phụ khơng nên có thai lại trong vòng 1 năm.
B. Cho sản phụ sau mổ ăn uống sớm sau khi trung tiện.
C. Theo dõi sự co hồi tử cung, số lượng sản dịch.
D. Thay băng vết mổ hằng ngay để chống nhiễm trùng.
Câu 3. Chọn câu đúng khi nói về chăm sóc sản phụ trước mổ lấy thai:
A. Khun sản phụ khơng nên có thai lại trong vòng 2 năm.
B. Cho sản phụ sau mổ ăn uống sớm sau khi trung tiện.
C. Theo dõi cơn co tử cung,độ lọt của ngôi thai.
D. Thay băng vết mổ hằng ngay để chống nhiễm trùng.

Câu 4. Chọn câu không đúng khi nói về chăm sóc sản phụ trước mổ lấy thai:
A. Khuyên sản phụ nhịn ăn trước khi mổ 8 tiếng.
B .Cho sản phụ hoặc người nhà đọc và kí vào giấy cam đoan.
C. Theo dõi cơn co tử cung, độ lọt của ngôi thai.
D. Thay băng vết mổ hằng ngay để chống nhiễm trùng.
Câu 5.Chọn câu đúng khi nói về chăm sóc sản phụ trước mổ lấy thai:
A. Khuyên sản phụ khơng nên có thai lại trong vịng 2 năm.
B. Cho sản phụ sau mổ ăn uống sớm không chờ trung tiện.
C. Thụt tháo phân, làm vệ sinh trước mổ, cạo lông nếu chưa cạo.
D. Thay băng vết mổ hằng ngay để chống nhiễm trùng.
Câu 6. Lập kế hoạch chăm sóc sản phụ sau mổ lấy thai ngoại trừ:
A. Theo dõi tình trạng chảy máu vết mổ, chảy máu qua âm đạo.
B. Chế độ ăn uống, vệ sinh, vận động.
C. Theo dõi ống sonde tiểu, sự co hồi tử cung, sản dịch.
D. Vệ sinh toàn thân và vùng mổ.
Câu 7. Lập kế hoạch chăm sóc sản phụ trước mổ lấy thai bao gồm:
A. Theo dõi tình trạng chảy máu vết mổ,chảy máu qua âm đạo.
B. Chế độ ăn uống, vệ sinh, vận động.
C. Vệ sinh toàn thân và vùng mổ.
D. Theo dõi ống sonde tiểu, sự co hồi tử cung, sản dịch.
Đáp án: 1.D 2.C 3.C 4.D 5.C 6.D 7.D

86